Jesús apyetcháseykekxoho énxet apkeneykekxa aktek
(Mt 13.1-9Lc 8.4-8)1 Apcheynamók axta makham apkelxekmowáseykekxa Jesús énxet'ák ma'a neyáwa wátsam ekpayhegwayam. Apkenátweykmek axta Jesús xama yántakpayhe ekyetnama axta m'a neyáwa wátsam ekpayhegwayam, hakte apxámok axta énxet apchaqneykekxo m'a, aphegkek axta kañe' yántakpayhe, keñe axta énxet'ák apheykencha'a m'a neyáwa'. 2 Apkeltennáseykha axta Jesús ekxámokma aqsok apyetcháseykekxoho.
Axta entemék apkelxekmósso s'e: 3 “Kóleyxho hana s'e: Apxegamchek axta xama énxet yaqwayam eknekxak aqsok aktek. 4 Xama axta apkexpáncháseykencha'a apkeneykekxo aqsok aktek, nekha aktek axta pálweykmok ámay awáxok, tén axta ekpálwaya náta ekteykegko. 5 Nekha aktek axta nahan pálweykmok neyseksa meteymog, eyesextexa axta m'a xapop; yahamok axta anhan ekteyapma m'a aktek nak, hakte takhók axta xapop ma'a; 6 keñe axta ekteyapma ekhem, kelwatnegkek axta, kelyameykegkek axta anhan, hakte méko axta kepmenák. 7 Nekha aktek axta nahan pálweykmok neyseksa yemmék, xama axta éktegama m'a yemmék nak, kelnapmeyk axta m'a aqsok aktek ekteyapma axta, axta keñamak megkeyxnama m'a aqsok kélcheneykekxa'. 8 Keñe axta nahan nekha aktek ekpálweykmo ektaqmelakxa xapop, kektegamchek axta, tekkessegkek axta anhan ekxámokma eknakxamáxche ekyexna; treinta aktek axta nahan chá'a weykmok xama axchapok ekyexna, keñe axta han chá'a mók ekyexna sesenta aktek, keñe axta han mók ekyexna ekweykmo chá'a cien aktek.”
9 Tén axta aptéma appeywa Jesús se'e: “Kéxegke ekha nak kélheyk'ák, kóleyxho.”
Yaqsa ektéma apmeykencha'a chá'a Jesús aqsok apyetcháseykekxoho
(Mt 13.10-17Lc 8.9-10)10 Xama axta apheykekxo apxakko' Jesús, apkelmaxneyeykha axta m'a énxet'ák apheyncha'a axta keto' aphakxa, yetlo m'a doce apkeltáméséyak yaqsa aqsok ekyetchásamáxkoho xa aqsok apyetcháseykekxoho nak. 11 Axta aptemék apchátegmoweykegko s'e: “Apkelya'assásegweykmek kéxegke Dios ma'a aqsok ekyexamaxche éleñama nak ma'a aptémakxa nak Wesse' apwányam; keñe m'a megkatnaha nak xamo' kéxegke, kóltennasha chá'a ekyókxoho m'a aqsok kélyetcháseykekxoho nak, 12 yaqwayam enxoho elánekxohok eykhe chá'a apkelányo, melwetyehek eyke, elánekxohok eykhe han chá'a apkelháxenmo, melya'asagkehek eyke, yaqwayam enxoho melyo'ókxeyk ma'a Dios, keñe eyaqmagkásekxak ma'a apkeltémakxa melya'assáxma.”
Jesús apkeltennáseykekxoho énxet'ák ektémakxa apyetcháseykekxoho m'a énxet apkeneykekxa nak aktek
(Mt 13.18-23Lc 8.11-15)13 Axta aptemék apkelanagkama s'e: “¿Yagkólya'ásegkok kéxegke s'e aqsok sekyetcháseykekxoho nak? ¿Háxko eyke katnehek nahan kólya'asagkohok ma'a ekyókxoho mók aqsok sekyetcháseykekxoho nak? 14 Énxet apkeneykekxa nak aktek ekyetchesamaxkoho m'a énxet apkeltenneykha nak amya'a ektaqmalma. 15 Yetneyk énxet aphémo nak ma'a aktek ekpálwayam nak ámay awáxok; yeyxhok ma'a kéltenneykha, keñe natámen aplege kawak Satanás, keymentamok ma'a amya'a kélpekkenchesso nak apwáxok. 16 Yetneyk han nápakha énxet aphémo nak ma'a aktek ekpálwayam nak neyseksa meteymog; yeyxhok ma'a kéltenneykha, emok han takha' yetlo ekpayheykekxa apwáxok, 17 megkawegqók eyke apma mey'ásseyam, hakte méko katnehek ekyennaqwákxexa ektémól'a yámet kepmenák; cháxa keñamak, wa'ak agkok apkellegeykegkoho ekyepkónma essenhan ma'a kélmenxeneykha nak, eñama apma takha' xa amya'a nak, elwátesagkok aptamhéyak melya'ásseyam. 18 Yetneyk han nápakha aphémo m'a aktek kélcheneykekxa nak neyseksa yemmék; yeyxhok ma'a kéltenneykha; 19 akke keytnakhaksohok chá'a apwáxok ma'a nélyánmagkásamaxche nak, kalyexanchesha chá'a m'a negmámenyého nak anxámasagkok aqsok egagkok, apmenyeyk nahan chá'a kaxek ekyókxoho aqsok apagkok. Cháxa ekyetnama nak chá'a apkelwáxok xa ekyókxoho aqsok nak, tén han ekmasséssesseykmo nak chá'a m'a amya'a kéllegasso, keñe megkohok chá'a katyapok ma'a apkeltamheykha ektaqmela. 20 Yetneyk eyke nahan nápakha énxet apkellege nak chá'a amya'a kéllegasso, keñe elmok chá'a takha', exámásekxak nahan chá'a aptamheykha ektaqmela ektémól'a aqsok aktek kélcheneykekxal'a ektaqmelakxa xapop, ekyexnamól'a chá'a treinta aktek, keñe chá'a mók sesenta, keñe han chá'a mók cien aktek xama ekyexna.”
Jesús apyetcháseykekxoho cháléwasso
(Lc 8.16-18)21 Axta aptemék nahan apkelanagkama s'e: “¿Kólsantámhoya chá'a cháléwasso yaqwayam kólpekkenek kóneg yántéseksek, essenhan kóneg kélyetnamakxa? Ma', néten chá'a kólpekkenek ma'a cháléwasso yaqwayam enxoho kalsaksek exma'. 22 Méko nahan xama aqsok enxoho ekpowásamáxche', megkatnehek chá'a megkóteyamaxche', méko nahan xama enxoho aqsok ekyexamaxche megkatnehek chá'a megkeytneykekxa yáxñakxoho. 23 Kéxegke ekha nak kélheyk'ák, kóleyxho.”
24 Axta aptemék nahan apkelanagkama s'e: “Kóltaqmelchesho chá'a kélháxenmo kéllege nak chá'a. Etnéssesek sa' kéxegkáxa Dios ekhawo ektémakxa nak kélyetsáteyak aptémakxa kélmók; eyeykhássamhok sa' eyke apteméssesso kéxegke Dios. 25 Hakte kéxegke ekyetnakxa enxoho aqsok, kólmeyásekxohok sa' makham mók; keñe sa' ma'a meyke nak aqsok, kóltápexchásseshok sa' kólyementemekxak ma'a ekyetnakxa enxoho ántawo'.”
Jesús apyetcháseykekxoho aqsok aktek éktega nak ekteyapma
26 Axta aptemék nahan Jesús se'e: “Temék nahan aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios ma'a aptémakxal'a énxet apkeneykekxal'a aqsok aktek namyep: 27 megkeyxek aptena enxoho chá'a essenhan apxatakha'a enxoho chá'a, axta'a eykhe nahan chá'a katnehek essenhan ekhem, katyapok eyke m'a aqsok aktek, kawanák nahan, meyke apya'áseyak ektémakxa. 28 Ektekkesso agko' chá'a katnehek aqsok ma'a xapop; axchapok sekxók katyapok, keñe ekyexna, keñe axayók ma'a aktek élláneykegkoho m'a ekyexna. 29 Makhetchek agkok ma'a aktek, kanakxaxche', hakte kammok ekhem eknakxamáxchexa ekyexna.”
Jesús apyetcháseykekxoho mostaza aktek
(Mt 13.31-32Lc 13.18-19)30 Axta aptemék nahan Jesús se'e: “¿Yaqsa ekhawo m'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios, yaqsa egwanchek aghésho'? 31 Hawók ma'a mostaza aktek kélcheneykekxohol'a namyep. Ketsék agko' ma'a, megkaxnawok ma'a ekyókxoho aqsok aktek nak keso náxop, 32 kélchenákxeyk agkok ma'a, kawana', ekwányam agko' nahan katnehek, kalyeykhagkok ma'a ekyókxoho kélcheneykekxa nak namyep, élwányam nahan katnehek ma'a aktegák, kawomhok náta ekmowána kalyagqak ma'a kóneg pessesse agkok nak.”
Ektémakxa nak chá'a apmeykha Jesús aqsok apyetcháseykekxoho
(Mt 13.34-35)33 Cháxa aptémakxa axta chá'a Jesús apkelxekmóssama amya'a apagkok, apchásenneykekxo chá'a ekxámokma m'a aqsok apyetcháseykekxoho ekhawo nak xa, apkepwagkexa nak chá'a elya'asagkoho'. 34 Meltennasha axta chá'a meyke apyetcháseykekxoho aqsok, apkeltennáseykha axta eyke chá'a apxakcha'awók ma'a apkeltáméséyak nak.
Jesús apwanmeyáseykekxa éxchahayam ekyennaqte
(Mt 8.23-27Lc 8.22-25)35 Xama axta ekyáqtéssama xa ekhem nak, axta aptemék apkelanagkama apkeltáméséyak Jesús se'e:
—Ólmeyekxak neyp wátsam ekpayhegwayam.
36 Xama axta apkexeykekxo énxet'ák ma'a, kélyentamomchek axta Jesús ma'a yántakpayhe apchántama axta; kelyetlamchek axta nahan ma'a mók yántakpayhe axta. 37 Pelakkassegkek axta han ekteyapma éxchahayam ekyennaqte, kayhók agko' axta, cháhapweykekxeyk axta chá'a élyaqyahayam ma'a yántakpayhe, láneyak axta yegmen ma'a kañe'. 38 Apteyenmeyk axta eyke Jesús ma'a ataqla yántakpayhe, apteyammeykegkek axta xama kélteyáyam. Kélxátekhásseykekxeyk axta, keñe kéltéma kélanagkama s'e:
—¡Sẽlxekmósso! ¿Megkeytnakhóya apwáxok ólweywagkok?
39 Apkempeykekxeyk axta néten Jesús, keñe appaqhetchessama éxchahayam, axta aptemék apkenagkama wátsam ekwányam se'e:
—¡Kawanma! ¡Kataqmelchásekxa ekyetno!
Massegkek axta nahan ma'a éxchahayam, taqmeleykekxók agko' axta. 40 Tén axta Jesús aptéma apkelanagkama apkeltáméséyak se'e:
—¿Yaqsa ektáha kélyegwaya nak? ¿Mékoya makham megkólya'ásseyam kéxegke?
41 Apkeláyók apagko' axta xa énxet'ák nak, axta aptemék chá'a apkelmaxneyeykencha'a pók se'e:
—¿Yaqsa kexaha xa énxet nak, ekweykmoho nak éxchahayam élyaheykekxoho appeywa, tén han wátsam ekwányam?
La parábola del sembrador
(Mt 13.1-9Lc 8.4-8)1 Una vez más Jesús se puso a enseñar a la orilla del lago. Como era tanta la multitud que se reunió, Jesús subió a una barca que había en el lago, y se sentó, mientras que la gente se quedó en la orilla. 2 Y les enseñaba por medio de parábolas.
En su enseñanza les decía: 3 «Pongan atención: Un sembrador salió a sembrar, 4 y al sembrar, una parte de las semillas cayó en el camino, y vinieron las aves y se la comieron. 5 Otra parte cayó entre las piedras, donde no había mucha tierra; esas semillas brotaron pronto, porque la tierra no era muy profunda, 6 pero al salir el sol se quemaron, y como no tenían raíz, se secaron. 7 Otra parte de las semillas cayó entre espinos, y los espinos crecieron y la ahogaron, de modo que las semillas no dieron fruto. 8 Pero otra parte cayó en buena tierra, y las semillas brotaron, crecieron y dieron una buena cosecha; algunas espigas dieron treinta granos por semilla, otras sesenta granos, y otras cien.»
9 Y añadió Jesús: «¡Quien quiera oír y entender esto, que lo entienda!»
El porqué de las parábolas
(Mt 13.10-17Lc 8.9-10)10 Cuando Jesús se quedó solo, algunos que estaban cerca de él y de los doce discípulos le preguntaron qué quería decir aquella parábola. 11 Él les contestó: «A ustedes, Dios les da a conocer el misterio de su reino; pero a quienes están afuera todo se les dice por medio de parábolas, 12 para que por más que miren, no vean, y por más que oigan, no entiendan, no sea que se conviertan y sean perdonados.»
Jesús explica la parábola del sembrador
(Mt 13.18-23Lc 8.11-15)13 Y Jesús les dijo: «¿No entienden ustedes esta parábola? Entonces, ¿cómo van a entender todas las demás? 14 Quien siembra la semilla representa al que anuncia la palabra. 15 Algunos son como las semillas que cayeron en el camino: oyen la palabra, pero en cuanto la oyen, viene Satanás y les quita la palabra sembrada en su corazón. 16 Otros son como las semillas sembradas entre las piedras: oyen el mensaje y lo reciben con gusto, 17 pero como no tienen suficiente raíz, no se mantienen firmes; por eso, cuando padecen pruebas o persecución por causa de la palabra, pierden la fe. 18 Otros son como las semillas sembradas entre espinos: oyen el mensaje, 19 pero las preocupaciones de la vida presente, el engaño de las riquezas y la codicia por tenerlo todo entran en ellos, ahogan la palabra y no la dejan dar fruto. 20 Pero hay otros que oyen la palabra y la hacen suya, y dan una buena cosecha. ¡Producen treinta, sesenta, y hasta ciento por uno!»
La parábola de la lámpara
(Lc 8.16-18)21 También les dijo: «¿Acaso se enciende una lámpara para ponerla debajo de un cajón o debajo de la cama? No, sino que una lámpara se enciende y se pone en alto, para que alumbre. 22 De la misma manera, no hay nada oculto que no llegue a descubrirse, ni nada secreto que no llegue a revelarse. 23 ¡Quien quiera oír y entender esto, que lo entienda!»
24 También les dijo: «Fíjense en lo que oyen. Con la misma medida con que ustedes miden a otros, serán también medidos; y aún más se les añadirá. 25 Pues a quien tiene, se le dará más; pero a quien no tiene, hasta lo poco que tiene se le quitará.»
La parábola del crecimiento de la semilla
26 Jesús dijo también: «Con el reino de Dios sucede lo mismo que con quien siembra en la tierra: 27 aunque esté dormido o despierto, sea de noche o de día, la semilla nace y crece, sin que él sepa cómo. 28 Y es que la tierra produce por sí misma: primero brota el tallo, luego brota la espiga, y más tarde, los granos que llenan la espiga. 29 Y cuando ya el grano está maduro, se recoge en seguida, porque ha llegado el tiempo de la cosecha.»
La parábola de la semilla de mostaza
(Mt 13.31-32Lc 13.18-19)30 También dijo Jesús: «¿A qué se parece el reino de Dios, o con qué podremos compararlo? 31 Es como una semilla de mostaza, que se siembra en la tierra. Es la más pequeña de todas las semillas del mundo, 32 pero una vez sembrada, crece más alta que todas las plantas, con ramas tan grandes que hasta las aves pueden anidar bajo su sombra.»
El uso que Jesús hacía de las parábolas
(Mt 13.34-35)33 Con muchas parábolas como esta, Jesús les hablaba de la palabra, según podían entender. 34 Y sin parábolas no les decía nada, aunque a sus discípulos les explicaba todo aparte.
Jesús calma la tormenta
(Mt 8.23-27Lc 8.22-25)35 Aquel mismo día, al anochecer, Jesús dijo a sus discípulos:
—Vamos al otro lado del lago.
36 Ellos despidieron a la gente y se fueron con él en la barca en que él ya estaba; también otras barcas lo acompañaron. 37 En esto, se desató una tormenta, con un viento tan fuerte que las olas entraban en la barca, de modo que se llenaba de agua. 38 Jesús se había quedado dormido en la parte de atrás, apoyado sobre una almohada. Los discípulos lo despertaron y le dijeron:
—¡Maestro!, ¿no te importa que nos estamos hundiendo?
39 Jesús se levantó e increpó al viento, y le dijo al mar:
—¡Silencio! ¡Cállate!
Y el viento cesó, y todo quedó en perfecta calma. 40 Después dijo Jesús a los discípulos:
—¿Por qué están asustados? ¿Todavía no tienen fe?
41 Ellos, llenos de miedo, se preguntaban unos a otros:
—¿Quién es este, que hasta el viento y las aguas lo obedecen?