Jesús tén han Zaqueo
1 Aptaxnegweykmek axta Jesús ma'a Jericó, tén axta apyeykhaya aptaxnama nepyeseksa tegma apwányam. 2 Axta aphak nahan xama énxet ekxámokma axta aqsok apagkok ma'a apwesey axta Zaqueo, apteme axta apkemha apmonye' nepyeseksa m'a énxet'ák apkelmomo axta chá'a selyaqye yaqwayam kólsakxak Roma. 3 Apkeltémók axta eykhe nahan étak Jesús xa énxet nak, axta eyke eteyk, hakte apxámok axta énxet, apyaqwátawók axta nahan ma'a Zaqueo. 4 Axta keñamak apketcheykegko apmaheykegko apmonye', apkenátweykmek axta nahan xama yámet ma'a yaqweykenxa axta eyeykhágwók ma'a Jesús, yaqwayam enxoho éta'. 5 Xama axta apyeykhágweykmo Jesús ma'a, apsekheykekxók axta néten. Tén axta aptéma apkenagkama s'e:
—Zaqueo, etyep sa' heykxa xa, hakte sakhem sa' ko'o axnók ma'a apxagkok.
6 Appekheyáseykha axta nahan apteyapma m'a Zaqueo, apmomchek axta nahan takha' Jesús yetlo ekpayheykekxa apwáxok. 7 Xama axta apkelweteya énxet'ák xa, apyókxoho axta apkelxéneykha ekmaso m'a Jesús, apkelxeyenma apmaheykegko apmáheyo exnók apxagkok ma'a xama énxet mey'assáxma. 8 Tén axta apkempeykekxo néten ma'a Zaqueo. Axta aptemék apkenagkama Wesse' egegkok se'e:
—Wesse', elano, almésagkok sa' ko'o énxet meyke aqsok nekha ekyókxoho aqsok ahagkok ekyetnakxa nak; ekmenyexchessegkek axta agkok nahan ko'o xama aqsok apagkok xama énxet, cuatro sélmeyáseykekxoho aqsok sa' atnehek ayeykhássamho'.
9 Axta aptemék apkenagkama Jesús se'e:
—Sakhem ekwa'a nélwagkásamáxche teyp se'e tegma nak, hakte Abraham aptáwen neptámen nahan se'e énxet nak. 10 Hakte apwayak axta aptáha nak Apketche énxet yaqwayam elchetmok tén han elwagkasek teyp ma'a énxet'ák apkelxegányam nak.
Jesús apyetcháseykekxoho selyaqye
11 Apkellegayak axta énxet'ák apxeyenma axta Jesús xa aqsok nak, tén axta apkeltennáseykencha'a xama aqsok apyetcháseykekxoho, hakte ketók axta m'a Jerusalén, apkenagkamchek axta anhan kawak heykxa énxet'ák ma'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios.
12 Axta aptemék apkelanagkama s'e: “Aphegkek axta xama énxet wesse' apketche, apmaheykegko axta makhawo' mók apkelókxa, yaqwayam enxoho kólteméssesek wesse' apwányam, keñe éxyók makham ma'a apkeñémekxa. 13 Apkelwóneykha axta diez apkeláneykha amonye' apxega, apkelmeyáseykegkek axta chá'a xama xama selyaqye ekyawe agko'. Tén axta aptéma apkelanagkama s'e: ‘Kólteméssesha sa' se'e selyaqye nak ekwokmoho sekwa'akto sa' makham.’ 14 Aptaqnagkamchek axta eyke m'a énxet'ák apchókxa xamo' axta, apkeláphássegkek axta neptámen énxet kéltémo etnehek exének se'e: ‘Mogmenyeyk negko'o etnehek wesse' apwányam egagkok xa énxet nak.’
15 “Kélteméssessegkek axta eyke wesse' apwányam, tén axta aptaqhémo makham apchókxa. Xama axta apweykekxo, apkeltémók axta kólnaqlósawakxak ma'a apkeláneykha apkelmeyáseykegko axta selyaqye, yaqwayam enxoho ey'asagkohok háxko ekwánxa chá'a apyáncháseykekxa selyaqye xama. 16 Apweykekxeyk axta m'a apmonye' axta apye'eykekxa, axta aptemék apkenagkama s'e: ‘Wesse', diez egweykmok eyánte m'a selyaqye apagkok axta.’ 17 Axta aptemék apchátegmoweykegko wesse' apwányam se'e: ‘Táse', xép apteme kélásenneykha ektaqmalma aptémakxa; atnéssesek sa' ko'o exchep apkeláneykha diez tegma apkelyawe, hakte aptaqmelchessegkek ma'a aqsok étkok sekmésso axta.’ 18 Apweykekxeyk axta nahan ma'a pók. Axta aptemék apkenagkama s'e: ‘Wesse', cinco weykmok eyánte m'a selyaqye apagkok axta.’ 19 Axta aptemék nahan apchátegmoweykegko s'e: ‘Xép sa' etnehek apkeláneykha cinco tegma apkelyawe.’
20 “Keñe axta apweykekxo nahan ma'a pók, axta aptemék apkenagkama s'e: ‘Wesse', keso selyaqye apagkok axta s'e. Apáwa axta ekpextehetchessók sektaqmelchessessama; 21 hakte eyáyak axta ko'o exchep, hakte xép apteme énxet segyáteyeykegkoho, apkelmeykekxohol'a chá'a m'a melméssamakxa nak, apnakxamól'a nahan chá'a m'a megkatnahakxa nak apkeneykekxa.’ 22 Tén axta wesse' apwányam aptéma apkenagkama s'e: ‘Kélásenneykha ekmaso aptémakxa, appeywa apagko' xép keñamak sekyekpelchawo. Kaxtemék axta exchep apya'áseykegkoho sekteme ko'o sélyáteyeykegkoho énxet, tén han sélmeykekxoho chá'a aqsok ma'a malméssamakxa nak, tén han seknakxamo chá'a aqsok ekyexna m'a megkatnahakxa nak séneykekxa, 23 ¿yaqsa axta ektéma mesama selyaqye ahagkok ma'a kélnegkenweykekxexal'a chá'a selyaqye, yaqwayam enxoho hegkeyásekxak selyaqye ahagkok sekwa'akto enxoho exagkok yetlo sekxaweykekxoho néten ekyaqmageykekxa kélmeykha m'a selyaqye ahagkok?’ 24 Tén axta aptéma apkelanagkama énxet'ák apchaqneykha axta m'a: ‘Kólyementemekxa selyaqye, kólmeyásekxa sa' ma'a ekyetna nak apyáncháseykekxa diez selyaqye.’ 25 Axta eyke aptemék apkelátegmoweykegkokxo énxet'ák se'e: ‘Wesse', ¡yetneyk eyke kaxwók mók diez selyaqye m'a!’ 26 Axta aptemék apchátegmoweykegko wesse' apwányam se'e: ‘Éltennássek ko'o kéxegke ekyetnakxa enxoho aqsok, kólmeyásekxohok sa' makham mók; keñe sa' ma'a meyke nak aqsok, kóltápexchásseshok sa' kólyementemekxak ma'a ekyetnakxa enxoho ántawo'. 27 Keñe sa' ma'a sénmexeykha nak ko'o, memáheyo nak hetnehek ko'o wesse' apwányam apagkok, kólnaqlanta sa' se'e, kólnáhap sa' nahaqtók ko'o.’”
Jesús aptaxnegwayam Jerusalén
(Mt 21.1-11Mc 11.1-11Jn 12.12-19)28 Apxegeykekxeyk axta makham Jesús apmeyeykekxo Jerusalén natámen apteme appeywa xa. 29 Xama axta apweykekxo m'a keto' nak Betfagé, tén han Betania, nekha axta m'a egkexe ekwesey nak élaqneykegkaxa Olivos, apkeláphássegkek axta apqánet apkeltáméséyak. 30 Axta aptemék apkelanagkama s'e:
—Kólmohok hana nátegma egmonye' nak, kélwokmek sa' agkok ma'a, kólwetágwók sa' xama yámelyéheykok kéltete m'a, megkántamaxche nak makham. Kóllekes sa' táma', keñe sa' hélyentegkásenták ko'o. 31 Apkelmaxneyáha sa' agkok nahan xama énxet yaqsa ektáha kéllekkesa nak táma', kóltennés sa' apkepmenyého m'a Wesse' egegkok.
32 Apkelxegamchek axta m'a Jesús apkeltáméséyak, apkelwetágweykmek axta nahan ma'a aptémakxa axta apkelanagkama m'a Jesús. 33 Xama axta aplekkessama táma' m'a yámelyéheykok, axta aptemék apkelmaxneyeyncha'a ektáha axta ótep se'e:
—¿Yaqsa ektáha kéllekkesa nak táma'?
34 Axta aptemék apkelátegmoweykegkokxo s'e:
—Wesse' egegkok apmenye'.
35 Apkeltahanchessegkek axta apkelaqlamap ma'a yámelyéheykok, tén axta apyentegkáseykekxo m'a Jesús, kéltémók axta nahan yántek. 36 Apkelpeykeseykegkek axta nahan chá'a apkelaqlamap ámay énxet'ák, apweykenxa axta chá'a Jesús apchaqneykegkaxa neyseksa apxega. 37 Xama axta apchágketchesseykekxo m'a ekweyweykentamxa axta xapop ma'a ámay nak Egkexe élaqneykegkaxa Olivos, apkelwónchessegkek axta élpayheykekxa apkelwáxok apyókxoho m'a ektáha axta apkelyetlo, apkelteméssessegkek axta apcheymákpoho Dios eñama m'a ekyókxoho aqsok sempelakkasso nak agweta', apkelweteya axta. 38 Axta aptemék se'e:
—¡Tásek sa' katnehek apxénamap Wesse' apwányam apwa'a nak Wesse' egegkok apcháphasso! ¡Keytek sa' meyke ektáhakxa egwáxok ma'a néten, kólteméssesek sa' apcheymákpoho Dios apha nak néten!
39 Keñe axta nápakha fariseos appaxqéyak axta nahan ma'a énxet'ák aptéma apkenagkama Jesús se'e:
—Sẽlxekmósso, elpaqhetches énxet'ák apkelyetláyam nak.
40 Axta eyke aptemék Jesús apchátegmoweykegkokxo s'e:
—Naqsók ko'o sektáha séláneya kéxegke, apkelwanmeyágkek agkok xa énxet'ák nak, kalpáxamha sa' ma'a meteymog.
41 Xama axta apweykekxo m'a ketók Jerusalén, apkelekxagweykha axta apkelányo apweteya m'a tegma apwányam. 42 Axta aptemék se'e: “¡Awanhek eykhe ko'o séltémo kólyekpelchágwók kéxegke aqsok ekmowána nak kagkések meyke ektáhakxa kélwáxok se'e kaxwo' nak! Chápomáxcheyk eyke kaxwók kéxegke xa, megkólwanchek nahan kólweta'. 43 Kammok sa' ekhem yaqwánxa kóllegássesagkohok kéxegke, cham'a yaqwánxa sa' yahaxtamok kélnepyáwa kéxegke m'a kélenmexma, ewakhak sa', máxa sa' nahan eleñék apketámeyam, 44 emasséssamhok apagko' sa' nahan. Elnápok sa' nahan énxet'ák apheykha nak xa, megyémek sa' nahan xama enxoho meteymog ektaháneykekxa mók, hakte megkólya'ásegweykekxohok kéxegke m'a apya'áya axta Dios yaqwayam elwagkasek teyp kéxegke.”
Jesús apcháxñesso kañe' tegma appagkanamap
(Mt 21.12-17Mc 11.15-19Jn 2.13-22)45 Aptaxnegweykmek axta Jesús tegma appagkanamap natámen xa, yetlómók axta nahan apkelántekkesso m'a énxet'ák apkexeykekxa axta aqsok ma'a. 46 Axta aptemék apkelanagkama s'e:
—Temék eknaqtáxésamaxche weykcha'áhak se'e: ‘Ektamhomaxchexa nempeywa nélmaxnagko sa' katnehek exagkok’, apkelyexánegweykenxa apkelmenyexma eyke kélteméssessók kéxegke.
47 Yókxoho ekhem axta nahan chá'a apkelxekmósso Jesús énxet'ák ma'a kañe' tegma appagkanamap, keñe axta m'a apkelámha apmonye'e nak apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok tén han ma'a apkelxekmósso nak apnámakkok ektémakxa segánamakxa, tén han ma'a apkelámha apmonye'e axta m'a tegma apwányam apkelchetamsama yaqweykenxa etnehek yaqhek. 48 Axta eyke elweteykekxak yaqweykenxa etnahagkok, hakte apyókxoho énxet axta aptaqmelchessamók apháxenmo m'a ektémakxa axta apkeltenneykha m'a Jesús.
Jesús y Zaqueo
1 Jesús entró en Jericó y comenzó a atravesar el pueblo. 2 Allí vivía un hombre rico llamado Zaqueo, jefe de los cobradores de impuestos. 3 Este quería ver a Jesús, pero no lo conseguía porque había mucha gente y Zaqueo era pequeño de estatura. 4 Más adelante, cerca de donde Jesús tenía que pasar, había un árbol, así que Zaqueo corrió y se trepó al árbol para poder verlo. 5 Cuando Jesús pasó por allí, miró hacia arriba y le dijo:
—Zaqueo, baja en seguida, porque hoy tengo que quedarme en tu casa.
6 Zaqueo bajó aprisa, y con gusto lo recibió en su casa. 7 Al ver esto, la gente comenzó a criticar a Jesús; decían que había ido a hospedarse en la casa de un pecador. 8 Pero Zaqueo se levantó y le dijo al Señor:
—Mira, Señor, voy a dar a los pobres la mitad de todo lo que tengo; y si le he robado algo a alguien, le devolveré cuatro veces más.
9 Jesús le dijo:
—Hoy ha llegado la salvación a esta casa, pues este hombre también es descendiente de Abrahán. 10 Porque el Hijo del hombre ha venido a buscar y salvar lo que se había perdido.
La parábola del dinero
11 La gente escuchaba con atención todo lo que Jesús decía; y como estaban cerca de Jerusalén, y ellos pensaban que el reino de Dios iba a llegar en seguida, Jesús les contó una parábola.
12 Les dijo: «Había un hombre de la nobleza que se fue lejos, a otra región, para ser nombrado rey y regresar. 13 Antes de salir, llamó a diez de sus siervos, entregó a cada uno de ellos una gran cantidad de dinero, y les dijo: “Hagan negocio con este dinero hasta que yo vuelva.” 14 La gente de su región lo odiaba, y mandaron tras él a una comisión encargada de decir: “No queremos que este hombre sea nuestro rey.”
15 »A su regreso, después de que había sido nombrado rey, mandó llamar a los siervos a quienes había entregado el dinero, para saber cuánto había ganado cada uno. 16 El primero se presentó y dijo: “Señor, su dinero ha producido diez veces más.” 17 El rey le contestó: “¡Muy bien!; eres un buen siervo; ya que fuiste fiel en lo poco, te hago gobernador de diez pueblos.” 18 Se presentó el segundo, y dijo: “Señor, su dinero ha producido cinco veces más.” 19 También a este le contestó: “Tú serás gobernador de cinco pueblos.”
20 »Y se presentó el otro y dijo: “Señor, aquí está su dinero. Lo guardé en un pañuelo; 21 pues tuve miedo de usted, porque usted es un hombre duro, que toma donde no puso y cosecha donde no sembró.” 22 Entonces le dijo el rey: “¡Qué mal siervo eres!, con tus propias palabras te juzgo. Si sabías que soy un hombre duro, que recojo donde no puse y cosecho donde no sembré, 23 ¿por qué no llevaste mi dinero al banco, para que a mi regreso lo reclame con los intereses?” 24 Y dijo a los que estaban allí: “Quítenle el dinero y dénselo al que ganó diez veces más.” 25 Ellos le dijeron: “Señor, ¡pero si él ya tiene diez veces más!” 26 El rey contestó: “Pues les digo que a quien tiene, se le dará más; pero a quien no tiene, hasta lo poco que tiene se le quitará. 27 Y en cuanto a mis enemigos que no querían tenerme por rey, tráiganlos acá y mátenlos en mi presencia.”»
Jesús entra en Jerusalén
(Mt 21.1-11Mc 11.1-11Jn 12.12-19)28 Después de hablar estas cosas, Jesús continuó su viaje hacia Jerusalén. 29 Cuando ya estaba cerca de Betfagué y Betania, junto al monte llamado de los Olivos, envió a dos de sus discípulos, 30 y les dijo:
—Vayan a la aldea que está enfrente, y al llegar encontrarán un burro atado, que nadie ha montado todavía. Desátenlo y tráiganlo. 31 Y si alguien les pregunta por qué lo desatan, díganle que el Señor lo necesita.
32 Los discípulos fueron y lo encontraron todo como Jesús se lo había dicho. 33 Mientras desataban el burro, los dueños les preguntaron:
—¿Por qué lo desatan?
34 Ellos contestaron:
—Porque el Señor lo necesita.
35 Después se lo llevaron a Jesús y al llegar donde él estaba, pusieron sus mantos sobre el burro y lo hicieron montar. 36 Conforme Jesús avanzaba, la gente tendía sus mantos por el camino. 37 Y al acercarse a la bajada del monte de los Olivos, todos sus seguidores comenzaron a gritar de alegría y a alabar a Dios por todos los milagros que habían visto. 38 Decían:
—¡Bendito el rey que viene en el nombre del Señor! ¡Paz en el cielo y gloria en las alturas!
39 Entonces algunos fariseos que había entre la gente le dijeron:
—Maestro, ¡reprende a tus seguidores!
40 Pero Jesús les contestó:
—Les aseguro que si estos se callan, las piedras gritarán.
41 Cuando Jesús estuvo cerca de Jerusalén y vio la ciudad, lloró, 42 y dijo: «¡Si tan solo en este día lograras comprender lo que conduce a la paz! Pero eso ahora se te ha ocultado y no puedes verlo. 43 Pues va a llegar el día en que tus enemigos harán un muro a tu alrededor, te rodearán y atacarán por todos lados, 44 y te destruirán por completo. Matarán a tus habitantes, y no dejarán en ti ni una piedra sobre otra, porque no reconociste el momento en que Dios vino a visitarte.»
Jesús echa del templo a los comerciantes
(Mt 21.12-17Mc 11.15-19Jn 2.13-22)45 Después de esto, Jesús entró en el templo y comenzó a echar a los que vendían, 46 y les dijo:
—Así está escrito: “Mi casa es casa de oración”, pero ustedes la han convertido en una cueva de ladrones.
47 Todos los días Jesús enseñaba en el templo, y los jefes de los sacerdotes, los maestros de la ley y también los jefes del pueblo buscaban cómo matarlo. 48 Pero no encontraban la manera de hacerlo, porque toda la gente estaba pendiente de lo que él decía.