Rubén, Gad tén han nápakha Manasés énxet'ák apagkok apkelweykekxa makham apkeleñamakxa'
1 Apkeláneyáha axta Josué m'a Rubén nak énxet'ák apagkok tén han ma'a Gad, keñe han ma'a nápakha nak Manasés énxet'ák apagkok. 2 Aptáhak axta apkeláneya: “Kélláneyak kéxegke ekyókxoho m'a apkeltémókxa axta kóllának ma'a Moisés, apteme axta Wesse' egegkok apchásenneykha, kélyaheykekxók han ekyókxoho m'a séltémókxa nak kóltéhek. 3 Megkólwátésseykmok makham kélpaxqeykha kélnámakkok, ekwokmoho makham se'e negwánxa nak, kélláneykegkek meyke kélyenseyam ma'a apkeltémókxa nak antéhek ma'a Dios Wesse' kélagkok nak kéxegke. 4 Apkelanak kaxwók ma'a apkeltennassama axta elána', aptaqmelchessáseykxeyk han apheykha m'a kélyáxeg'a, kólmeyekxa sa' kaxwók ma'a kéleñamakxa kélpakxeneykegkaxa axta, xapop apméssamakxa axta m'a Moisés, apteme axta Wesse' egegkok apchásenneykha, teyp nak ma'a wátsam Jordán, ekpayho nak ekteyapmakxa ekhem. 5 Wánxa eyke aqsa séltamho kóllanagkok meyke kélyenseyam ma'a apkeltémókxa nak antéhek Dios, tén han segánamakxa apmésso axta Moisés, apteme axta Wesse' egegkok apchásenneykha. Kólásekhoho Dios Wesse' kélagkok nak kéxegke, kólyetlow chá'a m'a ámay apagkok, kólyahakxoho han ma'a apchánamakxa nak antéhek, kólyetlow chá'a meyke kélyenseyam ekweykmoho kañók agko' kélwáxok, tén han ekweykmoho m'a élchetámeykegkaxa nak kélwáxok.”
6 Apkelmaxnessásegkek axta han Josué apkeltamho epasmok Dios natámen xa, tén axta apkeláphasa eltaqhohok makham, apkelmeyákxeyk axta m'a apheykegkaxa axta.
7 Apméssegkek axta Moisés xapop apagkok nápakha nak Manasés énxet'ák apagkok ma'a yókxexma Basán. Tén axta han ma'a pók nápakha nak Manasés énxet'ák apagkok apméssama Josué xapop apagkok ma'a nepyeseksa nak israelitas, halep nak Jordán, ekpayho nak ektaxnegwánxa ekhem, apkelmaxnéssessek axta apkeltamho epasmok Dios ma'a apmonye'e axta, keñe axta apkeltamho eltaqhohok makham. 8 Aptáhak axta apkeláneya s'e: “Kéltaqháwok kaxwók kéxegke yetlo ekxámokma aqsok kélagkok, tén han ekxámokma kélnaqtósso, yetlo sawo ekyátekto élmomnáwa, sawo élmope élmomnáwa, sawo élyexwase, tén han sawo élyentaxno, tén han apxámokma apagko' apáwa. Kólmesák sa' nekha kélnámakkok se'e aqsok kélyementaméyak nak kélenmexma.”
9 Cháxa ektáhakxa axta apkeltaqháwo Rubén énxet'ák apagkok, tén han ma'a Gad, keñe han ma'a nápakha nak Manasés énxet'ák apagkok, apkexeykxo m'a nápakha nak énxet'ák Israel, apheykha axta m'a Siló, cham'a yókxexma nak Canaán, apkeltaqháwok axta makham apkelmeyákxo m'a yókxexma Galaad, cham'a xapop apmomakxa axta, apkeltémókxa axta emok ma'a Wesse' egegkok, apchásenneykekxo axta m'a Moisés.
Aqsok ekwatnamáxchexa ekyetnama nak nekha Jordán
10 Xama axta apkelwákxo neyáwa wátsam Jordán ma'a Rubén nak énxet'ák apagkok tén han Gad, keñe han ma'a nápakha nak Manasés énxet'ák apagkok, axta eyke makham ma'a xapop apagkok nak cananeos, apkelánegkek axta ekwatnamáxchexa aqsok ekyawe agko' ma'a neyáwa nak wátsam Jordán. 11 Apkellegágweykxeyk axta amya'a m'a pók israelitas, apkelánegko ekwatnamáxchexa aqsok néxa xapop Canaán ma'a Rubén énxet'ák apagkok tén han Gad, keñe han ma'a nápakha nak Manasés énxet'ák apagkok, neyáwa nak Jordán, xapop apagkok axta m'a israelitas; 12 xama axta apkelleg'a m'a pók nak israelitas, apchaqnákxeyk axta m'a Siló, yaqwayam elmahagkok elnapakpok ma'a énxet'ák nak. 13 Apmonye' axta sekxók kélaphásak ma'a Finees, Eleazar axta apketche, apteme axta apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok, yaqwayam emhagkok ma'a Galaad, apkelhákxexa axta m'a Rubén énxet'ák apagkok, tén han Gad, keñe han ma'a nápakha nak Manasés énxet'ák apagkok. 14 Apkelyetlókek axta han diez apkelámha apmonye'e axta m'a israelitas, ektáha axta chá'a apkemha apmonye' nepyeseksa apnámakkok, tén han énxet'ák apagkok. 15 Apyókxoho axta apkelmahágkok Galaad xa, apkelhákxexa axta m'a Rubén énxet'ák apagkok tén han Gad, keñe han ma'a nápakha nak Manasés énxet'ák apagkok. Aptáhak axta apkeláneya s'e:
16 —Nenxénchek negko'o apkelpeywa m'a Wesse' egegkok énxet'ák apagkok. Apyókxoho énxet'ák apkeltamhók elya'asagkohok se'e aqsok kéllana nak kélenmexa m'a Dios nak Israel ¿Yaqsa ektáha kélyenyawa nak? ¿Yaqsa ektáha kéltáha nak kéllane kélagko' kéxegke m'a ekwatnamáxchexa aqsok énmexma nak ma'a Wesse' egegkok? 17 ¿Asextók enxeykel'a mólya'assáxma nenláneykegko axta m'a yókxexma Peor, mehegkexeykekxo nak makham senteme ekweykmo makham se'e kaxwo' nak, apkeletsapma axta apxámokma apagko' Wesse' egegkok énxet'ák apagkok? 18 ¿Péya kólwátesagkok kaxwók kéxegke kélyetleykha Wesse' egegkok? Kélenmexákxeyk sa' agkok kéxegke sakhem Wesse' egegkok, saka sa' eltaqnaweygkok apyókxoho israelitas. 19 Xénchek agkok kélwáxok kéxegke ekmaso s'e xapop magmowána ólpeykeshok Wesse' egegkok, ekpehewayam axta kélxawe, hẽlyetlakxa sa' ma'a Wesse' egegkok nak xapop apagkok, apyetnamakxa nak Wesse' egegkok tegma appagkanamap apagkok. Kólma sa' yókxexma negyeseksa nak negko'o, eyke nágkólenmexekxa Wesse' egegkok tén han negko'óxa kóllának mók ekwatnamáxchexa aqsok megkatnaha nak Dios Wesse' egegkok apagkok. 20 Kaxénwakxoho sa' kélwáxok ma'a Acán, Zérah axta apketche, apkelánéyak axta mey'assáxma apkelmoma m'a aqsok élxénamaxche axta kólmasséssók, axta keñamak apkelsexnáneyágko apyókxoho énxet'ák Israel apkeltaqnaweygko m'a Wesse' egegkok. ¡Háwe axta han Acán apxakkók apketsapma eñama mey'assáxma!
21 Apkelátegmowágkek axta apkelámha apmonye'e israelitas ma'a Rubén énxet'ák apagkok tén han Gad, keñe han ma'a nápakha nak Manasés énxet'ák apagkok:
22 —Apya'ásegkok negko'o Wesse' egegkok, apteme nak Dios ekyókxoho aqsok ekha élmowancha'a nak, manláneya negko'o ekwatnamáxchexa aqsok eñama nénmexeykekxa', essenhan negyamasma. Apya'ásegko', apkelya'assásegkok nahan kélyókxoho kéxegke; naqsók sa' agkok negko'o nénmexeykekxo m'a, ¡tásek hẽlnápekxa'! 23 Nenláneykegkek agkok negko'o s'e ekwatnamáxchexa nak aqsok yaqwayam agyenyók Wesse' egegkok, essenhan yaqwayam agwatnések aqsok kéltósso, tén han ma'a aqsok negmésso naqsa nak aqsok ekyexna kélcheneykekxa, essenhan ma'a aqsok nénnapma segwetassamo nak sẽlásekheykekxoho, Wesse' egegkok apagko' sa' hẽllegássesagkoho'. 24 Nenlánéyak negko'o m'a ekwatnamáxchexa nak aqsok, hakte tamheykha egwáxok xama ekhem etnehek yának egketchek nak negko'o m'a kélketchek nak kéxegke: ‘¡Háwe kéxegke Wesse' egegkok énxet'ák apagkok, cham'a Dios apagkok nak Israel! 25 Appekkenmeyk axta Wesse' egegkok wátsam Jordán yaqwayam hẽxpánchesek negko'o kéxegke, kéltáha nak Rubén énxet'ák apagkok, keñe han Gad énxet'ák apagkok. Megkapayhawok kéxegke kóllanha Wesse' egegkok.’ Keñe sa' kélketchek nak kéxegke yának elwátésagkok apteme apcháyo Wesse' egegkok ma'a egketchek nak negko'o. 26 Cháxa keñamak ekxeyenma nak egwáxok anlának xama ekwatnamáxchexa aqsok, háwe yaqwayam agmések aqsok negwatnésso m'a Wesse' egegkok, háwe han yaqwayam ansakxések mók aqsok nélnapma, 27 wánxa yaqwayam katnehek ekxeyenweykekxoho chá'a egwáxok negko'o tén han kéxegke, keñe han ma'a entawán'ák nentámen nak, negmowána chá'a negko'o magyensemek nélpeykessamo m'a Wesse' egegkok, keñe han ólwakxak ma'a aphakxa nak yetlo nenseykekxésso aqsok nélwatno, tén han ma'a aqsok nélnapma nak ekyaqmageykekxa mólya'assáxma, tén han segwetassamo nak sẽlásekheykekxoho. Tén sa' ma'a kéltawán'ák kélnentámen nak kéxegke, mopwanchek etnehek elának entawán'ák nentámen nak negko'o: ‘Háwe kéxegke Wesse' egegkok énxet'ák apagkok.’ 28 Xeyenmeyk negko'o egwáxok aptáha enxoho hegának xama énxet, essenhan aptáha enxoho yának ma'a entawán'ák nentámen nak, keñe egwanchek negko'o antéhek agátegmowagkok se'e: ‘¡Kóllano! Apkeláneykegkek negko'o ẽlyapmeyk nanók se'e ekwatnamáxchexa nak aqsok apagkok ma'a Wesse' egegkok, háwe yaqwayam kólwatnések ma'a aqsok kéltósso, háwe han yaqwayam kólnáhakkasek, wánxa aqsa yaqwayam katnehek chá'a ekxeyenweykekxoho egwáxok negko'o tén han kéxegke.’ 29 Mogwanchek negko'o ónmexekxak ma'a, mogwanchek han agyenyók, mogwanchek han anlának mók ekwatnamáxchexa aqsok yaqwayam agwatnek ma'a aqsok kéltósso, essenhan ansakxak ma'a aqsok negmésso naqsa kélcheneykekxa nak ekyexna, essenhan han ma'a mók aqsok nélnapma, megkatnaha enxoho m'a ekwatnamáxchexa nak aqsok apagkok ma'a Dios Wesse' egegkok, ekyetnama nak ma'a ekpayho nak tegma appagkanamap apagkok.
30 Xama axta apkelleg'a aptáhakxa apkelpeywa Rubén énxet'ák apagkok tén han Gad keñe han ma'a nápakha nak Manasés énxet'ák apagkok ma'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Finees, tén han ma'a apkelámha apmonye'e nak apheykegkaxa, keñe han ma'a apkelámha apmonye'e nak chá'a nepyeseksa apnámakkok ektáha axta apkelyetlo, leyawók axta apkelwáxok. 31 Tén axta Finees, apketche axta m'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Eleazar, aptáha apkeláneya s'e:
—Negya'ásegkók kaxwók apha negyeseksa Wesse' egegkok, hakte megkólmakók kéxegke kólenmexekxak ma'a, ẽlwagkassek negko'o teyp kéxegke, mehẽllegássesagkók sa' ma'a Wesse' egegkok.
32 Keñe axta natámen xa, cham'a Finees tén han ma'a ektáha axta apkelyetlo, apkeltaqháwok axta apkelmeyákxo makham ma'a Canaán, apkeleñama m'a Galaad, apheykegkaxa axta m'a israelitas. Xama axta apkeltennássekxo apheykha axta Canaán aptáhakxa apkelátegmowéyak ma'a pók énxet'ák nak Israel, 33 leyawók axta apkelwáxok, keñe apkelpeykásawo Dios. Massék axta apkelxéna kaxwók ektamagkok ma'a Rubén énxet'ák apagkok tén han Gad, massék axta apkelxéna emasséssók xapop apagkok. 34 Apteméssessek axta ekwesey Rubén énxet'ák apagkok tén han Gad ekwatnamáxchexa aqsok. “Ekxeyenweykekxoho egwáxok”, aptáha apkelpeywa s'e: “Keso ekwatnamáxchexa aqsok katnehek sa' ekxeyenweykekxoho kélwáxok negyeseksa negko'o Wesse' egegkok apteme Dios.”
El regreso de Rubén, Gad y la media tribu de Manasés
1 Entonces Josué llamó a las tribus de Rubén y de Gad y a la media tribu de Manasés, 2 y les dijo: «Ustedes han cumplido todo lo que les ordenó Moisés, el siervo del Señor, y han obedecido todas mis órdenes. 3 Durante todo este tiempo, no han abandonado a sus hermanos, y hasta el día de hoy han puesto en práctica fielmente los mandamientos del Señor su Dios. 4 Ahora que el Señor ha cumplido su promesa y que sus hermanos tienen paz, vuelvan ustedes a sus tiendas de campaña y a las tierras que Moisés, el siervo del Señor, les dio al este del río Jordán. 5 Lo único que les pido es que cumplan fielmente el mandamiento y las instrucciones que les dio Moisés, el siervo del Señor, es decir, que amen al Señor y Dios de ustedes, que anden siempre en sus caminos y obedezcan sus mandatos, y que lo sigan y le sirvan con todo el corazón y con toda el alma.»
6 Después de esto, Josué los bendijo y los despidió, y ellos se fueron a sus tiendas.
7 A una mitad de la tribu de Manasés, Moisés le había dado tierras en la región de Basán. A la otra mitad de la tribu de Manasés, Josué le dio tierras entre los israelitas al oeste del Jordán, y a los primeros los bendijo y los mandó de regreso. 8 Y les dijo: «Ustedes vuelven ahora a sus tierras con grandes riquezas y muchos animales, con oro, plata, bronce y hierro, y con mucha ropa. Compartan con sus hermanos esto que le han quitado al enemigo.»
9 Así fue como las tribus de Rubén y de Gad y la media tribu de Manasés se separaron del resto de los israelitas en Silo, en la región de Canaán, para regresar a sus posesiones en la región de Galaad, donde tenían tierras según el Señor lo había ordenado por medio de Moisés.
El altar junto al Jordán
10 Tiempo atrás, cuando las tribus de Rubén y de Gad y la media tribu de Manasés llegaron al río Jordán, todavía en territorio cananeo, levantaron junto al río un gran altar. 11 A los otros israelitas les llegó la noticia de que las tribus de Rubén y de Gad y la media tribu de Manasés habían construido un altar en la frontera de Canaán, junto al Jordán, en territorio israelita; 12 y en cuanto los israelitas lo supieron, se reunieron en Silo para ir a pelear contra ellos. 13 Mandaron antes a Finés, hijo del sacerdote Eleazar, para que fuera a Galaad, donde estaban las tribus de Rubén y de Gad y la media tribu de Manasés. 14 Con él iban diez principales jefes israelitas, cada uno de los cuales representaba a su grupo familiar y a su tribu. 15 Todos ellos fueron a Galaad, donde estaban las tribus de Rubén y de Gad y la media tribu de Manasés, y les dijeron:
16 —Nosotros hablamos en el nombre del pueblo del Señor. ¿Qué traición es esta que ustedes han cometido contra el Dios de Israel? ¿Por qué lo han abandonado y se han construido un altar en rebeldía contra el Señor? 17 ¿Acaso no ha sido bastante el pecado que cometimos en el santuario de Pegor, con el que todavía estamos manchados y por el que murieron tantos del pueblo del Señor? 18 ¿No les basta con eso, para que ahora ustedes también se aparten del Señor? Si ustedes se rebelan hoy contra el Señor, mañana él se enojará con todo el pueblo israelita. 19 Si les parece que este territorio que les ha tocado es impuro, vengan a la tierra del Señor, donde está el santuario del Señor. Tomen un territorio entre nosotros. Pero no se rebelen contra el Señor ni contra nosotros construyendo otro altar además del altar del Señor nuestro Dios. 20 Acuérdense de que Acán hijo de Zeraj pecó al tomar de lo que estaba consagrado a la destrucción, y que por su culpa el Señor se enojó con toda la comunidad de Israel. ¡Y Acán no fue el único que murió a causa de su pecado!
21 Al escuchar eso, los representantes de las tribus de Rubén y Gad y los de la media tribu de Manasés contestaron a los jefes israelitas:
22 —El Señor y Dios de todos los dioses sabe que no hicimos este altar por rebeldía o para apartarnos de él. Dios lo sabe y se lo hace saber a todos ustedes; si fue por estas razones, ¡no nos perdones la vida! 23 Si construimos este altar para apartarnos del Señor, o para presentar sacrificios de animales, ofrendas de cereales o sacrificios de reconciliación, que el Señor mismo nos pida cuentas. 24 La verdad es que lo hicimos porque no queremos que algún día sus hijos les echen en cara a los nuestros: “¿Qué derecho tienen ustedes de venir a adorar al Señor, Dios de Israel? 25 El Señor ha puesto el río Jordán para separarnos de ustedes, los de las tribus de Rubén y de Gad. ¡Ustedes no tienen nada que ver con el Señor!” Así sus hijos harían que nuestros hijos dejaran de sentir reverencia por el Señor. 26 Esa fue la razón por la que decidimos construir un altar, no para ofrecer animales para ser quemados como ofrenda al Señor ni presentar otros sacrificios, 27 sino para que sea un testimonio entre ustedes y nosotros, y entre nuestros descendientes, de que nosotros podemos servir al Señor y presentarnos ante él con nuestros sacrificios de animales y con nuestras ofrendas por el pecado y de reconciliación. Así los descendientes de ustedes no podrán decirles a los nuestros: “Ustedes no tienen nada que ver con el Señor.” 28 Pensamos que si alguien nos dice eso a nosotros o a nuestros descendientes, nosotros podremos responder: “¡Miren! Nuestros antepasados construyeron este altar del Señor, no para ofrecer ofrendas quemadas en honor al Señor, ni sacrificios, sino para que sirva de testimonio entre ustedes y nosotros.” 29 Dios nos libre de rebelarnos contra él o de abandonarlo, construyendo otro altar para ofrecer ofrendas quemadas u ofrendas de cereales, o para otros sacrificios, aparte del altar del Señor nuestro Dios que está delante de su santuario.
30 Cuando el sacerdote Finés, los jefes de la comunidad y los jefes de los grupos familiares que iban con él oyeron lo que decían los de Rubén y de Gad y los de la media tribu de Manasés, les pareció bien. 31 Entonces Finés, el hijo del sacerdote Eleazar, les dijo:
—Ahora estamos seguros de que el Señor está con nosotros, pues ustedes no trataron de rebelarse contra él, y así nos han salvado del castigo del Señor.
32 Después de esto, Finés y los que iban con él se despidieron de ellos, y regresaron de la región de Galaad a la de Canaán, donde estaban los israelitas. Cuando les contaron a los que estaban en Canaán lo que habían contestado los de las otras tribus, 33 la respuesta les pareció bien, y alabaron a Dios. Desde entonces no hablaron más de atacar a las tribus de Rubén y de Gad, ni de destruir sus tierras. 34 Los descendientes de Rubén y de Gad le pusieron al altar el nombre de «Testimonio», diciendo: «Este altar será un testimonio entre nosotros de que el Señor es Dios.»