Apkelyáxeg apagko' apkelya'ásseyam Jesús
1 Apweynchámeykha axta Jesús yókxexma Galilea natámen xa. Axta emáheyók exek ma'a Judea, hakte apketamsegkek axta judíos apmáheyo yaqhek ma'a. 2 Chágketweykmek axta nahan ekhem apkelpakxeneykegkaxa axta chá'a judíos yámet aktegák étkók, apkelsawássessamókxa axta chá'a. 3 Axta aptemék apkenagkama apkelyáxeg Jesús se'e:
—Ná exa aqsa s'e. Emyekxa sa' makham Judea, yaqwayam sa' étak nahan aqsok apkelane exchep ma'a apkeltáméséyak apheykha nak ma'a. 4 Apmenyeyk agkok etnehek kélyekpelchémo xama énxet, méxakpók elának aqsok. Elána sa' nápaqta'awók apyókxoho énxet'ák xa aqsok nak, hakte apkeláneyak xép xa ektéma nak.
5 Weykmók axta anhan apkelyáxeg apya'ásseyam Jesús. 6 Axta aptemék apkelanagkama Jesús se'e:
—Megkawokmok ko'o makham ekhem yaqwánxa amyekxak ma'a, kaxnók kéxegke, kélwanchek kólmeyekxak ekhem kélmakókxa enxoho kólmeyekxa'. 7 Mopwanchek etaqnók kéxegke énxet'ák apkeleñamakxa apagko' nak keso náxop; hetaqnawhok eyke ko'o, hakte axénhok chá'a ekmaso m'a aqsok apkeláneykegkoho nak énxet keso náxop. 8 Kólmohok kéxegke m'a élánéxchexa nak kélessawássessamo, maxñehek sa' eyke ko'o, hakte megkawokmok makham ekhem yaqwánxa amyekxa'.
9 Apheykekxeyk axta Jesús ma'a Galilea natámen apteme appeywa xa.
Jesús apmahéyak ekhem melwagqayam apkelpakxeneykegkaxa axta yámet aktegák étkók judíos
10 Apxegamchek axta nahan Jesús apya'áyekmo kélessawássessamo, natámen apkelxega axta m'a apkelyáxeg, axta eyke eltémok etakpok, máxa apyexamakpoho axta aptemék. 11 Apketamsegkek axta eyke judíos Jesús ma'a neyseksa apkelsawássessamo énxet'ák. Axta aptemék apkelpaqmeyesma s'e:
—¿Háxko kexaha aphámxa m'a énxet nak?
12 Apxénamakpek axta nahan chá'a nepyeseksa énxet'ák ma'a. Nápakha énxet axta chá'a aptemék apxeyenma Jesús se'e: “Énxet ektaqmalma aptémakxa m'a”; keñe axta nahan nápakha aptéma chá'a apxeyenma s'e: “Sagkek aptémakxa m'a; elyexanchesha chá'a énxet'ák.”
13 Apkelyexákpók axta eyke chá'a apkelxeyenma Jesús ma'a énxet'ák, hakte judíos axta apkelayeyk.
14 Aptaxnegweykmek axta nahan Jesús tegma appagkanamap náxet apkelsawássessamo énxet'ák. Apkelxekmóssegkek axta énxet'ák. 15 Axta aptemék apkelpaqmeyesma judíos élpelakkassama apkellege ektémakxa apkelxekmósso Jesús se'e:
—¿Háxko ektáhakxa apya'ásegkoho nak ekxámokma agko' aqsok xa, meykexho kélxekmósso?
16 Keñe axta Jesús aptéma apchátegmoweykegko s'e:
—Háwe ahagkok ko'o s'e sélxekmósa nak, cha'a apagkok ma'a aptáha axta ko'o seyáphasso. 17 Apmakók agkok elának xama énxet apmopmenyého nak Dios, apwanchek ékpelkohok ektáha eñama Dios ma'a sélxekmósso, essenhan ékpelkohok eñama sekxénamaxchekxoho ahagko'. 18 Énxet apxénamakpekxoho enxoho apagko', aptegyeykha apagko' chá'a etnehek yaqwayam kataqmelek apxénamap; keñe m'a énxet apkeltémo nak kataqmelek apxénamap ma'a ektáha axta apcháphasso, ekmámnaqsoho chá'a katnehek apkeltenneykha, méko nahan katnehek xama aqsok megkapéwomo apkelane.
19 “¿Háweya axta Moisés ma'a apméssama axta kéxegke segánamakxa? Makke kólyaheykekxohok chá'a kéxegke kélxama enxoho. ¿Yaqsa ektéma kélmáheyo nak hélaqhek?”
20 Axta aptemék apkelátegmoweykegko énxet'ák se'e:
—¿Yaqsa ekmáheyo kaqhek xép? ¡Kelyekhama' taxnak apwáxok!
21 Tén axta Jesús aptéma apkelanagkama s'e:
—Xama agko' aqsok axta eyke kelpelakkassók kéxegke kélweteya séláneya axta ko'o m'a ekhem sábado. 22 Apkeltémok axta chá'a kóllanagkok kéxegke Moisés ma'a kélyenyekhamól'a nekha egyempehek, háwe eykhe eñama Moisés xa ektéma nak, axta eyke m'a apheykha apmonye'e axta, cham'a Abraham, Isaac tén han ma'a Jacob. Kólyenyekhásseshok chá'a kéxegke nekha apyempehek xama énxet, megkeyxek chá'a ekteme sábado. 23 Kólyenyekhásseshok chá'a kéxegke nekha apyempehek sakcha'a apkenna megkóleyxek ekteme sábado, yaqwayam enxoho kóllának ma'a éltémókxa nak antéhek Moisés segánamakxa apagkok. ¿Yaqsa ektéma séltaqnagkama nak ko'o kéxegke kélweteya sektaqmelchesseykmo ahagko' énxet apháxamap ekhem sábado? 24 Nágkólxén chá'a kéxegke aqsok kélwete kélanagkama nak chá'a katneyk ekmaso, kólpékesho chá'a kélxeyenma ektémakxa kélwete amonye' kélyekpelchémo.
Jesús apxeyenma apkeñamakxa
25 Nápakha énxet'ák apkeleñama Jerusalén axta nahan aptemék aptegyeykencha'a amya'a s'e:
—¿Háweya apketamsamákpo nak yaqwayam kólaqhek xa? 26 Cháxa, méxákpohok apkeltennáseyncha'a énxet'ák, méko nahan eyátegmowágko. ¿Naqsók enxeykel'a aptemessásak kelwesse'e egagkok apteme Mesías xa énxet nak? 27 Negya'ásegkók eyke negko'o apkeñamakxa xa énxet nak. Méko sa' eyke kay'asagkohok apkeñamakxa apwa'a sa' ma'a Mesías.
28 Xama axta aplegaya Jesús apkelxekmóssamakxa énxet'ák kañe' tegma appagkanamap xa, axta aptemék apyennaqtéssamo appeywa s'e:
—¡Élweteya neyke kéxegke, kélya'ásegkók nahan séñamakxa! Háwe axta eyke ko'o sekxegayam ahagko', axta seyáphasso ko'o m'a ekpayhawo nak kóltéhek kéláyo, megkólweteya nak kéxegke. 29 Ekweteyak eyke ko'o m'a, hakte eñamak ma'a, axta anhan seyáphasso m'a.
30 Tén axta peya eykhe emakpok, méko axta eyke ekma, hakte axta kaweykmok makham yaqweykenxa ékpelchekpoho'. 31 Apxámok axta nahan apteme mey'ásseyam ma'a, axta aptemék apkelpaqmeyesma s'e:
—¿Kayeykhágwomhoya sa' apkelane aqsok sempelakkasso nak agwetak apwa'a enxoho m'a Mesías, megkaxóya sa' aqsok apkelane xa énxet nak?
Fariseos apkelenxányam emok Jesús
32 Apkellegayak axta amya'a fariseos ektémakxa apkelpeywa énxet'ák apxeyenma m'a Jesús, tén axta apkeláphassama sẽlpextétamo apkeleñama axta tegma appagkanamap ma'a fariseos tén han ma'a apkelámha apmonye'e apkelmaxnéssesso énxet'ák, yaqwayam emok ma'a Jesús. 33 Tén axta Jesús aptéma appeywa s'e:
—Yaqwatakxoho sa' axek ko'o kélnepyeseksa kéxegke, keñe sa' ataqhohok makham ma'a aphakxa nak ektáha axta seyáphasso. 34 Hélchetmok sa' eyke kéxegke, mehelwetekxeyk sa' eyke, hakte megkólwanchek sa' kólmahagkok ma'a yaqwánxa sa' axek ko'o.
35 Keñe axta judíos aptéma apkelpaqhetchásamákpoho s'e:
—¿Háxko apmakókxa emhagkok xa, yaqwayam enxoho magwetekxeyk chá'a? ¿Enxeykel'a peyk emhagkok ma'a apheykegkaxa nak judíos apkekhegwayam nak mók nekha, yaqwayam enxoho elxekmósek énxet'ák melya'áseyak nak Dios? 36 ¿Yaqsa apxéna aptáha exchek segáneya s'e: ‘Hélchetmok sa' eykhe, mehelwetekxeyk sa' eyke, hakte megkólwanchek sa' kólmahagkok ma'a yaqwánxa sa' axek ko'o’?
Yegmen segméssamo nak ekyennaqte egnények
37-38 Axta ekyágwánxa kélteme kéláyo kélessawássessamo amonye' ektemegwánxa axta néxa élánamáxche'. Cháxa ekhem apkempeykekxexa axta nahan néten Jesús aptéma apyennaqtéssamo appeywa s'e:
—Hem sa' agkok chaqhak énxet, hey'óta sa' ko'o, énxet apteme enxoho mehey'ásseyam ko'o, eyen. Ekhawo ektémakxa nak eknaqtáxésamaxche, katyapok sa' yegmen ekyennaqtéssamo egnények apwáxok énxet apteme enxoho mehey'ásseyam ko'o.
39 Axta apxeyenmak Jesús ma'a énxet ektáhakxa enxoho apteme mey'ásseyam peya exkak Espíritu; axta eweyk makham Espíritu, hakte axta kólteméssessók makham apcheymákpoho m'a Jesús.
Apkexpánchásamap énxet'ák
40 Xama axta apkellegaya aptémakxa appeywa Jesús nápakha énxet'ák, axta aptemék apkelpaqmeyesma s'e:
—Cháxa énxet apteme nak Dios appeywa aplegasso xa.
41 Keñe axta nápakha énxet aptéma chá'a apkelpeywa s'e:
—Mesías xa.
Keñe axta nápakha aptéma nahan apkelpaqmeyesma s'e:
—Háwe, mopwanchek eyke yenyék Galilea m'a Mesías. 42 Xeyenmeyk eknaqtáxésamaxche Mesías ekmáheyo etnehek ma'a David aptáwen neptámen, tén han yenyék ma'a Belén, cham'a apkeñémekxa axta anhan ma'a David.
43 Keñe axta apkexpánchásamákpo énxet, eñama megkaxnémo mók apkelpaqmeyesma apkelxeyenma m'a Jesús. 44 Nápakha énxet axta nahan apmáheyók exnéssók sẽlpextétamakxa m'a Jesús, méko axta eyke ekhésseykmo.
Apkelámha apmonye'e apya'ásseyam Jesús
45 Apkelweykekxeyk axta makham sẽlpextétamo apkeleñama axta tegma appagkanamap apheykegkaxa m'a fariseos, tén han ma'a apkelámha apmonye'e nak apkelmaxnéssesso énxet'ák. Axta aptemék apkelmaxneyeykencha'a s'e:
—¿Yaqsa ektáha mekólyentamanto nak?
46 Axta aptemék apkelátegmoweykegko sẽlpextétamo s'e:
—Méko xama énxet apteme apkeltenneykha ektáhakxa nak apkeltenneykha m'a énxet nak.
47 Keñe axta fariseos aptéma apkelanagkama sẽlpextétamo s'e:
—¿Kél'awóya kéxegkáxa apkelyexancháseyncha'a m'a énxet nak? 48 ¿Yetneyk enxeykel'a anhan xama apkelámha apmonye' egagkok apteme mey'ásseyam ma'a, essenhan xama m'a fariseos? 49 Cháxa énxet'ák, melya'áseyak nak segánamakxa, apkelpagkanmeyk Dios yaqwayam emassessók.
50 Axta aptemék appaqmeyesma Nicodemo, cham'a fariseo apya'áyekmo axta Jesús aptéma apkelanagkama s'e:
51 —Xeyenmeyk negko'o segánamakxa egagkok, mogwanchek agának aqsa emakpok xama énxet manleg'akxoho enxoho makham sekxók appeywa, yaqwayam enxoho kólya'asagkohok ektémakxa aqsok apkelane.
52 Keñe axta aptéma apkelátegmoweykegkokxo s'e:
—¿Xépya nahan apkeñama Galilea? Eltámesáp ektémakxa nak eknaqtáxésamaxche', keñe sa' étak metyapma xama enxoho Dios appeywa aplegasso apkeñama m'a Galilea. 53 Keñe axta apkeltaqheykekxo chá'a apxanák xama xama.
Los hermanos de Jesús no creían en él
1 Después de esto, Jesús anduvo recorriendo la región de Galilea. No quería estar en Judea, porque allí los judíos lo buscaban para matarlo. 2 Pero como se acercaba la fiesta de las Enramadas, que es una de las fiestas de los judíos, 3 sus hermanos le dijeron:
—No te quedes aquí; vete a Judea, para que también los seguidores que tienes allá vean lo que haces. 4 Si uno quiere ser conocido, no hace las cosas en secreto. Ya que tú haces cosas como estas, hazlas delante de todo el mundo.
5 Y es que ni siquiera sus hermanos creían en él. 6 Pero Jesús les dijo:
—Para mí, aún no ha llegado el momento. Claro que, para ustedes, cualquier momento es bueno. 7 A ustedes, los que son del mundo no pueden odiarlos. A mí sí me odian, porque yo les hago ver claramente que lo que hacen es malo. 8 Vayan ustedes a la fiesta; yo no voy, porque para mí aún no ha llegado el momento.
9 Y habiéndoles dicho esto, se quedó en Galilea.
Jesús en la fiesta de las Enramadas
10 Sin embargo, después de que sus hermanos se fueron, Jesús también fue a la fiesta, aunque no abiertamente, sino como en secreto. 11 En la fiesta, los judíos lo buscaban y decían:
—¿Dónde andará ese hombre?
12 Entre la gente se hablaba mucho de él. Unos decían: «Es un hombre de bien»; pero otros decían: «No, no lo es, porque engaña a la gente.»
13 Pero, por miedo a los judíos, nadie se atrevía a hablar abiertamente de él.
14 Hacia la mitad de la fiesta, Jesús entró en el templo y comenzó a enseñar. 15 Admirados, los judíos decían:
—¿Cómo es que este, sin haber estudiado, sabe tantas cosas?
16 Y Jesús les contestó:
—Esta enseñanza no es mía, sino de aquel que me envió. 17 Quien esté dispuesto a hacer la voluntad de Dios podrá reconocer si mi enseñanza viene de Dios o si hablo por mi propia cuenta. 18 El que habla por su cuenta busca su propia vanagloria; pero el que busca la gloria de aquel que lo envió, ese dice la verdad y en él no hay nada reprochable.
19 »¿No es verdad que Moisés les dio a ustedes la ley? Sin embargo, ninguno de ustedes la obedece. ¿Por qué quieren matarme?
20 La gente le contestó:
—¡Estás endemoniado! ¿Quién quiere matarte?
21 Jesús les dijo:
—Ustedes se admiran por una sola cosa que hice en sábado. 22 A ustedes Moisés les mandó practicar el rito de la circuncisión (que no procede de Moisés, sino de los patriarcas), y por eso circuncidan a un varón aunque sea en sábado. 23 Y si ustedes, por no faltar a la ley de Moisés, circuncidan a un varón aunque sea en sábado, ¿por qué se enojan conmigo por haber sanado completamente a una persona en sábado? 24 No juzguen ustedes por las apariencias. Cuando juzguen, háganlo con justicia.
Jesús habla de su origen
25 Algunos de los que vivían en Jerusalén comenzaron a preguntar:
—¿No es este al que andan buscando para matarlo? 26 Pues ahí lo tienen, hablando en público, y nadie le dice nada. ¿Será que las autoridades creen de veras que este hombre es el Mesías? 27 De este, nosotros bien sabemos de dónde viene; en cambio, cuando el Mesías venga, nadie sabrá de dónde viene.
28 Al oír esto Jesús, que estaba enseñando en el templo, dijo con fuerte voz:
—¿Así que ustedes me conocen, y saben de dónde vengo? Pero no he venido por mi propia cuenta, sino que vengo enviado por uno que es digno de confianza, y a quien ustedes no conocen. 29 Yo lo conozco porque procedo de él, y él me ha enviado.
30 Hubo quienes quisieron arrestarlo, pero ninguno le echó mano porque aún no había llegado el momento. 31 Muchos de entre la multitud creyeron en él, y decían:
—Cuando venga el Mesías, ¿acaso hará más señales milagrosas que este hombre?
Los fariseos intentan arrestar a Jesús
32 Cuando llegó a oídos de los fariseos lo que la gente decía de Jesús, tanto ellos como los jefes de los sacerdotes mandaron a unos guardianes del templo a que lo arrestaran. 33 Pero Jesús dijo:
—Voy a estar con ustedes solo un poco de tiempo, y después regresaré al que me ha enviado. 34 Ustedes me buscarán, pero no me encontrarán, porque adonde yo voy ustedes no podrán ir.
35 Entonces los judíos comenzaron a preguntarse unos a otros:
—¿A dónde podría ir este, que no podamos encontrarlo? ¿Acaso se irá a los judíos dispersos en el extranjero, o irá a enseñar a los paganos? 36 ¿Qué quiere decir con eso de que “Me buscarán, pero no me encontrarán, porque adonde yo voy ustedes no podrán ir”?
Ríos de agua viva
37-38 El último día de la fiesta, que era el más importante, Jesús se puso en pie y dijo con fuerte voz:
—Si alguien tiene sed, venga a mí; y el que crea en mí, que beba. Pues como dicen las Escrituras, de su interior brotarán ríos de agua viva.
39 Con esto, Jesús quería decir que quienes creyeran en él recibirían el Espíritu; y es que el Espíritu aún no estaba ahí, porque Jesús aún no había sido glorificado.
División entre la gente
40 Entre la gente había algunos que, al oír estas palabras, dijeron:
—Seguramente, este hombre es el profeta.
41 Otros decían:
—Este es el Mesías.
Pero otros decían:
—No, porque el Mesías no puede venir de Galilea. 42 Las Escrituras dicen que el Mesías será descendiente del rey David, y que vendrá de Belén, el mismo pueblo de donde era David.
43 Y por causa de Jesús la gente se dividió, 44 y hasta hubo quienes querían llevárselo preso, pero nadie lo tocó siquiera.
Las autoridades no creían en Jesús
45 Los guardianes del templo volvieron a donde estaban los fariseos y los jefes de los sacerdotes, y estos les preguntaron:
—¿Por qué no lo trajeron?
46 Los guardianes contestaron:
—¡Nunca nadie ha hablado como ese hombre!
47 Dijeron entonces los fariseos:
—¿También ustedes se han dejado engañar? 48 ¿Quién de nuestros jefes o de los fariseos ha creído en él? 49 En cambio, esa gente que no conoce la ley está maldita.
50 Nicodemo, aquel fariseo que en cierta ocasión había ido a ver a Jesús, les dijo:
51 —De acuerdo con nuestra ley, no se puede juzgar a nadie sin antes oírlo y saber qué es lo que ha hecho.
52 Ellos le contestaron:
—¿También tú eres de Galilea? Estudia las Escrituras y verás que de Galilea nunca ha salido un profeta.
[53 Y cada uno se fue a su casa.