Jefté
1 Jefté axta apteme xama kempakhakma yáp megyeye emhagkok eyesagkexa apkeñama axta m'a yókxexma Galaad, kelán'a ekyaqmagkáseyak pók énxet ekma ekyánmaga étche axta m'a, keñe axta apyáp ma'a Galaad, 2 wetayak axta han pók étchek ma'a Galaad aptáwa', keñe axta apkektegama, kéltekkesa apxagkok ma'a Jefté, kéltennássek axta han melxewekxeyk xama aqsok apagkok ma'a apyáp, eñama apteme mók kelán'a étche. 3 Apteyepmeyk axta nepyeseksa apkelyáxeg ma'a Jefté, apheykmek axta m'a yókxexma Tob, appáxaqweykmek axta énxet élmasagcha'a apkeltémakxa, elweynchamha axta chá'a xamo'.
4 Yáma wenaqtémók axta han apketámeykegko amonitas ma'a Israel, 5 keñe axta m'a apkelámha apmonye'e nak Galaad, apkeltamho kólyentawakxak Jefté m'a yókxexma Tob. 6 Axta táhak amya'a apcháneyákpo s'e:
—Émpoho, egmenyeyk negko'o etnehek xép apkemha apmonye' egagkok kempakhakma yaqwayam ólenmexek ma'a amonitas.
7 Apchátegmowágkek axta Jefté:
—¡Éltaqnagkamchek axta ko'o kéxegke, kéltémok axta atyapok táta apxagkok! ¿Yaqsa ektáha sélchetama nak eyesagko kélheykha?
8 —Neykhe keñamak negketama nak xép, hakte negwet'ak ekmaso negheykha —axta aptáhak apkelátegmowágko m'a—. Néltamhók negko'o hẽlyetlakxak xép, tén han elnapakpok ma'a amonitas, apkemha apmonye' egagkok sa' etnehek negyókxoho negheykha nak Galaad.
9 —Kéltamhók agkok kéxegke ataqhohok makham yaqwayam alnapaxchek ma'a amonitas, emallahanchessek sa' agkok ko'o Wesse' egegkok, atnehek sa' apkemha apmonye' kélagkok kéxegke —axta aptáhak apchátegmowágko Jefté.
10 Tén axta apkelámha apmonye'e aptáha apkelátegmowágko s'e:
—Anlának sa' ekyókxoho m'a aptáhakxa nak segáneya, Wesse' egegkok sa' etnehek apweteykegkoho.
11 Tén axta apkelyetlákxo Jefté m'a énxet'ák nak, apteméssessek axta han apkemha apmonye' apagkok, tén han apnaqleykha sẽlpextétamo. Apkeláneykxók axta chá'a appeywa Jefté nápaqtók Wesse' egegkok aptáhakxa axta chá'a appeywa, cham'a Mispá. 12 Tén axta apkeláphasa apseykha amya'a aphakxa m'a wesse' apwányam amonitas apkeltamho etnehek elmaxneyha s'e: “¿Yaqsa aqsok eklókassama apwáxok apmáheyo ko'o hénmexek xép, peya nak ektámegmak seyókxa?” 13 Aptáhak axta wesse' apwányam amonitas apkelátegmowágkokxo m'a Jefté axta apkelápháseykha: “Israelitas, ẽlyementamomchek axta negko'o xapop egagkok kélánteyapma axta kéxegke m'a Egipto, eyeynmo m'a wátsam Arnón, ekweykekxoho m'a wátsam Jaboc tén han Jordán. Hẽlmeyásekxa kaxwo' yetlo meyke ektáhakxa kélwáxok.”
14 Apkelápháseykxeyk axta makham pók apseykha amya'a Jefté aphakxa m'a wesse' apwányam apagkok amonitas. 15 Aptáhak axta apcháneya s'e: “Keso aptáhakxa nak apchátegmowéyak Jefté s'e: Mólyementameykegkok negko'o xapop apagkok moabitas, tén han amonitas, negko'o nentáha nak israelitas. 16 Nélyeykheykekxeyk axta yókxexma meyke nak énxet ekweykekxoho m'a Wátsam Ekyexwase, nélánteyapma axta m'a Egipto, nélweykmek axta m'a Cadés. 17 Tén axta néláphassama apseykha amya'a aphakxa m'a wesse' apwányam Edom, yaqwayam ólmaxnak yohok ólyeykhak ma'a xapop apagkok nak, axta eyke héghayók ólyeykhak negko'o. Nélmaxnagkamchek axta eykhe han ma'a wesse' apwányam nak Moab, axta eyke han yahayók ólyeykhak ma'a xapop apagkok nak. Axta keñamak negheykmo aqsa m'a Cadés. 18 Nélxegamchek axta m'a yókxexma meykexa nak énxet, neghaxnenchámeykekxeyk axta m'a xapop nak Edom, tén han Moab, ekwokmoho nélweykmo m'a ekteyapmakxa ekhem nak ma'a teyp Moab. Nélpakxenweykmek axta m'a neyp nak wátsam Arnón. Axta eyke ólyekheykekxa', hakte axta eyeynókxa xapop Moab ma'a. 19 Keñe axta néláphassama han apseykha amya'a m'a aphakxa nak Sihón, wesse' apwányam apagkok nak amorreos, aphama axta m'a Hesbón, nélmaxnagkama néltémo yohok ólyeykhekxak xapop apagkok, yaqwayam enxoho ólmeyekxak ma'a xapop egagkok nak. 20 Axta eyke etnéssessók naqsók nélpeywa negko'o m'a Sihón, axta yahayók ólyeykhak ma'a xapop apagkok; apcháncheseykekxeyk axta aqsa apyókxoho sẽlpextétamo apagkok, keñe apkelpakxenweykmo m'a Jahas, tén axta segketámeykegko. 21 Ẽlmallahanchessegkek axta eyke negko'o m'a Wesse' egegkok, Dios nak Israel, negyaqmassegkek axta m'a Sihón yetlo sẽlpextétamo apagkok, negmomchek axta m'a ekyókxoho xapop apagkok nak amorreos, cháxa yókxexma nak: 22 Negmomchek axta ekyókxoho xapop apagkok nak amorreos, eyeynmo m'a wátsam Arnón ekweykekxoho m'a wátsam Jaboc, keñe han eyeynmo m'a meykexa nak énxet, ekweykekxoho m'a Jordán. 23 Keñe kaxwo' peya hegyementamok xép ma'a Wesse' egegkok axta apyementama m'a amorreos segméssama negko'o. 24 Méssegkek agkok xapop apagkok ma'a Quemós, aqsok apcháyókxa nak, apagkok xép etnehek, keñe negko'óxa antéhek egagkok ma'a Wesse' egegkok nak segmésso. 25 ¿Apkenagkamcheya exchep eyeykhágweykmohok ma'a Balac, Sipor apketche nak, wesse' apwányam nak Moab? Mehegya'aweyk negko'o hẽlnapakpok ma'a. 26 Trescientos apyeyam negko'o táhak negheykha s'e Hesbón, Aroer keñe han ma'a tegma apketkók aphéyak nak negyáwa', tén han ma'a apyókxoho tegma apkelyawe aphéyak nak neyáwa Arnón; ¿yaqsa eyke ektéma megkólmeykekxo makham kéxegke xa xapop nak, cham'a nanók axta? 27 Matnéssesseykmohok ko'o exma ekmaso exchep xama enxoho. Xeyep akke asagkek aptáhakxa segketamakmo. Wesse' egegkok akke apteme segyekpelchémo. Sa' elyekpelkohok israelitas, tén han amonitas.”
28 Axta eyke elyahákxak wesse' apwányam amonitas ma'a Jefté axta appeywa apcháphássesso.
Jefté apxeyenmakxa etnehek
29 Tén axta apweywento Wesse' egegkok espíritu apagkok aphakxa m'a Jefté aptáha apxegexma, tén axta apmahágko m'a Galaad tén han Manasés, apyeyk'ak axta m'a Mispá nak Galaad, yaqwayam enxoho etaxnegwók ma'a amonitas nak xapop apagkok. 30 Keñe axta Jefté apmésa appeywa m'a Wesse' egegkok: “Emallahanchessek sa' agkok nepyeseksa m'a amonitas, 31 awatnések sa' ko'o exchep xama ektáha enxoho apmonye' apteyapma m'a exagkok sema takha', sekwákxo sa' makham sényékto enxoho m'a émpakháxchexa'.”
32 Aptaxnegwokmek axta Jefté m'a yókxexma apagkok nak amonitas, keñe axta apketámegko, apmallahanchessek axta han ma'a Wesse' egegkok. 33 Apxámok axta apkelnapma Jefté m'a apkelenmexma, apkelmeyk axta veinte tegma apkelyawe, cham'a Aroer, Minit tén han Abel-queramin. Cháxa aptemessásekxo axta kóneg israelitas ma'a amonitas.
34 Xama axta apwákxo apxagkok Jefté, cham'a Mispá, kelanyexágkek axta ekma takha' m'a apketche kelwána ekteme axta wánxa xama, néweyha axta yetlo ekpáwasso nélaqtawáseykha. Méko axta han pók apketche enxoho m'a, 35 xama axta apwet'a, apkelyepteyk axta aptaxno mey'ásegko yaqwánxa etnehek. Aptáhak axta apcháneya s'e:
—¡Hay, hatte seyásekheyo, awanhe nak la'a sélapwagkasso! ¡Xeye keñamak sekwet'a ekyentaxnamo agko' ewáxok, hakte ekméssek axta ko'o sekpeywa m'a Wesse' egegkok, alának sa' han kaxwo'!
36 Keñe axta ektáha eyátegmowágko:
—Táta, hetnésses sa' ma'a aptáhakxa axta ex'a apkeltennasso m'a Wesse' egegkok, hakte apkelanak ma'a apxénakxa axta etnéssesek, apmésa apmallanma nepyeseksa m'a apkelenmexma amonitas. 37 Éltamhók eyke hegkések sekxók yaqwayam aweynchamha apqánet pelten ma'a xóp élekhahéyak nak, yetlo énámakkok, yaqwayam enxoho alekxagwaha peya watsapok neyseksa mehelyaphopma.
38 Apméssek axta apqánet pelten ma'a Jefté, weynchámeykha axta xóp élekhahéyak xa ekhem nak, yetlo námakkok, kelekxagweykha axta ekmáheyo katsapok neyseksa megkalyamhopma. 39 Kexyeykmek axta makham aphakxa yáp ekweykmo xa apqánet pelten nak, apkelanak axta han ma'a apkeltennassama axta elanaksek ma'a Wesse' egegkok. Ketsepmeyk axta Jefté apketche neyseksa megkapathetéyak xama énxet enxoho. 40 Cháxa keñamak ektéma nak nepyeseksa m'a israelitas yókxoho apyeyam, kallekxagwaha chá'a kelán'a étkók, eñama m'a Jefté axta apketche, ekweykmoho cuatro ekhem.
Jefté
1 Jefté era un valiente guerrero de la región de Galaad, hijo de una prostituta y de un hombre llamado Galaad. 2 La esposa de Galaad le había dado otros hijos, y cuando ellos crecieron, echaron de la casa a Jefté y le dijeron que no heredaría nada de su padre, por ser hijo de otra mujer. 3 Por esa razón Jefté huyó de sus hermanos y se fue a vivir a la región de Tob, donde reunió una banda de malhechores que junto con él salían a robar.
4 Pasado algún tiempo los amonitas atacaron Israel, 5 y los consejeros de Galaad mandaron traer a Jefté de la región de Tob, 6 y le dijeron:
—Ven, queremos que seas nuestro jefe en la guerra contra los amonitas.
7 Jefté les contestó:
—¿Acaso ustedes no me odiaban, y hasta me obligaron a irme de la casa de mi padre? ¿Por qué vienen a buscarme ahora que están en aprietos?
8 —Precisamente porque estamos en aprietos venimos a buscarte —dijeron ellos—. Queremos que vengas con nosotros y pelees contra los amonitas, y que seas el jefe de todos los que vivimos en Galaad.
9 —Si ustedes quieren que yo regrese para pelear contra los amonitas, y si el Señor me da la victoria, seré el jefe de ustedes —respondió Jefté.
10 Y los consejeros le aseguraron:
—El Señor es nuestro testigo de que haremos todo lo que has dicho.
11 Entonces Jefté fue con ellos, y el pueblo lo nombró su jefe y caudillo. En Mispá, Jefté repitió ante el Señor lo que antes había dicho. 12 Después mandó a unos mensajeros al rey de los amonitas, para que le preguntaran: «¿Qué tienes tú contra mí, para que vengas ahora a atacar mi país?» 13 Y el rey de los amonitas les contestó a los mensajeros de Jefté: «Cuando ustedes los israelitas salieron de Egipto, nos quitaron nuestras tierras, desde el río Arnón hasta los ríos Jaboc y Jordán. Ahora, pues, devuélvemelas por las buenas.»
14 Jefté envió entonces a otros mensajeros al rey de los amonitas, 15 con este mensaje: «Esta es la respuesta de Jefté: Nosotros los israelitas no les hemos quitado tierras ni a los moabitas ni a los amonitas. 16 Cuando salimos de Egipto, cruzamos el desierto hasta el mar Rojo, y llegamos hasta Cadés. 17 Entonces mandamos a unos mensajeros al rey de Edom pidiéndole que nos dejara pasar por sus territorios, pero él no nos dejó pasar. Se lo pedimos también al rey de Moab, pero él tampoco nos dejó pasar. Por eso nos quedamos en Cadés. 18 Después, andando por el desierto, fuimos rodeando los territorios de Edom y de Moab, hasta llegar al este de Moab, y acampamos allí, al otro lado del río Arnón. Pero no lo cruzamos porque allí empezaba el territorio de Moab. 19 Entonces mandamos a unos mensajeros a Sijón, el rey amorreo de Jesbón, pidiéndole que nos dejara pasar por sus territorios para dirigirnos a nuestra tierra. 20 Pero Sijón desconfió y no nos permitió pasar por su territorio; por el contrario, reunió a todo su ejército y acampó en Yahás, y nos atacó. 21 Pero el Señor, el Dios de Israel, nos dio la victoria, y derrotamos a Sijón y a su ejército, y nos adueñamos de todo el territorio de los amorreos de esa región: 22 tomamos toda la tierra de los amorreos, desde el río Arnón hasta el Jaboc, y desde el desierto hasta el Jordán. 23 ¿Y ahora tú quieres despojarnos de lo que el Señor les quitó a los amorreos y nos dio a nosotros? 24 Si Quemos, tu dios, te da algo en posesión, tú lo consideras propiedad tuya, ¿no es cierto? Pues también nosotros consideramos nuestro lo que el Señor nos ha dado en propiedad. 25 ¿Acaso te crees mejor que Balac hijo de Sipor, el rey de Moab? Pues bien, él no vino a pelear contra nosotros. 26 Ya hace trescientos años que vivimos en Jesbón, Aroer y las aldeas vecinas, y en todas las ciudades a orillas del Arnón; ¿por qué no han reclamado ustedes esas tierras en todo este tiempo? 27 Yo no te he hecho ningún mal. Eres tú quien está actuando mal al venir a atacarnos. Pero el Señor es el juez, y él será quien juzgue a israelitas y amonitas.»
28 A pesar de todo, el rey de los amonitas no hizo caso del mensaje de Jefté.
La promesa de Jefté
29 Entonces el espíritu del Señor vino sobre Jefté, y este recorrió Galaad y Manasés, pasando por Mispá de Galaad, para invadir el territorio de los amonitas. 30 Y Jefté le hizo esta promesa al Señor: «Si me das la victoria sobre los amonitas, 31 yo te ofreceré en sacrificio a quien primero salga de mi casa a recibirme cuando yo regrese de la batalla.»
32 Jefté invadió el territorio de los amonitas, y los atacó, y el Señor le dio la victoria. 33 Mató Jefté a muchos enemigos, y conquistó veinte ciudades entre Aroer, Minit y Abel Queramín. De este modo los israelitas dominaron a los amonitas.
34 Cuando Jefté volvió a su casa en Mispá, la única hija que tenía salió a recibirlo bailando y tocando panderetas. Aparte de ella, no tenía otros hijos, 35 así que, al verla, se rasgó la ropa en señal de desesperación y le dijo:
—¡Ay, hija mía, qué gran dolor me causas! ¡Y eres tú misma la causa de mi desgracia, pues le he hecho una promesa al Señor, y ahora tengo que cumplírsela!
36 Y ella le respondió:
—Padre mío, haz conmigo lo que le prometiste al Señor, ya que él ha cumplido su parte al darte la victoria sobre tus enemigos los amonitas. 37 Te ruego, sin embargo, que me concedas dos meses para andar por los montes, con mis amigas, llorando por tener que morir sin haberme casado.
38 Jefté le concedió los dos meses, y en ese tiempo ella anduvo por los montes, con sus amigas, llorando porque iba a morir sin haberse casado. 39 Después de ese tiempo volvió a donde estaba su padre, y él cumplió la promesa que le había hecho al Señor. La hija de Jefté murió sin haber tenido relaciones sexuales con ningún hombre. 40 Por eso es costumbre entre los israelitas que todos los años las jóvenes vayan a llorar a la hija de Jefté durante cuatro días.