1 Appathetchek axta José apyáp aphápak, keñe apwana, appetsessek axta nahan. 2 Tén axta apkeltamho eltexnássesagkok apyempehek pánaqte apyáp Israel aphápak ma'a pánaqte yáp ektáha axta chá'a apkeláneykha, yetlókok axta han apkeltexnassáséyak apyempehek. 3 Cuarenta ekhem axta han weykmok kéltexnassáseyak apyempehek pánaqte, hakte cháxa ekweykenxa chá'a kéltexnéyak xa.
Weykmek axta setenta ekhem éllapwámeyak énxet'ák Egipto, eñama apketsapma Israel. 4 Xama axta ekyeykhaya xa ekhem nak éllapwámeyak, apkelpaqhetchessek axta José m'a apheykha axta faraón apxagkok, aptáha axta apkeláneykha, aptáhak axta apkeláneya s'e:
—Naqsók sa' agkok ektaqmeleykencha'a kélwáxok séllányo ko'o kéxegke, kólteme sa' kólának faraón se'e: 5 xama axta apmáheyo yetsapok táta apkeltémok axta atnéssesek naqsók wátawanyegwakxak ma'a takhaxpop, appenchessamo axta apma, ekyetnama nak ma'a Canaán. Éltamhók ko'o heyhok amyekxak wátawanyegwakxak táta m'a; ekpenchessek sa' agkok seyátawanye, eyxyamok sa' makham.
6 Keñe axta faraón aptáha apchátegmowágko s'e:
—Exeg, yátawanyegwakxa apyáp ma'a, apkeltémókxa axta etnéssesek.
7 Apxegkek axta José apchátawanyegwákxo m'a apyáp, apkelyetlókók axta han apyókxoho apkeláneykha, ekha axta chá'a kéláyo m'a faraón apxagkok nak, tén han ma'a Egipto, 8 tén han ma'a apnámakkok apancha'awo nak ma'a Jacob, tén han ma'a José, keñe han ma'a apkelpepma. Sakcha'a axta aqsa kélnegkenákxak ma'a yókxexma Gosen, tén han ma'a aqsok kélnaqtósso. 9 Apkelyetlókek axta han José m'a énxet'ák apkelchánte axta yátnáxeg apkelyenyawasso, tén han apkelchánte yátnáxeg, apxámok apagko' axta énxet. 10 Xama axta apkelwokmo m'a Goren-ha-atad, ekpayho nak ketók ma'a wátsam Jordán, apkellekxagweyha axta makham élxéna apkelwáxok ma'a Jacob. Siete ekhem axta weykmok élapwayam José, eñama apketsapma apyáp xa yókxexma nak.
11 Xama axta apkelwet'a cananeos apheykha axta m'a yókxexma nak éllapwomámaxche', aptáhak axta s'e: “Awanhók agko' éllapwámeyak énxet'ák Egipto.” Axta keñamak kélteméssesa ekwesey Abel-misraim xa yókxexma nak, keto' nak wátsam Jordán.
12 Apteméssessek axta apketchek Jacob ma'a ekyókxoho apkeltémókxa axta etnéssesek, 13 apsákxeyk axta m'a Canaán, apchátawanyegwákxeyk axta m'a meteymog áxwa ekyetnama nak ma'a Macpelá, apmeykekxa axta m'a Abraham, apagkok ma'a Efrón, apteme axta énxet hitita, yaqwayam enxoho katnehek takhaxpop apagkok ma'a apnámakkok. Cháxa xapop nak, tén han xa meteymog áxwa nak, yetnegkek ma'a ekpayho nak ekteyapmakxa ekhem teyp Mamré. 14 Aptaqháwok axta makham José Egipto natámen apchátawanye apyáp, yetlo m'a apkelpepma, tén han ma'a apyókxoho ektáha axta apkelyetlo.
Néxa apxénamap José
15 Xama axta apketsapma Jacob, tén axta José apkelpepma ektáha élchetamso apkelwáxok se'e: “Ẽltaqnaweygkek kexa José, eyaqmagkásekxak sa' ma'a ekyókxoho nenteméssessamakxa axta ekmaso.” 16 Keñe axta apkeltamho kóltéhek kóltennássekxak se'e: “Amonye' apketsapma axta m'a apyáp axta, 17 apkeltémok axta antéhek agának se'e: ‘Ná eyaqmagkásekxa aqsa aqsok ekmaso apkeláneyak apkelpepma, tén han melya'assáxma, asagkók agko' axta apteméssessamakxa'.’ Cháxa keñamak néltamho nak meyaqmagkásekxeyk aqsok ekmaso nenlánéyak, hakte negko'o nenteme apkeláneykha m'a apyáp nak Dios apagkok.”
Apkelekxagweyha axta han José apleg'a apkeltennáseykha m'a ektáha axta apseykekxa amya'a aphakxa. 18 Keñe axta apkelya'aweyktámho apagko' ma'a apkelpepma nak, apkelháxahanteyk axta apmonye' ekwokmoho apkeltekxeya élpayhakxa nápaqta'a xapop, aptáhak axta apcháneya s'e:
—Keso negko'o s'e. Negko'o nenteme apkelásenneykha naqsa.
19 Apchátegmowágkek axta eyke m'a José:
—Nágkatneykha aqsa kélwáxok. Mowanchek ko'o axnésaxkohok Dios. 20 Xeyenmeyk axta kéxegke kélwáxok hélteméssessamhok exma ekmaso, keñe Dios aptemessásekxo ektaqmela m'a aqsok ekmaso nak, yaqwayam enxoho alának se'e kélwet'a nak kaxwo': yaqwayam alwagkasek teyp apxámokma apagko' énxet'ák. 21 Nágkatneykha kélwáxok, almésagkok sa' ko'o kéltéyak kéxegke, tén han ma'a kélketchek nak.
Cháxa ektáhakxa axta José apmasséssesa éltamheykha apkelwáxok ma'a apkelpepma nak, hakte apkelpaqhetchessek axta ekyetlómo ektaqmeleykha apwáxok.
José apketsapma
22 Aphegkek axta makham José m'a Egipto, yetlo m'a apyáp axta apnámakkok. Ciento diez apyeyam axta weykmok apha José, 23 apkelwetayók axta m'a Efraín aptawán'ák. Apkelwetayók axta han ma'a Maquir axta apketchek, aptawán'ák axta m'a Manasés, hakte apkelqéneykha axta chá'a m'a José.
24 Tén axta José aptáha apkeláneya apkelpepma s'e: “Ketók ko'o kaxwók sétsapmakxa', Dios sa' eyke epasmok kéxegke, elántekkesek sa' se'e apchókxa nak, yaqwayam enaqlakxak ma'a xapop apkeltennassamakxa axta Abraham, Isaac, tén han Jacob.” 25 Apkeltamhók axta etnéssesek naqsók Israel apketchek apkeltamhókxa etnahágkok, aptáhak axta apkeláneya s'e: “Naqsók sa' ey'óták epasmok kéxegke m'a Dios. Temék sa' agkok xa, kólsók sa' kéxegke exchakkok.”
26 Ciento diez apyeyam apagkok axta aptemék José apketsapma m'a Egipto, kéltexneykegkek axta apyempehek pánaqte, keñe kélaqxegkessama yántéseksek.
1 Entonces José se abrazó al cuerpo de Israel, su padre, y llorando lo besó. 2 Después ordenó a los médicos que estaban a su servicio que embalsamaran el cuerpo de su padre, y así lo hicieron. 3 Tardaron cuarenta días en embalsamarlo, porque ese es el tiempo que se necesita para hacerlo.
En Egipto se guardó luto por Israel durante setenta días, 4 y después de los días de luto, José habló con los del palacio del faraón y les dijo:
—Si me he ganado el aprecio de ustedes, háganme el favor de decirle al faraón 5 que, cuando mi padre estaba por morir, me hizo jurarle que yo lo enterraría en el sepulcro que él mismo se preparó, y que está en la tierra de Canaán. Así que yo le ruego me permita ir a enterrar a mi padre; una vez que lo haya enterrado, volveré.
6 El faraón contestó:
—Ve a enterrar a tu padre, tal como él te lo pidió.
7 José fue a enterrar a su padre, y lo acompañaron todos los funcionarios que tenían autoridad en el palacio del faraón y en Egipto, 8 la propia familia de Jacob, la de José, y sus hermanos. En la tierra de Gosén dejaron solamente a los niños y los animales. 9 También lo acompañó gente con carretas y de a caballo, así que era muchísima gente. 10 Cuando llegaron a Atad, que está al oriente del río Jordán, realizaron una solemne ceremonia luctuosa. Allí José guardó luto por su padre durante siete días.
11 Cuando los cananeos que vivían en esa región vieron la ceremonia, dijeron: «Los egipcios tienen un entierro muy solemne.» Por eso a aquel lugar, que está al oriente del Jordán, lo llamaron Abel Mizrayin.
12 Los hijos de Jacob hicieron con su padre todo lo que él les había pedido, 13 pues lo llevaron a Canaán y lo enterraron en la cueva del terreno de Macpela, que Abrahán le había comprado a Efrón el hitita para que fuera el sepulcro de la familia. Este terreno y la cueva están al oriente de Mamre. 14 Después de haber sepultado a su padre, José regresó a Egipto junto con sus hermanos y con todos los que lo habían acompañado.
Últimos días de José
15 Como Jacob había muerto, los hermanos de José pensaron: «Tal vez José nos odia, y se va a vengar de todo el mal que le hicimos.» 16 Entonces mandaron a decirle: «Antes de que tu padre muriera, nos ordenó 17 que te dijéramos: “Por favor, te pido que perdones la maldad y el pecado de tus hermanos, que tan mal te trataron.” Por eso te rogamos que perdones nuestra maldad, pues somos siervos del Dios de tu padre.»
Mientras los mensajeros le daban este mensaje, José lloraba. 18 Entonces llegaron sus propios hermanos, se inclinaron delante de él hasta tocar el suelo con la frente, y le dijeron:
—Aquí nos tienes. Somos tus esclavos.
19 Pero José les contestó:
—No tengan miedo. Yo no puedo ponerme en lugar de Dios. 20 Ustedes pensaron hacerme mal, pero Dios cambió ese mal en bien para hacer lo que hoy vemos: para salvar la vida de mucha gente. 21 Así que no tengan miedo. Yo les daré de comer a ustedes y a sus hijos.
Así José los tranquilizó, pues les habló con mucho cariño.
Muerte de José
22 José y la familia de su padre siguieron viviendo en Egipto. José vivió ciento diez años, 23 y llegó a ver a los bisnietos de Efraín. También alcanzó a recibir como miembros de la familia a los hijos de su nieto Maquir, que era hijo de Manasés.
24 Un día, José les dijo a sus hermanos: «Me falta poco para morir, pero Dios vendrá a ayudarlos, y los sacará de este país para llevarlos a la tierra que les prometió a Abrahán, Isaac y Jacob.» 25 Luego hizo que los hijos de Israel le juraran, y les dijo: «En verdad, Dios vendrá a ayudarlos. Cuando eso suceda, ustedes deben llevarse de aquí mis restos.»
26 José murió en Egipto a la edad de ciento diez años, y su cuerpo fue embalsamado y puesto en un ataúd.