Ekxénamaxche negyennaqte tén han nétsapma
1 Ekmeyásamáxkók ahagko' axta ko'o s'e ekyókxoho aqsok nak, wánxa axta aqsa ko'o sekweteykekxo Dios ektáha chá'a appékessáseyak aptamheykha énxet ektaqmalma nak aptémakxa, tén han ma'a énxet apya'áseykegkoho nak aqsok. Méko enxama apya'ásegkoho m'a ektémakxa nak negásekhayo, tén han ma'a nentaqnagkamakxa nak, étak eykhe chá'a ektémakxa. 2 Hawók mók élhaxanma xa apyókxoho nak: énxet appéwomo, énxet mepéwomo, énxet ektaqmalma aptémakxa, énxet ekmaso aptémakxa, énxet eyáxñeyo apwáxok, énxet ekmanyása apwáxok, énxet apmésso aptósso apchaqhe, tén han ma'a megkésso nak aptósso apchaqhe; ekhawo han ma'a ektaqmalma nak aptémakxa, tén han ma'a mey'assáxma nak, tén han ma'a apteméssesso nak ekmámnaqsoho appeywa, tén han ma'a metnéssesso nak ekmámnaqsoho appeywa.
3 Ékeso étsagkassamo nak chá'a ekyókxoho aqsok ektémakxa nak chá'a keso náxop: kaxhok chá'a mók élhaxanma m'a apyókxoho nak. Keñe nahan élchetámeykha nak apwáxok énxet láneyók aqsok ekmaso; yetnegkek apwáxok aqsok ekyeyháxma neyseksa apha; keñe chá'a apwagkasa enxoho néxa apha, emhagkok chá'a élmaheykegkaxa nak eghagák.
4 Yetneyk élhaxneykha apwáxok ma'a kélhayo nak makham eweynchamha, éleñémo semheg megkatsapma nak, kaxnawok yámakméwa ápak. 5 Énxet'ák meletsapa nak makham, apya'ásegkok megkatnehek chá'a meletsapma, keñe eyke m'a énxet'ák apkeletsapma nak, melya'ásegkok aqsok, méko han aqsok elweta', hakte méko chá'a kaxénwakxohok awáxok. 6 Cháxa ekmassegweykenxa nak ma'a apchásekhayókxa nak, tén han ma'a aptaqnagkamakxa nak, tén han ma'a aqsok apyespagkamakxa nak, mepasmekxók agko' chá'a m'a aqsok élánamáxko nak chá'a keso náxop.
7 ¡Kapayhekxa apwáxok eñama m'a apto nak; kapayhekxa apwáxok eñama m'a apyá nak vino, hakte leklamók apwáxok Dios ma'a aqsok apkelane nak xép! 8 Ennáxamakpoho apagko' chá'a; yexpaqháp chá'a sokmátsa. 9 Ná elwátessem chá'a ekpayheykekxa apwáxok xamók ma'a kelán'a apchásekhayókxa nak, neyseksa apweynchámeykha keso náxop, Dios nak apmésso exchep, cham'a apweynchámeykha ekteme nak ekyeyháxma; wánxa sa' aqsa étak xa, neyseksa apchaqhamap aptamheykha keso náxop. 10 Ekyókxoho aqsok apkepwagkexa nak xép elána', elána' yetlo apwasqápeykekxoho apagko'; hakte megkalanaxcheyk chá'a aqsok, tén han megkaxénaxchek chá'a aqsok, méko han negyekpelchémo, tén han negya'áseykegkoho aqsok m'a takhaxpop, cham'a yaqwánxa nak xép emhagkok.
Megkataqmalma sentémakxa negweteyo nak chá'a
11 Yetneyk han mók aqsok sekweteya nak chá'a ko'o keso náxop: háwe apkelyennaqte apkenyahéyak ma'a apkelwatno nak chá'a apkelteyásamap, háwe han chá'a apkelyennaqte m'a apkelmallanma nak kempakhakma; háwe han chá'a ekyókxoho ekhem apkelwete aptéyak ma'a énxet'ák apkelya'áseyak nak aqsok, háwe han chá'a apkelwesse'e m'a énxet'ák ekha nak apkelyekpelchémo, melmakpek nahan chá'a takha' m'a apkelmopwancha'a nak elanagkok aqsok; xama ekhem chá'a kataqmelek ektamhágkaxa, essenhan xama ekhem chá'a kasók ektamhágkaxa m'a apyókxoho nak. 12 Méko ekya'ásegkoho ekwánxa kammok néxa ekhem agkok: ekhawo ektémakxa nak kelasma kólmok yám'én, keñe náta ma'a kelhanma, cháxa ektémakxa nak han énxet xa, katlakkasek aqsa chá'a káhapwak aqsok ekmaso neyseksa melhaxanma.
13 Xama aqsok sekweteya nak han ko'o keso náxop, máxa eykhe ektaqmela enxoho sẽlxekmósso: 14 xama tegma apketchetse nak, apqántawok han etnehek énxet apheykha kañe', keñe ektámegmak xama wesse' apwányam apyennaqte nak, enaqxétekhasagkok nahan nápakhaw'ék ma'a kélmeykha nak kempakhakma yaqwayam ektamagkok. 15 Keñe m'a tegma apwányam nak, exek xama énxet ekha nak apya'áseyak aqsok meyke nak aqsok apagkok, apmopwána nak eykhe ewagkasek teyp tegma apwányam, ¡méko eyke chá'a kaxének awáxok!
Negya'áseyak aqsok yeykhágweykmók ma'a ekyókxoho aqsok nak
16 Ekxénchek ko'o ektaqmela antéhek ekha negya'áseyak aqsok, megkaxnawok antéhek magaye aqsok, neyseksa eykhe megkahaxnamáxkoho aptáhakxa appeywa m'a énxet meyke nak aqsok apagkok ekha nak apya'áseyak aqsok, tén han megkamáxko enxoho chá'a takha' aptáhakxa.

17 Tásek chá'a katnehek
ekhaxnamáxkoho appeywa m'a
énxet ekha nak
apya'áseyak aqsok
ménnaqtésso nak epaqmétek,
megkaxnawok ma'a
apkelpáxameykha nak
wesse' apwányam,
apagkok nak ma'a énxet'ák
élyeyháxma nak.
18 Yeykhágweykmók
negya'áseyak aqsok ma'a
kélmeykha nak kempakhakma.

Ketsék magaqhémo aqsok,
xámok katnehek
eknaqtawáseykha aqsok.
Consideraciones sobre la vida y la muerte
1 A todo esto me entregué de lleno, tan solo para descubrir que aunque las obras de buenos y de sabios están en las manos de Dios, ellos no saben si Dios los acepta o los rechaza, sino que todo descansa en el futuro. 2 Y al final, a todos les espera lo mismo: al justo y al injusto, al bueno y al malo, al puro y al impuro, al que ofrece sacrificios y al que no los ofrece; lo mismo al bueno que al pecador, al que hace juramentos y al que no los hace.
3 Esto es lo malo de todo lo que pasa bajo el sol: que a todos nos espera lo mismo. El pensamiento de la gente está lleno de maldad; la estupidez domina su mente durante toda su vida; y al fin de cuentas ¡todos vamos a dar al cementerio!
4 Tiene más esperanza aquel a quien se le concede seguir viviendo, pues vale más perro vivo que león muerto. 5 Además, los vivos saben que han de morir, pero los muertos no saben nada ni ganan nada, porque se les echa en el olvido. 6 Allí terminan su amor, su odio y sus pasiones, y nunca más vuelven a tomar parte en nada de lo que se hace bajo el sol.
7 ¡Vamos, pues! ¡Disfruta del pan que comes y goza del vino que bebes, pues Dios ya ha recibido con agrado tus acciones! 8 ¡Vístete siempre con ropas blancas, y que nunca falte el perfume en tu cabeza! 9 ¡Goza de la vida con la mujer amada, cada instante de esta vida sin sentido que Dios te ha dado bajo el sol! ¡Eso es lo que te ha tocado en esta vida de todos tus afanes bajo el sol! 10 Todo lo que esté en tu mano hacer, hazlo con todo empeño; porque en el sepulcro, que es adonde irás a parar, no se hace nada ni se piensa nada, ni hay conocimientos ni sabiduría.
Injusticias de la vida
11 Algo más he visto bajo el sol, y es que no son los veloces quienes ganan la carrera, ni los valientes quienes ganan la batalla; que no siempre los sabios tienen pan, ni los inteligentes son ricos, ni los instruidos son bien recibidos; todos ellos dependen de una buena oportunidad. 12 Además, así como los peces quedan atrapados en la red y las aves en la trampa, así también nosotros: ¡nunca sabemos cuándo nos llegará la hora! Cuando menos lo esperamos, nos vemos atrapados en un mal momento.
13 También he visto bajo el sol algo que muestra una gran sabiduría: 14 una ciudad pequeña, con pocos habitantes, es atacada por un rey poderoso que alrededor de ella levanta una gran maquinaria de ataque. 15 Y en la ciudad vive un hombre pobre, pero sabio, que con su sabiduría podría salvar a la ciudad, ¡pero nadie se acuerda de él!
Ante todo, sabiduría
16 A pesar de eso, yo afirmo que vale más ser sabio que valiente, aun cuando la sabiduría del hombre pobre no sea tomada en cuenta ni se preste atención a lo que dice.

17 Más se oyen las palabras serenas del sabio
que el griterío del rey de los necios.
18 Vale más la sabiduría
que las armas de guerra.

Un solo error
causa grandes destrozos.