Negmallane ekteme Dios aptamheykha
1 “Israelitas, kóleyxho sa' se'e: wokmek kaxwók kéxegke yaqwánxa kólyeykhekxak ma'a neyp wátsam Jordán tén han kólyementók kaxwók apchókxa m'a énxet'ák apxámokma apagko' nak tén han apkelyennaqte, megkólhawo nak kéxegke, tén han ma'a tegma apkelyawe, apkelyawe apagko' nak, kélhaxtegkesso nak meteymog netna'awók agko' ma'a nepyáwa'; 2 apkelwányam nahan énxet apheykha m'a kañe' nak, aphóxekcha'ak nahan, aphawók ma'a énxet apwesey axta Anac aptawán'ák neptámen, énxet apyawe axta, kélya'ásegkok eyke kéxegke ektéma axta chá'a apkelxénamakpo s'e: ‘Méko xama énxet apwanchek yenmexekxak ma'a Anac aptawán'ák neptámen nak.’
3 “Kéméxcheyk eyke kólya'asagkohok kéxegke ektáha chá'a apxega kélmonye'e m'a Wesse' kélagkok, tén han aphémo m'a táxa eksawhomól'a kalwatnek aqsok, cham'a peya sa' emasséssók kélmonye'e kéxegke m'a énxet'ák nak tén han etnéssásekxak mékoho. Kólántekkesek sa' kéxegke m'a, kólmasséssók sa' nahan ekmanyehe agko', ekhawo m'a apxeyenmakxa axta chá'a etnéssesek ma'a Wesse' egegkok. 4 Apkelántekkessek sa' agkok kélmonye'e kéxegke Dios Wesse' kélagkok ma'a énxet'ák nak, nágkatne aqsa kélwáxok se'e: ‘Ekpéwomo nentémakxa keñamak segméssama negko'o Wesse' egegkok se'e apchókxa nak’; Wesse' egegkok apkelántekkesso m'a, eñama apkeltémakxa élmasagcha'a. 5 Háwe eñama kéltémakxa ekpéwomo tén han kéltémakxa ektaqmalma yaqwayam kagkések kéxegke xapop apagkok nak ma'a énxet'ák nak; Wesse' egegkok apkelántekkesso kélmonye'e kéxegke m'a, eñama apkeltémakxa élmasagcha'a, yaqwayam enxoho elának nahan ma'a apkeltennassama axta chá'a elának ma'a Abraham, Isaac tén han ma'a Jacob kélyapmeyk nanók axta kéxegke. 6 Kólya'asagkoho sa' megkañama kéltémakxa ekpéwomo kéxegke apmésa Dios Wesse' kélagkok ma'a xapop ektaqmalma nak, hakte kéxegke kélteme énxet'ák élyennaqte agko' kélwáxok.
Énxet'ák Israel apkenmexeykekxa Dios egkexe Horeb
(Ex 31.18—32.35)7 “Kéméxcheyk megkalwagqamagkehek agko' chá'a kéxegke kéllókáseykegko axta chá'a Dios Wesse' kélagkok ma'a yókxexma meykexa nak énxet. Megkamassegweykmok kélenmexeykekxa chá'a m'a Dios, eyeynamo m'a sekxók axta kélánteyapma m'a Egipto, ekwokmoho kélwa'a s'e yókxexma nak. 8 Axta kéllókassók chá'a kéxegke Wesse' egegkok ma'a egkexe Horeb nak, apkeltaqnaweykegkók apagko' axta kéxegke m'a, xegkessamók agko' axta emasséssók. 9 Eyántegkek axta ko'o m'a néten egkexe nak sekmáheyo alwakxak ma'a meteymog élpayhe, cham'a meteymog ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho apkelánesso axta kéxegke m'a Wesse' egegkok, ekheykekxeyk axta ko'o cuarenta ekhem ma'a tén han cuarenta axta'a, meyke sekto tén han meyke sekya m'a yegmen. 10 Élméssegkek axta ko'o Wesse' egegkok ánet meteymog élpayhe, ektáha axta apnaqtáxésso apagko', heykegkek axta nahan kañe' m'a ekyókxoho appeywa apkellegassama axta m'a néten egkexe nak, cham'a neyseksa táxa eyáléwe, negaqneykekxo axta negyókxoho m'a. 11 Yeykhayak axta cuarenta ekhem tén han cuarenta axta'a, sélméssama ko'o Wesse' egegkok ma'a ánet meteymog élpayhe, meteymog ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho nak, 12 tén axta aptéma seyenagkama s'e: ‘Etaqhoho, epekhaksoho sa' etyapok se'e, apkelyetnakhágwokmek ma'a énxet'ák apkelántekkesso axta Egipto. Yahamok agko' apyensakmo apkelánéyak ma'a séltémo axta chá'a ko'o elanagkok, apkelánegkek xama kéleykmássesso m'a sawo kélméxencháseykekxohol'a kólpeykásekxa'.’
13 “Axta aptemék nahan seyenagkama Wesse' egegkok se'e: ‘Ekwet'ak ko'o apteme élyennaqte agko' apkelwáxok xa énxet'ák nak. 14 Heyho sa' aqsa ko'o amasséssók tén han amasseksek apkelxénamap chá'a keso náxop; keñe sa' xép atnéssesek énxet apkelyennaqte tén han apxámokma apagko', mexnawo nak xa énxet'ák nak.’
15 “Xama axta ko'o sekteyapma m'a egkexe nak, cham'a eyáléweykegkaxa axta, élsánteyk axta ánet meteymog élpayhe ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho Dios. 16 Ekwetágweykteyk axta han kéxegke kélláneykegko megkólya'assáxma kélenmexeykekxo m'a Wesse' egegkok, tén han kélláneykegko xama weyke kennawók étkok kéleykmássesso m'a sawo kélméxencháseykekxohol'a kólpeykásekxa', kélyamasma m'a ámay apkeltémókxa axta chá'a kólyetlók ma'a Wesse' egegkok, 17 éxeykenteyk axta ko'o m'a ánet meteymog sélseykenta axta, nekha'a étkók axta ektemessáseykekxak kélnápaqta'awók kéxegke. 18 Tén axta séltekxekxama etapnák xapop nápaqtók Wesse' egegkok, sektéma makham ma'a ekhawo sektémakxa axta m'a sekxók axta, ekweykmoho cuarenta ekhem tén han cuarenta axta'a meyke sekto tén han meyke sekya yegmen, eñama kéltémakxa megkólya'assáxma kéxegke, hakte kélláneykegkek axta aqsok ekmaso nápaqtók Wesse' egegkok ekwokmoho kéllókassama. 19 Égwakkassegkek axta ko'o sekweteya Wesse' egegkok aplo apkeltaqnaweykegko axta kéxegke, xegkessamók agko' axta elnápekxa'; eháxenmók axta eyke sekxók ko'o makham ma'a Wesse' egegkok. 20 Aptaqnagkamók apagko' axta nahan Wesse' egegkok ma'a Aarón, apmáheyók axta nahan emasséssók, ko'o axta eyke nahan ekwagkassók teyp sekpaqhetchessessama maltémo etnéssesek; 21 tén axta ko'o sekmoma m'a weyke kennawók étkok kéleykmássesso kéllane axta kéxegke, élánéseykegko axta megkólya'assáxma, sekyamasma nátex, nekha'a étkók axta ektemessáseykekxa', éxpakháseykekxeyk axta ekwokmoho ektamheykekxo ánek agko'. Ekpalchesseykmek axta ánek ma'a ényahamakxa nak yegmen ekweyweykentamxa nak ma'a egkexe.
22 “Kéllókáseykegkek axta nahan kéxegke Wesse' egegkok ma'a kélheykegkaxa axta Taberá, Masá tén han ma'a Quibrot-hataavá. 23 Xama axta apkeltémo kólántépok Wesse' egegkok ma'a yókxexma Cadés-barnea yaqwayam kólmok ma'a apchókxa apméssamakxa axta, kélenmexeykekxeyk axta eyke nahan ma'a apkeltémókxa axta chá'a kóltéhek, kélya'ásseykmek axta nahan, axta nahan kólyeheykekxohok chá'a, 24 ¡Nanók axta kéltémakxa kéxegke kélenmexeykekxa chá'a Wesse' egegkok, eyeynamo m'a sekxók axta sélweteya ko'o! 25 Eltekxekxegkek axta ko'o etapnák xapop nápaqtók Wesse' egegkok ekweykmoho cuarenta ekhem tén han cuarenta axta'a, hakte apmáheyók axta emasséssók kéxegke m'a Wesse' egegkok, 26 axta ektemék seyenagkama sélmaxnagkama s'e: ‘Wesse' ahagkok, ná emasséssem aqsa s'e énxet'ák nak, xeyep apagkok xa, xeyep axta apkelwagkasso teyp eñama apteme apwányam apagko' tén han apkelántekkesso Egipto yetlo ekyawe apmopwána. 27 Kaxénwakxoho apwáxok ma'a apkeláneykha axta, cham'a Abraham, Isaac tén han ma'a Jacob. Nágkaxén apwáxok ektémakxa nak élyennaqte apkelwáxok se'e énxet'ák nak, tén han apkeltémakxa élmasagcha'a tén han melya'assáxma, 28 yaqwayam sa' megkatnehek amya'a ólxénaxchek yókxexma sẽlántekkessamakxa axta s'e: Mopwanchek apmáheyo elántaxnések Wesse' egegkok ma'a apchókxa apkeltennassamakxa axta chá'a, apkelántekkessegkek yaqwayam elnáhapwók ma'a meykexa nak énxet, hakte apkeltaqnagkamche'. 29 Xeyep énxet'ák apagkok ma'a; xeyep apagkok, xeyep axta apkelántekkesso yetlo ekyawe apmopwána m'a Egipto.’
El mérito es del Señor, no de Israel
1 Moisés siguió diciendo:
«Escuchen, israelitas: ha llegado el momento de que crucen ustedes el Jordán y se lancen a la conquista de naciones más grandes y poderosas que ustedes, y de grandes ciudades rodeadas de murallas muy altas; 2 sus habitantes son grandes y altos como los descendientes del gigante Anac, y todo el mundo sabe que son invencibles.
3 »Bien saben que el Señor su Dios marcha al frente de ustedes, y que destruirá y humillará a esas naciones como un fuego devorador. Ustedes los desalojarán y los destruirán en un abrir y cerrar de ojos, tal como el Señor lo ha prometido. 4 Cuando el Señor su Dios haya arrojado a esos pueblos enemigos, no se digan a sí mismos: “Gracias a nuestros méritos, el Señor nos ha dado posesión de este país”; pues si el Señor los expulsa, es por causa de la maldad de ellos. 5 No, no es porque ustedes sean muy buenos y se lo merezcan, por lo que van a tomar posesión de su país; el Señor los arroja de la presencia de ustedes a causa de la maldad de ellos y para cumplir la promesa que hizo a Abrahán, Isaac y Jacob, antepasados de ustedes. 6 Ustedes saben muy bien que no es debido a sus méritos por lo que el Señor su Dios les da la posesión de esa buena tierra, pues ustedes son un pueblo muy terco.
Rebelión de Israel en el monte Horeb
(Ex 31.18—32.35)7 »Nunca deben ustedes olvidar que han hecho enojar al Señor su Dios en el desierto. Desde que salieron de Egipto y hasta que llegaron a este lugar, siempre han sido rebeldes. 8 Ya en el monte Horeb le causaron tanta ira, que estuvo a punto de destruirlos. 9 Yo subí al monte para recoger las tablas de piedra sobre las que se escribió la alianza que el Señor había hecho con ustedes. Allí me quedé cuarenta días y cuarenta noches sin comer ni beber nada. 10-11 El Señor me dio entonces las dos tablas de la alianza, escritas por él mismo, que contenían todas las palabras que él les había dicho en el monte, de en medio del fuego, el día en que todos nos reunimos. 12 Entonces me dijo: “Anda, baja pronto de aquí, porque el pueblo que sacaste de Egipto se ha corrompido. Muy pronto han dejado de cumplir lo que yo les ordené, y se han hecho un ídolo de metal fundido.”
13 »El Señor también me dijo: “Ya he visto que este pueblo es muy terco. 14 Quítate de mi camino, que voy a destruirlos; ¡nadie en la tierra volverá a recordarlos! Pero con tus descendientes haré una nación más fuerte y numerosa que ellos.”
15 »Cuando bajé con las dos tablas de la alianza, el monte ardía en llamas. 16 Y al llegar a donde ustedes estaban, vi que habían fabricado un becerro de metal fundido, y de esa manera habían pecado contra el Señor y desobedecido lo que él les había ordenado. 17 Arrojé entonces las dos tablas que traía en las manos, y las hice pedazos delante de ustedes. 18 Después me arrodillé delante del Señor y, tal como ya lo había hecho antes, estuve cuarenta días y cuarenta noches sin comer ni beber nada, por causa del pecado que ustedes habían cometido: ¡Habían provocado la ira del Señor por haberlo ofendido de tal manera! Por eso estaba lleno de ira. 19 Su enojo y furor me causaron mucho miedo, sobre todo, porque me hizo saber que quería destruirlos. Pero una vez más, el Señor me escuchó. 20 El Señor también estaba muy enojado contra Aarón, y quería destruirlo, pero yo intervine en favor de él. 21 Luego tomé el becerro que los hizo pecar, y lo arrojé al fuego, lo reduje a un montón de polvo, y lo eché al arroyo que baja del monte.
22 »De nuevo provocaron la ira del Señor en Tabera, en Masá y en Quibrot Hatavá. 23 Y cuando el Señor les ordenó partir de Cadés Barnea para ir a tomar posesión del país que él les había dado, también se opusieron a su mandato y no tuvieron fe en él ni quisieron obedecerlo. 24 ¡Desde que yo los conozco, ustedes han sido rebeldes al Señor! 25 Como el Señor había amenazado con destruirlos, yo me quedé arrodillado delante del Señor durante cuarenta días y cuarenta noches, 26 y con ruegos le dije: “Señor, no destruyas a este pueblo, que es tuyo, que tú liberaste con tu grandeza y sacaste de Egipto con gran poder. 27 Acuérdate de tus siervos Abrahán, Isaac y Jacob. No tengas en cuenta la terquedad de este pueblo, ni su maldad y pecado, 28 para que no se diga en el país del que nos sacaste: El Señor no pudo hacerlos entrar en el país que les había prometido, y como los odiaba, los hizo salir de aquí para hacerlos morir en el desierto. 29 Pero ellos son tu pueblo, son tuyos; tú los sacaste de Egipto con gran despliegue de poder.”»