1 Ahóxek axta apkelnápomap Saúl apkelxegexma'a m'a David nak apkelxegexma'a, chánteykegkek axta aqsa han apkelyennaqte m'a David apkelxegexma'a, keñe axta Saúl apkelxegexma'a ekweyweykento apkelyennaqte.
David apketchek
(1 Cr 3.1-4)
2 Keso apketchek appalleyam axta David aphamakxa axta Hebrón: Amnón axta átnaha apketkok, étche axta m'a Ahinóam, eñama axta Jezreel; 3 tén axta aptétéyak ma'a Quilab, Abigail axta étche, Nabal axta aptáwa' neptámen, apkeñama axta Carmel; keñe axta aptáhakxa apqántánxo m'a Absalón, Maacá axta étche, Talmai axta apketche kelwána, wesse' apwányam axta m'a Guesur; 4 keñe axta aptáhakxa cuatro m'a Adonías, Haguit axta étche; keñe axta aptáhakxa cinco m'a Sefatías, Abital axta étche; 5 keñe axta aptáhakxa seis ma'a Itream, Eglá axta étche, mók aptáwa' axta m'a David. Cháxa appalleyam axta aphamakxa axta David ma'a Hebrón.
Abner aphéssamo mók apkelpaqhetchásamap David
6 Chánteykegkek axta aqsa apyennaqte Abner nepyeseksa m'a Saúl axta apkelxegexma'a, neyseksa megkamassegwayam kempakhakma nepyeseksa m'a Saúl axta apkelxegexma'a, tén han David. 7 Yetneyk axta han xama kelán'a apmeykha naqsa m'a Saúl axta, Rispá axta ekwesey, Aiá axta apketche, appatheteykegko axta han chá'a m'a Abner. Keñe axta Is-bóset aptáha apcháneya m'a Abner:
—¿Yaqsa ektéma appatheteykegko chá'a táta axta apmeykha naqsa kelán'a?
8 Aplókók apagko' axta Abner appaqhetchesa m'a Is-bóset, axta aptáhak apchátegmowágko s'e:
—¿Semhegya ko'o apchásenneykekxoho nak chá'a m'a énxet'ák nak Judá? Malwátesseykmok ko'o sekyetleykha m'a Saúl, apyáp axta, tén han apnámakkok, tén han apkelxegexma'a, maltémók han xép emok ma'a David. ¡Exénchek xép sekteméssesseykmoho exma xama kelán'a! 9 ¡Heñássesagkohok sa' ko'o ekyentaxno agko' Wesse' egegkok matnéssesa enxoho David ma'a apmáheyókxa axta etnéssesek Wesse' egegkok, 10 Alwátessesek aptamhéyak kelwesse'e apkelwányam ma'a Saúl axta aptawán'ák neptámen, keñe atnessásekxak David wesse' apwányam ma'a Israel tén han Judá, eyeynmo m'a Dan ekweykekxoho m'a Beerseba!
11 Mopwanchek axta apmako yátegmowágkok Is-bóset xama enxoho aptáhakxa appeywa m'a Abner, hakte apkekak axta. 12 Apkeláphássek axta apkeláneykha Abner apkeltamho etnehek yának David se'e: “¿Yaqsa agkok se'e apchókxa nak? Aghéshok sa' mók nélpaqmeyesma: apasmok sa' yaqwayam épetchekxak xép apyókxoho énxet'ák Israel.”
13 Apchátegmowágkek axta David: “Táse', aghéshok sa' mók nélpaqhetchásamáxkoho, aptáha enxoho s'e sekmakókxa nak atnehek wána': memyenteyk sekhakxa méntamánto enxoho Mical, Saúl axta apketche.” 14 Apkeláphássek axta han apkeláneykha David aphakxa Is-bóset, axta aptáhak apcháneya s'e: “Hegkeyásekxa sa' Mical, etáwa' axta, sekmoma axta ekyaqmageykekxa cien sélyenyekhássesso nekha apyempe'ék ma'a filisteos.”
15 Keñe axta Is-bóset apkeltamho kólyementegwakxak ma'a Paltiel, Lais axta apketche, atáwa' axta m'a kelán'a nak; 16 apxegkek axta natámen Paltiel apkelekxagweygko, apyetlákxeyk axta ekweykekxoho m'a yókxexma Bahurim. Cham'a apkeltamhókxa axta han etaqhohok ma'a Abner, aptaqháwok axta m'a Paltiel.
17 Keñe axta Abner apkelpaqhetchesa m'a apkelámha apmonye'e nak Israel, aptáhak axta apkeláneya s'e: “Nanók kéxegke kéltémo etnehek wesse' apwányam kélagkok David. 18 Wokmek kaxwók yaqwánxa kóllána', hakte apxeyenmeyk axta Wesse' egegkok ma'a David, apteme nak apkeláneykha, elwagkasek teyp énxet'ák Israel, cham'a énxet'ák apagkok, neyseksa apkelma m'a filisteos, tén han ma'a apyókxoho katnaha nak apnámakkok.”
19 Apkelpaqhetchásekpók axta han Abner ma'a Benjamín nak énxet'ák apagkok, keñe axta apmahágko m'a Hebrón, yaqwayam eltennássekxak David ektáhakxa apkelpeywa m'a énxet'ák Israel, tén han ma'a Benjamín énxet'ák apagkok. 20 Apwokmek axta Hebrón yetlo veinte apkelxegexma'a, aphakxa axta m'a David, apkelánessek axta ektámáxche ekyawe David ma'a, yetlo m'a ektáha axta apkelxegexma'a. 21 Keñe axta Abner aptáha apcháneya David se'e:
—Ataqhohok sa' ko'o wánchessekxak ma'a apyókxoho énxet'ák Israel, yaqwayam sa' exnéshok mók apkelpaqhetchásamákpoho exchep wesse', keñe sa' etnehek xép wesse' apwányam ekhawo m'a ektáhakxa enxoho apkelmopmenyého m'a.
Keñe axta David apyenyékxo m'a Abner apcháphasa etaqhohok yetlo meyke ektáhakxa apwáxok.
Joab apchaqhe Abner
22 Chaqhawók axta han apwákxexa Joab yetlo m'a David axta sẽlpextétamo apagkok apkelenyékto émpakháxchexa', apkelsánteyk axta ekxámokma agko' aqsok apkelyementaméyak ma'a apkelenmexma. Méko axta eyke kaxwók Abner ma'a Hebrón, aphakxa axta David, hakte aptaqháwok axta yetlo meyke ektáhakxa apwáxok, natámen apcháphasso m'a David. 23 Xama axta apwákxo Joab yetlo apyókxoho sẽlpextétamo apkelxegexma'a, kéltennáseyha axta apwokmo aphakxa wesse' apwányam ma'a Abner, Ner axta apketche, tén han aptaqháwo natámen apcháphasso m'a wesse' apwányam. 24 Keñe axta Joab apya'aweykxo m'a wesse' apwányam, axta aptáhak apcháneya:
—¿Yaqsa apkelana exchep wesse'? Apya'awa neyke Abner xép wesse', keñe apcha'awo makham etaqhoho'. 25 ¿Ya ey'ásegkok xép wesse' apwa'a Abner yaqwayam elyexanchesha exchep, tén han elanha aqsok yaqwayam elána', keñe han ekyókxoho yaqwánxa enxoho etnehek xép, wesse'?
26 Xama axta aptepa Joab natámen appaqhetchesso David, apkeláphássek axta apkeláneykha apkeltamho ektamok ma'a Abner, meyke apya'áseyak ma'a David, kélyentawákxeyk axta m'a nekha yámelchet ekyetnama nak Sirá. 27 Xama axta apwákxo Abner ma'a Hebrón, apya'ássek axta Joab nekha átog nak tegma apwányam, yaqwayam epaqhetchesek apxakko', cha'a apchaqhakxa axta han apkelyetxaqkasa apwokmo m'a, yaqwayam exnésseshok mók apchaqhássesso m'a apyáxeg Asael. 28 Xama axta apleg'a m'a David, keñe aptáha s'e: “Méko xama aqsok ekmaso ko'o sélane tén han sektémakxa nak wesse' apwányam, nápaqtók Wesse' egegkok, eñama apmatñà m'a Abner, Ner axta apketche. 29 ¡Joab sa' káhapwak apsexnánémap, tén han ekyókxoho apnámakkok, megkameykehek sa' chá'a aphawóxama m'a eksekkeneykha nak chá'a éma agkok, tén han negmasse ektepelchamáxche nak egyempehek, tén han ekyaqteyeykha nak chá'a kaxog, tén han ekmatñá nak chá'a, essenhan meyk élnapma!”
30 Apchaqhak axta Joab tén han Abisai ma'a Abner, hakte apchaqhássessegkek axta apyáxeg Abner émpakhamáxko axta m'a Gabaón.
31 Keñe axta David aptáha apcháneya m'a Joab yetlo apyókxoho apkelxegexma'a: “Kólyepták kélántaxno, kólántaxnekxa sa' ma'a apáwa sẽlwáxaqxamo nak, kallapwomák sa' eñama apketsapma m'a Abner.” Apxegkek axta wesse' apwányam David neptámen kélsó aphápak, 32 kélátawanyeyk axta Abner ma'a Hebrón. Cha'a megyéságkaxa axta han apwana wesse' apwányam David, nekha takhaxpop apagkok nak ma'a Abner, aptamhágkek axta han ma'a apyókxoho énxet'ák nak. 33 Tén axta wesse' apwányam apmeneykmasa s'e negmeneykmasso senlapwayam apmeneykmássesa m'a Abner:

“Abner, ¿yaqsa
ektáha apketsapa nak,
aptémól'a yetsapok ma'a
énxet ekmaso aptémakxa,
34 meyke
kélnaqtehetchesso apmék,
tén han meyke
kélnaqtehetchesso
apmagkok cadenas?
¡Apketsekkek xép,
aptémól'a apmatñà
apchaqhe m'a énxet
élmasagcha'a
nak apkeltémakxa!”

Apkellekxagweyha axta aqsa makham apkelano m'a énxet'ák. 35 Keñe axta kélya'aweykxo David apcháneyákpo etwok apto amonye' ekyáqtésso, keñe axta David aptáha naqsók appaqmeta s'e:
—¡Heñássesagkohok sa' ko'o Dios ekyentaxno agko', sektawa enxoho sekto, essenhan ma'a mók aqsok enxoho, amonye' ektaxno ekhem!
36 Leyawók axta apkelwáxok apyókxoho énxet'ák apkelleg'a aptáhakxa, hakte kalkohok axta chá'a apkelwáxok apyókxoho énxet'ák aqsok apkelane m'a wesse' apwányam. 37 Cháxa ekhem apkelyekpelchágwokmo axta apyókxoho israelitas megkatnaha apteme wesse' apwányam eñama apketsapma m'a Abner, Ner axta apketche.
38 Keñe axta wesse' apwányam aptáha apkeláneya m'a sẽlpextétamo apkelwesse'e apagkok:
—Kélwet'ak kéxegke sakhem apmatñà Israel xama apkemha apmonye' apagko'. 39 Cháxa keñamak sekyelqáxko nak ko'o sekwet'a aptamhágkaxa m'a Seruiá étchek apkello nak, sektáhakxoho eykhe ko'óxa wesse' apwányam, Dios axta sélyéseykha. ¡Wesse' egegkok sa' eñássesagkohok ektáha nak apkelane s'e aqsok ekmaso nak!
1 La guerra entre la casa de Saúl y la casa de David fue larga, pero mientras que la de David iba haciéndose más y más fuerte, la de Saúl se iba debilitando.
La familia de David
(1~Cr 3.1-4)
2-5 Estos fueron los hijos que tuvo David cuando estaba en Hebrón: el mayor, Amnón, hijo de Ajinoán, la de Jezrel; el segundo, Quilab, hijo de Abigaíl, la viuda de Nabal, el de Carmel; el tercero, Absalón, hijo de Macá, la hija de Talmay, rey de Gesur; el cuarto, Adonías, hijo de Jaguit; el quinto, Sefatías, hijo de Abital; el sexto, Itreán, hijo de Egla, otra mujer de David.
Abner hace un trato con David
6 Mientras continuaba la guerra entre la casa de Saúl y la casa de David, Abner adquiría cada vez más poder sobre la casa de Saúl. 7 Saúl había tenido una concubina llamada Rispá hija de Ayá, con la que Abner tuvo relaciones. Por lo tanto, Isboset le reclamó a Abner:
—¿Por qué te acostaste con la concubina de mi padre?
8 Abner se enojó mucho por el reclamo de Isboset, y le contestó:
—¿Acaso soy un perro al servicio de Judá? Yo he sido fiel a la casa de Saúl, a tu padre, y a sus parientes y amigos, y no te he entregado en manos de David. ¿Y ahora tú me acusas de haber pecado con una mujer? 9 ¡Que el Señor me castigue duramente si no ayudo a David a lograr lo que el Señor le ha prometido! 10 Dios dijo que no permitiría que nadie de la dinastía de Saúl llegara a ser rey. En cambio, sí dijo que David llegaría a ser rey tanto de Israel como de Judá, desde Dan al norte, hasta Berseba al sur.
11 Isboset no pudo responderle a Abner una sola palabra, porque le tenía miedo. 12 Abner, por su parte, envió mensajeros a decirle a David: «¿De quién es el país? Hagamos un trato: yo haré cuanto esté a mi alcance para que todo Israel se ponga de tu parte.»
13 David le contestó: «Estoy de acuerdo en hacer un pacto contigo, pero con la condición de que, cuando vengas a verme, no te presentes ante mí si no traes contigo a Mical, la hija de Saúl.» 14 Además, David envió mensajeros a Isboset, para que le dijeran: «Entrégame a Mical, mi mujer, con la que me casé a cambio de cien prepucios de filisteos.»
15 Entonces Isboset mandó que se la quitaran a Paltiel hijo de Lais, que era su marido; 16 pero Paltiel se fue detrás de ella, llorando, y la siguió hasta Bajurín. Allí Abner le ordenó que regresara a su casa, y Paltiel así lo hizo.
17 Más tarde, Abner habló con los consejeros de Israel, y les dijo: «Ya hace tiempo que ustedes andan buscando que David sea su rey. 18 Pues bien, ha llegado el momento de actuar, porque el Señor ha prometido a David, su siervo, que por medio de él librará a Israel, su nación, del dominio de los filisteos y del poder de todos sus enemigos.»
19 Abner habló también con la gente de Benjamín, y después fue a Hebrón para comunicarle a David el parecer de Israel y de toda la tribu de Benjamín. 20 Acompañado de veinte hombres llegó a Hebrón, donde estaba David, y David hizo un banquete para él y los que lo acompañaban. 21 Luego Abner le dijo a David:
—Ahora debo irme para reunir a todo Israel, para que hagan un pacto con Su Majestad, y que así Su Majestad reine conforme a sus deseos.
Y David despidió a Abner, el cual se fue tranquilamente.
Joab mata a Abner
22 En ese momento Joab y los seguidores de David llegaron de una de sus correrías. Llevaban consigo gran cantidad de cosas que le habían quitado al enemigo. Abner no estaba ya con David en Hebrón, pues se había ido tranquilamente después de que David lo despidió. 23 Al llegar Joab con todo el ejército que lo acompañaba, le contaron que Abner hijo de Ner había estado antes con el rey, y que se había ido después de que el rey lo despidió. 24 Entonces Joab fue a ver al rey, y le dijo:
—¿Qué es lo que ha hecho Su Majestad? Abner ha venido a ver a Su Majestad, ¿y Su Majestad ha dejado que se vaya? 25 ¿Acaso no sabe Su Majestad que Abner hijo de Ner ha venido a engañarlo, a espiar sus movimientos, y a enterarse de todo lo que Su Majestad hace?
26 En cuanto Joab salió de hablar con David, envió mensajeros en busca de Abner, sin que David lo supiera, y estos lo hicieron volver desde el pozo de Sira. 27 Cuando Abner llegó a Hebrón, Joab lo llevó a un lado de la puerta de la ciudad, para hablar con él a solas, y allí lo hirió de muerte en el vientre, para vengar la muerte de su hermano Asael. 28 Más tarde, cuando David lo supo, dijo: «Ante el Señor, mi reino y yo somos completamente inocentes del asesinato de Abner hijo de Ner. 29 ¡Que la culpa recaiga sobre la cabeza de Joab y sobre toda su familia, y que nunca falte en su casa quien sufra de flujo, lepra o cojera, ni quien sea asesinado o padezca hambre!»
30 Joab y Abisay mataron a Abner porque en la batalla de Gabaón Abner había matado al hermano de ellos.
31 Después David ordenó a Joab y a todo el grupo que lo acompañaba: «Rásguense la ropa y vístanse con ropas ásperas, y guarden luto por la muerte de Abner.» El rey David marchó detrás de la camilla, 32 y enterraron a Abner en Hebrón. Allí el rey comenzó a llorar a voz en cuello junto al sepulcro de Abner, y lo mismo hizo toda la gente. 33 Entonces el rey entonó este canto fúnebre por Abner:

«¿Por qué tenías que morir, Abner,
de manera tan absurda,
34 si tus manos no estaban atadas
ni encadenados tus pies?
¡Has muerto como quien muere
a manos de gente malvada!»

También la gente siguió llorando por él. 35 Luego fueron a rogarle a David que comiera algo antes de que terminara el día, pero David juró, diciendo:
—¡Que Dios me castigue duramente, si pruebo pan o alguna otra cosa antes de que se ponga el sol!
36 Todos comprendieron esto y les pareció bien, pues todo lo que el rey hacía agradaba a la gente. 37 Aquel día todos los israelitas quedaron convencidos de que el rey no había tenido nada que ver con la muerte de Abner hijo de Ner.
38 Luego el rey dijo a sus oficiales:
—Como ustedes saben, hoy ha caído en Israel un jefe principal, una gran personalidad. 39 Por eso yo, aunque soy el rey que Dios ha escogido, me siento débil ante la extremada violencia de los hijos de Seruyá. ¡Que el Señor le dé su merecido a quien cometió esta maldad!