1-2 Xama axta apkelleg'a apkelekxagweyncha'a wesse' apwányam ma'a énxet'ák, eñama apketsapma m'a apketche Absalón, apkelya'aweykxeyk axta apkeltennássekxo m'a Joab. Cháxa ekhem élyaqhápegkaxa axta apkelwáxok énxet'ák, axta elátseyha eñama apkelmallane. 3 Apkelántaxnegwákxeyk axta aqsa han meyke apyennegkesso exma sẽlpextétamo m'a tegma apwányam, yetlo apkelyexamakpoho: apkelmegqakkek axta apkelchexyekmo, máxa axta aptáhak ma'a apmenxenamap la'a émpakháxchexa'. 4 Keñe axta wesse' apwányam apchaqlasa apqátek, apyennaqtésawo appeywa aptáha s'e: “¡Absalón, hatte! ¡Absalón, hatte!”
5 Keñe axta Joab apmeyákxo m'a wesse' apwányam apxagkok apyawe, axta aptáhak apcháneya s'e:
—Apkelmegqásawók apagko' xép ma'a apkelyetleykha nak chá'a, wesse', apwagkasa nak teyp xép sakhem, wesse', tén han apketchek apkelennay'a, kelwán'ák, apnaqteyegka'a, keñe han ma'a kelán'a apkelmeykha naqsa nak. 6 Wesse', sakhem xép senxekmósa megkeytnakhassamo apwáxok ma'a apkelámha apmonye'e apagkok, keñe han ma'a apkeláneykha nak, hakte elásekhohok chá'a exchep ma'a aptaqnagko nak chá'a, keñe eltaqnaweygkok chá'a m'a apchásekhayo nak chá'a. Sakhem ko'o sekya'ásegkoho apxéna exchep wesse', kapayhekxak apwáxok megyetsapa enxoho m'a Absalón, keñe negko'o agmaskok negyókxoho. 7 Etyep sa' se'e, wesse', elwasqakkásekxoho apkelxegexma'a egkések appeywa ektaqmela, hakte agkok etnessásak xa, naqsók ko'o sektáha yetlo sekxeyenma apwesey Wesse' egegkok, megyeymakpehek sa' xama enxoho aphakxa exchep sẽlpextétamo s'e axta'a nak. Asagkók agko' sa' xép katnehek ektáhakxa, wesse', megkaxók sa' ma'a apweteya axta chá'a aqsok ekmaso aptémakxa axta wokma'ák, ekwokmoho makham se'e kaxwo' nak.
8 Keñe axta apchampákxo néten wesse' apwányam, aphákxo m'a nentaxnamakxa nak tegma apwányam. Xama axta kéltennasa apyókxoho énxet'ák aphákxo wesse' apwányam ma'a átog nak, keñe apkelya'aweykxo apyókxoho apchaqnágweykxo apmonye'.
David apweykekxa makham Jerusalén
Keñe m'a israelitas, nanók axta apkenyahágko apkeltaqhákxo apxanák. 9 Apkelpaqmetchek axta han apyókxoho énxet'ák Israel, aptáha chá'a apxéna s'e: “Ẽlmallahanchessegkek axta negko'o wesse' apwányam David, apmáheyo hẽlmok filisteos; Absalón axta eyke keñamak apteyapma negókxa'. 10 Keñe m'a Absalón, nenteméssessama axta negko'o wesse' apwányam egagkok, apketsapa neyseksa kempakhakma. ¿Yaqsa ektáha magáneyáncha'a makham ma'a wesse' apwányam David?”
11 Wokmek axta han apxagkok wesse' apwányam David xa apkelpaqmeyesma nak apyókxoho énxet'ák Israel. Yetlókok axta han apcháphássesso weykcha'áhak aptáxésso m'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Sadoc tén han Abiatar, aptáha apkeláneya s'e: Kólpaqhetchesaxkoho sa' kéxegke m'a apkelámha apmonye'e nak Judá, kólmaxneyha sa' yaqsa apkelhaxnégko heyáneyha ko'o makham amyekxak ma'a exagkok apyawe nak; 12 kólteme sa' kólának se'e: ¿yaqsa ektáha peya nak kóltéhek axayók héláneyha makham ataqhoho', énámakkok ahagko' ko'o kéxegke? 13 Axta apkeltamhók han kóltéhek kólának ma'a Amasá: “Émók ahagko' ko'o exchep, xép sa' etnehek kaxwók apkemha apmonye' sẽlpextétamo ahagkok, apyaqmagkasso m'a Joab. Sa' agkok alanak xa sektáhakxa nak sekpeywa, Wesse' egegkok sa' heñássesagkohok ekyentaxno agko'.”
14 Cháxa apteméssesakxa axta énxet'ák Judá, apkeltamho kalkohok apkelwáxok ma'a aptáhakxa apkeláneya, hawók axta mók apkelpaqmeyesma apkeltamho kóltéhek kólának wesse' apwányam éxyók makham, yetlo apyókxoho apkeláneykha. 15 Yetlókok axta han apkexyeyam ma'a wesse' apwányam, apwa'akteyk axta m'a wátsam Jordán. Apkelmahágkek axta han énxet'ák Judá m'a Guilgal, yaqwayam emok takha', tén han epasmok apkelyeykheykekxa m'a Jordán. 16 Keñe axta han ma'a Simí, Guerá axta apketche, apkeñama axta nepyeseksa m'a Benjamín énxet'ák apagkok, apteme axta Bahurim énxet, appekheyáseyha axta apteyapma apkelyetlawa m'a énxet'ák Judá, yaqwayam emok takha' m'a wesse' apwányam David. 17 Apyetlókek axta han mil Benjamín énxet'ák apagkok. Keñe axta han ma'a Sibá, Saúl axta apnámakkok apchásenneykha, apkelyetlókek axta quince apketchek, keñe han veinte apkelásenneykha naqsa, apmonye'e axta han apkelwokmok ma'a Jordán, mew'aktamxa makham wesse' apwányam keñe 18 apkelyeykhákxo m'a éttakhexa nak wátsam yaqwayam epasmok apkelyeykheykekxa m'a wesse' apwányam apnámakkok, yaqwayam enxoho kataqmalmakha makham apwáxok elanok ma'a wesse' apwányam. Xama axta peya eyeykhekxak wesse' apwányam ma'a wátsam Jordán, apháxahánteyk axta apmonye' m'a Simí, 19 axta aptáhak apcháneya s'e:
—Wesse', éltamhók eykhe ko'o megkaxénwakxók apwáxok ma'a sekteméssessamakxa axta ekmaso, apteyapma axta Jerusalén. Nágkalow apwáxok hélano', 20 (21) hakte ekya'ásegkók ko'o séláneya aqsok ekmaso, ko'o han sekteyapma emonye' sekma takha' exchep wesse', nepyeseksa m'a apyókxoho nak José énxet'ák apagkok.
21 Tén axta Abisai, Seruiá axta étche, aptáha s'e:
—Payhawo neykhe emátog ma'a Simí, eñama apyemneykha wesse' apwányam, apkelyéseykha axta Wesse' egegkok!
22 Apchátegmowágkek axta David:
—¡Seruiá étchek, háwe kéxegke ekpayhémo xa! ¡Yaqsa ektáha sélenmexákxo nak kéxegke! Ekya'ásegkók ko'o sektamhákxo makham wesse' apwányam ma'a Israel, megyetsepek sa' chá'a xama énxet Israel se'e sakhem nak.
23 Keñe axta appaqhetchesa Simí, apkeltennasa naqsók peya mematñehe'.
24 Aptekkek axta han apkelanyexágko apma takha' m'a Mefi-bóset Saúl axta apketche. Axta han elyenyessók apmagkok, eyeynamo m'a sekxók axta kéltekkessama wesse' apwányam, ekwokmoho apwa'akto makham yetlo meyke ektáhakxa', axta han eyéssessók áwa' apátog, tén han melyenyessama m'a apkelnaqta. 25 Xama axta apmeyánto Jerusalén yaqwayam emok takha' m'a wesse' apwányam, axta aptáhak apcháneya s'e:
—Mefi-bóset, ¿yaqsa axta ektéma mehétlama axta ko'o?
26 Apchátegmowágkek axta:
—Seyásenneykha axta ko'o élyexancháseykha, wesse', éltamhók axta eykhe héltahanchessesek yámelyeheykok yaqwayam wántek ay'ókxak xép, wesse', hakte élyelqamáxche eyay'ák ko'o. 27 Asagkek axta ko'o sexéneykha nápaqtók xép wesse'. Hetnéssesek sa' eyke exchep apmakókxa enxoho hetnéssesek, wesse', aphémo nak Dios apchásenneykha. 28 Payhawók axta eykhe etekyók apyókxoho énámakkok nápaqtók xép wesse', eyáneyeykha axta eyke ko'o exchep atwohok sekto xamo' ma'a aptamakxa nak chá'a apto exchep, wesse', ko'o sekteme nak apkeláneykha. ¡Mowanchek kaxwók xép almaxnak aqsok, wesse'!
29 Apchátegmowágkek axta wesse' apwányam:
—Wánxa sa' kaxwók antéhek nenxeyenma xa aqsok nak. Éltémók ko'o kólexpánchesaxchek kéxegke xapop, xép tén han Sibá.
30 Apchátegmowágkek axta Mefi-bóset:
—Sa' eyke emekxak ekyókxoho xapop ma'a. Apwa'akteyk eyke exchep yetlo meyke ektáhakxa m'a apxagkok apyawe nak.
31 Keñe axta Barzilai, apkeñama axta m'a Galaad, apxegeykmo apkeñama m'a Roguelim, yaqwayam enxoho etnehek apxegexma wesse' apwányam eyeykhekxak ma'a Jordán. 32 Apwányamók axta aptáhak ma'a, ochenta apyeyam apagkok axta aptáhak, elmések axta chá'a aqsok wesse' apwányam, ekyókxoho aqsok eyeyméxchexa enxoho, aphamakxa axta m'a Mahanaim, hakte xámok axta aqsok apagkok ma'a. 33 Keñe axta wesse' apwányam aptáha apcháneya Barzilai:
—Hétlakxa sa' ko'o m'a Jerusalén, ko'o sa' ataqmelchesek xép.
34 Keñe axta Barzilai aptáha apchátegmowágko:
—Megkawegqók eyke ko'o kaxwók sekha, mowanchek amhagkok xamo' xép ma'a Jerusalén, 35 ochenta apyeyam ahagkok ko'o kaxwo' táhak; massegkek ekmátsa m'a sektawakxa enxoho, tén han ma'a sekyenakxa enxoho chá'a sekyá, mowanchek kaxwók ay'asagkohok ekmátsa, essenhan ekmanyása; mañék han kaxwók apkelmeneykmasso m'a apkelmeneykmasso nak, tén han ma'a élmeneykmasso nak. ¡Mamakók ko'o alya'aksek exma exchep, wesse'! 36 Wánxa sa' aqsa atnehek sekxegexma eyeykhekxak ma'a Jordán, wesse', ¡kaqhók hegkések ekyánmaga sekteméssessamakxa, wesse'! 37 Wánxa aqsa séltamho almaxnak xép, wesse', heyhok amyekxak ma'a seyókxa', yaqwayam watsapwakxak ma'a, keñe han hélátawanyek ma'a takhaxpop apagkok axta m'a élyapmeyk nano'. Yetneyk eyke han pók yaqwayam etnehek apkeláneykha, wesse': cham'a hatte Quimham. Sa' étlakxak xa, wesse', etnésses sa' xép apmakókxa enxoho etnéssesek epasmok, wesse'.
38 Apchátegmowágkek axta wesse' apwányam:
—Hétlakxak sa' ko'o m'a Quimham, atnéssesek sa' apkeltamhókxa enxoho exchep atnehek sekpasmo. Almések sa' ko'o exchep ma'a ekyókxoho aqsok sélmaxneyakxa enxoho chá'a.
39 Apyókxoho énxet axta apkelyeykhákxak Jordán. Xama axta apyeyk'a m'a wesse' apwányam, appetsessek axta apyenyékxo m'a Barzilai. Tén axta Barzilai aptaqháwo makham ma'a yókxexma aphakxa axta. 40 Keñe wesse' apwányam apmahágko m'a Guilgal, yetlo apxegexma m'a Quimham, tén han ma'a apyókxoho énxet'ák nak Judá, keñe han ma'a nápakha énxet'ák nak Israel. 41 Keñe axta apyókxoho israelitas apkelyo'ókmo m'a wesse' apwányam, axta aptáhak apcháneya s'e:
—¿Yaqsa ektéma apmasma nak chá'a exchep ma'a egnámakkok nak énxet'ák Judá, wesse', appasmoma axta apkelyeykháseykekxo apnámakkok ma'a wátsam Jordán, tén han ma'a apyókxoho sẽlpextétamo apagkok, apxakcha'awók chá'a apmáheyok etnahágkok ma'a?
42 Apkelátegmowágkek axta apyókxoho énxet'ák Judá m'a israelitas:
—Egnámakkok egagko' negko'o m'a wesse' apwányam, megkólwanchek kéxegke kóllók. ¡Magásenneykekxak negko'o hegyánmagkassesek nentéyak ma'a wesse' apwányam! ¡Mehẽlmeseykegkok han ma'a aqsok sẽlmésso naqsa!
43 Apkelátegmowágkek axta m'a énxet'ák Israel:
—Negko'o eyke nenteme wesse' apwányam egagkok egagko' ma'a David, hakte nenxámok egagko', máxa han negko'o kélyapma átnaha apketkok kéxegke. ¿Yaqsa ektáha sẽlwanyeyncha'a nak negko'o? ¡Negko'o axta egmonye' néltémo éxyamok makham ma'a wesse' apwányam egagkok!
Kellágwokmók axta apkelpeywa m'a énxet'ák Judá, kóneg axta kéltemessásekxak ma'a énxet'ák Israel.
1-2 1-2 (2-3) Cuando la gente supo que el rey lloraba y lamentaba la muerte de Absalón, fueron a decírselo a Joab. Y así aquel día la victoria se convirtió en motivo de tristeza. 3 3 (4) El ejército mismo procuró disimular su entrada en la ciudad. Los soldados avanzaban avergonzados, como si hubieran huido del campo de batalla. 4 4 (5) El rey, conmovido, subió al cuarto que estaba encima de la puerta y, mientras iba subiendo, se cubría la cara y gritaba a voz en cuello: «¡Absalón, Absalón, hijo mío! ¿Por qué no morí yo en tu lugar?»
5 5 (6) Joab fue entonces al palacio, y le dijo al rey:
—Su Majestad ha puesto en vergüenza a sus servidores, que hoy han salvado la vida de Su Majestad y la de sus hijos, hijas, esposas y concubinas. 6 6 (7) Usted, como rey, ha demostrado hoy que nada le importan sus jefes y oficiales, pues ama a quienes lo odian, y odia a quienes lo aman. Hoy me he dado cuenta de que, para usted, sería mejor que Absalón estuviera vivo, aunque todos nosotros hubiéramos muerto. 7 7 (8) Salga usted ahora, y aliente con sus palabras a sus seguidores, pues de lo contrario, juro por el Señor que esta noche no le quedará ni un solo partidario. Esto será para Su Majestad peor que todos los males que le han ocurrido desde su juventud hasta el presente.
8 8 (9) Entonces el rey se levantó y fue a sentarse a la puerta de la ciudad. Y cuando el pueblo supo que el rey estaba sentado a la puerta, fueron todos a presentarse ante él.
David vuelve a Jerusalén
En cuanto a los de Israel, todos ellos habían huido a sus casas, 9 9 (10) y en todas las tribus de Israel la gente discutía y decía: «El rey David nos libró del dominio de nuestros enemigos, los filisteos; sin embargo, y por causa de Absalón, ha tenido que huir del país. 10 10 (11) Y Absalón, a quien nosotros habíamos consagrado como nuestro rey, ha muerto en la batalla. ¿Qué esperamos, pues, que no hacemos volver al rey David?»
11 11 (12) Este comentario de todo Israel llegó hasta la casa del rey David, que mandó un mensaje a los sacerdotes Sadoc y Abiatar, en el que les decía: «Hablen ustedes con los consejeros de Judá, y pregúntenles por qué se retrasan en hacer que yo regrese a mi palacio; 12 12 (13) díganles que no hay razón para que ellos sean los últimos en hacerme volver, puesto que son mis hermanos de tribu.» 13 13 (14) Además, David ordenó que le dijeran a Amasa: «Tú eres de mi misma sangre, así que de ahora en adelante tú serás el general de mi ejército, en lugar de Joab. Y si no te lo cumplo, que el Señor me castigue duramente.»
14 14 (15) Así David convenció a los hombres de Judá, y todos ellos, como un solo hombre, mandaron decir al rey que volviera con todos sus oficiales. 15 15 (16) Entonces el rey emprendió el regreso, y llegó al río Jordán. Los de Judá, por su parte, fueron a Gilgal para recibirlo y ayudarlo a cruzar el Jordán. 16 16 (17) También Simey, que era hijo de Gera, de la tribu de Benjamín, y natural de Bajurín, se apresuró a bajar con los hombres de Judá para recibir al rey David. 17 17 (18) Lo acompañaban mil hombres de Benjamín. A su vez, Sibá, el criado de la familia de Saúl, acompañado de sus quince hijos y sus veinte esclavos, llegó al Jordán antes que el rey 18 18 (19) y atravesó el vado del río para ayudar a la familia del rey a cruzarlo, y así quedar bien con él. Cuando el rey se disponía a cruzar el Jordán, Simey se inclinó delante de él, 19 19 (20) y le dijo:
—Ruego a Su Majestad que no tome en cuenta mi falta ni recuerde el delito que este servidor suyo cometió el día en que salió de Jerusalén. No me guarde rencor, 20 20 (21) pues yo mismo reconozco mi culpa, y de toda la casa de José hoy he sido el primero en salir a recibir a Su Majestad.
21 21 (22) Entonces Abisay hijo de Seruyá dijo:
—¿Acaso Simey no merece la muerte por haber maldecido al rey escogido por el Señor?
22 22 (23) Pero David respondió:
—¡Esto no es asunto de ustedes, hijos de Seruyá! ¿Por qué se oponen a mí? Ahora sé bien que soy el rey de Israel, así que en este día nadie en Israel morirá.
23 23 (24) Luego, dirigiéndose a Simey, le juró que no moriría.
24 24 (25) También salió a recibirlo Mefiboset, el hijo de Saúl. Desde el día en que el rey salió, y hasta que volvió sano y salvo, no se había lavado los pies, ni cortado la barba, ni lavado su ropa. 25 25 (26) Y cuando vino a Jerusalén para recibir al rey, este le dijo:
—Mefiboset, ¿por qué no viniste conmigo?
26 26 (27) Él respondió:
—Mi criado me engañó, Majestad. Como soy inválido, le ordené que me aparejara un burro para montar en él e irme con usted. 27 27 (28) Pero él me ha calumniado ante usted. Sin embargo, usted es como un ángel de Dios; haga usted lo que mejor le parezca. 28 28 (29) Y aunque toda mi familia paterna era digna de muerte, este siervo suyo fue invitado a comer en la mesa de Su Majestad. ¿Qué más puedo pedirle?
29 29 (30) El rey le respondió:
—No hay nada más que hablar. Ya he ordenado que tú y Sibá se repartan las tierras.
30 30 (31) Pero Mefiboset le contestó:
—Que se quede él con todas. Lo importante es que Su Majestad ha vuelto sano y salvo a su palacio.
31 31 (32) Por su parte, Barzilay, el de Galaad, había bajado de Roguelín para acompañar al rey a cruzar el Jordán y allí despedirse de él. 32 32 (33) Era ya muy anciano, pues tenía ochenta años, y durante el tiempo en que el rey estuvo en Majanayin había dado al rey todo lo necesario, porque era muy rico. 33 33 (34) El rey dijo entonces a Barzilay:
—Vente conmigo a Jerusalén, y allí me haré cargo de ti.
34 34 (35) Pero Barzilay le respondió:
—Me quedan pocos años de vida para irme ahora a Jerusalén con Su Majestad. 35 35 (36) Ya tengo ochenta años y he perdido el gusto por lo que como y lo que bebo; ya no puedo decir si tiene buen o mal sabor, ni puedo tampoco oír la voz de los cantores y las cantoras. ¿Por qué he de convertirme en una carga para usted? 36 36 (37) Si únicamente voy a acompañarlo a cruzar el Jordán, ¿por qué ha de ofrecerme Su Majestad esta recompensa? 37 37 (38) Más bien, yo le rogaría a usted me permita volver a mi pueblo, para morir allá y ser enterrado en la tumba de mis padres. Pero aquí tiene Su Majestad a otro servidor: mi hijo Quimán. Que vaya él y lo acompañe, y haga usted por él lo que crea más conveniente.
38 38 (39) El rey contestó:
—Que venga Quimán conmigo. Yo haré por él lo que tú creas más conveniente. Y todo lo que me pidas, te lo concederé.
39 39 (40) Toda la gente cruzó el Jordán. Y cuando el rey lo cruzó, dio a Barzilay un beso de despedida. Después de eso, Barzilay regresó al lugar donde vivía.
Discusión entre Israel y Judá
40 40 (41) El rey se dirigió a Gilgal, acompañado de Quimán y de toda la gente de Judá, así como de la mitad de la gente de Israel. 41 41 (42) Todos los israelitas fueron entonces a ver al rey, y le dijeron:
—¿Por qué han de ser nuestros hermanos de Judá quienes se adueñen de Su Majestad, y quienes lo escolten a él y a la familia real, y a todo su ejército, en el paso del Jordán?
42 42 (43) Todos los de Judá respondieron a los de Israel:
—Porque el rey es nuestro pariente cercano. Pero no hay razón para que ustedes se enojen. ¿Acaso comemos nosotros a costa del rey o hemos tomado algo para nosotros?
43 43 (44) Los de Israel contestaron:
—Nosotros tenemos sobre el rey diez veces más derecho que ustedes. Además, como tribus, somos los hermanos mayores de ustedes. Así pues, ¿por qué nos menosprecian? ¿Acaso no fuimos nosotros los primeros en decidir que regresara nuestro rey?
Sin embargo, los de Judá discutieron con mayor violencia que los de Israel.