Amasías apteme wesse' apwányam ma'a Judá
(2 Cr 25.1-28)1 Apcheynawók axta apteme wesse' apwányam Amasías, Joás axta apketche, ekweykmo axta apqánet apyeyam apteme wesse' apwányam ma'a Joás, Joacaz axta apketche, cham'a wesse' apwányam axta Israel. 2 Veinticinco apyeyam apagkok axta weykmok apkeynamo apteme wesse' apwányam Amasías, veintinueve apyeyam axta apteme wesse' apwányam ma'a Jerusalén. Joadán axta ekwesey egken, eñama axta Jerusalén. 3 Leklamók axta apwáxok Wesse' egegkok ektémakxa aqsok apkelane m'a Amasías, asextók axta eyke, axta kaxnawok ma'a aptémakxa axta apyáp nano' apwesey axta David. Hakte hawók axta ektémakxa aqsok apkelane m'a apyáp, apwesey axta Joás, 4 axta kólmassésseykmok ma'a kélpeykessamókxa axta chá'a aqsok kéleykmássesso, cham'a apkelméssamakxa nak makham aqsok apkelnapma m'a énxet'ák, tén han apkelwatnamakxa nak makham aqsok ekmátsa nak ekpaqneyam éten agkok.
5 Xama axta ekyennaqweykmo apteme wesse' apwányam Amasías, apkelnápekxeyk axta apyókxoho m'a sẽlpextétamo apkelwesse'e, apchaqhássesso axta m'a apyáp axta. 6 Axta eyke elnáhakkásak apketchek ma'a apchaqhássesso axta apyáp, ekhawo ektémakxa axta eknaqtáxésamaxche m'a weykcha'áhak Moisés axta segánamakxa apagkok, apkeltémo axta katnehek Wesse' egegkok se'e: “Megkapayhawok etekyók apyapmeyk eñama apkelsexnenagko m'a apketchek nak, megkapayhawok nahan etekyók kélketchek eñama apkelsexnenagko m'a apyapmeyk nak, xama aqsa chá'a payhawok emátog eñama eksexnenagko mey'assáxma apagkok apagko'.”
7 Amasías axta m'a apkelnapma axta diez mil edomitas, ekpayho nak Ekyapwate Yásek Xapop, keñe apma m'a Selá, tén axta apteméssesa ekwesey Jocteel, cháxa ekyetnama nak makham ekwesey s'e negwánxa nak.
8 Tén axta apcháphássesa amya'a Amasías ma'a Joás, wesse' apwányam nak Israel, Joacaz nak apketche, aptáwen nak Jehú. Aptáhak axta apcháneya m'a: “Emyógma sa' se'e, ólyepkónaxchek sa'.” 9 Aptáhak axta Joás apcháphassásekxo appeywa s'e: “Aptáhak yátapé apcháphássesa appeywa yámet cedro émha nak Líbano s'e: ‘Kagkés étche kelwána m'a hatte apkenna', yaqwayam etnehek aptáwa'.’ Mahágkek axta eyke aqsok nawhak eklo m'a, keñe élteyókmo m'a yátapé. 10 Ekya'ásegkók ko'o apkelnapma axta m'a edomitas, cháxa ekméssama nak eyeymáxkoho apwáxok. Keyxkoho aqsa apwáxok; exa aqsa apxagkok. ¿Yaqsa ektáha peya nak esexnánékpekxohok apagko', tén han esexnenak ma'a Judá?”
11 Axta eyke elyahákxak ma'a Amasías. Tén axta apxega m'a Joás yaqwayam yenmexek Amasías ma'a ekpayho nak Bet-semes, ekyetnama nak Judá. 12 Apmenxenákpek axta énxet'ák Judá, apmenxena m'a énxet'ák Israel, apkenyahágkek axta apkelmeyákxo chá'a apxanák nak. 13 Apmeyk axta Joás, wesse' apwányam Israel ma'a Amasías, wesse' apwányam axta Judá, axta payhók ma'a Bet-semes, keñe axta apmeyákxo m'a Jerusalén, apyagkaxqatmakxa axta nápakha tegma kélhaxtegkesso ekweykmoho ciento ochenta metros ekwegqakxa', eyeynmo m'a ekwesey nak Átog Efraín ekweykekxoho m'a ekwesey nak Átog Máséyak. 14 Apkelmeyk axta ekyókxoho m'a sawo élyátekto élmomnáwa, tén han sawo élmope élmomnáwa nak, keñe han ma'a ekyókxoho aqsok ekhéyak axta m'a Wesse' egegkok tegma appagkanamap apagkok, ekweykekxoho m'a aqsok élmomnáwa ekhéyak nak wesse' apwányam apxagkok. Xama axta appenchesa apkelmá nápakha énxet, keñe aptaqháwo makham Samaria.
15 Ektémakxa axta apweynchámeykha Joás, tén han aqsok apkelane, tén han megyesseykekxa chá'a apkelane aqsok, tén han apkempakhaya axta m'a Amasías, wesse' apwányam axta Judá, hágkek eknaqtáxésamaxche m'a weykcha'áhak apagkok axta m'a apkelwesse'e apkelwányam nak Israel. 16 Xama axta apketsapma, keñe kélátawanyegwákxo m'a Samaria, kélátawanyamakxa axta m'a apkelwesse'e apkelwányam axta m'a Israel. Keñe apyaqmagkasa apteme wesse' apwányam ma'a apketche Jeroboam.
17 Aphegkek axta makham quince apyeyam Amasías, Joás axta apketche, wesse' apwányam axta m'a Judá, natámen apketsapma axta m'a Joás, Joacaz axta apketche, wesse' apwányam axta Israel. 18 Ektémakxa axta apweynchámeykha Amasías, hágkek eknaqtáxésamaxche m'a weykcha'áhak apagkok nak ma'a apkelwesse'e apkelwányam nak Judá. 19 Jerusalén axta han kelánéxchekxak amya'a yaqwánxa kólteméssesek ma'a Amasías, keñe apxeganakmo apmahágko m'a Laquis; kélamheykegkek axta eyke m'a tegma apwányam nak, axta apmátegwomhok ma'a. 20 Tén axta kélsákxo kélpátegkásekxo yátnáxeg, kélátawanyegwákxeyk axta m'a Jerusalén, kélátawanyamakxa axta apyapmeyk nano', ekpayho nak David Tegma Apwányam apagkok. 21 Tén axta apyókxoho énxet'ák Judá apkelyésancha'a Azarías, apteméssessek axta wesse' apwányam apyaqmagkasso m'a apyáp Amasías. Dieciséis apyeyam apagkok axta aptemék ma'a Azarías, 22 axta apkeláneykekxa han tegma apwányam nak Elat ma'a, natámen axta apketsapma m'a apyáp, apmeyásekxeyk axta makham ma'a Judá.
Jeroboam II apteme wesse' apwányam ma'a Israel
23 Apcheynawók axta apteme wesse' apwányam Jeroboam, Joás axta apketche, wesse' apwányam axta Israel, ekweykmo axta quince apyeyam apteme wesse' apwányam Amasías, Joás axta apketche, wesse' apwányam nak Judá, cuarenta y un apyeyam axta apteme wesse' apwányam ma'a Samaria. 24 Asagkek axta eyke ektémakxa aqsok apkelane nápaqtók Wesse' egegkok, hakte axta elwátesseykmok apkelane ekyókxoho m'a mey'assáxma, aptémakxa axta m'a Jeroboam, Nabat axta apketche, apkelánéseykegko axta melya'assáxma m'a Israel.
25 Apwákxéssek axta makham Jeroboam ekweykenxa axta néxa xapop ma'a Israel, eyeynamo m'a nentaxnamakxa nak Hamat ekweykekxoho m'a wátsam ekwányam nak Arabá, aptémakxa axta apxeyenma m'a Wesse' egegkok, Dios nak Israel, apchásenneykekxo axta exének ma'a Jonás, Amitai axta apketche, apteme axta Dios appeywa aplegasso m'a yókxexma nak Gat-héfer. 26 Hakte apweteyak axta Wesse' egegkok ektémakxa ekmaso agko' apkellegeykegkoho m'a énxet'ák Israel, méko axta égketamaxko xama enxoho, apweteyak axta méko ekpasmo xama enxoho m'a Israel. 27 Keñe axta apkelwagkassama teyp, apchásenneykekxo m'a Jeroboam, Joás axta apketche, hakte axta emáheyók makham emasséssók apkelxénamap énxet'ák Israel se'e nélwanmeygkaxa nak.
28 Ektémakxa axta apweynchámeykha Jeroboam, tén han ekyókxoho aqsok apkelane, tén han megyesseykekxa axta chá'a apkelane aqsok, tén han ektémakxa axta chá'a apkempakhe, tén han apmeykekxo makham ma'a Damasco, tén han Hamat yaqwayam katnekxak makham agkok ma'a Israel, hágkek eknaqtáxésamaxche m'a weykcha'áhak apagkok axta apkelwesse'e apkelwányam nak Israel. 29 Xama axta apketsapma Jeroboam, kélátawanyegwákxeyk axta m'a kélátawanyamakxa axta apkelwesse'e apkelwányam axta Israel. Keñe apyaqmagkasa apteme wesse' apwányam ma'a apketche Zacarías.
Reinado de Amasías en Judá
(2~Cr 25.1-28)1 Amasías hijo de Joás comenzó a reinar en Judá en el segundo año del reinado de Joás hijo de Joacaz, rey de Israel. 2 Amasías tenía veinticinco años cuando comenzó a reinar, y reinó en Jerusalén durante veintinueve años. Su madre se llamaba Yoadán, y era de Jerusalén. 3 Los hechos de Amasías fueron rectos a los ojos del Señor, pero no tanto como los de su antepasado David, ya que hizo lo mismo que su padre Joás, 4 y no se quitaron los santuarios paganos, en donde el pueblo siguió ofreciendo sacrificios y quemando incienso.
5 Cuando Amasías se afirmó en el poder, mató a todos los oficiales que habían asesinado a su padre, 6 pero no dio muerte a los hijos de los asesinos porque el Señor ordenó: «Los padres no podrán ser condenados a muerte por culpa de lo que hayan hecho sus hijos, ni los hijos por lo que hayan hecho sus padres, sino que cada uno morirá por su propio pecado.» Así está escrito en el libro de la ley de Moisés.
7 Amasías fue quien mató a diez mil edomitas en el valle de la Sal y conquistó Sela, y la llamó Yoctel, que es su nombre hasta hoy.
8 Después de esto, Amasías envió un mensaje a Joás hijo de Joacaz y nieto de Jehú, rey de Israel. En el mensaje le decía: «Ven, y nos veremos las caras.» 9 Pero Joás le envió la siguiente respuesta: «El cardo mandó decir al cedro del Líbano: “Dale tu hija a mi hijo, para que sea su mujer.” Pero una fiera pasó por allí y aplastó al cardo. 10 Tengo que reconocer que has derrotado a los edomitas, y que eso te hace sentirte orgulloso. Está bien que te sientas orgulloso, pero mejor quédate en tu casa. ¿Por qué quieres provocar tu propia desgracia y la desgracia de Judá?»
11 Pero Amasías no le hizo caso. Entonces Joás se puso en marcha hacia Bet Semes, que está en territorio de Judá, para enfrentarse con Amasías. 12 Y Judá fue derrotado por Israel, y cada cual huyó a su casa. 13 En Bet Semes, Joás, rey de Israel, hizo prisionero a Amasías, rey de Judá, y luego se dirigió a Jerusalén, en cuyo muro abrió una brecha de ciento ochenta metros, desde la puerta de Efraín hasta la puerta de la Esquina. 14 Además, se apoderó de todo el oro y la plata, y de todos los objetos que había en el templo del Señor y en los tesoros del palacio real. Y después de tomar como rehenes a algunas personas, regresó a Samaria.
15 El resto de la historia de Joás, y sus hazañas y la guerra que tuvo con Amasías, rey de Judá, están escritas en el libro de los reyes de Israel. 16 Cuando murió, lo enterraron en Samaria junto con los reyes de Israel. Después reinó en su lugar su hijo Jeroboán.
17 Amasías hijo de Joás, rey de Judá, vivió quince años más después de la muerte de Joás hijo de Joacaz, rey de Israel. 18 El resto de la historia de Amasías está escrito en el libro de las crónicas de los reyes de Judá. 19 En Jerusalén se había conspirado contra Amasías, quien huyó a Laquis; pero lo persiguieron hasta esa ciudad, y allí le dieron muerte. 20 Luego lo llevaron sobre un caballo y lo enterraron en Jerusalén, la Ciudad de David, con sus antepasados. 21 Luego todo el pueblo de Judá tomó a Azarías, y lo aclamaron como rey en lugar de su padre Amasías. Azarías tenía entonces dieciséis años, 22 y fue él quien, después de la muerte de su padre, reconstruyó la ciudad de Elat y la recuperó para Judá.
Reinado de Jeroboán en Israel
23 En el año quince del reinado de Amasías hijo de Joás, rey de Judá, Jeroboán hijo de Joás, rey de Israel, comenzó a reinar en Israel, y reinó en Samaria durante cuarenta y un años. 24 Pero sus hechos fueron malos a los ojos del Señor, pues no se apartó de ninguno de los pecados con que Jeroboán hijo de Nabat hizo pecar a Israel.
25 Jeroboán volvió a establecer las fronteras de Israel, desde la entrada de Jamat hasta el mar del Arabá. Lo hizo tal como el Señor, el Dios de Israel, lo había anunciado por medio de su siervo Jonás hijo de Amitay, profeta de Gat Jéfer. 26 El Señor se había dado cuenta del amargo sufrimiento de Israel, del que nadie había escapado, y de que Israel no contaba con ninguna ayuda. 27 Entonces los salvó por medio de Jeroboán hijo de Joás, pues aún no había decidido borrar de este mundo el nombre de Israel.
28 El resto de la historia de Jeroboán y de todo lo que hizo, así como de sus hazañas y de las guerras que emprendió, y de cómo recuperó Damasco y Jamat para Israel, está escrito en el libro de las crónicas de los reyes de Israel. 29 Cuando Jeroboán murió, lo enterraron con los reyes de Israel. Después, su hijo Zacarías reinó en su lugar.