Josías apteme wesse' apwányam
(2 Re 22.1-2)
1 Ocho apyeyam apagkok axta apkeynamo apteme wesse' apwányam Josías treinta y un apyeyam axta apteme wesse' apwányam ma'a Jerusalén. 2 Leklamók axta apwáxok Wesse' egegkok ektémakxa aqsok apkelane m'a Josías, hakte apyetlamchek axta m'a aptémakxa axta m'a David, apyapmeyk nanók axta, meyke apyetnakhásseyam xama enxoho.
Josías apkelyetnakhasso aqsok élmasagcha'a
3 Apkeynamók axta apketamso Josías ma'a Dios apagkok axta m'a apyapmeyk nano' David, apketkok apagko' axta eykhe makham, cham'a ekweykmo axta ocho apyeyam apteme wesse' apwányam. Keñe ekwokmo doce apyeyam apteme wesse' apwányam apkeynawo apcháxñáseykekxa m'a tegma apwányam Judá tén han Jerusalén ma'a kélpeykessamókxa axta chá'a aqsok kéláyókxa, cham'a kéleykmássesso nak Aserá, tén han ma'a mók kéleykmássesso, tén han ma'a sawo égmenek nak kélpeykáseykekxa kéleykmassáseykha kéláncháseyak, 4 kélmasséssekmek axta han nápaqtók ma'a kélwatnéssamakxa axta chá'a aqsok ma'a Baal. Apkeltamhók axta kóltemessásekxak nekha'a étkók Josías ma'a kélwatnamakxa nak chá'a aqsok ekmátsa nak ekpaqneyam éten agkok ekheykegko axta m'a néten nak. Apkeltamhók axta kólekkexekxak ma'a kéleykmássesso nak Aserá, tén han ma'a mók kéleykmássesso nak, tén han ma'a kélpeykáseykekxa nak sawo égmenek kéleykmassáseykha kéláncháseyak; ánek axta aptemessáseykxa', tén axta apkexpaqheyncha'a m'a takhaxpop apagkok axta m'a énxet'ák apkelnáhakkassamo axta chá'a aqsok apnaqtósso elmések. 5 Apkelwatneykxeyk axta han chá'a apexchakkok apkelmaxnéssesso énxet'ák agkok ma'a néten nak élwatnamáxchexa aqsok agkok kéleykmássesso, cháxa aptáhakxa axta apcháxñásekxo m'a Judá tén han Jerusalén. 6 Axta han aptemessásak ma'a tegma apkelyawe nak Manasés, Efraín tén han Simeón, ekweykekxoho m'a Neftalí, keñe han ma'a apheykegkaxa nak chá'a énxet'ák, yetlo m'a apyókxoho tegma apkelyawe nak. 7 Apkelyaqnegkásegkek axta m'a élwatnamáxchexa nak aqsok, tén han ma'a kéleykmássesso Aserá, tén han ma'a mók kéleykmássesso nak, ánek axta aptemessáseykxa', apmasséssekmek axta han ma'a ekyókxoho élwatnamáxchexa axta chá'a aqsok ekmátsa nak ekpaqneyam éten agkok, ekyókxoho nak ma'a kañe' Israel. Tén axta aptaqháwo makham Jerusalén.
Weykcha'áhak segánamakxa ekwetamaxchekxa'
(2 Re 22.3—23.3)
8 Apkeláphássek axta elanagkokxak Wesse' egegkok tegma appagkanamap apagkok, Dios apagkok nak, cham'a Safán, Asalías axta apketche, tén han Amasías, apkemha apmonye' axta m'a tegma apwányam, tén han ma'a Joás, aptáxéssesso axta chá'a weykcha'áhak, Joacaz axta apketche, cham'a ekweykmo axta dieciocho apyeyam apteme wesse' apwányam, natámen axta apcháxñáseykekxa m'a apchókxa', keñe han ma'a tegma appagkanamap. 9 Tén axta apkelya'aweykxo m'a apkemha apmonye' apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Hilquías, apkelméssek axta m'a selyaqye kélso axta m'a Dios tegma appagkanamap apagkok, tén han apcháncheseykekxa axta apkeltaqmelchesso átog levitas, éleñama m'a tegma apkelyawe Manasés tén han Efraín, énxet'ák apkelheykekxa axta m'a Israel, tén han ma'a ekyókxoho nak Judá, keñe han Benjamín, tén han ma'a apyókxoho énxet'ák apheykha nak Jerusalén. 10 Tén axta kélmésa m'a yaqwayam axta elanagkokxak ma'a Wesse' egegkok tegma appagkanamap apagkok, yaqwayam enxoho eyánmagkasek chá'a apkeltamheykha m'a apkeláneykekxa nak tegma appagkanamap. 11 Kélmeyásegkek axta selyaqye m'a apkelánéyak nak chá'a yántéseksek, tén han apkelámha apmonye'e nak chá'a apkeltamheykha, yaqwayam elmok chá'a m'a meteymog kélhaxyawasso nak, keñe han yámet yaqwayam kóltéhek éltegyésso tegma, tén han yaqwayam kólnegkenek néten éltegyésso m'a tegma apchahayo axta apkelmopso m'a apkelwesse'e apkelwányam nak Judá.
12-13 Aptaqmelchessamók axta apkeltamheykha xa énxet'ák nak, Jáhat tén han Abdías axta apkeltennasso chá'a yaqwánxa elanagkok ma'a, apteme axta levitas, aptawán'ák neptámen axta m'a Merarí, tén han Zacarías keñe han ma'a Mesulam, aptawán'ák neptámen axta m'a Quehat, aptamhéyak axta apkelámha apmonye'e. Axta han apkeltennasso chá'a yaqwánxa elanagkok ma'a apkelpata nak chá'a aqsok, keñe han apkelmésso chá'a apkeltamheykha m'a apyókxoho apkeltamheykha nak ma'a kélláneykekxa tegma. Apkelpáwasso axta eyke m'a apyókxoho levitas, weykcha'áhak apnaqtáxéseyak axta eyke han chá'a nápakha', tén han apkelámha apmonye'e, tén han apkeláneykha átog.
14 Xama axta kéllekwákxo selyaqye kélso axta m'a Wesse' egegkok tegma appagkanamap apagkok, apwet'ak axta weykcha'áhak Wesse' egegkok segánamakxa apagkok ma'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Hilquías, kélmésso axta eñama m'a Moisés. 15 Yohok axta han apkeltennasa m'a Safán, aptáxésso axta chá'a weykcha'áhak, apwetákxo weykcha'áhak Wesse' egegkok segánamakxa apagkok ma'a Wesse' egegkok nak tegma appagkanamap apagkok; apméssek axta han weykcha'áhak ma'a Safán, 16 apsákxéssek axta wesse' apwányam, tén axta aptáha apxéna s'e:
—Apkelánegkek ekyókxoho apkeltamho axta elanagkok xép ma'a apkeláneykha wesse'. 17 Apkelpeykesákxeyk sawo ekmope élmomnáwa ekheykegko nak ma'a tegma appagkanamap, apkelmeyásegkek ma'a apkelámha apmonye'e nak chá'a apkeltamheykha, tén han ma'a apkelánémap nak chá'a elanagkok.
18 Apkeltennássek axta han Safán ma'a wesse' apwányam, apmésa xama weykcha'áhak ma'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Hilquías; apkelyetsetchessek axta han wesse' apwányam ma'a Safán. 19 Xama axta apleg'a wesse' apwányam ektáhakxa ekpeywa m'a weykcha'áhak Wesse' egegkok segánamakxa apagkok, apkelyepteyk axta apkelnaqta, 20 yetlókok axta apteme apkenagko Hilquías, tén han Ahicam, Safán axta apketche, keñe han Abdón, Micaías axta apketche, tén han Safán, aptáxésso axta chá'a weykcha'áhak, tén han Asaías, appasmeykha nak chá'a aptamheykha wesse' apwányam:
21 —Hélmaxnéssessekxa hana ko'o Wesse' egegkok, tén han ma'a énxet'ák apkeleymomap nak Israel tén han Judá, ektémakxa ekxeyenma s'e weykcha'áhak ekwetamaxchekxa nak; hẽltaqnaweygkok sa' kexa negko'o m'a Wesse' egegkok, hakte axta yaháxenmók aptémakxa axta apkelanagkama Wesse' egegkok ma'a ẽlyapmeyk nanók axta negko'o, axta han eláneykegkok ekyókxoho ektémakxa nak ektáxésamaxche s'e weykcha'áhak nak.
22 Apxegkek axta Hilquías yetlo apkelxegexma'a m'a wesse' apwányam axta apkelyéseykha yaqwayam elxog ey'ókxak ma'a eklegasso axta Dios appeywa, kelán'a ekwesey axta Huldá, Salum axta aptáwa', Ticvá axta apketche, Harhás axta aptáwen, apkeltaqmelchesso axta chá'a m'a kélxátamakxa nak apáwa m'a tegma appagkanamap. Axta eghak Huldá m'a kaxwe apheykegkaxa axta énxet'ák ma'a Jerusalén, xama axta kélpaqhetchesa, 23 keñe ektáha eyátegmowágko s'e:
—Keso aptáhakxa apchátegmowéyak Wesse' egegkok, Dios apagkok nak Israel se'e: ‘Kólteme sa' kólának énxet ektáha nak apkelápháseykha hélmaxnegwaták ko'o, 24 sektáha sekpeywa, ko'o sektáha nak Wesse': Wahak sa' ko'o aqsok ekmaso s'e yókxexma nak, tén han nepyeseksa s'e énxet'ák apheykha nak, ekhawo nak ekyókxoho ektémakxa nak ekmaso negha eknaqtáxésamaxche nak se'e weykcha'áhak, kélyetsetchesa exchek nápaqtók ma'a wesse' apwányam nak Judá. 25 Hakte élyamasmeyk ko'o kéxegke, kélwatnéssegkek han aqsok ekmátsa nak ekpaqneyam éten agkok ma'a mók aqsok kéláyókxa nak, elókassegkek ma'a ekyókxoho aqsok kéllánéyak nak; cháxa keñamak seklawa nak ko'o sektaqnawaya s'e yókxexma nak, megkamassehek nahan sektaqnagko. 26 Kóltennés sa' wesse' apwányam Judá, apkeláphasso exchek kólmaxnegwaták Wesse' egegkok, aptáha han appeywa Wesse' egegkok, Dios apagkok nak Israel se'e: Aphaxnawók axta exchep ma'a aplege nak, 27 apyelaqtéssek axta han apwáxok, apkelyahákxók axta apleg'a sekpeywa peya ko'o wanmexek se'e yókxexma nak, tén han ma'a apheykha nak ma'a, chaqhak axta han apwáxok aptémakxa nahaqtók ko'o, apkelyepteyk axta apkelnaqta, apkelekxagweyha axta han nahaqtók ko'o, cháxa keñamak sekhaxnawo nak aptáhakxa. Éltennássek ko'o exchep xa, ko'o sektáha nak Wesse'. 28 Wohok sa' ko'o exchep yetsapok meyke ektáhakxa, epáxaqwakxak sa' ma'a apyapmeyk nano', metagkehek sa' aqsok ekmaso peya nak ko'o wahak se'e yókxexma nak, tén han nepyeseksa énxet'ák apheykha nak kañe'.’
Apkeltaqháwok axta m'a wesse' apwányam apkeláneykha, yaqwayam esakxések xa amya'a nak. 29 Tén axta wesse' apwányam apkeltamho kóláneyha m'a apyókxoho apkelámha apmonye'e nak Judá tén han Jerusalén, yaqwayam enxoho yaqnekxa'. 30 Keñe axta wesse' apwányam tén han ma'a apyókxoho apkelennay'a nak Judá, keñe han ma'a apheykha nak Jerusalén, tén han apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok, keñe han levitas, tén han ma'a apyókxoho énxet'ák, apketkók tén han apkelwányam, apkelmeyákxo m'a Wesse' egegkok tegma appagkanamap apagkok. Cháxa apkelyetsetchesakxa axta han wesse' apwányam ekyennaqte agko' ekyókxoho ektémakxa ekpeywa m'a weykcha'áhak, ekhémo mók nélpaqhetchásamáxche', kélweteykekxa axta m'a Wesse' egegkok tegma appagkanamap apagkok. 31 Keñe axta wesse' apwányam apkenmeyncha'a m'a nekha nak meteymog émha apagkok, apxénchek axta han elyahakxohok ma'a Wesse' egegkok, tén han elának ekyókxoho m'a apkeltémókxa nak antéhek, keñe han ma'a apchánamakxa nak antéhek, tén han ma'a segánamakxa apagkok, yetlo ekmámnaqso' agko', tén han elának éltémókxa nak antéhek ma'a ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho, ekyetna nak eknaqtáxésamaxche m'a weykcha'áhak. 32 Tén axta apkeltamho elxének elanagkok ma'a apyókxoho énxet'ák nak Jerusalén, tén han Benjamín, apheykha axta m'a. Apkelánegkek axta énxet'ák Jerusalén ma'a ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho apagkok axta m'a Dios, Dios apagkok axta m'a apyapmeyk nano'. 33 Apmasséssekmek axta Josías aqsok ekmaso agko' axta élánamáxche m'a ekyókxoho xapop apagkok nak israelitas, apkeltamhók axta elpeykeshok Dios Wesse' apagkok ma'a apyókxoho apheykha axta m'a Israel. Axta elyenseykmok Wesse' egegkok aphamakxa axta makham ma'a, Dios apagkok axta m'a apyapmeyk nano'.
Reinado de Josías
(2~R 22.1-2)
1 Josías tenía ocho años cuando comenzó a reinar, y reinó en Jerusalén durante treinta y un años. 2 Los hechos de Josías fueron rectos a los ojos del Señor, pues siguió la conducta de David, su antepasado, sin desviarse de ella para nada.
Reformas de Josías
3 En el octavo año de su reinado, siendo todavía joven, Josías empezó a buscar al Dios de su antepasado David. Y en el año doce de su reinado comenzó a purificar a Judá y Jerusalén de los santuarios en lugares altos, de las imágenes de Asera, y de los ídolos y las estatuas de metal fundido, 4 y en su presencia fueron destruidos los altares de las diversas representaciones de Baal. Además, Josías mandó derribar los altares para incienso que había encima. También mandó hacer pedazos las imágenes de Asera, los ídolos y las estatuas de metal fundido, y los hizo polvo, que luego esparció sobre las tumbas de quienes les habían ofrecido sacrificios. 5 Además, quemó los huesos de los sacerdotes sobre sus altares, y así purificó a Judá y Jerusalén. 6 Hizo lo mismo en las ciudades de Manasés, Efraín y Simeón, y hasta Neftalí, en las plazas de todas sus ciudades. 7 Derribó los altares, las imágenes de Asera y los ídolos, los hizo polvo, y destruyó todos los altares para incienso en todo el territorio de Israel. Después regresó a Jerusalén.
Se encuentra el libro de la ley
(2~R 22.3—23.3)
8 En el año dieciocho de su reinado, después de haber purificado el país y el templo, envió a Safán hijo de Azalía, a Maseías, alcalde de la ciudad, y a su secretario Yoaj hijo de Joacaz, a reparar el templo del Señor su Dios. 9 Entonces estos fueron a ver al sumo sacerdote Hilcías y le entregaron el dinero que había sido llevado al templo de Dios y que los levitas porteros habían recogido en Manasés y Efraín, de la gente que había quedado en Israel, lo mismo que de todo Judá y Benjamín y de los habitantes de Jerusalén. 10 Luego se lo entregaron a los encargados de las obras del templo del Señor, para que ellos a su vez pagaran a los que trabajaban en la reparación del templo. 11 Entregaron el dinero a los carpinteros y maestros de obras, para que compraran piedras de cantería y madera para los amarres y para poner vigas a los edificios que los reyes de Judá habían dejado derruir.
12-13 Estos hombres hacían su trabajo fielmente, y los que estaban al frente de ellos eran los levitas Yajat y Abdías, descendientes de Merari, y Zacarías y Mesulán, descendientes de Coat, que eran los jefes. Ellos estaban también al frente de los cargueros, y dirigían a todos los que trabajaban en la obra. Todos los levitas eran músicos, y algunos de ellos eran cronistas, comisarios o porteros.
14 Mientras sacaban el dinero que había sido llevado al templo del Señor, el sacerdote Hilcías encontró el libro de la ley del Señor, dada por medio de Moisés. 15 En seguida le contó a Safán, el cronista, que había encontrado el libro de la ley en el templo del Señor; y se lo entregó, 16 él a su vez lo llevó al rey y le informó del asunto, diciéndole:
—Los servidores de Su Majestad están haciendo todo lo que se les encargó. 17 Han fundido la plata que había en el templo, y la han entregado a los que dirigen las obras y a los encargados de estas.
18 Además Safán informó al rey que el sacerdote Hilcías le había entregado un libro; y lo leyó Safán al rey. 19 Al escuchar el rey lo que decía el libro de la ley, se rasgó la ropa, 20 y en seguida ordenó a Hilcías, a Ajicán hijo de Safán, a Abdón hijo de Micaía, a Safán, el cronista, y a Asaías, oficial del rey:
21 —Vayan a consultar al Señor por mí y por la gente que queda en Israel y en Judá, en cuanto al contenido de este libro que se ha encontrado; pues el Señor debe estar muy furioso con nosotros, ya que nuestros antepasados no prestaron atención a lo que dijo el Señor, ni pusieron en práctica todo lo que está escrito en este libro.
22 Hilcías y los que el rey nombró fueron a ver a la profetisa Julda, esposa de Salún hijo de Ticva, nieto de Jarjás, encargado del guardarropa del templo. Julda vivía en el Segundo Barrio de Jerusalén, y cuando le hablaron, 23 ella les contestó:
—Esta es la respuesta del Señor, Dios de Israel: “Díganle a la persona que los ha enviado a consultarme, 24 que yo, el Señor, digo: Voy a acarrear un desastre sobre este lugar y sobre sus habitantes, conforme a todas las maldiciones que están escritas en el libro que han leído delante del rey de Judá. 25 Pues me han abandonado y han quemado incienso a otros dioses, provocando mi irritación con todas sus prácticas; por eso se ha encendido mi ira contra este lugar, y no se apagará. 26 Díganle, pues, al rey de Judá, que los ha enviado a consultar al Señor, que el Señor, el Dios de Israel, dice también: Por haber prestado atención a lo que has oído, 27 y porque te has conmovido y sometido a mí al escuchar mi declaración contra este lugar y sus habitantes, por haberte humillado ante mí, haberte rasgado la ropa y haber llorado ante mí, yo también por mi parte te he escuchado. Yo, el Señor, te lo digo. 28 Yo te concederé morir en paz y reunirte con tus antepasados, sin que llegues a ver el desastre que voy a acarrear sobre este lugar y sobre sus habitantes.”
Los enviados del rey regresaron para llevarle a este la respuesta. 29 Entonces el rey mandó llamar a todos los ancianos de Judá y Jerusalén, para que se reunieran. 30 Luego el rey y todos los hombres de Judá y los habitantes de Jerusalén y los sacerdotes, los levitas y la nación entera, desde el más pequeño hasta el más grande, fueron al templo del Señor. Allí el rey les leyó en voz alta todo lo que decía el libro de la alianza que había sido encontrado en el templo del Señor. 31 Luego el rey se puso en pie junto a su columna, y se comprometió ante el Señor a obedecerle, a poner en práctica fielmente y con toda sinceridad sus mandamientos, mandatos y leyes, y a cumplir las condiciones de la alianza que estaban escritas en el libro. 32 Después hizo que toda la gente de Jerusalén y de Benjamín que se encontraba allí se comprometiera a cumplirla. Y los habitantes de Jerusalén cumplieron la alianza de Dios, el Dios de sus antepasados. 33 Josías suprimió las infames prácticas que había en todos los territorios de los israelitas, e hizo que todos los que se encontraban en Israel dieran culto al Señor su Dios. Y mientras él vivió, no se apartaron del Señor, Dios de sus antepasados.