Salomón élyamhopma apma faraón apketche kelwána
1 Apteme apnámakkok axta aptemék Salomón ma'a faraón, wesse' apwányam axta Egipto, hakte apmomchek axta m'a apketche kelwána, keñe apyentameykekxo m'a David Tegma Apwányam apagkok, ekwokmoho appenchásekpo apkelánamap ma'a tegma apyawe apagkok, tén han ma'a Wesse' egegkok tegma appagkanamap apagkok, keñe han kélhaxtegkesso nápakhaw'ék ma'a Jerusalén. 2 Apkelnapmeyk axta chá'a aqsok apnaqtósso énxet'ák ma'a egkexe kélpeykessamókxa axta chá'a kéleykmássesso, hakte axta elánamákpok makham ma'a Wesse' egegkok tegma appagkanamap apagkok.
Salomón apkelmaxnagko Dios yaqwayam étak apya'ásegwayam
(2 Cr 1.1-13)3 Apchásekhayók axta Wesse' egegkok ma'a Salomón, apkeláneyak axta han ma'a segánamakxa appekkencháseykekxa axta m'a apyáp, David, cham'a apkelnapmakxa axta chá'a aqsok apnaqtósso m'a egkexe néten nak, tén han apwatnamakxa axta chá'a aqsok ekmátsa nak ekpaqneyam éten agkok, 4 emyekxohok axta han chá'a m'a Gabaón yaqwayam enxoho elnáhapwakxak chá'a aqsok apnaqtósso m'a, hakte axta ekteme chá'a egkexe émha amonye' m'a; elwatnek axta chá'a mil aqsok apnaqtósso xa néten nak.
5 Xama axta'a axta apxekmowásekpoho Wesse' egegkok apwanmagko Salomón ma'a Gabaón, aptáhak axta apcháneya: “Hélmaxna sa' aqsok apkepmenyéxa enxoho, keñe sa' agkések.”
6 Apchátegmowágkek axta Salomón: “Taqmeleykha agko' axta exchep apwáxok apkelányo m'a táta David, cham'a apkeláneykha axta, hakte tásek axta chá'a aptémakxa nápaqto', péwók axta han chá'a aptémakxa, meyke ekyexamaxkoho apwáxok. Axta keñamak apchásekhayo exchep ma'a, tén han apméssama xama apketche yaqwayam etnehek wesse' apwányam, ektáha nak se'e kaxwo' nak. 7 Dios Wesse' ahagkok, etnéssessegkek xeyep wesse' sekyaqmagkasso m'a David, táta axta ko'o, wokma'ák eykhe ko'o, méko sekya'áseyak aqsok. 8 Ektemék eyke ko'o kaxwók sémha emonye' nepyeseksa m'a ektáha axta exchep apkelyéseykha: cham'a énxet'ák apxámokma apagko' nak, magmowána nak ólyetsetek apwánxa. 9 Hegkés ko'o ekya'áseykegkoho ewáxok yaqwayam alanha m'a énxet'ák apagkok, yaqwayam enxoho eykpelkohok ma'a ektaqmela tén han ma'a ekmaso nak; ¡hakte méko awanchek kaltaqmelchesek se'e énxet'ák apagkok apxámokma nak!”
10 Leyawók axta apwáxok Wesse' egegkok ektáhakxa aqsok apkelmaxneyeykha m'a Salomón, 11 keñe aptáha apcháneya s'e: “Élmaxnakkek xépxa aqsok nak, keñe mehélmaxneya m'a yaqwayam kawegqohok apha, tén han yaqwayam kaxámagkok aqsok apagkok, tén han yaqwayam yának etekyók ma'a apkelenmexma, wánxa aqsa sélmaxneya m'a apya'áseykegkoho nak, yaqwayam enxoho yepwának chá'a yeyxho', tén han eltaqmelchesek chá'a énxet'ák, 12 alának sa' ma'a sélmaxneya nak: agkések sa' apya'áseykegkoho tén han apmopwána, megkeytnama axta chá'a xama meykexa axta exchep, méko sa' nahan keytek ma'a neptámen sa' xép. 13 Agkések sa' han ekxámokma aqsok apagkok, tén han apcheymákpoho, aqsok mehélmaxneyeykencha'a nak chá'a exchep, méko sa' han wesse' apwányam exhok xép neyseksa apha makham. 14 Apkelanak sa' agkok chá'a m'a sekmámenyého nak, keñe han ma'a segánamakxa ahagkok, tén han ma'a séltémókxa nak chá'a kóltéhek, aptéma axta m'a David, apyáp axta exchep, agkések sa' ekwenaqte apha.” 15 Apxatakha'ak axta Salomón, keñe apya'ásegwokmo ektáha apwanmagko. Xama axta apwákxo m'a Jerusalén, apkenegwákxeyk axta amonye' Wesse' egegkok yántéseksek apagkok, keñe apkelwatnésa aqsok apnaqtósso, tén han apkelnáhakkasa segwetassamo nak sẽlásekheykekxoho. Tén axta apkelánesa ektámáxche ekyawe m'a apyókxoho apkeláneykha.
Salomón apteme segyekpelchémo apmopwána aqsok
16 Kelya'áyekmek axta wesse' apwányam ánet kelán'a ekma nak chá'a ekyánmaga ekpathetéyak énxet natámen xa. Xama axta élwokmo m'a aphakxa nak, 17 axta táhak eyáneya xama s'e:
—¡Wesse'! Keso kelán'a nak tén han ko'o, negheykha xama tegma, ektemegkek axta ko'o enaqláwa neyseksa ekha xamo' ko'o m'a enxagkok nak. 18 Ántánxo ekhem axta táhak sekteme enaqláwa, keñe ektáha han naqláwa s'e kelán'a nak. Enxakcha'awók negko'o negheykha egqánet, méko xama énxet enxoho apkeñama mók nekha apha m'a enxagkok nak; wánxa aqsa negko'o egqánet. 19 Keñe axta xama axta'a apketsapa étche s'e kelán'a nak, hakte taháneykekxeyk axta. 20 Keñe ekxatakha'a axta'a eysekso', neyseksa sekteyenma ko'o, sémentama m'a hatte apkenna keñe ekpathetágko, ekpekkenwa'akto nehekha m'a étche apketsapma nak. 21 Keñe élsaka sekhákxo néten peya wagkok neme hatte, sekwet'a apketsapa. Keñe ekwa'a néten ekhem sélano, keñe sekyekpelcha megkatnaha hatte, ektáha axta ko'o sekwete.
22 Keñe axta m'a mók kelán'a nak ektáha s'e:
—Ma', ko'o hatte m'a megyetsapma nak, keñe exche' m'a apketsapma nak.
Keñe axta ektáha eyátegmowágko m'a ekpaqmeyesma axta amonye':
—Ma', xeye étche m'a apketsapma nak, keñe ko'o m'a megyetsapma nak.
Cháxa ektáhakxa axta élpaqmeta nápaqtók wesse' apwányam. 23 Keñe axta wesse' apwányam ektáha élchetama apwáxok se'e: “Xénchek aptáha étche m'a megyetsapma nak, keñe m'a apketsapma nak ektáha étche m'a mók; ¡hawók han ektáhakxa m'a mók nak!” 24 Tén axta aptáha s'e:
—¡Hélsantagkas xama sókwenaqte!
Xama axta kélsákxésa sókwenaqte m'a wesse' apwányam, 25 keñe aptáha s'e:
—Kólpáxqat sa' nepyeseksa xa sakcha'a megyetsapma nak, keñe sa' kólmések chá'a xama nápakha.
26 Yentexók agko' axta eyke ektáhakxa awáxok élano étche m'a kelán'a megyetsapma nak étche, keñe ektáha eyáneya m'a wesse' apwányam:
—¡Wesse', nágyaqha aqsa sakcha'a megyetsapma nak! ¡Egkés aqsa xa kelán'a nak!
Keñe axta m'a mók kelán'a nak ektáha s'e:
—Háwe ko'o ahagkok, háwe han xeyáxa agkok. ¡Kólpáxqat sa' nepyeseksa!
27 Keñe axta aptáha wesse' apwányam:
—Kólmeyásekxa sakcha'a xa kelán'a nak. Nágkólaqha aqsa, hakte cháxa ektáha egken agko' xa.
28 Apyókxoho énxet'ák Israel axta apkellegeyk ektémakxa apyekpelchémo wesse' apwányam, apkeltémókxa kólteméssesek, keñe axta aptéma apcháyo, hakte apkelweteyak axta ektémakxa Dios apméssama apya'áseykegkoho aqsok yaqwayam elánekxések amya'a énxet'ák.
Salomón se casa con la hija del faraón
1 Salomón hizo una alianza con el faraón, rey de Egipto, pues se casó con su hija, y la llevó a la Ciudad de David mientras terminaba de construir su palacio y el templo del Señor y la muralla alrededor de Jerusalén. 2 La gente, sin embargo, ofrecía sus sacrificios en los lugares altos de culto pagano, porque hasta entonces no se había construido un templo para el Señor.
Salomón pide a Dios sabiduría
(2~Cr 1.1-13)3 Salomón amaba al Señor y cumplía las reglas establecidas por David, su padre, aun cuando él mismo ofrecía sacrificios e incienso en los lugares altos, 4 e incluso iba a Gabaón para ofrecer sacrificios, porque aquel era el santuario más importante; y allí ofrecía muchos sacrificios.
5 Una noche, en Gabaón, el Señor se apareció en sueños a Salomón y le dijo: «Pídeme lo que quieras, y yo te lo daré.»
6 Salomón respondió: «Tú trataste con gran bondad a mi padre, tu siervo David, pues él se condujo delante de ti con lealtad, justicia y rectitud de corazón para contigo. Por eso lo trataste con tanta bondad y le concediste que un hijo suyo se sentara en su trono, como ahora ha sucedido. 7 Tú, Señor y Dios mío, me has puesto para que reine en lugar de David, mi padre, aunque yo soy un muchacho joven y sin experiencia. 8 Pero estoy al frente del pueblo que tú escogiste: un pueblo tan grande que, por su multitud, no puede contarse ni calcularse. 9 Dame, pues, un corazón atento para gobernar a tu pueblo, y para distinguir entre lo bueno y lo malo; porque, sin tu dirección, no hay ser humano capaz de gobernar a este pueblo tan numeroso.»
10 Al Señor le agradó que Salomón le hiciera tal petición, 11 y le dijo: «Ya que me has pedido esto, y no una larga vida, ni riquezas, ni la muerte de tus enemigos, sino inteligencia para saber oír y gobernar, 12 voy a hacer lo que me has pedido: yo te concedo sabiduría e inteligencia como nadie las ha tenido antes que tú, ni las tendrá después de ti. 13 Además, te doy riquezas y esplendor, cosas que tú no pediste, de modo que en toda tu vida no haya otro rey como tú. 14 Y si haces mi voluntad, y cumples mis reglas y mandamientos, como lo hizo David, tu padre, te concederé una larga vida.»
15 Al despertar, Salomón se dio cuenta de que había sido un sueño. Y cuando llegó a Jerusalén, se presentó ante el arca de la alianza del Señor y ofreció sacrificios y ofrendas de paz. Después dio un banquete a todos sus funcionarios.
Salomón, el juez sabio
16 Por aquel tiempo, dos prostitutas fueron a ver al rey. Cuando estuvieron en su presencia, 17 una de ellas dijo:
—¡Ay, Su Majestad! Esta mujer y yo vivimos en la misma casa, y yo di a luz mientras ella estaba conmigo en la casa. 18 A los tres días de que yo di a luz, también esta mujer dio a luz. Estábamos las dos solas. No había nadie más en casa con nosotras; solo nosotras dos. 19 Pero una noche el hijo de esta mujer murió, porque ella se acostó encima de él. 20 Y a medianoche, mientras yo estaba dormida, ella se levantó y quitó de mi lado a mi hijo y lo acostó con ella, mientras ponía junto a mí a su hijo muerto. 21 Por la mañana, cuando me levanté para darle el pecho a mi hijo, vi que estaba muerto. Pero a la luz del día lo miré, y me di cuenta de que aquel no era el hijo que yo había dado a luz.
22 La otra mujer dijo:
—No, mi hijo es el que está vivo, y el tuyo es el muerto.
Pero la primera respondió:
—No, tu hijo es el muerto, y mi hijo el que está vivo.
Así estuvieron discutiendo delante del rey. 23 Y el rey se puso a pensar: “Esta dice que su hijo es el que está vivo, y que el muerto es el de la otra; ¡pero la otra dice exactamente lo contrario!” 24 Luego ordenó:
—¡Tráiganme una espada!
Cuando le llevaron la espada al rey, 25 ordenó:
—Corten en dos al niño vivo, y denle una mitad a cada una.
26 Pero la madre del niño vivo se angustió profundamente por su hijo, y suplicó al rey:
—¡Por favor! ¡No mate Su Majestad al niño vivo! ¡Mejor déselo a esta mujer!
Pero la otra dijo:
—Ni para ti ni para mí. ¡Que lo partan!
27 Entonces el rey intervino y ordenó:
—Entreguen a esta mujer el niño vivo. No lo maten, porque ella es su verdadera madre.
28 Todo Israel se enteró de la sentencia con que el rey había resuelto el pleito, y sintieron respeto por él, porque vieron que Dios le había dado sabiduría para administrar justicia.