Kélpaqhetchesso élyamhápeyak nak chá'a
1 Wátegmowagkok sa' ko'o kaxwók kéxegke m'a sélmaxneyeykha axta kéltáxésso weykcha'áhak. Tásek eykhe megkalyamhápok énxet; 2 kéméxcheyk eyke etegyek chá'a aptáwa' apagko' xama énxet, tén han atáwa' agko' chá'a m'a kelán'a, yaqwayam enxoho megkalanagkek chá'a m'a ekmeyámáxchexa nak antéhek negmeykha mansexta. 3 Kéméxcheyk nahan chá'a kalyahakxohok apmako enxoho etnéssesha atáwa' xa ánet nak, cham'a atáwa' nak tén han ma'a aptáwa' nak. 4 Háwe nahan agkok agko' ekyókxa m'a aptáwa' nak, atáwa' apagkok, háwe nahan apagkok apagko' apyókxa m'a atáwa' nak, aptáwa' agkok. 5 Ékeso éñamakxa, kólyahakxoho chá'a kélmók kélmako enxoho chá'a kóllának ma'a nenteméssesseykmoho nak exma entáwa', akke entemék han ma'a kélhésawo enxoho mók kélpaqmeyesma megkólyepetchaha sekxók kélmók yaqwatakxoho, yaqwayam enxoho kóltéhek nempeywa nélmaxnagko. Keñe natámen kólyepetchekxak makham kélmók, hakte kalanaksek katnehek megkólya'assáxma Satanás, eñama megkólmowána kóllanagkohok kéltáhakxa'.
6 Sekmésso ahagko' ko'o sekpeywa ekyókxoho xa sektáhakxa nak séltennasso kéxegke, háwe m'a nélánémaxchexa nak antéhek. 7 Xénchek ko'o ewáxok ektaqmela etnehek apyókxoho énxet se'e sektémakxa nak ko'o; apméssegkek axta eyke chá'a Dios xama xama mók ektémakxa apkelmopwancha'a m'a énxet, nápakha énxet axta chá'a apkelxaweykegkok apmopwancha'a elanagkok se'e ektéma nak, keñe axta nahan chá'a nápakha m'a mók nak.
8 Ektáhak ko'o séláneya megkalyamhápeyak nak tén han ma'a tampe' nak, tásek eykhel'a megkóltegyagkehek kélnaqteyegka'a, sektéma nak ko'o. 9 Agkok kólewának kélláneykegkoho ekmáheyo kélwáxok, kóltegye kélnaqteyegka'a, hakte tásek kóltegyek kélnaqteyegka'a, kaxnók kayeykhágwomhok agko' kélmáheyo kóllának ma'a aqsok kélyespagko nak.
10 Ekméssek eyke ko'o ekha nak kélnaqteyegka'a s'e nélánémaxchexa nak antéhek megkatnaha nak ko'o sekpeywa, akke eñama nak ma'a Wesse' egegkok: megkapayhawok kayenyók atáwa' kelán'a. 11 Yenyókek agkok atáwa' kelán'a, kéméxcheyk megkalyamhápekxeyk chá'a, essenhan kásekhekxohok aqsa makham ma'a atáwa' axta. Hawók nahan ma'a énxet, megkeyméxchek ényók aptáwa'.
12 Keñe m'a nápakha énxet sektáha séláneya ektáha nak sekpeywa ahagko', háwe eñama m'a Wesse' egegkok: Yetneyk agkok aptáwa' xama egyáxeg megkatnaha nak megkay'ásseyam Cristo, amenyeyk agkok kalenxanmohok ekyepetcheykha m'a atáwa' nak, megkeyméxchek nahan eyenyók egyáxeg xa kelán'a nak. 13 Momchek agkok nahan kelán'a ekha nak megkay'ásseyam Cristo m'a énxet metne nak mey'ásseyam, apmáheyo nak elenxanmohok apyepetcheykha xa aptáwa' nak, megkeyméxchek nahan kayenyók kelán'a xa énxet nak. 14 Hakte cham'a énxet metne nak mey'ásseyam Cristo, appagkanamap chá'a kólteméssesek eñama apyepetche m'a kelán'a megkay'ásseyam nak; keñe m'a kelán'a megkatne nak megkay'ásseyam Cristo, kólteméssesek chá'a ekpagkanamaxche eñama ekyepetche m'a énxet apteme nak mey'ásseyam Cristo. Axta agkok katneyk xa ektáha nak, ekmanyása apkeltémakxa axta etnahagkok ma'a kélketchek nak kéxegke; Dios énxet'ák apagkok akke aptamheykegkok kaxwo'. 15 Apkelenxanakmek agkok eyenyók aptáwa' m'a énxet metne nak mey'ásseyam Cristo tén han ma'a kelán'a megkatne nak megkalya'ásseyam Cristo, tásek kaxpánchesaxche'. Temék agkok xa ektáha nak, keñe m'a egyáxeg apkenna apteme nak mey'ásseyam Cristo essenhan ma'a kelán'a ekteme nak megkay'ásseyam, kamaskok ekyepetche, hakte apkelwóneyha axta kéxegke Dios yaqwayam kóltéhek meyke ektáhakxa kélwáxok. 16 Kelán'a megkay'ásseyam nak Cristo ¿Háxko ektémakxa exche' ekya'áséyak, awanchek kexaha kawagkasek teyp ma'a atáwa'? Énxet apteme nak mey'ásseyam Cristo ¿Háxko ektémakxa exchep apya'áseyak, apwanchek kexaha ewagkasek teyp ma'a aptáwa'?
17 Enxama chá'a negko'o kéméxcheyk anlának ma'a ektémakxa enxoho negmowána segmésso Wesse' egegkok, ekhawo nentémakxa axta chá'a, sẽlwóneykencha'a axta m'a Dios. Cháxa nélánémaxchexa nak chá'a antéhek sekmésa nak ko'o ekyókxoho apchaqneykekxexa xa. 18 Apwóneyha agkok Dios xama m'a énxet kélyenyekhássesso nak nekha apyempehek, tásek mekpóshek ma'a ektémakxa nak ekyetno kélyenyekhássesso nekha apyempehek; apwóneyha agkok nahan Dios xama m'a énxet meyke nak kélyenyekhássesso nekha apyempehek, megkapayhawok nahan yának kólyenyekhássesek nekha apyempehek. 19 Méko eyke katnehek ma'a méko enxoho sẽlyenyekhássesso nekha egyempehek essenhan ma'a ekha enxoho sẽlyenyekhássesso nekha egyempehek. Akke tásek ólyahakxohok ma'a apkeltémókxa nak antéhek Dios. 20 Enxama chá'a kéméxcheyk etnehek ma'a aptémakxa axta, cham'a sekxók axta apwóneykencha'a m'a Dios. 21 Apmomap axta agkok xép kélteméssesso kélásenneykha m'a sekxók kélwóneykencha'a axta, nágkatneykha apwáxok; yetneyk agkok xép yaqwayam étak kélyenyeykekxa, tásek elyentamakpoho etyapok. 22 Hakte cham'a énxet apteme axta kélásenneykha m'a sekxók axta kélwóneykencha'a yaqwayam etnehek mey'ásseyam, etnehek kaxwók Wesse' egegkok apchásenneykha meyke kélya'áseykha exma; hawók nahan ektémakxa m'a énxet metne axta kélásenneykha m'a sekxók axta kélwóneykencha'a, etnehek kaxwók Cristo apchásenneykha. 23 Apkelmomchek axta kéxegke Dios ekha ekyánmaga; nágkólho aqsa etnéssesek kélásenneykha m'a pók énxet'ák enxoho. 24 Élyáxeg, tásek etnehek chá'a enxama nápaqtók Dios ma'a aptémakxa axta, cham'a sekxók axta apwóneykencha'a.
25 Keñe m'a kelán'ák meyke anaqteyegka'a nak, méko ko'o xama enxoho m'a apkeltémókxa nak antéhek Wesse' egegkok yaqwayam altennaksek, altennaksek sa' eyke aqsa m'a ektémakxa nak élchetamso ewáxok, ektémól'a xama énxet megkólya'ásseyámla'a exének aqsok, eñama apmopyósa henlanok ma'a Wesse' egegkok. 26 Xeyenmeyk eykhe ko'o ewáxok ektaqmela etnehek énxet ma'a aptémakxa nak chá'a meyke aptáwa', eñama ekyentaxnegwayam negheykha s'e kaxwo' nak. 27 Yetneyk sa' agkok xép aptáwa', ná eyenyow; méko sa' agkok nahan aptáwa', ná etegyaha. 28 Kelyamhopchek agkok xép, melanak mey'assáxma; kelyamhopchek agkok nahan xama kelán'a meyke atáwa', megkalanak nahan megkay'assáxma. Megkatnehek eyke megkalwete chá'a éllegeykegkoho ekxámokma eyesógwayam ekheykha m'a ektáha nak chá'a élyamhápeyak, cham'a séltamho nak eykhe ko'o megkalwetyehe'.
29 Élyáxeg, akke éltamhók ko'o altennaksek kéxegke s'e: Yaqwátegwokmek kaxwók negheykha, ékeso éñamakxa, énxet ekha nak apnaqteyegka'a kéméxcheyk etnahagkok máxa meyke apnaqteyegka'a. 30 Énxet'ák apkellekxagweykha nak, kéméxcheyk etnahagkok máxa mellekxagweykha, keñe m'a énxet élpayheykekxa apkelwáxok nak, kéméxcheyk etnahagkok máxa megkalpayheykekxa apkelwáxok; keñe m'a énxet aptegye enxoho chá'a aqsok, kéméxcheyk etnehek máxa megkatnaha apagkok ma'a aqsok nak, 31 keñe m'a énxet ektáhakxa enxoho apkelyánmagkásamap keso náxop, kéméxcheyk etnehek máxa megkapeykessáseykekxal'a apkelwáxok aqsok apkelwete, hakte kamassegwók sa' se'e náxop negwetaya nak chá'a.
32 Émenyeyk ko'o amasséssesek kéxegke élyetnakhassamo nak kélwáxok. Énxet meyke nak aptáwa' keytnakhaksohok apwáxok ma'a aqsok éleñama nak Wesse' egegkok, etegyaha nahan yaqwánxa etnehek epeykessásekxak apwáxok ma'a Wesse' egegkok; 33 keñe m'a énxet ekha nak aptáwa', keytnakhaksohok chá'a apwáxok ma'a aqsok éleñama nak keso náxop, tén han yaqwánxa etnehek epeykessásekxak awáxok ma'a aptáwa', 34 keñe ánet katnehek ekxénakxa apwáxok. Hawók nahan ektémakxa m'a kelán'a tampe' nak, tén han ma'a kelán'a étkok meyke nak atáwa', keytnakhaksohok chá'a awáxok ma'a aqsok éleñama nak Wesse' egegkok, eñama ekteme ekpagkanamaxche cham'a ekyókxa nak, tén han ma'a kañók agko' nak awáxok; keñe m'a kelán'a apha nak atáwa', keytnakhaksohok chá'a awáxok ma'a aqsok éleñama nak keso náxop, tén han yaqwánxa katnehek kapeykessásekxak apwáxok ma'a atáwa'.
35 Éltennássek ko'o kéxegke xa, háwe eyke yaqwayam wahaxtegkesek kélmonye'e, yaqwayam sa' eyke kapasmok, tén han kóltéhek ekpayhawo nak antéhek, kóllanaksek aqsok ma'a Wesse' egegkok meyke ekxénwayam kélwáxok mók aqsok.
36 Xénchek agkok apwáxok enxama emok appagkanma, hakte wokmek kaxwók ma'a nentegyeykxal'a entáwa', xénchek agkok apwáxok ekpayhawo etnehek xa ektáha nak, tásek elának ma'a ekxénakxa enxoho apwáxok ekpayhawo etnehek; tásek emok, hakte háwe mólya'assáxma xa. 37 Keñe m'a pók énxet, meyke ekyáteyeykegko enxoho, cham'a meyke enxoho élya'ásekhaxma yaqwayam elának apmakókxa enxoho elána', xénchek agkok apwáxok metegyék aptáwa', tásek nahan katnehek aptáhakxa. 38 Apmeyk agkok énxet ma'a ektáha nak appagkanma, tásek katnehek aptáhakxa, agkok nahan etegya'ak aptáwa' énxet, kayágwomhok nahan ektaqmalma aptáhakxa.
39 Kelán'a apha nak atáwa' keypetkohok chá'a atáwa' neyseksa apha enxoho makham; apketsekkek agkok ma'a atáwa', méko katnehek élya'asakxaxma yaqwayam kamekxak pók énxet ekmakókxa enxoho kamekxa', cham'a apteme enxoho mey'ásseyam Cristo. 40 Xénchek eyke ko'o ewáxok, kayágwomhok agko' ko'o éneyk ekpayheykekxa awáxok ma'a megkalyamhápeykxo enxoho. Cháxa ektémakxa nak ko'o élchetamso ewáxok xa, apheyk eyke ko'o éneyk ko'óxa ewáxok Espíritu apkeñama nak Dios.
Consejos sobre el matrimonio
1 En cuanto a las preguntas que ustedes me hicieron en su carta, sería preferible que tanto los varones como las mujeres se abstengan de tener relaciones sexuales. 2 Sin embargo, para evitar la inmoralidad sexual, es mejor que cada hombre tenga su propia esposa, y cada mujer su propio esposo. 3 Y tanto el esposo como la esposa deben cumplir con los deberes conyugales. 4 Ni la esposa es dueña de su propio cuerpo, puesto que pertenece a su esposo, ni el esposo es dueño de su propio cuerpo, puesto que pertenece a su esposa. 5 Por lo tanto, no se nieguen el uno al otro, a no ser que se pongan de acuerdo en no juntarse por algún tiempo para dedicarse a la oración. Después júntense de nuevo; no sea que, por falta de dominio propio, Satanás los ponga en tentación.
6 Todo esto lo digo más como concesión que como mandato. 7 Personalmente, quisiera que todos fueran como yo; pero Dios ha dado a cada uno diferentes dones, a unos de una clase y a otros de otra.
8 A los solteros y a las viudas les digo que es preferible quedarse sin casar, como yo. 9 Pero si no pueden controlarse a sí mismos, es mejor que se casen, pues más vale casarse que consumirse de pasión.
10 Pero a quienes ya están casados, les doy este mandato (que no es mío, sino del Señor): que la esposa no se separe de su esposo. 11 Ahora bien, en caso de que la esposa se separe de su esposo, deberá quedarse sin casar o reconciliarse con él. Tampoco el esposo debe separarse de su esposa.
12 En cuanto a los demás, les digo (como cosa mía y no del Señor), que si la mujer de algún hermano no es creyente pero está de acuerdo en seguir viviendo con él, el hermano no debe separarse de ella. 13 Y si una mujer creyente está casada con un hombre no creyente que está de acuerdo en seguir viviendo con ella, tampoco deberá abandonarlo. 14 Pues el esposo no creyente queda santificado por su unión con una mujer creyente; y la mujer no creyente queda santificada por su unión con un esposo creyente. Si este no fuera el caso, los hijos de ustedes serían impuros; pero, de hecho, pertenecen al pueblo santo. 15 Ahora bien, si el esposo o la esposa no creyentes insisten en separarse, que lo hagan. En estos casos, el hermano o la hermana quedan en libertad, porque Dios los ha llamado a ustedes a vivir en paz. 16 Pues al fin de cuentas ¿cómo sabes tú, esposa, si acaso puedes salvar a tu esposo? ¿O cómo sabes tú, esposo, si acaso puedes salvar a tu esposa?
17 Como quiera que sea, cada uno debe vivir según los dones que el Señor le ha dado, y en la condición en que se encontraba cuando Dios lo llamó. Esta es la norma que doy a todas las iglesias. 18 Si Dios llama a alguno que ha sido circuncidado, no trate de disimular su circuncisión; y si llama a otro que no ha sido circuncidado, no se circuncide. 19 Porque lo que importa no es estar o no circuncidado, sino seguir los mandamientos de Dios. 20 Cada uno debe quedarse en la condición en que estaba cuando Dios lo llamó. 21 Si cuando fuiste llamado eras esclavo, no te preocupes; aunque si tienes oportunidad de conseguir tu libertad, debes aprovecharla. 22 Pues si eras esclavo cuando el Señor te llamó, ahora eres libre al servicio del Señor; de la misma manera, si eras libre cuando fuiste llamado, ahora eres esclavo de Cristo. 23 Dios los ha comprado a ustedes; no permitan que otras personas los hagan esclavos. 24 Así pues, hermanos, que cada uno de ustedes permanezca delante de Dios en la condición en que estaba cuando fue llamado.
25 En cuanto a las personas solteras, no tengo ningún mandato especial del Señor; pero doy mi opinión, como alguien digno de confianza gracias a la misericordia del Señor. 26 Pienso que, por causa de los tiempos difíciles en que vivimos, es preferible que cada uno se quede tal como está. 27 Si tienes mujer, no la abandones; y si no la tienes, no la busques. 28 Si te casas, no cometes pecado; y si una mujer soltera se casa, tampoco comete pecado. Pero sepan que, quienes se casan van a pasar por dificultades, y eso es lo que yo quisiera evitarles.
29 Hermanos, lo que les quiero decir es que el tiempo apremia. Por lo tanto, quienes están casados vivan como si no lo estuvieran; 30 quienes lloran, como si no lloraran; quienes están alegres, como si no se alegraran; quienes compran, como si no tuvieran nada. 31 Quienes disfrutan de las cosas de este mundo vivan como si no lo disfrutaran; porque este mundo, tal como lo vemos, pronto va a desaparecer.
32 Yo quisiera verlos libres de preocupaciones. El que está soltero se preocupa por las cosas del Señor, y por agradarle; 33 pero el que está casado se preocupa por las cosas del mundo y por agradar a su esposa, 34 de modo que su corazón está dividido en dos. Igualmente, la mujer que ya no tiene esposo y la joven soltera se preocupan por las cosas del Señor, y se dedican a él en cuerpo y espíritu; pero la casada se preocupa por las cosas del mundo y por agradar a su esposo.
35 Les digo esto, no para ponerles restricciones, sino por el bien de ustedes y para que vivan de una manera digna, sirviendo al Señor sin distracciones.
36 Si alguno cree que debe casarse con su prometida, porque ya está en edad de casarse, y si piensa que eso es lo más indicado, que haga lo que crea conveniente; cásese, pues no es pecado. 37 Pero si otro no siente la obligación de casarse con la joven, y actúa con toda libertad y decide en su corazón no casarse, hará bien. 38 Así que, si se casa con su prometida, hace bien; pero si no se casa, hace mejor.
39 La mujer casada está ligada a su esposo mientras este vive; pero si el esposo muere, ella queda libre para casarse con quien quiera, con tal de que sea un creyente. 40 Aunque creo que será más feliz si no vuelve a casarse. Esta es mi opinión, y creo que yo también tengo el Espíritu de Dios.