Jesús remimbo'e kuéra oipo'o trígo pytu'uha árape
(Mt 12.1-8Mc 2.23-28)1 Umiha árape, Jesús ohasa ohóvo kokue rupi peteĩ pytu'uha árape. Hemimbo'e kuéra oipo'o hína trígo, ojykýi ipópe kuéra ha ho'u hikuái. 2 Umi fariséo oporandu chupe kuéra:
--Mba'ére piko peẽ pejapo pe ojejapo'ỹ arã pytu'uha árape?
3 Jesús he'i chupe kuéra:
--Ndapeikuaái nga'u piko Ñandejára Ñe'ẽme he'iha David ha iñirũ nguéra iñembyahýi ramo guare, 4 oike hague Tupaópe ha'e ha iñirũ nguéra, ha ho'u umi mbujape Tupãme oñemboyke vaekue. Ha'e térã iñirũ nguéra ndaikatúi vaekue ho'u umíva, pa'i kuérape guarã añónte vaekue umi mbujape.
5 Ha he'ive:
Che, yvypóraicha aju vaekue, areko che pópe ha'évo mba'e-mba'épa ikatu ojejapo pytu'uha árape.
Jesús omonguera hasývape pytu'uha árape
(Mt 12.9-14Mc 3.1-6)6 Ambue pytu'uha árape, Jesús oike umi judío tupaópe, ha oñepyrũ oporombo'e. Oĩ hína upépe peteĩ kuimba'e ipo akatúa ypíva. 7 Ha umi fariséo ha Moisés rembiapoukapy mbo'eha oma'ẽ ñemi Jesús rehe jahecha omonguerápa chupe pytu'uha árape, ha upéicha omoĩ vai haguã chupe. 8 Ha'e katu, oikuaapáva mba'épa umíva oguereko iñakãme, he'i pe kuimba'e ipo ypívape:
--Epu'ã ha eñemoĩ pe mbytépe.
Upe kuimba'e opu'ã ha oñembo'y, 9 ha Jesús he'i umi ambuépe:
--Aporandúta peẽme: Mba'e-mba'épa ikatu jajapo pytu'uha árape: ivaívapa, térãpa iporãva? Japoromonguera térã ñaporohundi?
10 Upéi oma'ẽ ijerekuévo oĩvare ha he'i pe ijypívape:
--Eipyso nde po.
Pe kuimba'e oipyso, ha ipo okuera. 11 Umi ambue katu ipochyeterei hikuái ha oñepyrũ ohecha oñondive mba'épa ikatu ojapo Jesús rehe.
Jesús oiporavo 12 apóstol kuerarã
(Mt 10.1-4Mc 3.13-19)12 Umíva umi árape, Jesús oho peteĩ yvytýpe oñembo'évo, ha pyhare pukukue oñembo'e Tupãme. 13 Ko'ẽ rire ohenói umi hemimbo'épe, ha oiporavo 12 ijapytégui kuéra, ohenóiva apóstol. 14 Umíva vaekue: Simón, ombohéra vaekue avei Pedro; Andrés, Simón ryvy; Santiago, Juan, Felipe, Bartolomé, 15 Mateo, Tomás; Santiago, Alfeo ra'y; Simón, oñembohérava avei “Tetã rayhupára”, 16 Judas, Santiago ra'y; ha Judas Iscariote, pe upéi omoñuhã vaekue Jesúspe.
Jesús ombo'e hetápe
(Mt 4.23-25)17 Jesús oguejy upe yvytýgui hemimbo'e kuéra ndive, ha opyta peteĩ ñúme. Oñembyaty ra'e upépe umi hapykuéri oikóva ha heta Judeagua, Jerusalén pegua ha umi Tiro rembe'ýpe oikóva, ha Sidónpe. 18 Oguahẽ ra'e hikuái ohendúvo Jesúspe, ha ha'e omonguera haguã chupe kuéra imba'asýgui. Umi ipype oguerekóva mba'epochy okuerapa avei. 19 Ha upéicha, opavave opokosénte jepe Jesús rehe, oporomonguerágui pe pokatu osẽva chugui.
Tuichave mba'éva Tupã renondépe
(Mt 5.1-12)20 Jesús oma'ẽ hemimbo'e kuérare ha he'i:
--Pevy'aite vaerãpa peẽ imboriahúva, pene mba'e niko pe Tupã sãmbyhy. 21 Pevy'aite vaerãpa peẽ ko'ágã pene ñembyahýiva, peẽ niko upéi pene ryguãtãta.
Pevy'aite vaerãpa peẽ ko'ágã pene rasẽva, upéi niko pepukáta. 22 Pevy'aite vaerãpa oimérõ pende rehe ndaija'éiva, pene mosẽva, pende ja'óva ha ojeguarúva pende hegui che, yvypóraicha aju vaekue rehehápe. 23 Tape vy'a heta, ta pene renyhẽ torýgui ko árape, peẽme niko oñeme'ẽta peteĩ jopói nde tuicháva yvágape. Péicha avei niko umíva ru ypy kuerakue ojapo vaekue maranduhára kuérare. 24 Peẽ imba'e retáva katu pejererekóke, perekóma pende vy'a. 25 Pejererekóke peẽ ko'ágã pene ryguãtãva, pene ñembyahýita hína.
Pejererekóke peẽ ko'ágã pepukáva, pene rasẽta hína ñembyasýgui. 26 Pejererekóke opavave pende rerohory ramo, upéicha avei ojapo vaekue pende ru ypy kuerakue umi maranduhára japúre.
Mborayhu ñande rayhu'ỹvape guarã
(Mt 5.38-48Mt 7.12)27 Peẽ pe che rendúvape katu ha'e: “Pehayhu umi pende rayhu'ỹvape, pejapo iporãva pende rehe ija'e'ỹvare. 28 Pehovasa umi pende rehe oñe'ẽ vaívape, peñembo'e umi pende ja'óvare. 29 Oĩ ramo nde rova petéva, eheja ta nde rova pete jovái. Ha oimérõ oipe'áva nde hegui nde ahoja, eheja togueraha nde ao ave. 30 Oimérõ omba'e jeruréva ndéve, eme'ẽ chupe, ha oimérõ omba'e pe'áva nde hegui, anive rejerure chupe. 31 Pejapo pende rapicháre upe peẽ peipotáva ha'e kuéra ojapo pende rehe.
32 Peẽ pehayhúrõ umi pende rayhúvapente, mba'e piko pejapo tuichaiterei mba'éva? Umi mba'e vai apoha jepe niko péicha oiko. 33 Ha pejapórõ iporãva umi pende rehe ojapóva iporãvarente, piko mba'e iporãva oĩ upévape? Umi mba'e vai apoha jepe niko péicha ojapo. 34 Ha peipurukárõ umi omyengovia jeýtava peẽmente, pejapo nga'u piko tuichaiterei mba'éva? Umi mba'e vai apoha avei oiporuka ojupe, oha'arõgui ojepurukátaha avei chupe. 35 Pehayhu vaerã pende rayhu'ỹvape, ha pejapo iporãva ha peiporuka peha'arõ'ỹre mba'eve hekovia. Upéicharõ, tuicha mba'épe oñemyengoviáne peẽme, ha peẽ Tupã Yvatetegua ra'ýne, ipy'a porãva avei umi ohecha kuaáva ha heko añáva ndive. 36 Peporoporiahurereko vaerã, pende Ru pende poriahurerekoháicha.”
Ani pemoĩ vai pende rapichápe
(Mt 7.1-5)37 Ani pemoĩ vai pende rapichápe, ha Tupã na pene moĩ vai mo'ãi. Ani pejopy vai pende rapichápe ha Tupã na pende jopy vai mo'ãi. Peheja rei hembiapo vaikue pende rapichápe, ha Tupã oheja reíne peẽme. 38 Peme'ẽ ambuépe, ha Tupã ome'ẽne peẽme. Ipojeráne pene ndive ha ome'ẽne peẽme pende vosa renyhẽ chovi. Peẽ pejapoháicha pende rapicháre, Tupã omyengovia jeýne peẽme.
39 Jesús omombe'úvo chupe kuéra ko ñe'ẽ mbojoja: “Peteĩ ohecha'ỹva nga'u piko ikatu omboguata ambue ohecha'ỹvape? Ndo'a mo'ãi nga'úpa mokõivéva peteĩ yvykuápe? 40 Ndaipóri temimbo'e mba'e guasuvéva imbo'eháragui. Ojeheko mbo'e porãmarõ ae ohupytýne imbo'ehárape. 41 Mba'éicha piko rehecha pe yvyra ku'i nde ryvy resápe oĩva, ha nderehechái pe yvyra poguasu nde resápe voi rerekóva? 42 Ha nderehecháirõ pe yvyra poguasu oĩva nde resápe voi, mba'éicha piko nde py'a ere haguã nde ryvýpe: ‘Che ryvy, taipe'a ndéve pe yvyra ku'i nde resápe oĩva’. Nde, tekove rova mokõi! Eipe'a raẽ pe yvyra poguasu nde resápe oĩva rehecha porã haguã, ha upéi reipe'a haguã pe yvyra ku'i nde ryvy reságui.”
Yvyra ojekuaa hi'áre
(Mt 7.17-20Mt 12.34-35)43 Ndaipóri yvyra porã ikatúva hi'a vai, ha ndaipóri avei yvyra vai ikatúva hi'a porã. 44 Yvyra máta niko jaikuaa hi'áre. Ndojepo'ói niko ígo ñuatĩ mátagui, térã úva ñana reígui. 45 Peteĩ ipy'a porãva, mba'e iporãvante he'i, ipy'apýpe voi imba'e porãgui. Ha upe heko añáva katu, ivaívante voi he'i, ipy'apýpe voi oĩgui ivaíva. Ha upe ipy'apýpe oguerekóvagui, upévaguinte oñe'ẽ.
Óga oñemopu'ã porã ha oñemopu'ã vaíva
(Mt 7.24-27)46 Mba'ére piko peẽ peje chéve: “Karai, karai”, ha ndapejapói che ha'éva? 47 Ha'éta peẽme mávapepa ojogua pe oúva che rendápe, ohendúva che ñe'ẽ ha ojapo upe ha'éva. 48 Ojogua peteĩ yvypórape, ojapo haguã hogarã ojo'o raẽ vaekue pypuku porã, ha omoĩ pe óga pyenda ita ári. Okakuaávo upéi pe ysyry ou ha ojejapipa pe ógare, ha nomomýiri ojejapo porãgui. 49 Pe che rendúva ha ndojapóiva che ha'éva katu, ojogua pe omopu'ã vaekue hogarã yvyku'i ári reípe, ha nomopyendái. Ha okakuaávo y, ou hi'ári ha oitypaite.
Aptoycaoc motajap apactic apquiltamsoycaoc
(Mt 12.1-8Mr 2.23-28)1 Acnim ninnayclha alhta intomjac. Naysicsa apquillhinga apquilyeycajangveclho alhta apquimjaclha motajap. Apquilnaclhec alhta eyca apquiltamsoycaoc apyilhna. Apquilpecjasquic alhta avalhoc apmic aptovcamco. 2 Natamin apquilpamejitsa alhta fariseos:
—¿Soctomja apquillana nac asoc singascama ongilana acnim ninnayclha?
3 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—¿Am ya elyipsatac quellhip vaycajac aptemaclha ilhnic nat David? Mayc nic nat incajac. Mayc nic nat inquilnapac apquillhalhmaa. Am nic nat coyitnac aptoycaoc. 4 Aptalhningvocmec nic nat David Dios tingma pac. Aptomquic nic nat quilpasmongam apquilponquinomap singascama ontoc. Apvamlha apanco aptom sacerdote. Apquilmesquic nic nat David apquillhalhmaa —alhta aptomjac.
5 Coo Sictiyam Sictomja Enlhit sictomja acnim ninnayclha avisqui ac —alhta aptomjac Jesús.
Enlhit acyamay apmic
(Mt 12.9-14Mr 3.1-6)6 Moc acnim ninnayclha alhta intomjac. Aptalhningvoclhec alhta Jesús tingma apcaneyclhilha, apquillhicmosa amyaa. Apnec alhta maa lhama enlhit. Actamilaclha apmic alhta intomjac acyamay. 7 Apquillanoc alhta apquilyascamco apquiltemaclha najan fariseos. Metamilquisquimejec sat lhaja enlhit acnim ninnayclha —alhta intomjac apquilvalhoc. Apquililtamjoc alhta elantipsic apvisay. 8 Apyicpilcoc alhta Jesús alquitamsama apquilvalhoc. Aptomjac alhta apcanya enlhit acyamay apmic:
—Itnimiclha netin. Itningvojo jalip naysicsa —alhta aptomjac.
Yejemoc alhta apquinmaclho netin. 9 Alhta aptomjac Jesús:
Pac olmalhnac quellhip. ¿Ningilanyalhqui ya ongilana acnim ninnayclha asoc actamila, inlhoyqui laa asoc acmasom? ¿Ningilanyalhqui ya ongilvomsic tap, inlhoyqui laa ongojoc ingyitsapoc? —alhta aptomjac.
10 Lhama alhta apquillanoc Jesús apnaycam nipyava. Natamin aptomjac alhta apcanya enlhit:
—Ipeyvas apmic —alhta aptomjac.
Natamin appeyvesa alhta apmic. Intamilaclhec alhta apmic. 11 Apquillovquic alhta. Apquilpamejitsacpec alhta aplhenacpo Jesús:
—¿Jalhco sat ontimjic as enlhit? —alhta apquiltomjac apquilpamesma.
Jesús apquilyacyescama doce apóstoles apquilapajasomap
(Mt 10.1-4Mr 3.13-19)12 Eyca as acnim apquinatveclho alhta Jesús inquilhe acvinatem, yoyam elmalhna Ingyapam. Aptiyapecmoc alhta apquilmalhnancama Dios Ingyapam. 13 Alhtooc alhta apquilevamcaa apquiltamsoycaoc. Apquilyacyesquic alhta doce. Apquiltimec alhta apquilvisay apóstoles apquilapajasomap: 14 Simón, apquiltimec alhta apvisay Pedro, najan apipma Andrés, najan Jacobo, najan Juan, najan Felipe, najan Bartolomé, 15 najan Mateo, najan Tomás, najan Jacobo Alfeo apquitca, najan Simón apquiltomjacpec alhta Celote, 16 najan Judas Jacobo apyalhing, najan Judas Iscariote apcanem alhta emacpoc Jesús.
Jesús apquillhicmoscama enlhit appintalhnama
(Mt 4.23-25)17 Aptipquic alhta inquilhe acvinatem Jesús najan apquiltamsoycaoc. Apquiningvoctac alhta amyip. Apquicjingvaac alhta apquiltamsoycaoc najan enlhit appintalhnama. Apquilinyemac alhta yoclhilhma Judea, najan tingma Jerusalén najan yoclhilhma Tiro najan Sidón nicja yingmin acvanyam. Apquililtamjoc elaylhojo tasic amyaa. Apquililtamjoc alhta najan, yoyam eltamilquiscomoc acmasca apyimpeoc. 18 Apquiltamilquiscacmec alhta enlhit acma apvalhoc somquic quilyicjamo. 19 Appasmacpec alhta Jesús, yoyam elpatningvomjo. Jesús apmopvan alhta intamilquiscacmoc aplhamoclhojo.
Ningilinyejemo najan nincoo layi
(Mt 5.1-12)20 Yejemoc alhta apquillano apquiltamsoycaoc, apquilpamejitsa:
—Apquilinyejemo nac quellhip mepqui asoc. Quellhip apancaoc Dios apquilnancascama.
21 Apquilinyejemo nac quellhip quilhvo alnapma mayc. Elyipcanmiclhac sat quellhip.
Apquilinyejemo nac quellhip quilhvo apquilyapcalhem. Elictingmam sat quellhip.
22 Apquilinyejemo nac quellhip apquiltanovacpo inlhojo. Apquiltemaclha enlhit apquiltanoncama quellhip, najan apquilapajascama, najan apquilyamneycam, najan apquilantipquiscama apquilvisay quellhip. Ayinyema sicvisay Sictiyam Sictomja Enlhit. 23 Apquiltajanyeclhec actemaclha ilhnic nat profetas Dios apquillingascama ayinyema apquiltovascama ilhnic nat apyapmayc. Elitsovacsojo sat quellhip, colpayjiclha sat apquilvalhoc apquilvita inlhojo. Avanjec sat cotnejic acyanmongam netin.
24 “Quellhip layi apquiltomja ningnatam inyapmayc. Apquillhovamquic alhta quellhip altamila asoc.
25 Quellhip layi quilhvo apquilyipcanyam. Mayc sat incolnapoc quellhip.
Quellhip layi quilhvo apquilictingmaycam. Elinlhamam sat quellhip, elyapcalhic sat najan.
26 Quellhip layi apquiltimesomap apquiltamila. Apquiltajanyeclhec actemaclha ilhnic nat profetas mopvancaa amyaa ayinyema apquilayo ilhnic nat apyapmayc.
Ningasicjayo cotnaja ingmoc
(Mt 5.38-48Mt 7.12)27 Actomjac coo siyanya quellhip actomja seljalhenmo: Elasicjojo sat cotnaja ingmoc. Elmesaoc altamila asoc enlhit apquiltanoncama quellhip. 28 Elmalhnesquis Dios Ingyapam, yoyam epasmoc enlhit apquilyamneycam quellhip. Elmalhnesquis sat enlhit apquillovquiscama quellhip. 29 Inticpongalhquic sat ancoc ingvajic, ongojoc sat coticpongalhca mocjam inpatic. Ningilatamalhquic sat ancoc ningalomalhca, ongojoc sat emacpoc nintalhnama. 30 Ningilmalhnalhquic sat ancoc nincoo lhama asoc, ongmesic sat. Ningilatamalhquic sat ancoc asoc ingancoc, mongilatingvoclhejec sat mocjam. 31 Pac ongnasojoc sat moc nintemaclha, acno aclhanma ingvalhoc, yoyam jintimesquisic enlhitaoc.
32 “Ningasicjalhquic anco nipyesicsa innaymacoc. Ningasicjavoc sat ancoc acvamlha innaymacoc, ¿soc asoc actamila yi? Acno najan lha enlhit apquilmapsomcaa, apquilasicjavoc mataa apnaymacoc. 33 Apquiltomja innaymacoc singamliyam. Ningiltomjac sat ancoc ningamliyam acvamlha innaymacoc, ¿soc asoc actamila yi? Acno najan enlhit apquilmapsomcaa apquiltemaclha apancaoc. 34 Apquilmaycaoc asoc ingancoc innaymacoc. Ningavoc sat ancoc elmoc enlhit asoc inganco acvamlha aptomja apyanmoncasayclha mataa quilhvo, ¿soc asoc actamila yi? Acno najan lha apquilmapsomcaa. Apquilmesquic mataa asoc apancaoc apmaycaoc enlhit apquilmapsomcaa. Apquililtamjoc elhnasojoc acyanmongayclha. 35 Nincoo eyca, pac ongilasicjojo cotnaja ingmoc. Pac ongimlimojo najan ongmesic asoc inganco apmaycaoc poc enlhit. Colhenejec sat ingvalhoc acyanmongayclha. Avanjec sat cotnejic acyanmongam netin. Ontimjic sat nincoo Dios Ingyapam netin apquitquic. Apquimlaycmojo mataa enlhit colhanma apquilvalhoc najan apquilmapsomcaa. 36 Pac ongimlimojo poc enlhit, ongnasojoc Ingyapam singimlaycmojo.
Singanama mongyicpilcoyc poc enlhit
(Mt 7.1-5)37 ‘Noelyicpilcojo nasa poc enlhit. Am sat ancoc ongyicpilcojoc poc enlhit, mejingyicpilquejec sat nincoo Dios Ingyapam. Noelnatovas nasa poc. Am sat ancoc ontovasac poc enlhit, mejingiltovacsejec nincoo Dios Ingyapam. Elasicjiclhojo mocjam poc. Ningasicjaclhec sat ancoc poc enlhit, emascocsic sat mongilyascalhma Dios Ingyapam. 38 Elmesaoc asoc poc. Ningmasquic sat ancoc asoc poc enlhit, jingilmesic sat nincoo asoc Dios Ingyapam. Jingilmesic sat quillhatam nintom aclaneyo. Colhic sat acyiptacsamco. Colanojoc copalam sat nicja. Sat cotnejic apquilyipsatem Dios Ingyapam. Colhojoc sat acyanmongayclha acno ningilyipsatem asoc ningmescama poc enlhit —alhta aptomjac Jesús.
39 Apquiltimnasamcaa alhta Jesús actemaclha apyitquiscama:
—¿Apvanqui ya mepqui apataoc enaliclhac mepqui apataoc lhama? ¿Melantilheje ya lhama malhic? 40 Metnaja apmamyi maltamescama. Enlhit apquillhicmoscama eyca apquimja apmamyi. Apyasingvocmec sat ancoc, elhojoc sat enlhit aptomja apquillhicmoscama.
41 “Ningilano inyicje acyalhalhama ayitcoc apatic ingmoc. ¿Soctomja colhena nac ingvalhoc singyalhalhama acyiviy ingatic? 42 ¿Ingvanqui ya onganic ingmoc: “Emoc, ingyane olquisic acyalhalhama ayitcoc apatic.” Acyitna inlhojo singyalhalhama acyiviy ingatic inganco? Ningilaycmascam nac nincoo acna anit ingilvalhoc. Ningilanyalhquic onlicoc siclho singyalhalhama acyiviy ingatic inganco. Natamin ongvitac sat acyalhalhama ayitcoc apatic ingmoc, yoyam onliquisic.
Ningyicpilquemo acyilhna yamit
(Mt 7.17-20Mt 12.34-35)43 “Casomquejec acyilhna yamit actamila. Cotamilejec acyilhna yamit acmasom. 44 Moclhama yamit ningyicpilquemo ayinyema acyilhna. Conaclhalhqueje acyilhna navsa naysicsa yammeyac. Conaclhalhqueje moyayit uva nipyesicsa pejin. 45 Nintipcasquic altamila asoc ningiltomja ningiltamila. Altamila asoc innac ingvalhoc. Nintipcasquic ayasomco asoc ningiltomja ningilmasom. Ayasomco asoc innac ingvalhoc. Actemaclha ninlhanma mataa ayinyema ingvalhoc aclaneyo —alhta aptomjac Jesús.
Anit actemaclha ningillanay tingma
(Mt 7.24-27)46 Apquiltomja inyicje quellhip selanya: “Visqui, Visqui”. ¿Soctomja melilyajaclhojo nac sicpayvam? —alhta aptomjac. 47 Pac olhicmocsic quellhip sicyitquiscama enlhit aptomja seyoycta, aptomja apjalhenmo sicpayvam, aptomja apquilyajayquiclho sicpayvam. 48 Apno inyicje enlhit apquilanay nic nat tingma. Apmetingvocmec nic nat congno. Apvitangvocmec nic nat mataymong. Yejemoc nic nat apquillana tingma. Invaac nic nat acyengayam. Inquinyec nic nat yingmin. Intengvocmec nic nat tingma. Am nic nat coyovjasac, ayinyemaclha acyitna nic nat apvajac mataymong. 49 Poc enlhit eyca aptomja apjalhenmo sicpayvam. Aptomja melyajayquiclho sicpayvam. Apno inyicje enlhit apquillanay nic nat tingma lhapop. Am nic nat mataymong congne ma. Invaac nic nat acyengayam. Inquinyec nic nat yingmin. Intengvocmec nic nat tingma. Yejemoc nic nat apyanina tingma. Apsovjacpec nic nat apyanina tingma —alhta aptomjac Jesús.
