1 Ko'ãva hína umi ñe'ẽ Moisés he'i vaekue Israel ñemoñarépe, ha'e kuéra oĩ ramo yvy ojeiko'ỹháme, Jordángui kuarahy resẽ gotyo. Ha'e kuéra oĩ pe héravape Arabá, táva Suf rovái, ko'ã táva pa'ũme: peteĩ ijyképe oĩ Parán ha ambuépe Tófel, Labán, Haserot ha Dizahab. 2 Ojeguata 11 ára oñeguahẽ haguã yvyty Sinaígui Cadés-Barnéape ojehóvo yvyty Edom rape rupi. 3 Áño 40hápe, ára peteĩha, mes 11hápe, Moisés oñe'ẽ Israel ñemoñarépe Ñandejára he'i haguéicha chupe. 4 Kóva ojehu ipu'aka rire amorréo ruvicha guasu Sihón rehe oikóva táva hérava Hesbónpe ha táva Basán pegua ruvicha guasúpe hérava Og. Upéva oguereko avei hóga guasu táva kuérape hérava Astarot ha Edrei. 5 Israel ñemoñare oĩ aja Jordángui kuarahy resẽ gotyo, Moab retãme, Moisés oñepyrũ vaekue oheko mbo'e Israel ñemoñarépe Tupã rembiapoukapýre.
Ha'e he'i:
6 —Ñaĩ ramo guare yvyty Sinaípe, Tupã he'i vaekue ñandéve: “Pende aremi kuri ko yvytýpe. 7 Pemopu'ã katu pende rekoha ha tapeho amorréo kuéra yvyty rupi ha opa ijerekuévo, umi ijyvateha rupi ha ñu rupi, Négueb rupi ha yguasu rembe'y rupi. Peike Canaán retãme, yvate gotyo yvyty Líbano peve ha kuarahy resẽ gotyo ysyry Éufrates peve. 8 Opa umíva hína pe yvy che, Tupã, ame'ẽ pende ru kuéra ypykuépe Abraham, Isaac ha Jacob ha iñemoñare kuérape. Tapeho katu ha peñemomba'e hese.”
Moisés omoĩ Israel ñemoñarépe mbojovakehára
(Ex 18.13-27)9 Moisés he'i Israel ñemoñarépe:
—Peĩ ramo gueteri yvyty Sinaípe, ha'e vaekue peẽme: Tembiapo oĩva che ári añangarekóvo pende rehe, tuicha itereíma chéve guarã. Ndaikatúi ajapo cheño. 10 Tupã Ñandejára pene mbohetáma mbyjaita yvágape guáicha. 11 Hánga'u Tupã, pende ru kuéra ypykue Jára, pene mbohetaiteve ha pene mombarete, ome'ẽ haguéicha iñe'ẽ ojapo taha! 12 Che katu ndaikatúi araha cheño ko mba'e pohýi che apére, pombojovakévo pejoavy ramo pende rapicha ndive. 13 Peiporavo kuimba'e iñarandúva, imba'e recha kuaa ha ikatupyrýva peteĩ-teĩ ñemoñare guágui, ha amoĩta chupe kuéra oñangareko haguã pende rehe. 14 Peẽ avei pehecha kuaa vaekue upéva iporã taha. 15 Upérõ amoĩ vaekue umi kuimba'e peiporavo vaekue oñangareko haguã pende rehe. Oĩ oñangarekóva 1.000 tapicháre, oĩ oñangarekóva 100re, oĩ oñangarekóva 50re, ha oĩ oñangarekóva 10re. Amoĩ vaekue avei omyakã haguã peteĩ-teĩ ñemoñarépe atýpe.
16 Upérõ ahekombo'e vaekue chupe kuéra kóicha: “Pembojovake umi pende rapicha ojoavýva ha oúva pene rendápe. Pembojovake chupe kuéra hekópe, taha'e Israel ñemoñare, taha'e mombyrygua oikóva pende apytépe. 17 Ha pejévo pe ojejapo vaerã, ani pembojerovia joavy chupe kuéra, taha'e tapicha mboriahu, taha'e karai poguasu, ha ani pekyhyje avaveichaguágui. Pe peẽ pejévako ou Tupãgui hína. Oĩ ramo peteĩ mba'e hasýva peẽme, peru chéve, ta'e che pe ojejapo vaerã. 18 Upérõ poheko mbo'e vaekue opa mba'e pejapo vaerãre.
Oñemondo 12 kuimba'e oma'ẽ ñemi haguã pe yvýre
19 Ñasẽ Horébgui ha jaguata pe yvy ojeiko'ỹha rupi amorréo retã gotyo ñaguahẽ meve Cadés-Barnéape. 20-21 Che ha'e vaekue peẽme: “Péina ñaguahẽma amorréo retãme, Tupã, ñande ru kuéra ypykue Jára, ome'ẽva ñandéve. Tapeho ha peñemomba'e hese, ha'e he'i haguéicha. Pejerovia Ñandejára rehe ha ani pekyhyje”.
22 Peẽ katu peju vaekue che rendápe ha peje. “Emondo raẽna ñane renonderã kuimba'e kuéra oma'ẽ ñemi haguã pe yvýre ha he'i haguã ñandéve mávapa pe tape iporãvéva jaike haguã ha mba'eichagua távapa umíva.”
23 Ha'ete ku iporãva ojejapo pejéva ha upérõ aiporavo 12 kuimba'e peteĩ-teĩ ñemoñare apytégui. 24 Ha'e kuéra oho umi yvyty rupi, oguahẽ ysyry Escol peve ha oma'ẽ opa mba'ére. 25 Ou jeývo pégui ogueru yva ojuhu vaekue ha omombe'u pe yvy Ñandejára ome'ẽva iporã ha hi'a hetaha.
26 Peẽ katu pepu'ã vaekue Ñandejára rehe ha ndapeikeséi pe yvýpe ha'e ome'ẽ vaekue peẽme. 27 Peñepyrũ peñe'ẽ ngururu oñondive ha pejahéi Ñandejára rehe pejévo: “Ñandejára ndaija'éi ñande rehe. Ñane renohẽ Egíptogui ha ñande reru ko'ápe ñane me'ẽ amorréo pópe, ha'e kuéra ñande juka haguã. 28 Aníke jaha upépe. Umi kuimba'e ñamondo vaekue he'i kuimba'e kuéra pepegua imbareteve ha ijyvateveha ñande hegui ha itáva kuéra oñemongoraha tápiape oguahẽva yvága peve. Ohecha hikuái upépe kuimba'e ijyvate etereíva!
29 Che katu ha'e vaekue peẽme: ‘Ani pekyhyje chugui kuéra. 30 Tupã Ñandejára pene moirũta ha ha'e voi oñorãirõta pende rehe, pehecha haguéicha ojapo Egíptope, 31 ha yvy ojeiko'ỹháme. Pehecháma mba'éichapa pende reru ko'a peve ojehu'ỹ rehe peẽme mba'eve, peteĩ túva oguerahaháicha ita'ýrape. 32 Ha añe'ẽve ramo jepe peẽme ndapejeroviái vaekue Ñandejára rehe, 33 pehecha ramo jepe ha'e ouha pene renonderã pe tape pukukue ojuhu haguã peẽme mamópa ikatu pepyta. Ohechauka haguã peẽme pe tape, ha'e ou pene renondépe tata ñembo'ýpe pyharekue ha arai ñembo'ýpe arakue.’”
Ñandejára ipochy Israel ñemoñare ndive
(Nm 14.20-45)34 Ñandejára ohendu pejahéi ramo hese. Upérõ ipochy ha ome'ẽ iñe'ẽ péicha:
35 “Avavete pende apytégui, peẽ ñemoñare ahẽ, ndapeike mo'ãi pe yvy porãme, ame'ẽ vaekue pende ru kuéra ypykuépe. 36 Caleb Jefuné ra'y añoite oikéta. Ha'e ojerovia che rehe ha ame'ẽta chupe ha iñemoñare kuérape pe yvy ha'e oho vaekue ohecha.”
37 Chéve jepe peẽ che mokangy vaekue ha upéva rehe Ñandejára ipochy che ndive ha he'i chéve: “Ha nde avei Moisés ndereike mo'ãi pe yvýpe. 38 Ne rendaguépe oikéta ne pytyvõhára Josué, Nun ra'y. Emokyre'ỹ chupe. Ha'e omyakãta Israel ñemoñarépe oñemomba'e haguã pe yvýre.”
39 Upérõ Ñandejára he'i vaekue ñandéve: “Pende ra'y kuéra itavýva gueteri ha ne'ĩra oikuaa iporãva ha ivaíva, umíva oikéta hína pe yvýpe. Peẽ peje amorréo kuéra oñemomba'étaha pene rembireko ha pene mitã nguérare. Ha umi mitãme che ame'ẽta pe yvy ha ha'e kuéra oikéta oñemohenda upépe. 40 Peẽ katu tapeho jey tapykuévo yvy ojeiko'ỹháme Mar Rojo rape rupi.”
Israel ñemoñare itavyraígui omanomba amorréo pópe
41 Peẽ peje vaekue: “Nde Moisés, tuicha eterei niko rojavy kuri ropu'ãvo Ñandejára rehe. Ko'ágã rohóta roñorãirõ ha'e he'i haguéicha oréve.” Upérõ peñembosako'i vaekue peñorãirõ haguã ha peimo'ã ndahasy mo'ãi pejupi yvytýpe pendyry haguã hese kuéra.
42 Ñandejára katu he'i chéve: “Ere chupe kuéra ani haguã osẽ oñorãirõ, cháke che naĩ mo'ãi hendive kuéra ha umi amorréo ojukapáta chupe kuéra. 43 Che ha'e peẽme pe Ñandejára he'íva ha ndapeikuaaséi mba'eve. Pepu'ã hese ha pene akã kuchúgui pesẽ pejupi yvytýpe peñorãirõ haguã. 44 Upérõ amorréo kuéra oikóva upépe ojeity pende ári kavichu'i pochýicha. Pene mboguevi, pene muña Hormá peve ha pene rundi ete vaekue Edómpe. 45 Upérõ pesapukái Ñandejárape pene pytyvõ haguã, ha'e katu na pene rendúi ha ndojepy'apýi ete voi pende rehe. 46 Upévare peẽ pepyta are eterei vaekue Cadéspe.”
Introducción
1 Eycaso ilhnic nat appayvam Moisés napatavo apquilmolhama Israel. Apnam nic nat enlhitaoc Israel yoclhilhma actamopeycaoc, payjoc tap vatsam Jordán actiyapmaclha acnim. Acvisay yoclhilhma Arabá, ningatoc maa Suf. Moc yoclhilhma acvisay nic nat Parán, najan Rofel, najan Labán, najan Hazerot najan Dizahab. 2 Yitnec nic nat amyaa inquilhe acvisay Seir, ajolhec nic nat amay. Colhojoc sat ninlhingam once acnim, nintiyapma inlhojo Horeb acvaycmo Cades-barnea. 3-4 Invocmec nic nat lhama acnim primero, najan once piltin ningiltimem undécimo. Apquilpenasquic nic nat Moisés najan apnaymacoc apquilnapma apvisqui Sehón najan apnaymacoc amorreos. Sehón tingma pac nic nat Hesbón, najan apvisqui Og co Basán, tingma pac nic nat Astarot yoclhilhma Edrei. Aplingasquic nic nat Moisés aclhamoclhojo amyaa apcanama Dios yoyam elyiplovcasojo israelitas. 5 Apnam nic nat israelitas payjoc tap vatsam Jordán actiyapmaclha acnim, yoclhilhma Moab. Aplingasquic nic nat Moisés apcanamaclha Dios Apyimtalhnamo. Eycaso ilhnic nat appayvam:
6 Eycaso singiltimnascama alhta Dios Apyimtalhnamo payjoc inquilhe acvinatem Horeb: Vamlha intomjac apquileyvam as inquilhe acvinatem. 7 Elsavojo apquilnatam quellhip, elyas sat inquilhe apquileyvomaclha amorreos najan yoclhilhma nipyava maa: yoclhilhma Arabá acma inquilha, najan amyip acvanyam maa, najan acvisay Néguev, najan nicja yingmin acvanyam, najan apquileyvomaclha cananeos, najan inquilhe Líbano acvaycmo vatsam acyivey Eufrates. 8 Coo ayinyema sicmescama quellhip as yoclhilhma. Eltiyaningvomjo sat maa, eltime quellhip apancaoc as yoclhilhma. Coo sicvisay Dios, siclhanma nat mepqui sicyeycajascaoc napatavo apquilyeyjamcaa quellhip, apvisay nic nat Abraham, najan Isaac, najan Jacob, najan maa aptovana — alhta actomjac coo — nic nat aptomjac Dios Apyimtalhnamo.
Enlhit singyicpilquemo mayayo
(Ex 18.13-27)9 Aptomjac nic nat Moisés: —Eycaso alhta sicpayvam silanya quellhip: Movanquejec mataa elhapco osavojo siyanamaclha nipyesicsa quellhip. 10 Aplhamaseclhec alhta mataa Dios Apyimtalhnamo, apquilvita apquitquic quellhip. Appintalhnama apanco quellhip as ningvamlha nac jay, mongmovan ongilyipsitic, acno mongmovan ongilyipsitic apyová. 11 Altamjoc coo Dios Apyimtalhnamo epasmoc quellhip, aptomja nic nat apvisqui apancaoc apquilyeyjamcaa quellhip acno aplhanma siclho mepqui apyeycajascaoc. ¡Colhic sat aclhamaseclho mocjam quellhip mongmovan ongilyipsitic cotmongvoycamlha nelha! 12 Movanquejec mataa elhapco osavojo siyanamaclha naysicsa apquiltemaclha apancaoc apquilinmelhamap quellhip. 13 Elyacyes sat quellhip nipyesicsa moclhama apquilmolhama enlhit apquilyascamco apanco, eltimjic sat yatapquilviscaa. Otnesquisic sat mayayo yatapquilviscaa nipyesicsa quellhip — alhta actomjac coo.
14 Apquilatingmavoc alhta quellhip: —Tasic anco lhip aclhanma apvalhoc yavamlha etnejic — alhta apquiltomjac quellhip.
15 Alyacyesquic alhta enlhit apquilyascamco apquilinyema moclhama apquilmolhama quellhip. Actimescasquic alhta mayayo yatapquilviscaa nipyesicsa quellhip: Lhama yatapvisqui, yoyam elanic mataa mil apnaymacoc; poc mataa yoyam elanic cien apnaymacoc: poc mataa yoyam elanic cincuenta apnaymacoc: poc mataa yoyam elanic diez apnaymacoc. Poc mataa eltimjic mayayo yatapquilviscaa doce tribus apquilmolhama. 16 Alyacyesquic alhta singyicpilquemo mayayo, sictomja alhta silanya: Elyiplovcasojo nintemaclha acpeyvomo naysicsa apquilpeyvescasquiclha apquiltemaclha apnaymacoc najan apquiltemaclha enlhit metnaja apquiltemolhama. 17 Noelyacyes nasa quellhip aptomja ayimtalhnamo najan mepqui apyimtalhnamo, yoyam elmeyvoc poc. Noelavojo nasa quellhip apquilinmelhaycam enlhit. Eycaso actemaclha ayinyema Dios Apyimtalhnamo. Apquilvitac sat ancoc quellhip actemaclha acmasom, melyascamco inlhojo yavamlha eltimjic, jelyavota sat coo yoyam opasmoc — alhta actomjac coo.
18 Acyascasingvocmec alhta nintemaclha, yavamlha elyiplovcasojo yatapquilviscaa — nic nat aptomjac Moisés.
Enlhit apquiltiyaningvaycmo: Josué najan Caleb
(Nm 13.1-33)19 Aptomjac nic nat Moisés: —Ningyinyovquic alhta inquilhe Horeb. Ningilpeyvoc alhta inquilhe apquileyvomaclha amorreos. Ningyiplovcasquic alhta singanamaclha Dios. Ningmilanquic alhta acyovoclhojo yoclhilhma actamopeycaoc acmasom, apquilvita alhta quellhip. Ningilvoclhec alhta yoclhilhma Cades-barnea. 20 Actomjac alhta silanya quellhip: Ningvaac lhac inquilhe apquileyvomaclha amorreos, ayinyema singmescama Dios Apyimtalhnamo. 21 Quellhip sat ellhovamcoc as yoclhilhma. Noc maa, eltime sat apancaoc as yoclhilhma, acno aplhanma siclho mepqui apyeycajascaoc Dios Apyimtalhnamo. Noela nasa quellhip, elvascap sat mataa. 22 Elyavoctac alhta quellhip, apquiltomja seyanya: Incaymalhquic ongilapajacsic napocja ingnaymacoc eltiyaningvomjoc sat yoclhilhma cotnaja ningileyvomaclha. Elvotac sat mocjam, yoyam jingiltimnacsic amay yavamlha ongyiplaclha. Jingiltimnacsic aptemaclha tingma apquilvanyam yoyam ongilantilhic — alhta apquiltomjac quellhip.
23 Aclingac alhta apquillhanma quellhip sicnaclha coo. Alyacyesquic alhta doce enlhit nipyesicsa quellhip, lhama mataa apquilinyema doce tribus apquilmolhama. 24 Apquilmiyaclhec alhta maa, apquilvita inquilhe, apquilvoclho alvata acvisay Escol, acvaycmo navá yoclhilhma. 25 Apquiljalhyovasquic alhta cotlaycaoc yamit acyilhna. Ingilsantimcasquic alhta acyilhna, apquiltomja singilanya: Actamila anco as yoclhilhma singmescama Dios — alhta apquiltomjac. 26 Am alhta eljalhnoc quellhip singanama Dios Apyimtalhnamo. Am alhta colcac apquilvalhoc elmiyaclhac as yoclhilhma. 27 Yitnec apquiltemaclha quellhip tingma apancaoc apquilyataycam: Am jingilasicjac mataa Dios. Ingilyinyovcasquic alhta yoclhilhma Egipto, yoyam ongmalhcac sat nipyesicsa amorreos najan onticyoc sat — alhta apquiltomjac quellhip. 28 ¿Co laa ontimjic yoyam ongilyacsic? Ninlingac lhac amyaa apquilyimnatem apanco najan apquilvinatem apanco, am ongno nincoo. Najan amyaa tingma apquilvanyam, acma apjalhtam nitnoc anco. Najan amyaa apquileyvam aptovana enlhit apvinatem apanco apvisay nat Anac. Intiyacmec nincoo ingilvalhoc, ninlinga as amyaa — alhta apquiltomjac natingma.
29 Actomjac alhta silanya quellhip: —¡Nocotyim nasa apquilvalhoc quellhip! ¡Noela nasa quellhip! 30 Apquimja apmamyi nac Dios Apyimtalhnamo yoyam enaliclha quellhip. Elnapoc sat, eticyoc sat cotnaja ingmoc, acno aptemaclha Dios Apyimtalhnamo yoclhilhma Egipto, 31 najan aptemaclha yoclhilhma actamopeycaoc. Dios Apyimtalhnamo aptomja apnalayclha quellhip, malha apcaynantama quellhip nalhit amay. Apnalantac alhta as yoclhilhma malha apyap apcaynantama apquitca. 32 Naso, yitnec alhta apquilyasquiyam quellhip napato Dios. 33 Aplhinquic alhta apmamyi Dios Apyimtalhnamo, etyaningvomjoc mataa apnamcaclha quellhip. Apquilvitac mataa alhtaa quellhip talha aclhingam amamyi, yoyam elyiplaclha amay quellhip. Najan yipjopay ayimja yoyam elyiplaclha amay acnim anco quellhip — alhta actomjac coo.
Aplovquic nic nat Dios Apyimtalhnamo
(Nm 14.20-35)34 Aptomjac nic nat Moisés: —Aplingac alhta Dios actemaclha apquilmalyevoycam quellhip. Aplovquic alhta Dios Apyimtalhnamo, aplhena mepqui apyeycajascaoc: 35 Apquilmapsomcaa nac as enlhitaoc. Melvityejec sat yoclhilhma alhnancoc, siclhanma nat mepqui sicyeycajascaoc, yoyam ellhovamcoc apquilyeyjamcaa quellhip. 36 Omyoc sat apvamlha Caleb, Jefone apquitca. Elhcac sat yoclhilhma apquilvoycamlha najan maa aptovana Caleb, ayinyema mepqui apquilvatescama apyiplovquiscama — alhta aptomjac Dios.
37 Aplovquic alhta Dios Apyimtalhnamo selhanma coo, ayinyema alhta apquilsilhnanomap apanco quellhip: Lhip Moisés, copvanquejec lhip elhcac yoclhilhma alhnancoc. 38 Lhip aplhalhma Josué, Nun apquitca, etnejic sat apya'monquiscama lhip, elhcac sat yoclhilhma alhnancoc. Iyimnaticsojo sat lhip apvalhoc Josué, etnejic sat apvisqui nipyesicsa enlhitaoc Israel as yoclhilhma alhnancoc. 39 Apquilanem alhta quellhip, elmacpoc sat apquitquic nipyesicsa cotnaja ingmoc, najan quellhip apnatamcaa quilvanaa. Mepqui apquilsilhnanomap apanco apquitquic, eyca maa ellhovamcoc sat yoclhilhma alhnancoc, eltimjic sat apquileyvomaclha quellhip. 40 Quip elaylhojo quellhip: ¡Eltajojo sat mocjam yoclhilhma actamopeycaoc! Eltajojo sat mocjam Mar Rojo, acyitnamaclha Yingmin Acyilhvasem — alhta aptomjac Dios Apyimtalhnamo.
Metnaja aplhalhma Dios Apyimtalhnamo
(Nm 14.39-45)41 Aptomjac nic nat Moisés: Apquiltomjac alhta seyanya quellhip: Ningilmasom nincoo napato Dios, ayinyema ningilsilhnanomalhca inganco. Ningilpecjam quilhvo nac jay ongilnapoc cotnaja ingmoc, acno singanama siclho Dios Apyimtalhnamo — alhta apquiltomjac quellhip. Apquilsovjoc alhta quellhip apquilmaycam. Apquilyimtalhnesacpec alhta apanco quellhip, apquilanem elquinatvoclha netin inquilhe elnapacpoc cotnaja ingmoc. 42 Apmiyovquic alhta Dios, aptomja seyanya coo: ¡Noelinmelham nasa cotnaja ingmoc, noelnapacpojo nasa maa! ¡Eticyoc sat quellhip nipyesicsa cotnaja ingmoc! Mopasmejec sat coo, melmiyovacpejec sat quellhip — alhta aptomjac seyanya.
43 Aclingasquic alhta nipyesicsa quellhip appayvam apmasmaclha Dios. Am alhta eljalhnoc quellhip. Yiplovcoc alhta apquilinmelhaycam quellhip napato Dios Apyimtalhnamo. Apquilpecjam alhta quellhip elnapacpoc cotnaja ingmoc yoclhilhma acma inquilha. 44 Apquileyvomaclha alhta amorreos. Apquilamyilhamquic alhta amorreos eltajanyac quellhip. Apquiltomjaclhec alhta maja yotay, apquilminlhinamcaa. Apquilinyajamquic alhta quellhip yoclhilhma Seir acvaycmo Horma. 45 Apquiltajaclhec alhta mocjam quellhip. Apquilyapcalhquic alhta inyicje quellhip, am alhta ingyajalhnoc Dios. 46 Eycaso ayinyema alhta quellhip mepqui apquilyamasma mataa yoclhilhma Cades — nic nat aptomjac Moisés.
