1 La respuesta amable calma el enojo;
la respuesta violenta lo excita más.

2 De la lengua de los sabios brota sabiduría;
de la boca de los necios salen necedades.

3 El Señor está en todo lugar
vigilando a los buenos y a los malos.

4 La lengua amable es un árbol de vida;
la lengua perversa hace daño al espíritu.

5 El necio desprecia la corrección de su padre;
el que la atiende demuestra inteligencia.

6 Gran abundancia hay en casa de gente honrada,
pero al malvado poco le sirven sus ganancias.

7 Los sabios esparcen sabiduría con sus labios;
los necios, con su mente, hacen todo lo contrario.

8 El Señor no soporta las ofrendas de los malvados,
pero recibe con agrado la oración de los justos.

9 El Señor no soporta la conducta de los malvados,
pero ama a quien vive una vida recta.

10 Al que deja el buen camino se le corrige con dureza;
quien odia la reprensión morirá.

11 Si a la vista del Señor están la muerte y el sepulcro,
¡con mayor razón los pensamientos de los hombres!

12 El insolente no ama a quien lo reprende,
ni busca la compañía de los sabios.

13 Corazón alegre, cara feliz;
corazón enfermo, semblante triste.

14 La mente inteligente busca el saber,
pero los necios se alimentan de necedades.

15 Para quien está afligido, todos los días son malos;
para quien está contento, son una fiesta constante.

16 Más vale ser pobre y honrar al Señor,
que ser rico y vivir angustiado.

17 Más vale comer verduras con amor,
que carne de res con odio.

18 El que es impulsivo provoca peleas;
quien es paciente las apacigua.

19 Para el perezoso, el camino está lleno de espinas;
para el hombre recto, el camino es amplia calzada.

20 El hijo sabio alegra a sus padres;
el hijo necio los menosprecia.

21 El imprudente goza con su necedad;
el inteligente corrige sus propios pasos.

22 Cuando no hay consulta, los planes fracasan;
el éxito depende de los muchos consejeros.

23 ¡Qué grato es hallar la respuesta apropiada,
y más aún cuando es oportuna!

24 El camino de la vida va cuesta arriba,
y libra al sabio de bajar al sepulcro.

25 El Señor destruye la casa del orgulloso,
pero mantiene invariable la propiedad de la viuda.

26 El Señor no soporta los planes malvados,
pero le agradan las palabras sin malicia.

27 Quien se da a la codicia arruina su propia casa,
pero el que rechaza el soborno, vivirá.

28 La gente justa piensa lo que ha de responder,
pero el malvado lanza maldad por la boca.

29 El Señor se aleja de los malvados,
pero atiende a la oración de los justos.

30 Los ojos radiantes alegran el corazón;
las buenas noticias dan nuevas fuerzas.

31 El que atiende a la reprensión que da vida
tendrá un lugar entre los sabios.

32 Quien desprecia la corrección no se aprecia a sí mismo;
el que atiende a la reprensión adquiere entendimiento.

33 El honrar al Señor instruye en la sabiduría;
para recibir honores, primero hay que ser humilde.
1 Mbegue katu porã
ñañe'ẽrõ ñande rapichápe
ipochy jera,
ñañe'ẽ pohýirõ
ñambo pochyve.

2 Iñarandúva jurúgui
osyry mba'e kuaa,
itavýva jurúgui katu
ochororo ñe'ẽ rei.

3 Ñandejára
omaña opa rupi,
ha ohecha iñañávape
ha imba'e porãvape

4 Ijuru potĩva
oporomoingove
ijuru ky'áva katu
oporojopi rasy.

5 Itavýva
naiñe'ẽ rendúi itúvape,
ojapóva pe chupe oje'éva,
iñakã porã.

6 Heko jojáva rogapýpe
oĩ heta mba'e,
iñañáva pópe oguahẽva,
opa rei.

7 Iñarandúva
omosarambi mba'e kuaa,
itavýva katu nahániri.

8 Ñandejára ndohechaséi
iñañáva mba'e kuave'ẽ,
heko jojáva ñembo'e
ha'e ohendu.
9 Ñandejára
ndaija'éi heko vaívare,
heko jojávape ha'e ohayhu.

10 Tape porã ohejáva
oñenupã rasýta,
naiñe'ẽ renduséiva omanóta.

11 Ñandejára ohechapa
ñemano ha yvykua,
ko'yteve
upe ñande py'apýpe jarekóva.

12 Umi ojejapóva
ndoipotái oñemongavaju,
ha iñarandúvare ndojehe'ái.

13 Ipy'a rorýva,
hováre ohechauka,
ipy'a rasýva katu
tĩndyhápe oiko.

14 Iñarandúva
oñeha'ã oikuaave,
itavýva katu
výro reípe oiko.

15 Ojejopy vaívape guarã
opa ára ivai,
ovy'ávape guarã katu
arete meme.

16 Iporãvéko ñane mboriahu
ha Tupãme ñamomba'e,
heta mba'e jareko rangue
ha jaiko kyhyje pópe.

17 Iporãve ja'u kumanda
ñande rayhúva ndive
ja'u rangue so'o kyra
ñande rayhu'ỹva ndive.

18 Ipochy reíva
oporomoñorãirõ,
hasýpe ipochýva
oporomoingo porã.

19 Iñate'ỹvape guarã
oimeraẽ tape iñuatĩ,
heko jojáva rape katu
ipotĩ porã.

20 Mitã iñakã porãva
ombovy'a itúvape,
itavýva katu
ojahéi isýre.

21 Itavýva ombovy'a
itavývape jeýnte
iñakã guapýva katu
oiko hekópe.

22 Ndaiporihápe ñemongeta
mba'eve nosẽ porãi,
Tape rehechauka heta ramo,
oiko tembiapo.

23 Ñe'ẽ ñame'ẽva hendápe,
oporombovy'a,
ha oñekotevẽ jave
ñame'ẽrõ, ho'a porã.

24 Iñakã porãva oiko
tape oporomoingovévare,
ha upéicha ojei ikuararãgui.

25 Ñandejára oity
ojejapóva róga,
iména manóva yvy katu
ndohejái oñemonda.

26 Ñandejára ndaija'éi
hembiapo vaisévagui,
ñe'ẽ ipotĩva katu
ha'e ohenduse.

27 Imba'e potáva ohundi hóga,
oñembopopegua'ỹva katu
oikovéta.

28 Heko jojáva
ojepy'a mongeta raẽ
oporombohovái haguã,
heko añáva jurúgui
katu ochororo mba'e vai.

29 Ñandejára mombyry oĩ
heko añávagui,
heko jojáva ñembo'e katu
ha'e ohendu.

30 Tesa horýva ñane mbovy'a,
ha marandu porã
ñane mokyre'ỹ.

31 Ohendúva ñemoñe'ẽ porã
oikóne iñarandúva apytépe.

32 Omboykéva ñemoñe'ẽ
ijehénte ojahéi,
iñe'ẽ rendúva katu
iñaranduve.

33 Ñandejárape
ñamomba'érõ,
jajeheko mbo'e
ñane arandu haguã,
ñande tuicha haguã
ñane michĩ raẽ vaerã.