Consejos sobre el matrimonio
1 En cuanto a las preguntas que ustedes me hicieron en su carta, sería preferible que tanto los varones como las mujeres se abstengan de tener relaciones sexuales. 2 Sin embargo, para evitar la inmoralidad sexual, es mejor que cada hombre tenga su propia esposa, y cada mujer su propio esposo. 3 Y tanto el esposo como la esposa deben cumplir con los deberes conyugales. 4 Ni la esposa es dueña de su propio cuerpo, puesto que pertenece a su esposo, ni el esposo es dueño de su propio cuerpo, puesto que pertenece a su esposa. 5 Por lo tanto, no se nieguen el uno al otro, a no ser que se pongan de acuerdo en no juntarse por algún tiempo para dedicarse a la oración. Después júntense de nuevo; no sea que, por falta de dominio propio, Satanás los ponga en tentación.
6 Todo esto lo digo más como concesión que como mandato. 7 Personalmente, quisiera que todos fueran como yo; pero Dios ha dado a cada uno diferentes dones, a unos de una clase y a otros de otra.
8 A los solteros y a las viudas les digo que es preferible quedarse sin casar, como yo. 9 Pero si no pueden controlarse a sí mismos, es mejor que se casen, pues más vale casarse que consumirse de pasión.
10 Pero a quienes ya están casados, les doy este mandato (que no es mío, sino del Señor): que la esposa no se separe de su esposo. 11 Ahora bien, en caso de que la esposa se separe de su esposo, deberá quedarse sin casar o reconciliarse con él. Tampoco el esposo debe separarse de su esposa.
12 En cuanto a los demás, les digo (como cosa mía y no del Señor), que si la mujer de algún hermano no es creyente pero está de acuerdo en seguir viviendo con él, el hermano no debe separarse de ella. 13 Y si una mujer creyente está casada con un hombre no creyente que está de acuerdo en seguir viviendo con ella, tampoco deberá abandonarlo. 14 Pues el esposo no creyente queda santificado por su unión con una mujer creyente; y la mujer no creyente queda santificada por su unión con un esposo creyente. Si este no fuera el caso, los hijos de ustedes serían impuros; pero, de hecho, pertenecen al pueblo santo. 15 Ahora bien, si el esposo o la esposa no creyentes insisten en separarse, que lo hagan. En estos casos, el hermano o la hermana quedan en libertad, porque Dios los ha llamado a ustedes a vivir en paz. 16 Pues al fin de cuentas ¿cómo sabes tú, esposa, si acaso puedes salvar a tu esposo? ¿O cómo sabes tú, esposo, si acaso puedes salvar a tu esposa?
17 Como quiera que sea, cada uno debe vivir según los dones que el Señor le ha dado, y en la condición en que se encontraba cuando Dios lo llamó. Esta es la norma que doy a todas las iglesias. 18 Si Dios llama a alguno que ha sido circuncidado, no trate de disimular su circuncisión; y si llama a otro que no ha sido circuncidado, no se circuncide. 19 Porque lo que importa no es estar o no circuncidado, sino seguir los mandamientos de Dios. 20 Cada uno debe quedarse en la condición en que estaba cuando Dios lo llamó. 21 Si cuando fuiste llamado eras esclavo, no te preocupes; aunque si tienes oportunidad de conseguir tu libertad, debes aprovecharla. 22 Pues si eras esclavo cuando el Señor te llamó, ahora eres libre al servicio del Señor; de la misma manera, si eras libre cuando fuiste llamado, ahora eres esclavo de Cristo. 23 Dios los ha comprado a ustedes; no permitan que otras personas los hagan esclavos. 24 Así pues, hermanos, que cada uno de ustedes permanezca delante de Dios en la condición en que estaba cuando fue llamado.
25 En cuanto a las personas solteras, no tengo ningún mandato especial del Señor; pero doy mi opinión, como alguien digno de confianza gracias a la misericordia del Señor. 26 Pienso que, por causa de los tiempos difíciles en que vivimos, es preferible que cada uno se quede tal como está. 27 Si tienes mujer, no la abandones; y si no la tienes, no la busques. 28 Si te casas, no cometes pecado; y si una mujer soltera se casa, tampoco comete pecado. Pero sepan que, quienes se casan van a pasar por dificultades, y eso es lo que yo quisiera evitarles.
29 Hermanos, lo que les quiero decir es que el tiempo apremia. Por lo tanto, quienes están casados vivan como si no lo estuvieran; 30 quienes lloran, como si no lloraran; quienes están alegres, como si no se alegraran; quienes compran, como si no tuvieran nada. 31 Quienes disfrutan de las cosas de este mundo vivan como si no lo disfrutaran; porque este mundo, tal como lo vemos, pronto va a desaparecer.
32 Yo quisiera verlos libres de preocupaciones. El que está soltero se preocupa por las cosas del Señor, y por agradarle; 33 pero el que está casado se preocupa por las cosas del mundo y por agradar a su esposa, 34 de modo que su corazón está dividido en dos. Igualmente, la mujer que ya no tiene esposo y la joven soltera se preocupan por las cosas del Señor, y se dedican a él en cuerpo y espíritu; pero la casada se preocupa por las cosas del mundo y por agradar a su esposo.
35 Les digo esto, no para ponerles restricciones, sino por el bien de ustedes y para que vivan de una manera digna, sirviendo al Señor sin distracciones.
36 Si alguno cree que debe casarse con su prometida, porque ya está en edad de casarse, y si piensa que eso es lo más indicado, que haga lo que crea conveniente; cásese, pues no es pecado. 37 Pero si otro no siente la obligación de casarse con la joven, y actúa con toda libertad y decide en su corazón no casarse, hará bien. 38 Así que, si se casa con su prometida, hace bien; pero si no se casa, hace mejor.
39 La mujer casada está ligada a su esposo mientras este vive; pero si el esposo muere, ella queda libre para casarse con quien quiera, con tal de que sea un creyente. 40 Aunque creo que será más feliz si no vuelve a casarse. Esta es mi opinión, y creo que yo también tengo el Espíritu de Dios.
Ñemoñe'ẽ omendávape guarã
1 Ko'ágã ahasáta ambohovái peẽme umi mba'e peporandu vaekue chéve pene kuatia ñe'ẽme. Iporãve vaerã niko kuimba'e noñemendái ramo. 2 Ha teko vaípe ani haguã oje'a, kuimba'e oguereko vaerã hembireko ha kuña oguereko vaerã iména. 3 Ha mokõivéva, ména ha tembireko, ojapo vaerã umi tembiapoukapy ñemenda rehegua. 4 Tembirekópe guarã hete ndaha'éi imba'e tee, iména mba'e rupi. Ha upéicha avei pe ména ndaha'éi hete jára tee, hembireko mba'e rupi. 5 Upévare, napeñombotovéi vaerã, noiméi rire ramo peñemoĩ peteĩ ñe'ẽme ndapeikovéi sapy'ami haguã oñondive, peñembo'e haguã. Upe rire peiko jey vaerã oñondive, ani ágã Sataná pende jopy pene rembiapo vai haguã, ndaikatúigui pende pu'aka pende jehe.
6 Opa ko'ã mba'e ha'e peẽme che jeheguínte, ndaha'éi tembiapoukapy ramo. 7 Che rehe ramo, hi'ãnte vaerã chéve opavave chéicha. Opáichante, Tupã ome'ẽ peteĩ-teĩme heko kuaarã ojoavýva ojuehegui. Peteĩme, peteĩ hendáicha, ha ambuépe ambue hendáicha. 8 Umi omenda'ỹva ha iména mano vaekuépe ha'e, iporãveha opyta omenda'ỹre, ko chéicha. 9 Ndaikatúi ramo pejejoko katu, pemenda. Iporãve niko ñamenda jahasa asy rangue mendasépe.
10 Ha omendáma vaekuépe katu, ame'ẽ hembiaporã, ndaha'éiva che ame'ẽva, upéva Ñandejára remime'ẽngue voi: Tembireko ojei'ỹ haguã iménagui. 11 Ha sapy'ánte tembireko ohejárõ iménape, opytáma vaerã omendave'ỹre térã oiko porã jey vaerã iména ndive. Upéicha avei, ména ndohejái vaerã hembirekópe.
12 Opavavépe guarã katu ha'e, che jeheguínte, ndaha'éi Ñandejára he'i rupi: Oime ramo peteĩ ñane pehẽngue hembireko ñande rehegua'ỹva, ha oikosénte hendive, upe ñane pehẽngue ndojeíri vaerã chugui. 13 Ha peteĩ kuña ñande reheguáva omendárõ peteĩ ñande rehegua'ỹre, ha upe kuimba'e oikosénte hembireko ndive, upe kuña upéva ndohejái vaerã chupe. 14 Pe ména ojerovia'ỹva Tupã rehe niko imarangatu opytávo, ojoaju rupi peteĩ kuña ojeroviávare. Ha pe kuña ojerovia'ỹva imarangatu avei opytávo, ojoaju haguére iména ojeroviávare. Peicha'ỹrõ umi ita'ýra kuéra naipotĩ mo'ãi. Upéicha rupi katu Tupã mba'éva avei ha'e kuéra. 15 Ha sapy'ánte, ména térã tembireko oguerovia'ỹva ojeisérõ katuete iñirũgui, tojei. Péicharõ, pe ogueroviáva, taha'e kuña térã kuimba'e, opyta jey omenda'ỹvaicha, Tupã pene moĩ vaekue rupi peiko haguã py'a guapýpe. 16 Mba'éicha piko nde, tembireko, reikuaa ikatutaha repysyrõ ne ménape? Térã nde, ména, mba'éicha reikuaáta ikatúpa sapy'ánte reipysyrõ ne rembirekópe?
17 Taha'e ha'eháicha, peteĩ-teĩva oiko vaerã Ñandejára ome'ẽ vaekue chupe kuéra reheve, ha pe ha'e oĩ hagueichaite Tupã ohenói ramo guare chupe. Péva ha'e pe tembiapoukapy ame'ẽva Tupã Iglésia opavavépe. 18 Tupã ohenói ramo peteĩ ojeapi'o vaekuépe, upéicha oĩ porã. Ha ohenói ramo peteĩ ojeapi'o'ỹ vaekuépe, ndojeapi'ói vaerã. 19 Ndaha'éi mba'eve nde rejeapi'o ramo térã nahániri. Tuichave mba'e hína rejapo ramo Tupã rembiapoukapy. 20 Peteĩ-teĩva opyta vaerã pe oĩ haguéicha, Tupã ohenói ramo guare chupe. 21 Reñehenoiha ára, nde rire ramo tembiguái, ani rejepy'apy. Ijárõ ndéve, resẽ haguã tembiguaihágui, resẽ vaerã. 22 Pe tembiguái vaekue Ñandejára oñehenói ramo guare chupe, ko'ágã ha'e peteĩ kuimba'e ojejopy'ỹva omba'apóva Ñandejárape guarã. Ha upéicha avei, pe ndaha'éi vaekue tembiguái oñehenói ramo guare, ko'ágã Cristo rembiguái. 23 Tupã pende jogua vaekue, ani peheja avave ojapo pende hegui tembiguái. 24 Aipórõ, che pehẽngue kuéra, peteĩ-teĩ topyta pe oĩ haguéicha Tupã ohenói ramo guare chupe.
25 Kuña nguéra omenda'ỹvape katu, ndarekói Tupã rembiapoukapy ha'e vaerã katuete chupe kuéra. Ha'e jepe mba'éichapa che ahecha, peteĩ jeroviaháva ramo, Ñandejára poriahurereko rupi. 26 Chéve ramo guarã iporãve peteĩ-teĩ opyta pe oĩháicha, ipohýi-pohýivégui ko'ã ára jaropu'akáva jahávo. 27 Oimérõ ne rembireko hína, ani reheja. Ha nane rembirekói ramo, ani reheka. 28 Remendárõ, nane rembiapói vaíri. Ha peteĩ kuña omenda'ỹva omendárõ, nahembiapói vaíri avei. Oikuaa vaerã jepe hikuái, opa omendáva ohasa vaerãha heta mba'e hasýva yvypóra reheguáva voínte, che aipota'ỹva ohasa.
Cristo reroviaha reko
29 Che pehẽngue kuéra, umi ha'eséva niko ko'ãva: Sa'íma hemby ñandéve. Upévare, omendáva oiko vaerã omenda'ỹva ramo guáicha. 30 Oñembyasýva hogagua manóre, oiko vaerã ku vy'ápe oikóva ramo guáicha. Ha umi vy'ápe oikóva katu, oiko vaerã ku hogagua manóva ramo guáicha. Umi ojoguáva mba'e repy oiko vaerã mba'eve ndaha'éi ramo guáicha imba'e. 31 Ha umi oiporu porãva hína ko yvy reko, oiko vaerã ndoiporu porãiva ramo guáicha, ko yvy jahecháva opa vaerã.
32 Hi'ãnte chéve poipe'a jepy'apýgui. Omenda'ỹva ojepy'apy umi Ñandejára reheguávare, ha oheka ombohory haguã chupe. 33 Pe omendáva katu ojepy'apy ko yvy reheguávare, ha ombohoryse hembirekópe 34 ha upéicha mokõi hendápe ojepy'apy. Upéicha ave, kuña na iména véimava ha kuñataĩ omenda'ỹva ojepy'apy Ñandejára reheguávare, imarangatúgui hetépe ha ijespíritupe. Ha umi kuña omendáva katu, ojepy'apy ko yvy reheguávare ha ombohoryse iménape. 35 Nda'éiko peẽme ko'ã mba'e, ani haguã pejapo, iporã haguã peẽmente, ha peiko porã haguã hekópe, pemba'apóvo Ñandejárape peiko rei'ỹre. 36 Peteĩ peẽva oimo'ã ramo itajýra okakuaapámava rehe noĩ porãiha oiko omenda'ỹre ha tekotevẽha, ha ohechárõ upevaha pe iporãvéva, tojapo pe ohecha porãveháicha. Tomenda, upéva niko ndaha'éi angaipa. 37 Ha oimérõ ku ojejopy'ỹre, ha oipotaháicha porã ipy'apýpe he'íva mbarete porãva ijupe nomomenda mo'ãiha itajýra, ojapo porãta. 38 Aipórõ, omomendárõ ojapo porã, ha nomomendái ramo katu ojapo porãve.
39 Kuña omendáva ojoaju iménare upe iména oikove aja. Ha upe iména omano ramo katu, opyta jey omenda haguãicha omendasévare, Tupã reroviaha guive. 40 Hi'ã jepe chéve oiko porãvetaha nomendavéirõ. Péicha che ahecha, ha hi'ãko chéve, che avei arekoha Tupã Espíritu.