Jeikove ha ñemano rehegua ñe'ẽ
1 Opaite ko'ã mba'épe ajeity ikatu haguéicha, ha ajuhu imarangatúva ha iñarandúva rembiapo oĩha Tupã pópe. Mba'eve ndoikuaái yvypóra mborayhúgui ha ja'e'ỹgui, oguereko ramo jepe hesa renondépe. 2 Amo ipahápe, opavavépe oha'arõ peteĩ mba'énte, heko jojáva ha heko joja'ỹva, imarangatúvape ha heko añávape, heko potĩvape ha heko ky'ávape, iñe'ẽme'ẽvape ha ome'ẽ'ỹvape. 3 Upéva niko pe mba'e vai ojehúva ko yvy ári: pe maymávape oha'arõ peteĩ mba'énte. Upéi ave, yvypóra akã henyhẽ mba'e vaígui; tovatavy ipu'aka iñapytu'ũre oikove aja pukukue, ha amo ipahápe, oñeñotỹ haguãmema! 4 Oha'arõve pe ojehejáva oikove ohóvo, jagua oikovéva niko iporãve jaguarete omano vaekuégui. 5 Hi'arietegua, oikovéva oikuaa omano vaerãha, omanóva katu ndoikuaái mba'eve ha ndaipóri mba'eve iporã vaerã chupe kuéra, ojeitýgui tesaráipe. 6 Upépe opáma ohayhúva, ija'e'ỹha ha opa mba'e oñandúva, ha araka'evéma ndoguereko mo'ãvéi mba'eve ojapóva ko arapýpe. 7 Néike aipórõ! Evy'a pe mba'e re'úvare ha pe kaguy remboy'úvare, Tupãme niko ombohory pe rejapóva. 8 Emonde opa ára ao morotĩva; tyakuã porã emoĩ ne akãre. 9 Evy'a pe kuña rehayhúvandi ha ehasa ko tekove, jaikuaa'ỹva maerãpa oĩ, Tupã ndéve ome'ẽ vaekuégui. Upéva añoitéko renohẽta upe hetaite remba'apo haguégui. 10 Ha opaite mba'e oĩva nde pópe rejapóvo, ejapo ñeha'ãme, pe yvykua rehotaha repytápe niko, ndojejapói mba'eve, nereimo'ãi mba'eve, ndereikuaái mba'eve ha na ne arandúi.
Teko joja'ỹ ñande rekovépe
11 Oime ahechave vaekue ko arapýpe: ndaha'eiha iñakuãva umi itenondéva oñaniháme, ha ndaha'eiha ipy'a guasúva umi osẽ porãva ñorãirõháme; iñarandúva nda opa árai oguereko ho'u arã, umi heta mba'e oikuaáva ndaha'éi upéva rehénte oñemoguahẽ porãva oimehápe; maymávante oñasãingo ipo'áre. 12 Upéi ave, avave ndoikauaái araka'épa oguahẽta chupe hi'ára; pira ojekutuháicha ha guyra ho'aháicha ñuhãme, upéicha avei yvypóra, oha'arõ'ỹhágui, ho'a jejopy vaípe. 13 Ahecha avei ko arapýpe peteĩ mba'e, chéverõ guarã, tuicha ñane mbo'e porãva, 14 tava'imi peteĩ, mbovy ipypeguáva, oho hi'ári peteĩ mburuvicha guasu imbaretéva, ha omopu'ã ijerére heta mba'e ñorãirõ haguã. 15 Ha upe távape oiko peteĩ tekove mboriahu iñarandúva, imba'e kuaápe ikatúva oporoguenohẽ jejopy vaígui ha avave naimandu'ái hese!
Opa mba'e rangue, arandu
16 Jepevénte upéicha, che ha'e iporãveha ñane arandu ñande py'a guasu rangue, jepevémo imboriahúva arandu ndohecha kuaái avave ha ndojejapysakái he'ívare.
17 Oñehenduve iñarandúva
ñe'ẽ mbegue katu,
umi mburuvicha guasu ha itavýva
sapukái vaígui.
18 Iporãve arandu
mba'e porupy ñorãirõhámegui.
Peteĩ ojejavy haguégui
heta mba'e vai osẽ.
Consideraciones sobre la vida y la muerte
1 A todo esto me entregué de lleno, tan solo para descubrir que aunque las obras de buenos y de sabios están en las manos de Dios, ellos no saben si Dios los acepta o los rechaza, sino que todo descansa en el futuro. 2 Y al final, a todos les espera lo mismo: al justo y al injusto, al bueno y al malo, al puro y al impuro, al que ofrece sacrificios y al que no los ofrece; lo mismo al bueno que al pecador, al que hace juramentos y al que no los hace.
3 Esto es lo malo de todo lo que pasa bajo el sol: que a todos nos espera lo mismo. El pensamiento de la gente está lleno de maldad; la estupidez domina su mente durante toda su vida; y al fin de cuentas ¡todos vamos a dar al cementerio!
4 Tiene más esperanza aquel a quien se le concede seguir viviendo, pues vale más perro vivo que león muerto. 5 Además, los vivos saben que han de morir, pero los muertos no saben nada ni ganan nada, porque se les echa en el olvido. 6 Allí terminan su amor, su odio y sus pasiones, y nunca más vuelven a tomar parte en nada de lo que se hace bajo el sol.
7 ¡Vamos, pues! ¡Disfruta del pan que comes y goza del vino que bebes, pues Dios ya ha recibido con agrado tus acciones! 8 ¡Vístete siempre con ropas blancas, y que nunca falte el perfume en tu cabeza! 9 ¡Goza de la vida con la mujer amada, cada instante de esta vida sin sentido que Dios te ha dado bajo el sol! ¡Eso es lo que te ha tocado en esta vida de todos tus afanes bajo el sol! 10 Todo lo que esté en tu mano hacer, hazlo con todo empeño; porque en el sepulcro, que es adonde irás a parar, no se hace nada ni se piensa nada, ni hay conocimientos ni sabiduría.
Injusticias de la vida
11 Algo más he visto bajo el sol, y es que no son los veloces quienes ganan la carrera, ni los valientes quienes ganan la batalla; que no siempre los sabios tienen pan, ni los inteligentes son ricos, ni los instruidos son bien recibidos; todos ellos dependen de una buena oportunidad. 12 Además, así como los peces quedan atrapados en la red y las aves en la trampa, así también nosotros: ¡nunca sabemos cuándo nos llegará la hora! Cuando menos lo esperamos, nos vemos atrapados en un mal momento.
13 También he visto bajo el sol algo que muestra una gran sabiduría: 14 una ciudad pequeña, con pocos habitantes, es atacada por un rey poderoso que alrededor de ella levanta una gran maquinaria de ataque. 15 Y en la ciudad vive un hombre pobre, pero sabio, que con su sabiduría podría salvar a la ciudad, ¡pero nadie se acuerda de él!
Ante todo, sabiduría
16 A pesar de eso, yo afirmo que vale más ser sabio que valiente, aun cuando la sabiduría del hombre pobre no sea tomada en cuenta ni se preste atención a lo que dice.
17 Más se oyen las palabras serenas del sabio
que el griterío del rey de los necios.
18 Vale más la sabiduría
que las armas de guerra.
Un solo error
causa grandes destrozos.