1 José oho Faraón rendápe ha he'i chupe:
—Che ru ha che ryke'y kuéra ou Canaángui ijovecha, ivaka kuéra ha opa mba'e oguerekóva reheve. Ha'e kuéra oĩ ko'ágã Gosénpe.
2 Oiporavo 5 ityke'ýra ha ogueraha Faraón rendápe, ha'e oikuaa haguã chupe kuéra. 3 Faraón oporandu José ryke'y kuérape:
—Mba'épepa pemba'apo?
He'i hikuái chupe:
—Ovecha rerekua hína ore, ore ru kuéraicha avei.
4 He'i avei hikuái Faraónpe:
—Roju roiko ápe ndaiporivéigui tembi'u ore ovecha kuérape guarã Canaánpe. Rojerure ndéve ropyta haguã Gosénpe.
5 Upérõ Faraón he'i Josépe:
—Nde ru ha nde ryke'y kuéra ou oikóvo ápe ne ndive. 6 Tetã Egipto oĩ nde pópe. Iporãvehápe emohenda nde ru ha nde ryke'y kuérape. Topyta hikuái Gosénpe. Ha oĩ ramo ijapytépe kuéra ikatupyrýva, emoĩ chupe che rymba kuéra rerekua ramo.
7 José ogueraha Faraón rendápe itúva Jacob. Jacob ohovasa Faraónpe, 8 ha Faraón oporandu chupe:
—Mboy áño piko rereko?
9 Jacob he'i Faraónpe:
—Che rembiasakue yvy ári ohupyty 130 áño. Ndaipukúi che rekove ha ivaívagui henyhẽ. Ne'ĩra ahupyty che ru rekove pukukue.
10 Ohovasa rire Faraónpe Jacob oho jey. 11 José omohenda itúva ha ityke'ýra kuérape iporãvehápe, he'i haguéicha Faraón, táva Ramsés ypýpe. 12 Ha ome'ẽka hi'upyrã itúva, ityke'ýra ha opaite hóga guápe.
José ojogua Faraónpe guarã opa yvy Egipto pegua
13 Mamove ndaipóri hi'upy ha tuicha eterei ñembyahýi Egíptope ha Canaánpe. 14 José ombyatypa trígo repykue ha ogueraha Faraón róga guasúpe. 15 Opa rire viru Egíptope ha Canaánpe, umi Egiptogua oho José rendápe ha he'i chupe:
—Eme'ẽ oréve ro'u vaerã. Mba'ére piko romanóta ñembyahýigui nda ore pira pire véiguinte?
16 José he'i chupe kuéra:
—Na pende pira pirevéi ramo peru chéve pene rymba kuéra ha ame'ẽta peẽme trígo.
17 Ojapo hikuái upéicha, ha José ome'ẽ chupe kuéra trígo ikavaju, ijovecha, ivaka ha ivúrro kuérare upe áño pukukue. 18 Upe áño ohasa rire, oho jey hikuái hendápe ha he'i chupe:
—Toro'e porã mandi ndéve. Nda ore pira pirevéi ha ore rymba kuéra ne mba'e meméma avei. Ndoroguerekói mba'eve rome'ẽ haguã ndéve. Ore yvy ha ore rete mante hemby oréve. 19 Mba'ére piko rehejáta romano ñembyahýigui? Ore jogua oréve ha ore yvy hi'upyrãre. Toropyta Faraón rembiguái ramo ha ore yvy topyta imba'erã. Eme'ẽ oréve mba'e ra'ỹi roikove haguã, ỹrõ romanóta ha ore yvýgui oikóta yvy ojeiko'ỹha.
20 Upérõ José ojoguapaite yvy Egipto pegua Faraónpe guarã. Opavave ome'ẽ mante ijyvy iñembyahýi etereígui ha Egipto tuichakue opyta Faraón mba'e ramo. 21 Tetãgua oĩ haguéicha opyta hembiguái ramo. 22 Pa'i kuéra yvy añoite ndojoguái. Ha'e kuéra noikotevẽi, Faraón ome'ẽkágui chupe kuéra hi'upyrã ha upévare nome'ẽi ijyvy.
23 Upérõ José he'i tetã guápe:
—Péina pojoguáma pende yvy reheve Faraónpe guarã. Kóina ápe mba'e ra'ỹi peñemitỹ haguã. 24 Pemono'õvagui, peme'ẽ Faraónpe 5gui peteĩ. Upe irundy hembýva topyta peñemitỹ ha pekaru haguã chugui pende rogagua ha pene mitã nguéra ndive.
25 Ha'e kuéra he'i chupe:
—Nde rupínte roikove karai, ha nde py'a porãgui ore ndive ropyta Faraón rembiguái ramo.
26 Upérõ José he'i:
—Ko'águive, ojejapótama kóicha opa rupi Egipto pýre. Oikóvo kóga ñemono'õ, opytáta Faraónpe guarã 5gui peteĩ. Ha upéicha ojejapo Egíptope ko'agãite peve. Pa'i kuéra yvy añoite ndopytái Faraón mba'e ramo.
Jacob rembipota paha
27 Israelgua opyta Egíptope ha oiko Gosénpe. Imba'e reta ha ita'ýra heta hikuái. 28 Jacob oiko Egíptope 17 áño, omboty peve 147 áño. 29 Oguahẽ vove chupe hi'ára paha, ohenoika ita'ýra Josépe ha he'i chupe:
—Emoĩ nde po che rapypa'ũme ha eme'ẽ chéve ne ñe'ẽ Tupã rérape, na che ñotỹ mo'ãiha Egíptope. 30 Aipota che ñotỹ che ru kuéra ykére. Opa vove che rekove ko yvy ári che renohẽ Egíptogui ha che reraha che ñotỹ upépe.
José he'i chupe:
—Ajapóta reipotaháicha.
31 Jacob he'i chupe:
—Eme'ẽ chéve ne ñe'ẽ Tupã rérape.
José ome'ẽ chupe iñe'ẽ. Upépe Jacob ombojeko iñakã hupa akã ári.
1 José fue a darle la noticia al faraón. Le dijo que su padre y sus hermanos habían llegado de Canaán, y que ya estaban en la región de Gosén con sus ovejas y vacas y todo lo que tenían. 2 Escogió a cinco de sus hermanos y se los presentó al faraón, para que los conociera. 3 El faraón preguntó a los hermanos de José:
—¿A qué se dedican ustedes?
Y ellos le contestaron:
—Los servidores de Su Majestad somos pastores de ovejas, igual que nuestros antepasados. 4 Hemos venido para quedarnos en este país, porque hay mucha hambre en Canaán y no hay pasto para nuestras ovejas. Por favor, permita Su Majestad que nos quedemos a vivir en la región de Gosén.
5 Entonces el faraón le dijo a José:
—Tu padre y tus hermanos han venido a reunirse contigo. 6 La tierra de Egipto está a su disposición. Dales la región de Gosén, que es lo mejor del país, para que se queden a vivir allí. Y si sabes que entre ellos hay hombres capaces, ponlos a cargo de mi ganado.
7 José llevó también a su padre Jacob para presentárselo al faraón. Jacob saludó con mucho respeto al faraón, 8 y el faraón le preguntó:
—¿Cuántos años tienes ya?
9 Y Jacob le contestó:
—Ya tengo ciento treinta años de ir de un lado a otro. Han sido pocos y malos años, pues todavía no he alcanzado a vivir lo que vivieron mis antepasados.
10 Jacob se despidió del faraón y salió de allí. 11 Y José les dio a su padre y sus hermanos terrenos en la mejor región de Egipto, para que vivieran allí, tal y como el faraón había ordenado. Así ellos llegaron a tener terrenos en la región de Ramesés. 12 Además, José les daba alimentos a todos sus familiares, según las necesidades de cada familia.
Política agraria de José
13 En ninguna parte del país había trigo, y el hambre aumentaba más y más. Tanto en Egipto como en Canaán la gente se moría de hambre. 14 José recogió todo el dinero que los de Egipto y los de Canaán le habían pagado por el trigo comprado, y lo guardó en el palacio del faraón. 15 Cuando ya no había dinero ni en Egipto ni en Canaán, los egipcios fueron a decirle a José:
—¡Denos usted de comer! No es justo que nos deje morir de hambre, solo porque ya no tenemos dinero.
16 Y José les contestó:
—Si ya no tienen dinero, traigan sus animales y se los cambiaré por trigo.
17 Los egipcios llevaron a José sus caballos, ovejas, vacas y asnos, y a cambio de ellos José les dio trigo durante todo ese año. 18 Pero terminó el año, y al año siguiente fueron a decirle a José:
—No podemos negarle a usted que ya no tenemos dinero; además, nuestros animales ya le pertenecen. No tenemos otra cosa que ofrecerle a usted, que nuestras tierras y nuestros propios cuerpos. 19 Cómprenos usted a nosotros y a nuestras tierras, a cambio de trigo. Seremos esclavos del faraón y trabajaremos nuestras tierras para él, con tal de que usted nos dé semilla para que podamos vivir y para que la tierra no se eche a perder. ¿Por qué tiene usted que dejarnos morir, junto con nuestras tierras?
20 Fue así como José compró todas las tierras de Egipto para el faraón, pues, obligados por el hambre, los egipcios vendieron a José sus terrenos. Así la tierra pasó a poder del faraón, 21 y los egipcios fueron hechos esclavos en todo el país de Egipto. 22 Los únicos terrenos que José no compró fueron los de los sacerdotes, pues ellos no tuvieron que vender sus terrenos porque el faraón les daba cierta cantidad de trigo, así que comían de lo que el faraón les daba.
23 José dijo entonces a la gente:
—Ahora ustedes y sus terrenos son del faraón, pues yo los he comprado para él. Aquí tienen semilla para sembrar la tierra, 24 pero deberán darle al faraón la quinta parte de las cosechas; las otras cuatro partes serán para que siembren la tierra y para que coman ustedes, sus hijos y todos los que viven con ustedes.
25 Y ellos contestaron:
—Usted es muy bondadoso con nosotros, pues nos ha salvado la vida. ¡Seremos esclavos del faraón!
26 Así José puso por ley que en toda la tierra de Egipto se diera al faraón la quinta parte de las cosechas. Esta ley todavía existe, pero los sacerdotes no tienen que pagar nada porque sus tierras nunca llegaron a ser del faraón.
La última voluntad de Jacob
27 Los israelitas se quedaron a vivir en Egipto. Tomaron posesión de la región de Gosén, y allí llegaron a ser muy numerosos. 28 Jacob vivió diecisiete años en Egipto, y llegó a la edad de ciento cuarenta y siete años.
29 Un día Israel sintió que ya pronto iba a morir, así que mandó llamar a su hijo José y le dijo:
—Si de veras quieres hacerme un favor, pon tu mano debajo de mi muslo y júrame que harás lo que voy a pedirte. ¡Por favor, no me entierres en Egipto! 30 Cuando yo vaya a descansar junto con mis antepasados, sácame de Egipto y entiérrame en el sepulcro de ellos.
—Así lo haré —contestó José.
31 —¡Júramelo! —insistió su padre.
José se lo juró, y entonces Israel se inclinó sobre la cabecera de su cama.