Jonatán ojapo imombe'upyrã
1 Peteĩ ára Jonatán, Saúl ra'y, he'i iñirũme:
—Eju jahasa ysyry mboypýri ha jaha ñandyry upe filistéo aty rehe oĩva upépe.
Jonatán katu nomombe'úi mba'eve itúvape. 2 Itúva oñemohenda ra'e peteĩ ijyvateha apýpe, peteĩ granáda máta guýpe ojejykyihápe trígo, ha omoirũ chupe 600 ñorãirõhára. 3 Pe efod*f** rerekua vaekue upérõ Ahías. Kóva Ahitub ra'y ha Icabod sovríno; kóva Finees ra'y ha Elí niéto; upéva pa'i vaekue tupao Sílope.
Avave ndoikuaái Jonatán oho hague. 4 Upe aja ha'e oñeha'ã oguahẽ oĩháme upe filistéo aty. Pe ojehasa ha oĩ mokõi ita guasu pa'ũme, hérava Bosés ha Sene, 5 peteĩ nórte gotyo Micmás rovái ha upe ambue sur gotyo, Guibeá rovái. 6 Jonatán he'i iñirũme:
—Jahasa mboypýri oĩháme upe ñande'ỹva aty. Ikatu mba'éko Ñandejára ñane pytyvõ. Chupe guarã niko ndahasýi mba'eve, ta heta térã ta mbovy umi oñorãirõva.
Iñirũ he'i chupe:
7 —Ejapo katu ndéve iporãveháicha. Aime nde ykére ajapo haguã eréva chéve.
8 Jonatán he'i chupe:
—Jahasáta mboypýri oĩháme umi kuimba'e ha jajechaukáta chupe kuéra. 9 He'i ramo ñandéve ñaha'arõ haguã chupe kuéra toguejy ñaĩháme, japytáta ha ndajajupi mo'ãi oĩháme ha'e kuéra. 10 He'i ramo jajupi haguã, jajupíta. Upéva he'iséta Ñandejára omoĩha chupe kuéra ñande pópe.
11 Ha péicha mokõive ojechauka upe filistéo atýpe. Ha'e kuéra ohechávo chupe kuéra he'i ojupe: “Ma'ẽmi, osẽma umi hebréo ikañyhágui!” 12 Ha upérõ osapukái Jonatán ha iñirũme:
—Pejupi ko'ápe, oĩ romombe'uséva peẽme!
Jonatán he'i iñirũme:
—Jaha katu, Ñandejára omoĩta chupe kuéra Israelgua pópe.
13 Jonatán ojapyhara oiporúvo ipy ha ipo, ha iñirũ oho hapykuéri. Umi Jonatán oitývape yvýre, iñirũ ojuka upepete voi. 14 Péicha peteĩ hýupe Jonatán ha iñirũ ojuka 20 kuimba'e rupi peteĩ sapy'aitépe. 15 Opa oĩva tekohápe ha okápe okyhyje eterei. Umi ñorãirõhára aty ha umi ohóva oporomonda okyhyje avei. Upévo avei oiko yvy ryrýi ha tuicha oñemondýi filistéo kuéra.
16 Umi ma'ẽhára oĩva Saúl ndive Guibeá Benjamín guápe ohecha filistéo kuéra oñaniha opa gotyo sarambi kuépe. 17 Upérõ Saúl he'i iñirũ nguéra ñorãirõhárape:
—Peipapa, jahecha mávapa ndaipóri ñande apytépe.
Ojejuhu ndaiporiha Jonatán ha iñirũ. 18 Pe árape Tupã efod oĩ Israelgua apytépe ha Saúl he'i Ahíaspe:
—Eru ñandéve Tupã efod.
19 Saúl oñe'ẽ aja upe pa'i ndive, tuichave ohóvo filistéo rekohápe upe sarambi. Ha Saúl he'i pa'ípe:
—Eru'ỹnte.
20 Upérõ Saúl ha iñorãirõhára oñombyaty ha ojeity ñorãirõme. Upe sarambi filistéo apytépe tuicha itereígui ha'e kuéra voi ojojukapa. 21 Avei umi hebréo aréma oikóva filistéo kuéra ndive ha osẽ vaekue oñorãirõ haguã ijyke rehe kuéra, ohasa Israelgua, Saúl ha Jonatánpe omoirũva, ykére. 22 Umi Israelgua okañy vaekue Efraingua yvyty rupi, oikuaávo filistéo kuéra ogueviha, ojepoi hapykuéri kuéra ojuka haguã. 23 Pe ñorãirõ ojepyso Bet-Avén peve, ha Ñandejára omoñakã rapu'ã upe árape Israélpe.
Saúl ome'ẽ Tupã rérape iñe'ẽ pochy
24 Israelgua katu ikuepa upe árape, avave ndo'úi haguére mba'eve. Saúl niko ome'ẽ ra'e iñe'ẽ Tupã rérape he'ívo: “Upe ho'úva oimeraẽ mba'e ñorãirõ opa mboyve, omanóta.” 25 Umi ñorãirõhára oguahẽ peteĩ ka'aguýpe oĩháme eíra. 26 Ýicha osyry rei upe eíra yvýre ha avave ndopokói hese okyhyjégui Saúlgui. 27 Jonatán katu nohendúi ra'e upe ñe'ẽ itúva he'i vaekue ha omoinge peteĩ káva raitýpe upe yvyra ipópe oguerekóva ha ho'u ijeíra. Upérõ pya'e eterei hetia'e jey. 28 Peteĩ Israelgua ñorãirõhára he'i chupe.
—Nde ru he'i ojejukataha ho'úva oimeraẽ mba'e ha upéva rehe opavave ikuepáma ñembyahýigui. 29 Jonatán he'i:
—Che ru ojapo ivai etereíva ñane retãme guarã. Rehecháma mba'eichaitépa che retia'e ha'u rire ko eíra michĩmi, 30 ha ikyre'ỹ eteve vaerã mo'ã opavave ho'u rire upe oipe'a vaekue filistéo kuéragui. Ñahundi ete vaerã mo'ã chupe kuéra.
31 Pe árape Israelgua ipu'aka filistéo kuérare, oñorãirõvo Micmás guive Aialón peve. Ñorãirõhára Israelgua katu ikuepa, 32 ha upéva rehe ipahápe ojepoi umi mba'e ári oipe'a vaekue filistéogui; ojuka upe yvýpente ovecha, vaka ha tóro ra'y ha ho'u ho'o opa huguy reheve. 33 Ha oĩ oho vaekue he'i Saúlpe:
—Ojejapo hína ivaíva Ñandejára renondépe oje'úvo so'o huguy reheve.
Upérõ Saúl he'i umi omomarandúvape:
—Pembyapajeréi chéve ko'a peve peteĩ ita guasu. 34 Upéi tapeho peje chupe kuéra, peteĩ-teĩ togueru chéve itóro térã ijovecha, tojuka ha to'u ko'ápe ha ani iñangaipa Ñandejára renondépe ho'úvo huguy reheve.
Pe pyharépe voi peteĩ-teĩ ogueraha itóro ha ojuka upépe. 35 Saúl omopu'ã upépe altar*f** Ñandejárape, ha upe altar ha'e upe ha'e ojapo raẽ vaekue. 36 Upéi he'i Saúl:
—Jaguejy ko pyharépe voi ñamuña filistéope ha jaike chupe kuéra ñemondápe ko'ẽmba peve, jaheja'ỹ rehe avavépe hekove.
Opavave he'i:
—Ejapo iporãveháicha ndéve.
Pe pa'i katu he'i:
—Ñaporandu*f** raẽna Tupãme.
37 Upérõ Saúl oporandu Tupãme:
—Amuñátapa filistéo kuérape? Reme'ẽtapa chupe kuéra ore pópe?
Ha Tupã nde'íri chupe mba'eve upe árape. 38 Upémarõ Saúl he'i:
—Peñembojáke peẽ mburuvicha kuéra ha peheka mávapa iñangaipa ra'e ko árape. 39 Ame'ẽ vaekue che ñe'ẽ Tupã Israel pytyvõha rérape upéva omanotaha, taha'e jepe che ra'y tee Jonatán.
Avave nde'íri mba'eve. 40 Upévare Saúl he'i opa Israel guápe:
—Peñemoĩ peẽ ko'a gotyo. Che ra'y Jonatán ha che roñemoĩta amo gotyo.
Opavave he'i chupe:
—Ejapo ndéve iporãveháicha.
41 Upérõ Saúl he'i:
Tupã Israel Jára, mba'ére piko nderéi mba'eve ko árape ne rembijokuáipe? Oime ramo che térã che ra'y Jonatán rojapo ra'e ivaíva, roitývo upe po'a, tosẽ Urim.*f** Oime ramo ne retã Israelgua ra'e umi hembiapo vaíva, tosẽ Tumim.
Pe po'a ho'a Jonatán ha Saúl rehe, ha Israel opyta ipotĩ tembiapo vaígui. 42 Upéi Saúl he'i:
—Peity po'a che ra'y Jonatán rehe ha che rehe.
Ha upe po'a ho'a Jonatán rehe. 43 Upévare Saúl he'i Jonatánpe:
—Emombe'u chéve mba'épa rejapo ra'e.
Jonatán he'i:
—Ha'u kuri eíra michĩmi amyakỹvo káva raitýpe peteĩ yvyra arekóva che pópe. Ápe aime. Ndakyhyjéi amano haguã ajapo haguére upéva.
44 Saúl osapukái:
Tupã ta che nupã rasy eterei ne remanói ramo Jonatán!
45 Opa Israelgua katu he'i Saúlpe:
—Ndaikatúi omanóvo Jonatán! Ha'énte voi omoĩ kuri Israel pópe filistéo kuérape! Tereikuaa porã mandi voi: Ñandejára rekovére ro'e ndéve ndo'a mo'ãiha yvýre peteĩ iñakã raguénte jepe! Pe ojapo vaekue ha'e ko árape, ojapo Tupã oĩgui hendive.
Péicha rupi Israelgua ndohejái omano Jonatán. 46 Saúl katu okyhyje omuña haguã filistéo kuérape ha oheja ha'e kuéra oho jey hetãme.
47 Péicha Saúl oñemomba'e Israel retã sã rehe ha opa rupi oñorãirõ Israel rehe ija'e'ỹva ndive. Umíva vaekue: Moab, Amón, Edom, Sobá pegua mburuvicha guasu ha filistéo kuéra. Ha mamo ohohápe, ipu'aka hese kuéra. 48 Ombyaty ñorãirõhára ha ipu'aka Amalec guáre; péicha rupi omopotĩ Israel mondaha atýragui.
49 Saúl ra'y kuéra vaekue: Jonatán, Isví ha Malquisúa. Itajýra mokõ ikatu: Merab upe tuichavéva ha Mical ikypy'y. 50 Saúl rembireko héra Ahinóam, Ahimaas rajy. Iñorãirõhára kuéra ruvicha héra Abner, Ner ra'y. Ner, Saúl tio vaekue. 51 Quis, Saúl ru ha Ner, Abner ru, Abiel ra'y vaekue.
52 Filistéo kuéra oñorãirõ pochy eterei Saúl oikove aja pukukue, ha upévare Saúl oiporavo vaerã ñorãirõrã umi kuimba'e imbareteve ha ipy'a guasuvéva.
Hazaña de Jonatán
1 Cierto día, Jonatán hijo de Saúl dijo a su ayudante:
—Ven, crucemos el río y ataquemos el destacamento filisteo que está al otro lado.
Pero Jonatán no dijo nada de esto a su padre, 2 que había acampado en el extremo de una colina y estaba debajo de un granado, en un lugar donde trillaban trigo, acompañado por una tropa compuesta de seiscientos hombres. 3 El encargado de llevar el efod era Ajías, que era hijo de Ajitob y sobrino de Icabod, el hijo de Finés y nieto de Elí, el sacerdote del Señor en Silo.
La gente no sabía que Jonatán se había ido. 4 Mientras tanto, él trataba de llegar hasta donde se encontraba el destacamento filisteo. El paso estaba entre dos grandes peñascos, llamados Boses y Sene, 5 uno al norte, frente a Micmas, y el otro al sur, frente a Gabaa. 6 Y Jonatán dijo a su ayudante:
—Anda, vamos al otro lado, hasta donde se encuentra el destacamento de esos paganos. Quizá el Señor haga algo por nosotros, ya que para él no es difícil darnos la victoria con mucha gente o con poca.
7 —Haz todo lo que tengas en mente, que estoy dispuesto a apoyarte en tus propósitos —respondió su ayudante.
8 Entonces Jonatán le dijo:
—Mira, vamos a pasar al otro lado, a donde están esos hombres, y dejaremos que nos vean. 9 Si nos dicen que esperemos a que bajen hasta donde estamos, nos quedaremos allí y no subiremos adonde ellos están. 10 Pero si nos dicen que subamos, lo haremos así, porque eso será una señal de que el Señor nos dará la victoria.
11 Así pues, los dos dejaron que los filisteos del destacamento los vieran. Y estos, al verlos, dijeron: «Miren, ya están saliendo los hebreos de las cuevas en que se habían escondido.» 12 Y en seguida les gritaron a Jonatán y a su ayudante:
—¡Suban adonde estamos, que les vamos a contar algo!
Entonces Jonatán le dijo a su ayudante:
—Sígueme, porque el Señor va a entregarlos en manos de los israelitas.
13 Jonatán subió trepando con pies y manos, seguido de su ayudante. A los que Jonatán hacía rodar por tierra, su ayudante los remataba en seguida. 14 En este primer ataque, Jonatán y su ayudante mataron a unos veinte hombres en corto espacio. 15 Todos los que estaban en el campamento y fuera de él se llenaron de miedo. Los soldados del destacamento y los grupos de guerrilleros también tuvieron miedo. Al mismo tiempo hubo un temblor de tierra, y se produjo un pánico enorme.
16 Los centinelas de Saúl, que estaban en Gabaa de Benjamín, vieron a los filisteos correr en tropel de un lado a otro. 17 Entonces Saúl dijo al ejército que lo acompañaba:
—Pasen revista para ver quién falta de los nuestros.
Al pasar revista, se vio que faltaban Jonatán y su ayudante. 18 Y como ese día el efod de Dios se hallaba entre los israelitas, Saúl le dijo a Ajías:
—Trae aquí el efod de Dios.
19 Pero mientras Saúl hablaba con el sacerdote, la confusión en el campamento filisteo iba en aumento. Entonces Saúl le dijo al sacerdote:
—Ya no lo traigas.
20 En seguida Saúl y todas sus tropas se reunieron y se lanzaron a la batalla. Era tal la confusión que había entre los filisteos, que acabaron matándose entre sí. 21 Además, los hebreos que desde hacía tiempo estaban con los filisteos y habían salido con ellos como parte de su ejército, se pasaron al lado de los israelitas que acompañaban a Saúl y Jonatán. 22 Y cuando los israelitas que se habían refugiado en los montes de Efraín supieron que los filisteos huían, se lanzaron a perseguirlos y a darles batalla. 23 El combate se extendió hasta Bet Avén, y el Señor libró a Israel en esta ocasión.
Juramento de Saúl
24 Sin embargo, aquel día los israelitas estaban muy agotados, y es que nadie había probado alimento porque Saúl había puesto al pueblo bajo juramento. Les había dicho: «Maldito aquel que coma algo antes de la tarde, antes de que yo me haya vengado de mis enemigos.» 25 El ejército llegó a un bosque donde había miel en el suelo, 26 y aunque la gente entró en el bosque y vio que la miel corría como agua, nadie la probó siquiera, por miedo al juramento. 27 Pero Jonatán, que no había escuchado el juramento bajo el cual su padre había puesto al ejército, extendió la vara que llevaba en la mano, mojó la punta en un panal de miel y comió de ella, con lo cual se reanimó en seguida. 28 Entonces uno de los soldados israelitas le dijo:
—Tu padre ha puesto al ejército bajo juramento, y ha dicho que quien hoy coma alguna cosa será maldito. Por eso la gente está muy agotada.
29 Jonatán respondió:
—Mi padre ha causado un perjuicio a la nación. Mira qué reanimado estoy después de haber probado un poco de esta miel, 30 y más lo estaría la gente si hubiera comido hoy de lo que le quitó al enemigo. ¡Y qué tremenda habría sido la derrota de los filisteos!
31 Aquel día los israelitas derrotaron a los filisteos, luchando desde Micmas hasta Ayalón. Pero el ejército israelita estaba muy agotado, 32 así que finalmente se lanzó sobre lo que se le había quitado al enemigo, y tomando ovejas, vacas y becerros, los degollaron en el suelo y comieron la carne con sangre y todo. 33 Pero algunos fueron a decirle a Saúl:
—La gente está pecando contra el Señor, porque está comiendo carne con sangre.
Entonces Saúl dijo:
—¡Son ustedes unos traidores! Tráiganme hasta aquí rodando una piedra grande. 34 Además, hablen con la gente y díganles que cada uno me traiga aquí su toro o su oveja para que ustedes los degüellen y coman, y no pequen contra el Señor comiendo carne con sangre.
Esa misma noche, cada uno llevó personalmente su toro, y lo degollaron allí. 35 Saúl, por su parte, construyó un altar al Señor, que fue el primero que le dedicó. 36 Después propuso Saúl:
—Bajemos esta noche a perseguir a los filisteos y hagamos un saqueo hasta el amanecer, sin dejar vivo a ninguno.
Todos respondieron:
—Haz lo que te parezca mejor.
Pero el sacerdote dijo:
—Antes que nada, consultemos a Dios.
37 Entonces Saúl consultó a Dios:
—¿Debo perseguir a los filisteos? ¿Los entregarás en manos de los israelitas?
Pero el Señor no le respondió ese día. 38 Por lo tanto Saúl dijo:
—Acérquense aquí todos los jefes del ejército, y averigüen quién ha cometido hoy este pecado. 39 ¡Juro por el Señor, el salvador de Israel, que aunque haya sido mi hijo Jonatán, tendrá que morir!
Nadie en el ejército respondió; 40 por eso Saúl dijo a todos los israelitas:
—Pónganse ustedes de este lado, y del otro nos pondremos mi hijo Jonatán y yo.
—Haz lo que te parezca mejor —contestó la tropa.
41 Entonces Saúl exclamó:
—Señor y Dios de Israel, ¿por qué no has respondido hoy a tu servidor? Si la culpa es mía o de mi hijo Jonatán, al echar las suertes saldrá el Urim; pero si la culpa es de Israel, tu pueblo, al echar las suertes saldrá el Tumim.
La suerte cayó sobre Jonatán y Saúl, y el pueblo quedó libre de culpa. 42 Luego Saúl dijo:
—Echen suertes entre mi hijo Jonatán y yo.
Y la suerte cayó sobre Jonatán, 43 por lo cual dijo Saúl a Jonatán:
—Confiésame lo que has hecho.
Jonatán confesó:
—Realmente probé un poco de miel con la punta de la vara que llevaba en la mano. Pero aquí estoy, dispuesto a morir.
44 Saúl exclamó:
—¡Que Dios me castigue con toda dureza si no mueres, Jonatán!
45 Pero el pueblo respondió a Saúl:
—¡Cómo es posible que muera Jonatán, si ha dado una gran victoria a Israel! ¡Nada de eso! ¡Por vida del Señor, que no caerá al suelo ni un pelo de su cabeza! Porque lo que ha hecho hoy, lo ha hecho con la ayuda de Dios.
De este modo el pueblo libró a Jonatán de morir. 46 Saúl, a su vez, dejó de perseguir a los filisteos, los cuales regresaron a su territorio.
47 Así pues, Saúl tomó posesión del reino de Israel, y en todas partes combatió contra sus enemigos, que eran Moab, Amón, Edom, el rey de Soba y los filisteos. Y dondequiera que iba, vencía. 48 Reunió un ejército y venció a Amalec, y así libró a Israel de las bandas de quienes robaban sus posesiones.
49 Los hijos de Saúl fueron: Jonatán, Isví y Malquisúa. Sus dos hijas fueron: Merab, la mayor, y Mical, la menor. 50 La mujer de Saúl se llamaba Ajinoán hija de Ajimaz. El general de su ejército se llamaba Abner hijo de Ner, tío de Saúl. 51 Cis, padre de Saúl, y Ner, padre de Abner, eran hijos de Abiel.
52 La guerra contra los filisteos fue muy dura durante toda la vida de Saúl; por eso Saúl alistaba en su ejército a todo hombre fuerte y valiente.