Jesús en Nazaret
(Mt 13.53-58Lc 4.16-30)
1 De allí, Jesús se fue a su tierra, y sus discípulos lo siguieron.
2 Cuando llegó el día de reposo, comenzó a enseñar en la sinagoga. Al escuchar a Jesús, muchos se preguntaban admirados: «¿De dónde sabe este todo esto? ¿Qué clase de sabiduría ha recibido? ¿Cómo es que con sus manos puede hacer estos milagros?
3 ¿Acaso no es este el carpintero, hijo de María y hermano de Jacobo, José, Judas y Simón? ¿Acaso no están sus hermanas aquí, entre nosotros?» Y les resultaba muy difícil entenderlo.
4 Pero Jesús les dijo: «No hay profeta sin honra, excepto en su propia tierra, entre sus parientes, y en su familia.»
5 Y Jesús no pudo realizar allí ningún milagro, a no ser sanar a unos pocos enfermos y poner sobre ellos las manos;
6 y aunque se quedó asombrado de la incredulidad de ellos, siguió recorriendo las aldeas de alrededor para seguir enseñando.
Misión de los doce discípulos
(Mt 10.5-15Lc 9.1-6)
7 Jesús llamó a los doce y comenzó a enviarlos de dos en dos. Les dio autoridad sobre los espíritus impuros,
8 y les mandó que no llevaran nada para el camino. Aparte de un bastón, no debían llevar mochila, ni pan, ni dinero en el cinto.
9 También podían llevar sandalias, pero no dos mudas de ropa.
10 Les dijo: «Cuando ustedes lleguen a una casa, quédense allí hasta que salgan de ese lugar.
11 Si en algún lugar no los reciben ni los escuchan, salgan de allí y sacúdanse el polvo de los pies, como un testimonio contra ellos.» [De cierto les digo que, en el día del juicio, el castigo para los de Sodoma y Gomorra será más tolerable que para aquella ciudad.]
12 Los doce salieron e iban predicando a la gente que se arrepintiera.
13 También expulsaban muchos demonios, y ungían con aceite a muchos enfermos y los sanaban.
Muerte de Juan el Bautista
(Mt 14.1-12Lc 9.7-9)
14 Como la fama de Jesús había llegado a ser muy notoria, el rey Herodes supo acerca de él y dijo: «¡Juan el Bautista ha resucitado de los muertos! ¡Por eso operan en él estos poderes!»
15 Algunos decían: «Es Elías.» Pero otros más afirmaban: «Es un profeta, o alguno de ellos.»
16 Cuando Herodes oyó esto, dijo: «Este es Juan, al que yo mandé que le cortaran la cabeza. ¡Ahora ha resucitado de los muertos!»
17 Y es que por causa de Herodías, la mujer de su hermano Felipe, que Herodes había tomado por mujer, Herodes mismo había mandado que aprehendieran a Juan y lo encadenaran en la cárcel.
18 Juan le había dicho a Herodes: «No te es lícito tener a la mujer de tu hermano.»
19 Por eso Herodías le guardaba rencor, y deseaba matarlo; pero no podía
20 porque Herodes temía a Juan, pues sabía que era un hombre justo y santo. Y aunque lo que Juan le decía lo dejaba confundido, lo escuchaba de buena gana y lo protegía.
21 Pero llegó la oportunidad. En la fiesta de su cumpleaños, Herodes ofreció una cena a sus príncipes y tribunos, y a la gente importante de Galilea.
22 Entonces la hija de Herodías se presentó en la fiesta y bailó, y tanto agradó esto a Herodes y a los que estaban con él a la mesa, que el rey le dijo a la muchacha: «Pídeme lo que quieras, y yo te lo daré.»
23 Y bajo juramento le dijo: «Yo te daré todo lo que me pidas, ¡aun si me pides la mitad de mi reino!»
24 Ella salió y le preguntó a su madre: «¿Qué debo pedirle?» Y su madre le respondió: «¡Pídele la cabeza de Juan el Bautista!»
25 Enseguida ella entró corriendo y le dijo al rey: «Quiero que me des ahora mismo, en un plato, la cabeza de Juan el Bautista.»
26 Esto entristeció mucho al rey, pero por causa del juramento y de los que estaban con él a la mesa, no quiso desairarla.
27 Enseguida, el rey ordenó a un soldado de la guardia que le trajeran la cabeza de Juan.
28 El soldado fue a la cárcel y lo decapitó, y llevó su cabeza en un plato, se la entregó a la muchacha, y esta se la entregó a su madre.
29 Cuando los discípulos de Juan supieron esto, fueron a reclamar el cuerpo para darle sepultura.
Alimentación de los cinco mil
(Mt 14.13-21Lc 9.10-17Jn 6.1-14)
30 Los apóstoles se reunieron con Jesús y le contaron todo lo que habían hecho y enseñado.
31 Jesús les dijo: «Vengan conmigo ustedes solos, a un lugar apartado, y descansen un poco.» Y es que tanta gente iba y venía, que ellos no tenían tiempo ni para comer.
32 Así que se fueron solos en una barca a un lugar apartado.
33 Pero muchos que los vieron partir los reconocieron y los siguieron a pie desde las ciudades. Llegaron antes que ellos, y se reunieron con él.
34 Cuando Jesús salió de la barca y vio a tanta gente, tuvo compasión de ellos, porque parecían ovejas sin pastor, y comenzó entonces a enseñarles muchas cosas.
35 El tiempo pasó y se hizo tarde, así que sus discípulos se acercaron a él y le dijeron: «Ya es muy tarde, y en este lugar no hay nada.
36 Despide a esta gente, para que vayan a los campos y aldeas cercanas, y compren algo de comer.»
37 Jesús les respondió: «Denles ustedes de comer.» Pero ellos le dijeron: «¿Quieres que vayamos a comprar pan y les demos de comer? ¡Eso costaría como doscientos días de sueldo!»
38 Jesús les dijo: «Vayan a ver cuántos panes tienen ustedes.» Cuando lo averiguaron, le dijeron: «Tenemos cinco panes y dos pescados.»
39 Jesús les mandó entonces que hicieran que la gente se recostara por grupos sobre la hierba verde,
40 y ellos así lo hicieron, formando grupos de cien y de cincuenta personas.
41 Jesús tomó entonces los cinco panes y los dos pescados, y levantando los ojos al cielo los bendijo. Luego partió los panes y se los dio a sus discípulos para que los repartieran entre la gente, y también repartió entre todos los dos pescados.
42 Todos comieron y quedaron satisfechos,
43 y con lo que sobró del pan y los pescados llenaron doce cestas.
44 Los que comieron fueron como cinco mil hombres.
Jesús camina sobre las aguas
(Mt 14.22-27Jn 6.15-21)
45 Enseguida, hizo que sus discípulos subieran a la barca y que se adelantaran a la otra orilla, a Betsaida, mientras que él despedía a la multitud,
46 pero después de despedirlos se fue al monte a orar.
47 Cuando llegó la noche, la barca ya estaba a la mitad del lago, y Jesús estaba en tierra solo;
48 pero cerca del amanecer fue hacia ellos caminando sobre las aguas, pues los vio remar con mucha dificultad porque tenían el viento en contra. Hizo el intento de pasar de largo,
49 pero ellos, al verlo caminar sobre las aguas, pensaron que era un fantasma y comenzaron a gritar,
50 pues todos lo vieron y se asustaron. Pero él enseguida habló con ellos y les dijo: «¡Ánimo! ¡Soy yo! ¡No tengan miedo!»
51 Al subir a la barca con ellos, el viento se calmó. Y ellos estaban muy asombrados.
52 Más bien, su corazón estaba endurecido, y aún no habían entendido lo de los panes.
Jesús sana a los enfermos en Genesaret
(Mt 14.34-36)
53 Terminada la travesía, llegaron a la orilla y tocaron tierra en Genesaret.
54 Tan pronto como bajaron de la barca, la gente reconoció a Jesús,
55 y a medida que recorrían todos los alrededores, en cuanto sabían dónde estaba Jesús comenzaban a llevar de todas partes enfermos en sus lechos.
56 Dondequiera que él entraba, ya fueran aldeas, ciudades o campos, ponían en las calles a los que estaban enfermos, y le rogaban que les permitiera tocar siquiera el borde de su manto. ¡Y todos los que lo tocaban quedaban sanos!
Jesús apha Nazaret
(Mt 13.53-58Lc 4.16-30)
1 Apxegeykekxeyk axta makham Jesús apkeñama m'a, apmeyeykekxo m'a apkeñémekxa axta, apkelyetleykekxeyk axta nahan ma'a apkeltáméséyak. 2 Xama axta ekweykmo ekhem sábado, apkeynamók axta apkelxekmósso énxet'ák ma'a kañe' apchaqneykekxexa nak judíos. Apxámok axta nahan apháxenmo apkeltenneykha m'a Jesús, axta aptemék nahan chá'a apkelmaxneyeykencha'a pók énxet élpelakkassama apkellege s'e:
—¿Háxko éltámegweykenxa xa ekxámokma aqsok nak? ¿Háxko kexaha éñamakxa xa apya'áseyak nak, tén han xa apmopwána nak elának aqsok sempelakkasso agweta'? 3 ¿Háweya yántéseksek apkelanél'a xa, María étchel'a, Santiago apepmal'a, tén han José, Judas, tén han Simón? ¿Yagkaxneykha nahan apkelyáxeg kelwán'ák se'e negyeseksa nak negko'o?
Axta yaháxenmók aptémakxa appeywa m'a.
4 Axta eyke aptemék apkelanagkama Jesús se'e:
—Ekyókxoho yókxexma chá'a kóltéhek kéláyo m'a xama aplegasso nak Dios appeywa, keñe megkóltéhek kéláyo m'a apchókxa, nepyeseksa nak apnámakkok, tén han ma'a apxagkok nak.
5 Mopwanchek axta apkeláneya xama aqsok sempelakkasso agwetak ma'a, wánxa axta aqsa apkeltaqmelchesseykmo apqántawók apkelháxamap ma'a ektáha axta chá'a apkelpaknegweykmoho. 6 Pelakkassegkek axta nahan apweteya Jesús hakte apya'ásseykmek axta xa énxet'ák nak.
Jesús apkeláphasso apkeltáméséyak yaqwayam eñeksek ma'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios
(Mt 10.5-15Lc 9.1-6)
Apweynchámeykha axta Jesús nátegma eyágketexa nak apkelxekmóssama chá'a énxet'ák. 7 Apkelwóneykha axta m'a doce apkeltáméséyak, tén axta apkeláphassama chá'a apqánet, apkelmeyáseykegkek axta chá'a apkelmopwancha'a elántekkesek espíritu élmasagcha'a. 8 Apkeltémók axta han melsewek xama aqsok enxoho yaqwayam elmaha m'a ámay, wánxa axta aqsa chá'a xama aptasqapeykha. Axta keymomáxchek elsók ma'a pan, tén han nento, tén han selyaqye. 9 Apwancha'ak axta elatchásekxak ma'a apkeltéto apmagkok, keñe axta mopwanchek elsók ma'a apkelnaqta yaqwayam eyaqmagkasek pók. 10 Axta aptemék apkelanagkama s'e:
—Kélántaxnegwokmek sa' agkok kéxegke xama tegma, kólhem sa' ma'a ekwokmoho kélxegákxo makham mók nekha. 11 Sa' agkok kólmáxchek takha' xama yókxexma, essenhan megkamako enxoho kóleyxhok chá'a kéltenneykha, kólántép sa' ma'a, kólpalches sa' chá'a kélmagkok xapop ánek, yaqwayam sa' melchenatchesek peya ellegássesagkohok Dios xa énxet'ák nak.
12 Tén axta apkelánteyapma Jesús apkeltáméséyak yaqwayam eltennasagkok énxet'ák yának elyo'ókxak makham ma'a Dios. 13 Apkelántekkessegkek axta nahan chá'a ekxámokma kelyekhama' énxet apwáxok, apkeltaqmelchesseykmek axta nahan apxámokma apkelháxamap apkeltexneykegko chá'a pexmok égmenek.
Juan el Bautista apmatñà
(Mt 14.1-12Lc 9.7-9)
14 Aplegayak axta amya'a wesse' apwányam Herodes apxénákpo Jesús, cham'a ekpayheykekxo axta apwesey ekyókxoho yókxexma. Hakte axta aptemék chá'a nápakha énxet'ák apxeyenma s'e: “Juan el Bautista apxátekhágwokmok, la'a ekha nak xa apmopwána nak elának aqsok sempelakkasso agweta'.”
15 Nápakha énxet axta nahan chá'a aptemék apxeyenma s'e: “Dios appeywa aplegasso Elías xa.”
Nápakha énxet axta nahan chá'a aptemék apxeyenma s'e: “Dios appeywa aplegasso xa, ektéma axta m'a nanók Dios appeywa apkellegasso axta.”
16 Xama axta aplegaya xa aqsok nak, axta aptemék Herodes se'e:
—Juan neykhe xa. Éltémók axta ko'o kólyaqténchesek apyespok, keñe kaxwók apxátekhágwokmo.
17 Herodías axta keñamak apkeltémo emakpok Herodes ma'a Juan, apkeltémók axta kólpextétek cadenas ma'a kañe' negmomaxchexa nak. Filipo axta aptáwa' m'a Herodías, cham'a Filipo Herodes axta apyáxeg, apmeykekxeyk axta eyke Herodes aptéma aptáwa' m'a kelán'a nak. 18 Hakte axta aptemék Juan apkenagkama Herodes se'e: “Megkapayhawok xép etnehek aptáwa' m'a apyáxeg aptáwa' nak.”
19 Axta keñamak Herodías ektaqnagkama m'a Juan, máheyók axta kaqhek; yawanchek axta eyke, 20 hakte apcháyak axta m'a Herodes, apya'áseykegkók axta apteme énxet ekpéwomo aptémakxa, tén han appagkanamap, apmasmeyk axta chá'a. Mey'asagkehek axta eykhe chá'a yaqwánxa elának Herodes aphaxnawo enxoho chá'a apkeltenneykha m'a Juan, atsek axta eyke nahan chá'a yeyxho'. 21 Keñe axta Herodías ekweteya ekweykmo ekhem yaqweykenxa kalyentamaxkoho', cham'a apkelánéssama axta ektámáxche ekyawe apkelámha apmonye'e, tén han sẽlpextétamo kelwesse'e apagkok ma'a Herodes, tén han ma'a énxet'ák ekha axta kéláyo m'a Galilea, cham'a ekweykmo axta aptéyekemxa m'a Herodes. 22 Taxnegweykmek axta nahan Herodías étche m'a ektámáxchexa axta nento, néweykha axta, leklamók agko' axta nahan apwáxok Herodes ma'a ektémakxa axta eknéweykha, ekweykekxoho m'a ektáha axta aptómo xamo' ma'a apto, axta aptemék wesse' apwányam apkenagkama kelán'a étkok se'e:
—Hélmaxna sa' aqsok eyámenyéxa enxoho, keñe sa' agkések.
23 Naqsók axta han apteméssessók appeywa apmáheyo egkések ma'a aqsok élmaxneyakxa enxoho, axta emáheyók yeyxek egkések élmaxneya enxoho nekha m'a yókxexma apkeláneykegkaxa nak. 24 Teyepmeyk axta sekxók xa kelán'a étkok nak, axta entemék élmaxnegweykekxo egken se'e:
—¿Yaqsa sa' aqsok almaxnak ko'o?
Axta entemék eyátegmoweykegkokxo s'e:
—Kalmaxna sa' Juan el Bautista apqátek.
25 Taxnegweykekxeyk axta makham ekmanyehe agko' kelán'a étkok ma'a aphakxa axta wesse' apwányam, axta entemék eyenagkama s'e:
—Émenyeyk ko'o hegkések Juan el Bautista apqátek se'e kaxwo' nak, heyaqxegkessesek xama sokpayhe.
26 Yaqhápeykekxók axta nahan apwáxok wesse' apwányam; kelnawagkamchek axta eyke nahan etaqheksohok ma'a ektémakxa axta aqsok élmaxnagko, hakte naqsók axta apteméssessók appeywa nápaqta'awók ma'a ektáha axta apkeláneyeykha. 27 Yetlómók axta nahan apcháphasso xama sẽlpextétamo apkeltémo esantagkasek ma'a Juan apqátek. Apmeyeykekxeyk axta negmomaxchexa m'a sẽlpextétamo nak, apyaqténchesseykekxeyk axta apyespok ma'a Juan, 28 tén axta apseykekxéssama apchaqxegkessessama xama sokpayhe. Apméssegkek axta m'a kelán'a étkok nak, keñe axta m'a kelán'a étkok nak ekseykekxéssama ekméssama m'a egken.
29 Xama axta apkellegaya amya'a m'a Juan axta apkeltáméséyak, apweykekxeyk axta m'a Juan aphápak, apseykekxeyk axta yaqwayam yátawanyek.
Jesús apkelmeyáseyak aptéyak énxet apxámokma
(Mt 14.13-21Lc 9.10-17Jn 6.1-14)
30 Apchaqneykekxeyk axta apkelapháseykha yetlo Jesús natámen xa, apkeltennáseykha axta ekyókxoho ektémakxa axta aqsok apkeláneyak tén han apkelxekmósso. 31 Axta aptemék apkelanagkama Jesús se'e:
—Kólchempoho, ólmahagkok negko'o enxakcha'awók óllókassók sekxók nélyampe m'a meykexa nak énxet.
Hakte apyaqmagamakpek axta énxet apkelweykta chá'a aphágkaxa, mopwanchek axta apmáheyo etawagkok aptéyak. 32 Tén axta Jesús tén han apkelapháseykha apkelchántama xama yántakpayhe apkelmaheykegko m'a meykexa nak énxet. 33 Apxámok axta eyke han énxet apkelweteykegkoho apkelxega, apkelyekpelchémók axta nahan; keñe axta apnaqtémeykegko apkelmaheykegko m'a, apkeleñama m'a apyókxoho tegma apkelyawe nak, apmonye'e axta nahan apkelweykmok ma'a, melweykenxa axta makham ma'a Jesús yetlo apkelxegexma'a. 34 Xama axta apteyapweykmo Jesús yántakpayhe, apweteyak axta énxet apxámokma, apyósekak axta nahan apkelányo, hakte máxa axta aptamheykegkok ma'a nepkések meykel'a éltaqmelchesso; tén axta apcheynamo apkelxekmósso ekxámokma agko' aqsok. 35 Keñe axta ektaxneykmo, apkelya'eykekxeyk axta m'a apkeltáméséyak, axta aptemék apkenagkama s'e:
—Taxnakmek kaxwo', méko nahan énxet se'e yókxexma nak. 36 Eláphés sa' énxet'ák, yaqwayam sa' elmeyekxak ma'a yókxexma, tén han ma'a nátegma neyáwa' nak apheykegkaxa énxet, etegyagkok sa' aqsok yaqwayam etawagkok.
37 Axta eyke aptemék apchátegmoweykegko Jesús se'e:
—Kólmésák kéxegke aptéyak.
Keñe axta aptéma apkelátegmoweykegkokxo s'e:
—¿Apkeltamhóya negko'o antegyágwók pan ekhémo nak doscientos ekhem ekyánmaga nentamheykha, yaqwayam enxoho ólagkok aptéyak?
38 Axta aptemék apkelanagkama Jesús se'e:
—¿Háxko apwánxa apyetna kéxegke pan? Kólteyánegwakxoho hana.
Xama axta apkelweteya apwánxa, axta aptemék apkenagkama s'e:
—Cinco pan, keñe ánet kelasma.
39 Tén axta apkeltémo yának elyaqyésagkok apheykha énxet'ák ma'a néten pa'at ekpayhe; 40 apkelyaqyeyáseykegkek axta chá'a apheykha cien xama appasmeykekxa, tén axta nahan chá'a cincuenta. 41 Tén axta Jesús apkelmoma m'a cinco pan nak, tén han ma'a ánet kelasma, apsekheykekxók axta néten, keñe apméssama ekxeyenma apwáxok Dios, apkelyeptégkek axta pan, keñe apkelmeyáseykegko apkeltáméséyak yaqwayam enxoho emlaskok nepyeseksa énxet'ák. Apmelásektegkek axta han ánet kelasma nepyeseksa m'a apyókxoho nak. 42 Apyókxoho axta nahan apteykegkok ekweykmoho apkelyaqkáneykmo; 43 apkelmeykekxeyk axta han pan nápakha'a apkeleymomap tén han ma'a kelasma, doce hówenaq apxagkok axta nahan weykmok apkellánéseyak. 44 Cinco mil axta apyókxoho apkelennay'a ektáha axta aptéyak xa pan nak.
Jesús apxega néten yegmen
(Mt 14.22-27Jn 6.16-21)
45 Tén axta Jesús apkeltémo elchántekxak apkeltáméséyak yántakpayhe natámen xa, yaqwayam enxoho elyeykhekxak apmonye'e m'a neyp wátsam ekpayhegwayam, ekpayho nak ma'a Betsaida, keñe axta Jesús apkeláphassama eltaqhekxak énxet'ák. 46 Xama axta appenchessama apkeláphasso, apmaheykegkek axta apkenátweykmo néten egkexe yaqwayam etnehek nempeywa nélmaxnagko. 47 Xama axta ekyáqtéssama, neyseksók wátsam axta nahan weykekxak ma'a yántakpayhe. Keñe axta m'a Jesús, apheykekxo axta apxakkók ma'a néten xapop, 48 apweteya ekmassama apkelyennaqte apkelyekwe yegmen ma'a apkelxegkesso axta yántakpayhe, hakte apkenmexmeyk axta éxchahayam. Amonye' élseye axta nahan apkelamheykegkokxo Jesús ma'a apxegama néten yegmen, máxa axta aptemék apmáheyo enxoho eyeykhágwakxa'. 49 Xama axta apkelweteya apxegama néten yegmen, kélhagák axta apkenagkók, kelpayheykha axta apatña'ák, 50 hakte apyókxoho axta apkelweteyk, apkelyegwaktegkek axta nahan. Yahamók axta eyke nahan apkelpaqhetchessama m'a, axta aptemék apkelanagkama s'e:
—¡Kólyennaqteyásekxoho kélwáxok! ¡Ko'o s'e: nágkóle'!
51 Apchántegkek axta Jesús yántakpayhe, tén axta ekmassama éxchahayam; kelpelakkassamók agko' axta han ma'a apkeltáméséyak, 52 hakte axta elya'áseykegkok ma'a ekpelakkassama axta apxámáseykekxo m'a pan, hakte chápomáxcheyk axta m'a apkelya'áseykegkaxa nak aqsok.
Jesús apkeltaqmelchesseyam énxet apkelháxamap ma'a Genesaret
(Mt 14.34-36)
53 Apkelyeykheykekxeyk axta m'a neyp wátsam ekpayhegwayam, apkelweykmek axta m'a Genesaret, aptehetweykmek axta han yántakpayhe m'a neyáwa nak. 54 Xama axta apkelánteyapma yántakpayhe, apyekpelchémók axta han énxet'ák ma'a Jesús. 55 Apsawhomákpók axta apnaqtémeykegko énxet'ák apkelmahágko m'a yókxexma nak, kélnaqlamchek axta apkelháxamap ma'a eklegamaxchexa axta amya'a apha m'a Jesús. 56 Kélnegkenweykmek axta chá'a apkelháxamap ámay, cham'a apmaheykegkaxa axta chá'a, cham'a nátegma nak, tén han ma'a tegma apkelyawe nak tén han ma'a yókxexma nak, kéltamhók axta nahan yohok aqsa chá'a kólpaknegkessamhok napwa'a eykhe katnehek ma'a apchaqlamap nak; apkeltaqmelweykmek axta nahan chá'a apyókxoho m'a ektáha axta chá'a appaknegweykmoho.