Booz se casa con Rut
1 Booz se dirigió a la entrada de la ciudad, y allí se sentó. En ese momento vio pasar al pariente del cual le había hablado a Rut, y le dijo:
«Hermano, ven y siéntate aquí conmigo.»
El pariente fue y se sentó.
2 Entonces Booz llamó a diez de los ancianos de la ciudad, y les dijo:
«Siéntense también con nosotros.»
En cuanto ellos se sentaron,
3 Booz le dijo a su pariente:
«Noemí ha vuelto de Moab, y vende una parte de las tierras que fueron de nuestro pariente Elimelec.
4 Creo conveniente que lo sepas, y te sugiero comprar sus tierras, teniendo como testigos a los aquí presentes, ancianos de mi pueblo. Si quieres comprar, compra; si no quieres comprar, dímelo, pues tengo que saberlo. Y es que nadie más puede comprar sino solo tú, y después de ti, yo.»
Y el pariente respondió:
«Está bien. Compro el terreno.»
5 Entonces añadió Booz:
«Al comprar las tierras de Noemí, debes también tomar por mujer a Rut, la moabita que fue mujer del difunto, para que la posesión siga a nombre de su esposo muerto.»
6 Entonces el pariente respondió:
«Si es así, no puedo comprar las tierras, porque no quiero poner en riesgo mi heredad. Compra tú. Te cedo mis derechos.»
7 Desde hacía mucho tiempo, había una costumbre en Israel, que en una compra por rescate, una de las partes se quitaba su sandalia y se la daba al otro. Con este acto se confirmaba el trato ante todo Israel.
8 Así que el pariente se quitó el zapato y le dijo a Booz:
«Toma tú posesión de las tierras.»
9 Entonces Booz les dijo a los ancianos y a todo el pueblo:
«Ustedes son testigos de que hoy le compro a Noemí todo lo que fue de su esposo Elimelec, y de sus hijos Quelión y Majlón.
10 Además, tomo por esposa a la moabita Rut, que fue mujer de Majlón, para que la posesión siga a nombre de su esposo muerto, y su memoria no se borre de entre sus hermanos ni de su ciudad. Ustedes son testigos hoy de este acuerdo.»
11 El pueblo y los ancianos que estaban a la entrada de la ciudad dijeron:
«Somos testigos. Que el Señor permita que la mujer que llega a tu casa sea como Raquel y Lea, las cuales levantaron como pueblo a los israelitas. Que seas tú un hombre ilustre y distinguido en Efrata y en Belén.
12 Que el Señor te conceda tener con Rut muchos hijos, como se los concedió a Fares, el hijo de Tamar y Judá.»
13 Así fue como Booz tomó a Rut por esposa, y se allegó a ella, y el Señor le concedió quedar embarazada y dar a luz un hijo.
14 Las mujeres le decían a Noemí:
«¡Alabado sea el Señor, que te concedió tener un nieto que te rescatara! ¡Su nombre será celebrado entre los israelitas!
15 Ese niño te infundirá nuevos ánimos, y te brindará apoyo en tu vejez. Tu nuera, que te ama y dio a luz ese niño, es de más valor para ti que siete hijos.»
16 Noemí tomó al niño y lo puso en su regazo, y se encargó de criarlo.
17 Y las vecinas decían:
«Noemí ha tenido un hijo»
Y lo llamaron Obed. Este fue el padre de Yesé, que fue padre de David.
18 Estas son las generaciones de Fares: Fares fue padre de Jesrón;
19 Jesrón fue padre de Ram, y Ram fue padre de Aminadab.
20 Aminadab fue padre de Nasón, y Nasón fue padre de Salmón.
21 Salmón fue padre de Booz, y Booz fue padre de Obed.
22 Obed fue padre de Yesé, y Yesé fue padre de David.
Booz apteme aptáwa' Rut
1 Apmahágkek axta Booz aphakmo m'a átog nentaxnamakxa nak tegma apwányam, apchaqneykekxexa axta chá'a énxet elanagkokxak amya'a. Chaqhawók axta anhan apyeykhágwa'a m'a apteme pók apkeltennassama axta m'a Rut. Tén axta aptáha apcháneya s'e:
—Émpoho sekxo', exnata s'e. Apyo'ókmek axta m'a apteme pók, aphakmek axta m'a aphakxa axta. 2 Yetlókok axta anhan apkeláneyeykha Booz ma'a diez énxet'ák ekha kéláyo axta m'a tegma apwányam, apkeltamhók axta nahan exnakha m'a aphakxa axta. Xama axta apheyncha'a m'a énxet'ák nak, 3 aptáhak axta Booz apcháneya apteme pók se'e:
Makók kayenyók xapop ma'a Noemí nenteme egmók Elimélec axta xapop apagkok, cham'a Noemí ekweykta axta ényeykento m'a yókxexma Moab. 4 Éltamhók eyke ey'asagkohok xép, apmenyeyk sa' agkok emekxa', tásek elyentamakpohok emekxak se'e kaxwo' nak apháncha'a nak se'e ektáha nak apweteykegkoho, tén han se'e énxet'ák ekha kéláyo nak tegma apwányam. Payhawók xeyep emekxak xapop apagkok axta m'a Elimélec, hakte apteme pók apagko' axta exchep ma'a. Sa' agkok emakók emekxa', héltennés sa', hakte payhawók ko'óxa amekxak ma'a memako enxoho exchep emekxa'.
Aptáhak axta apchátegmowágkokxo apteme pók se'e:
—Amekxak sa'.
5 Tén axta aptáha Booz apcháneya s'e:
—Ey'asagkoho sa' xép apmákxo enxoho m'a Noemí nak xapop agkok, emekxak sa' nahan ma'a Rut, cham'a kelán'a tampe' eñama axta m'a yókxexma Moab, yaqwayam sa' megkamassegwomek ekyetno apwesey apteme apagkok ma'a atáwa' axta apketsapma.
6 Aptáhak axta apchátegmowágkokxo apteme pók apleg'a aptáha apcháneya xa:
—Eyke mowanchek amekxak ektáha enxoho xa ektáha nak, hakte anaqtawasha katnehek ko'o m'a étchek nak, meyke xapop apagkok katnahagkok. Apmenyeyk agkok xép emekxa', apwanchek emekxa', agkeyásekxak sa' eyke ko'o exchep ma'a sepayhémo nak yaqwayam amekxa'.
7 Yetnegkek axta nahan apkeltémakxa chá'a énxet'ák Israel ma'a nanók axta: apmeyásekxeyk axta agkok chá'a pók ma'a ekpayhémo nak ektáha apagkok ma'a apteme pók, essenhan ma'a ekpenchásexko enxoho chá'a élánamáxche amya'a ekmomaxche xama aqsok essenhan kélyamasma, elkok axta chá'a xama apkeltéto apmagkok ma'a ektáha enxoho apmeyáseykekxa pók aqsok, essenhan m'a apyamasma enxoho chá'a egkések ma'a pók. Cháxa apkeltémakxa axta chá'a xa ektáha nak yaqwayam kólya'asagkohok ma'a aqsok apkeláneyak. 8 Aplekkek axta apkeltéto apmagkok ma'a Booz apteme pók, apméssek axta m'a Booz. Aptáhak axta apcháneya s'e:
—Emekxa sa' xép.
9 Tén axta Booz aptáha apkeláneya m'a énxet'ák ekha axta kéláyo tén han ma'a ektáha axta apkelwayam ma'a:
Kélyókxoho kéxegke kélwetágkohok sakhem sekmákxo ko'o Noemí ekyenyeykekxa xapop apagkok axta m'a Elimélec, Quilión, tén han ma'a Mahlón. 10 Kélwetágkok nahan sekmákxo ko'o m'a Rut yaqwayam atnehek etáwa', kelán'a tampe' eñama axta Moab, yaqwayam enxoho keytek aqsa makham apwesey ektáha apagkok xapop ma'a Mahlón, cham'a atáwa' apketsapma axta. Keñe sa' megkamassésaxcheyk apwesey ektáha apagkok Mahlón nepyeseksa m'a apteme apnámakkok, megkalwagqamaxcheyk sa' nahan se'e apchókxa nak. Kéxegke kélteme kélweteykegkoho s'e sakhem nak.
11 Aptáhak axta apkelátegmowágko apyókxoho énxet'ák ekha kéláyo s'e, tén han ma'a ektáha axta apkelwayam ma'a:
—Naqso', negko'o negweteykegkoho. ¡Sa' eyke etnéssesek Wesse' egegkok kelán'a ekmako nak katxek apxagkok ma'a apteméssessamakxa axta m'a Raquel, tén han ma'a Lía, ekxámáseykekxo axta m'a énxet'ák Israel eñama m'a atawán'ák natámen! Etne sa' xép énxet ekxámokma aqsok apagkok ma'a Efrata, xama énxet kélya'áseykegkoho m'a yókxexma Belén. 12 Wesse' egegkok sa' egkések ekxámokma agko' apketchek eñama xa kelán'a nak. Xámok agkók sa' katnehek apnámakkok, sa' kaxhok ma'a ekweykenxa axta apwete ma'a Fares, Judá axta apketche tén han Tamar.
13 Apmeyk axta Booz ma'a Rut. Apyepetcha'ak axta nahan, keñe Wesse' egegkok apmésa yaqwayam katnehek lóso', tén han apmésa yaqwayam kótak étche.
14 Tén axta kelán'ák ektáha eyáneya Noemí s'e:
¡Apcheymákpoho sa' chá'a kólteméssesek Wesse' egegkok, apméssek sakhem xama atáwen yaqwayam etaqmelchesek chá'a exche'! ¡Etnoho annal'a kélya'áseykegkoho ekyókxoho kañe' Israel xa atáwen nak xeye'! 15 Sa' egkések ekwasqápeykekxoho exche' xa, etaqmelchesek sa' neyseksa ekteme ekwányamo', hakte atánegken étche exche' m'a, ekmámenyého agko' nak chá'a, ekyeykhágweykmoho nak xeye' eyásekhayo, mexnawo nak ma'a siete étchek nak.
16 Cheynchek axta Noemí m'a sakcha'a, héssek axta awáxok, peyk axta kawánegkeshok agko'. 17 Xama axta élwet'a m'a ekheykha axta ketók axagkok, axta táhak élpaqmeta s'e:
¡Wet'ak kaxwók xama yaqwayam katnehek étche Noemí!
Kélteméssessek axta nahan apwesey Obed. Cháxa apyáp axta Jesé xa, apyáta' axta m'a David.
David apyapmeyk nano'
18 Keso aptawán'ák neptámen axta Fares se'e: Fares axta apketche m'a Hesrón, 19 keñe axta Hesrón apketche m'a Ram. Ram axta apketche m'a Aminadab, 20 Aminadab axta apketche m'a Nahasón, Nahasón axta apketche m'a Salmón, 21 Salmón axta apketche m'a Booz, keñe axta Booz apketche m'a Obed, 22 Obed axta apketche m'a Jesé, tén axta Jesé apketche m'a David.