Rut y Booz en la era
1 Después Noemí, la suegra de Rut, le dijo:
«Hija mía, es mi obligación buscarte un hogar, para que puedas ser feliz.
2 Booz es nuestro pariente, y tú ya has estado trabajando con sus criadas. Precisamente esta noche él va a separar la paja del grano de cebada.
3 Así que báñate y perfúmate, y ponte el mejor de tus vestidos, y ve a la era; pero no te presentes ante ese hombre hasta que haya acabado de comer y de beber.
4 Y cuando se vaya a dormir, fíjate en dónde se acuesta; y ve luego y levanta el manto con que se cubre los pies. Entonces él te dirá lo que tienes que hacer.»
5 Y Rut respondió:
«Haré todo lo que tú me mandes hacer.»
6 Y Rut fue a la era e hizo todo lo que su suegra le mandó hacer.
7 Y cuando Booz terminó de comer y beber, y estaba muy contento, se retiró a dormir junto a un montón de cebada. Entonces Rut llegó sigilosamente, descubrió los pies de Booz y se acostó.
8 A eso de la medianoche, Booz despertó sobresaltado y, al darse la vuelta, se dio cuenta que había una mujer acostada a sus pies.
9 Entonces le preguntó:
«¿Quién eres?»
Y ella respondió:
«Soy Rut, tu sierva. Protege a esta sierva tuya bajo tu manto, porque tú eres mi pariente cercano.»
10 Booz le dijo:
«¡Que Dios te bendiga, hija mía, por esto que has hecho! Al final, tu bondad ha sido mayor que al principio, pues no has ido a buscar a otros más jóvenes que yo, pobres o ricos.
11 No te preocupes, hija mía. Yo haré contigo lo que tú me digas, pues toda la gente de mi pueblo sabe que eres una mujer ejemplar.
12 Pero toma en cuenta que, aunque es verdad que yo soy uno de tus parientes cercanos, hay otro aún más cercano que yo.
13 Duerme aquí esta noche; y mañana, cuando sea de día, si él te rescata, está bien; que te rescate. Pero si no te quiere rescatar, yo lo haré. Pongo al Señor como testigo. Ahora descansa, y hasta mañana.»
14 Y Rut durmió a los pies de Booz, pero al amanecer se levantó antes de que se pudieran reconocer unos a otros, pues Booz le dijo que nadie debía saber que una mujer había estado en la era.
15 Pero antes le dijo:
«Quítate el manto, y sujétalo.»
Ella lo extendió, y él echó allí seis medidas de cebada, luego se las echó al hombro, y Rut se fue a la ciudad.
16 Cuando llegó con su suegra, esta le preguntó:
«¿Qué pasó, hija mía?»
Y Rut le contó todo lo que había sucedido con Booz.
17 Y añadió:
«Me dio estas seis medidas de cebada y me dijo: “Estas son para que no regreses con las manos vacías.”»
18 Entonces Noemí dijo:
«Espera un poco, hija mía, hasta ver cómo se resuelve este asunto, porque Booz no descansará, hasta dejarlo arreglado.»
Booz apchápeykha Rut
1 Xama ekhem axta táhak eyáneya Noemí Rut se'e:
—Kéméxcheyk ko'o kaxwók xeye' ategyesha atáwa', yaqwayam sa' etaqmelchessásekxak ekha. 2 Kalano, sa' emyekxak nenteme egmók Booz namyep apagkok se'e axta'a nak yaqwayam yempássekxak apwa' apák ma'a hótáhap apaktek, cham'a ekmaheykegkaxa axta exche' élmoma hótáhap apaktek ma'a apkelchekha. 3 Kayaqpes sa' sekxók yegmen, tén sa' kaxpaqhaxchek sokmátsa, kalántaxnekxa sa' ma'a élántaxno apkeltaqmalma apagko' nak, tén sa' kamhagkok ma'a namyep. Eyke nágkaltamho aqsa sekxók étak Booz neyseksa mesawhoma m'a apto, tén han mémasso m'a apyà nak. 4 Kataqmelchesho sa' kalanha m'a apmakókxa enxoho étek etyenek, tén sa' kay'ammok keyxnessessók néten ma'a apchaqlamap, yáxña'akxoho sa' kanegkenchesek ma'a apmagkok, tén sa' keytek ma'a nápakha. Sa' eltennaksek nahan xeye' aqsok eyéméxko kalának ma'a.
5 Axta táhak Rut eyátegmowágkokxo s'e:
—Atnehek sa' ekyókxoho m'a ektáhakxa nak seyáneya. 6 Mahágkek axta Rut ma'a namyep. Temék axta ekyókxoho m'a éltamhókxa axta katnehek ma'a yepyámog. 7 Aptókek axta apto m'a Booz, apyenchek axta nahan ma'a apyà nak, payhékxeyk axta apwáxok. Tén axta apmako etyenek apyetna m'a nekha axta apkekhessamakxa m'a hótáhap apaktek. Yáma néwók axta anhan ekwokmo m'a Rut, taqmelchásegkók axta ekxega meyke eyókáseykha, yexnéssessekmek axta néten apchaqlamap eknegkenchesa yáxña'akxoho apmagkok, tén axta ekyetna m'a. 8 Axta'a eyseksók axta anhan apxátekhágwokmo m'a Booz, xama axta appeynchákpo apyetno, pelakkassek axta apwet'a xama kelán'a ekyetna m'a ekpayho apmagkok.
9 —¿Yaqsa exche'? —axta aptáhak apkelmaxneyáncha'a m'a Booz.
—Ko'o Rut, xép apchásenneykha —axta táhak eyátegmowágkokxo—. Émók ahagko' ko'o exchep, payhawók xép hetaqmelchesek. Émenyeyk ko'o exchep hetnehek aptáwa'.
10 —¡Wesse' egegkok sa' epasmok! —axta aptáhak apcháneya Booz—. Yeykhágwokmók agko' nak la'a exche' ekwetamaxche ektaqmalma ektáhakxa élane aqsok eñama megkayenseyam ekxéneykha awáxok ma'a atáwa' axta. Tásek axta eykhel'a kategyaha exche' pók énxet apketkok enxoho, maxnawo nak ko'o, meyke nak aqsok apagkok, essenhan ma'a ekxámokma nak aqsok apagkok, makke exche' katneyk —axta aptáhak apcháneya. 11 Nágkatneykha aqsa awáxok. Apkelya'ásegkók eyke kaxwók xeye' apyókxoho énxet'ák ahagkok ektáha kelán'a ektaqmalma ektémakxa. Atnehek sa' ko'o m'a ektáhakxa exchek seyáneya exche'. 12 Naqsók eykhe ko'o sekteme émók ahagko' xeye'. Yetneyk eyke nahan pók ekteme mók xeye'; eyke ektáha ketók agko' mók xeye' m'a, kaxnók ko'o. 13 Katyen sa' aqsa sekxók se'e, keso axta'a nak. Keñe sa' saka, apmakók sa' agkok elának ekpayhawo nak etnéssesek xeye' m'a énxet nak, tásek elána'; sa' agkok emakók elána', ko'o sa' alának nápaqtók ma'a Wesse' egegkok. Katyen sa' kaxwo' ekwokmoho élsaka.
14 Tenchek axta Rut Booz apmagkok xa axta'a nak. Xatakha'ak axta nahan amonye' élseyél'a, axta kalsakawok makham exma, hakte axta eltamhók Booz kólya'asagkohok ekmahágko xama kelán'a ekyo'ókmo m'a namyep apagkok nak.
15 Tén axta aptáha apcháneya s'e:
—Kasanta hana sekxók xa eyaqlamaxche nak, kapeykes, keynnaqtes sa' ekméyak nápakha'. Peykessek axta Rut ma'a eyaqlamaxche nak, tén axta Booz appalchessesa xama yágkentamáhak ekláneyo m'a hótáhap apaktek. Appasmeyk axta anhan Booz apya'ássesa néten éxna akpok ma'a ekseykha, tén axta ekmeyákxo makham ma'a apyawakxa tegma.
16 Xama axta ekwákxo Rut ma'a ekhakxa axta yepyámog. Axta entáhak élmaxneyáncha'a s'e:
—¿Háxko ektáhakxa ekweynchámeykha?
Keltennáseyha axta Rut ekyókxoho m'a apteméssesakxa axta m'a Booz. 17 Tén axta ektáha nahan eyáneya s'e:
—Egkéssek nahan apyókxoho s'e hótáhap apaktek nak, aptáhak nahan seyáneya s'e: “megkeyméxchek xeye' kataqhoho aqsa ekhakxa yepyámog meyke ekseykha.”
18 Tén axta Noemí ektáha eyáneya s'e:
—Rut kaleyx sa' aqsa kaxwo', háxko sa' kexaha katnehek. Mellókassemek sa' apyampe sakhem xa énxet nak ekwokmoho apwet'a m'a yaqwánxa etnehek.