Ventajas de la sabiduría
1 Hijos, escuchen las enseñanzas de su padre;
presten atención, y adquirirán entendimiento.
2 Yo les doy buenas enseñanzas;
no rechacen mis instrucciones.
3 También yo fui hijo, y tuve un padre;
era el hijo predilecto de mi madre.
4 Mi padre me enseñaba, y me decía:
«Guarda mis razones en tu corazón.
Cumple mis mandamientos, y vivirás.
5 Adquiere sabiduría e inteligencia,
y nunca te olvides ni te apartes
de las palabras de mi boca.
6 Ama a la sabiduría. Nunca la dejes,
y ella te cuidará y te protegerá.
7 En primer lugar, adquiere sabiduría;
sobre todas las cosas, adquiere inteligencia.
8 Hónrala, y ella te enaltecerá;
abrázala, y ella te honrará.
9 Adorno de gracia pondrá sobre tu cabeza;
te coronará con una bella diadema.»

10 Hijo mío, óyeme y acepta mis razones,
y los años de tu vida se alargarán.
11 Yo te muestro el camino de la sabiduría,
y te llevo por senderos de rectitud.
12 Tus pasos no encontrarán obstáculos,
y cuando corras no tropezarás.
13 Retén mis consejos; no los abandones.
Resguárdalos, porque te darán vida.
14 No vayas por la senda de los impíos,
ni sigas el camino de los malvados.
15 Deja esa senda, no vayas por ella;
apártate de ella y sigue adelante.
16 Ellos no duermen si no han hecho mal;
pierden el sueño si no hacen caer a alguno.
17 Se alimentan con la maldad;
apagan su sed cometiendo robos.
18 Pero la senda de los justos es como la aurora:
¡su luz va en aumento, hasta la plenitud del día!
19 El camino de los impíos es como la oscuridad;
¡ni siquiera saben contra qué tropiezan!

20 Hijo mío, presta atención a mis palabras;
inclina tu oído para escuchar mis razones.
21 No las pierdas de vista;
guárdalas en lo más profundo de tu corazón.
22 Ellas son vida para quienes las hallan;
son la medicina para todo su cuerpo.
23 Cuida tu corazón más que otra cosa,
porque él es la fuente de la vida.
24 Aparta de tu boca las palabras perversas;
aleja de tus labios las palabras inicuas.
25 Dirige la mirada hacia adelante;
fíjate en lo que tienes delante de tus ojos.
26 Piensa qué camino vas a seguir,
y plántate firme en todos tus caminos.
27 Apártate del mal. No te desvíes
ni a la derecha ni a la izquierda.
Sẽlyáteyeykegkoho yaqwayam kataqmelhok nenxega
1 Kélketchek, kólyahakxoho
chá'a appeywa kélyáp;
kóltaqmelchesho chá'a
kélháxenmo yaqwayam kólmok
kélyekpelchémo aqsok.
2 Ekméssek ko'o m'a
ektaqmalma séltámeséyak kéxegke,
nágkólyenyaw aqsa m'a
nélxekmowásamáxche ahagkok.
3 Hakte kélketche
axta ko'óxa:
awanhek axta
seyásekhayo m'a méme
4 axta etnehek chá'a
hélxekmósagkok táta s'e:
“Epekken apwáxok
se'e sekpeywa nak;
elána m'a séltamhókxa
enxoho chá'a elána',
keñe sa' kawegqohok apha.
5 Ema negya'áseykegkoho aqsok
tén han negyekpelchémo;
nágkalwánaqmágwom ma'a
sektémakxa nak chá'a sekpeywa.
6 Yásekhoho m'a
ektémakxa nak
negya'áseykegkoho aqsok,
ná eyensem aqsa,
sa' kamyók chá'a exchep xa.
7 Elmeyókasho chá'a
amonye' emok ma'a
negya'áseykegkoho aqsok,
tén han negyekpelchémo.
8 Yásekhoho sa',
keñe sa' katnéssesek
néten kéláyo;
epathet sa',
tén sa' katnéssesek
ekha kélyeheykekxoho;
9 ¡kagkések sa'
kélnatanma ektaqmela,
katchessesek sa'
apqátek apketchesso
apqátek élyenma!”

10 Hatte, yeyxho
chá'a sekpeywa,
ema chá'a takha',
keñe sa' exámekxak
apyeyam apha.
11 Ko'o sa' eyntamok ma'a
ámay ekyetnamakxa nak
negya'ásegwayam aqsok:
wának sa' nahan étlók
ma'a ámay ekpéwomo nak,
12 meykexa nak
chá'a kalya'aksexma
neyseksa apxega,
metlápegwomek sa' chá'a
neyseksa apkenye.
13 Emyow sa' ma'a
sélxekmowáseyak axta,
ná eyenyekxa aqsa;
elána' sa' chá'a,
hakte cháxa yaqwayam
chá'a kagkések
ekyennaqte apnények xa.
14 Ná elyetlawha
apkelmahágkaxa m'a
énxet'ák élmasagcha'a
nak apkeltémakxa',
ná etne han ma'a
aptamheykegkaxa
ekmaso nak.
15 Ná étlow ámay
apagkok nak ma'a;
ná epéwho chá'a,
exeg aqsa,
16 hakte menaqtének
chá'a axta'a melánegko
enxoho aqsok ekmaso m'a;
megkalnáphek tén ma'a
metnéssessekmoho
enxoho chá'a exma
ekmaso xama énxet.
17 ¡Cham'a aptéyak ma'a
ekmaso nak nentémakxa',
keñe apyenéyak ma'a
apkelyennaqtésamakpoho
nak chá'a elanagkok
aqsok ekmaso!

18 Máxa kaxwe
ekteyapma ekhem
élsassóxmal'a ámay
apagkok ma'a énxet'ák
élpéwomo nak apkeltémakxa':
kataqmelchesagkohok
aqsa kalsaksek exma,
ekwokmoho m'a
ekyennaqwokmo
élsassóxma.
19 Kayáqtéshok
eyke exma ámay
apagkok ma'a énxet'ák
élmasagcha'a nak
apkeltémakxa';
¡melya'asagkehek chá'a
m'a ektáha enxoho
élpelápagkasso!

20 Hatte, etaqmelchesho
chá'a apháxenmo sekpeywa;
yeyxho chá'a sektáhakxa
enxoho chá'a seyáneya.
21 Ná elwatés chá'a elanha;
¡epekken apwáxok!
22 Hakte cháxa ekmésso
chá'a élyennaqte apnénya'ák
tén han élyennaqte
apyempe'ék apyókxoho
m'a ektáha nak
chá'a apkelweteykekxa'.
23 Elanagkoho chá'a
élchetámeykha apwáxok,
hakte cháxa éñamakxa
ekyennaqte nak
egnények xa.
24 Ná exén chá'a aqsok
megkamámnaqsoho nak;
étnakhés ma'a ektémakxa
nak negmowána amya'a.
25 Yenmexho aqsa
chá'a apmonye',
nágyaháxehekxa chá'a.
26 Etaqmelchesho
chá'a apkelányo m'a
apmahágkaxa enxoho chá'a,
tén sa' tásek chá'a
katnehek apxega.
27 Ná étnakhágwom
chá'a ámay apagkok;
nágyoho kasógwok apxega.