Exhortación a un rey
1 Palabras proféticas del rey Lemuel, que su madre le enseñó.

2 ¿Qué puedo decirte, hijo mío?
¿Qué puedo decirte, hijo de mis entrañas?
¿Qué puedo decirte, respuesta a mis oraciones?
3 Que no entregues tu vigor a las mujeres,
ni vayas por caminos que destruyen a los reyes.

4 Lemuel, hijo mío,
no está bien que los reyes beban vino,
ni que los príncipes beban sidra;
5 no sea que por beber se olviden de la ley,
y tuerzan el derecho de todos los afligidos.
6 Sea la sidra para el que desfallece,
y el vino para los de ánimo amargado.
7 ¡Que beban y se olviden de sus carencias!
¡Que no se acuerden más de su miseria!

8 Habla en lugar de los que no pueden hablar;
¡defiende a todos los desvalidos!
9 Habla en su lugar, y hazles justicia;
¡defiende a los pobres y menesterosos!
Elogio a la esposa ejemplar
10 Mujer ejemplar, ¿quién dará con ella?
Su valor excede al de las piedras preciosas.
11 Su esposo confía en ella de todo corazón,
y por ella no carece de ganancias.
12 Siempre lo trata bien, nunca mal,
todos los días de su vida.
13 Sale en busca de lana y de lino,
y afanosa los trabaja con sus manos.
14 Se asemeja a una nave de mercaderes,
que de muy lejos trae sus provisiones.
15 Aun durante la noche se levanta
para dar de comer a su familia
y asignar a las criadas sus deberes.
16 Pondera el valor de un terreno, y lo compra,
y con lo que gana planta un viñedo.
17 Saca fuerzas de flaqueza,
y con ahínco se dispone a trabajar.
18 Está atenta a la buena marcha de su negocio,
y por la noche mantiene su lámpara encendida.
19 Sabe cómo manejar el huso,
y no le es ajeno manejar la rueca.
20 Sabe ayudar a los pobres,
y tender la mano a los menesterosos.
21 Cuando nieva, no teme por su familia,
pues todos ellos visten ropas dobles.
22 Ella misma se hace tapices,
y se viste de lino fino y de púrpura.
23 Su esposo es bien conocido en la ciudad,
y es parte del consejo local de ancianos.
24 Las telas que hace, las vende,
y provee a los comerciantes con cinturones.
25 Se reviste de fuerza y de honra,
y no le preocupa lo que pueda venir.
26 Habla siempre con sabiduría,
y su lengua se rige por la ley del amor.
27 Siempre atenta a la marcha de su hogar,
nunca come un pan que no se haya ganado.
28 Sus hijos se levantan y la llaman dichosa;
también su esposo la congratula:
29 «Muchas mujeres han hecho el bien,
pero tú las sobrepasas a todas.»
30 La belleza es engañosa, y hueca la hermosura,
pero la mujer que teme al Señor será alabada.
31 ¡Reconózcase lo que ha hecho con sus manos!
¡Sea alabada ante todos por sus logros!
Ektáhakxa siete wesse' apwányam Lemuel appeywa
1 Lemuel appeywa wesse' apwányam axta m'a Masá, ektémakxa axta élxekmósso egken:

2 Hatte,
seyásekhayo
ahagko' nak,
segkésso axta Dios
eñama sélmaxnagko,
¿yaqsa eyeyméxko
kaxwók atnehek
wának xép?
3 Nágyoho kasawhaksek
ektémakxa apyennaqte
m'a kelán'ák nak,
hakte cháxa
eknaqtawáseykencha'a
nak chá'a m'a
apkelwesse'e apkelwányam.
4 Lemuel, asagkek énagkok
apkelwesse'e apkelwányam
tén han apkeltaqmelchesso
nak apkelókxa m'a vino
keñe han ma'a
anmen ekyennaqte nak,
5 hakte kalwánaqtésegmak ma'a
ektémakxa nak segánamakxa'
melanagkehek ma'a ekpayhawo
nak kólteméssesek ma'a
énxet'ák apkelmopyóseka nak.

6 Yoho aqsa
énagkok vino
tén han anmen
ekyennaqte m'a
énxet'ák peya
nak eletsapok,
tén han ma'a
élyentaxnamo nak
chá'a apkelwáxok;
7 ¡énagkok sa'
apagkok ma'a,
kamaskok sa'
kalxének apkelwáxok
meyke aqsok apagkok,
tén han ektémakxa
apkellegeykegkoho!

8 Yátegmakkasák
amya'a m'a
megkalmopwána
nak elxének
ektémakxa apheykha;
¡elmeyow ma'a énxet'ák
meyke nak élmasma!
9 Énnaqtés
chá'a appeywa,
elánekxés chá'a
ektémakxa apheykha;
¡epásem chá'a
m'a meyke nak
aqsok apagkok,
tén han ma'a
apkelmopyóseka nak!
Entáwa' ektaqmalma nak ektémakxa
10 Askehek agwetak
entáwa' ektaqmalma
nak ektémakxa';
¡yeykhásseykmók ektémakxa
ekmomnáwa m'a meteymog
éltaqmalma nak!
11 Awanhek chá'a
katnehek apcháyo
atáwa' m'a kelán'a nak,
megkeymaxcheyk ma'a
xama aqsok enxoho.
12 Tásek chá'a
katnehek ekteméssesakxa
atáwa' yókxoho ekhem,
neyseksa ekha,
megkasagkehek chá'a.
13 Kaxog chá'a kategyek
nepkések apwa'
tén han yátépépe',
atsók agko' han chá'a
kótek kalának apáwa.
14 Makhawók chá'a
kaleñék kalsanták
ma'a nento,
ektémól'a yántakpayhe
élseykhal'a chá'a aqsok.
15 Amonye' élseye
chá'a kaxatakha',
keñe kalagkok
ektéyak ma'a étchek,
tén han kalxekmósek
chá'a yaqwánxa
kalanagkok ma'a
élásenneykha nak.
16 Kalanok chá'a
ektémakxa xapop
keñe kamok chá'a,
kaknekxak chá'a
anmen yámet
ekyánmaga m'a
ektamheykha nak.
17 Kayhek han émpehek,
yetlo ekwasqápeykekxoho
chá'a kalának ektamheykha.
18 Kalanagkohok chá'a
élyánmagkásamáxche
yaqwayam kataqmelek ekxega,
kammohok chá'a axta'a
eyseksók ektamheykha.
19 Eknexpagá agko'
chá'a katnehek,
eyótma agko' han
chá'a katnehek.
20 Kalmésagkok chá'a
aqsok ma'a meyke
nak aqsok apagkok,
kapasmok han chá'a
m'a ekha nak chá'a
eyeyméxchexa aqsok.
21 Megkatnéssesha
awáxok ekheykha
nak axagkok
apteyekmo enxoho yeyam,
hakte yetneyk
katnehek apyókxoho
apkelnaqta apkelyentaxno.
22 Élane agko' han
katnehek ma'a yát'apáwa,
kalántaxnekxak han
chá'a m'a élántaxno
apkeltaqmalma nak.
23 Kólya'asagkohok
han chá'a atáwa' m'a
apyawakxa nak tegma,
exek chá'a nepyeseksa
énxet'ák ekyawe agko'
nak chá'a kéláyo.
24 Kalának chá'a apáwa
tén han nentete nenxet,
keñe kakxák chá'a ekha
ekyánmaga kalmések
ma'a apkexeykekxa
nak chá'a aqsok.
25 Kayhek nahan
émpehek ma'a,
kéláyo han,
megkeytnakhaksók
han awáxok ma'a
yaqwánxa enxoho
katnehek amonye'.
26 Tásek chá'a
katnehek ekpeywa
ekxeyenma aqsok,
yetlo ektaqmeleykha
awáxok nahan chá'a
kalxekmósek námakkok.
27 Kataqmelchesek
chá'a axagkok,
megkaxek aqsa
chá'a m'a axagkok
katwok ekto,
katneykha chá'a.
28 Kaltaqmalmakha
chá'a apkelpeywa
exének étchek
tén han ma'a atáwa',
etnehek chá'a s'e:
29 “Xámok eykhe
kelán'a élmowancha'a
nak éltamheykha,
yeykhásseykmók eyke
exche' ekmowána
ektamheykha m'a
ekyókxoho kelán'ák nak.”
30 Awanchek
hẽlyexanchesha
m'a ektémakxa
nak ekma egwáxok
anlanok kelán'a,
megkawegqók eyke
m'a ektémakxa
nak ektaqmalma;
eyke payhawók
kataqmalmakha nempeywa
anxénmakha m'a
kelán'a eyáyo nak
Wesse' egegkok.
31 ¡Kataqmalmakha
kélpeywa kólxénmakha
nápaqta'awók ma'a
apyókxoho énxet'ák nak!
¡Kólxén ektáha naqsók
ma'a ekyókxoho
aqsok élane nak!