1 Mejor tener buena fama que mucha riqueza;
la buena fama es mejor que la plata y el oro.
2 El rico y el pobre coinciden en algo:
a uno y otro los hizo el Señor.
3 El que es astuto, ve el peligro y se esconde;
el que es ingenuo, sigue adelante y es afectado.
4 El Señor recompensa a los que le temen
con riquezas, honra y vida, si son humildes.
5 El camino del perverso está lleno de trampas y espinas;
quien se cuida a sí mismo, se cuida de seguirlo.
6 Enseña al niño a seguir fielmente su camino,
y aunque llegue a anciano no se apartará de él.
7 Los ricos son los amos de los pobres;
los deudores son esclavos de los prestamistas.
8 El que siembra maldad, maldad cosechará;
¡el Señor destruirá su insolente violencia!
9 ¡Bendito sea quien ve a otros con bondad
y comparte su pan con el indigente!
10 Expulsa al blasfemo, y se acabarán las peleas,
cesarán los pleitos y las ofensas.
11 El rey ama y brinda su amistad
al hombre de corazón puro y labios amables.
12 El Señor es guardián del conocimiento,
pero trastorna los planes de los traidores.
13 El perezoso arguye: «¡Hay un león en la calle!
Si salgo, ¡seré hombre muerto!»
14 Los labios de la mujer ajena son un abismo,
en donde cae el que provoca la ira del Señor.
15 La necedad va ligada al corazón del joven,
pero la vara disciplinaria le quita lo necio.
16 Oprimir al pobre para hacerse rico,
o hacer al rico más rico, conduce a la pobreza.
Treinta dichos egipcios
17 Inclina tu oído y escucha las palabras de los sabios;
aplica tu corazón a mi sabiduría.
18 Es una delicia, si la guardas dentro de ti
y si la afirmas sobre tus labios.
19 Hoy te la he dado a conocer
para que pongas tu confianza en el Señor.

20 ¿Acaso no te he escrito treinta dichos
para impartirte consejos y conocimientos?
21 Te he dado a conocer palabras de verdad,
para que las lleves a quienes te enviaron.

22 No te aproveches del pobre porque es pobre,
ni prives al afligido de un juicio justo,
23 porque el Señor defenderá su causa
y les quitará la vida a quienes les quiten todo.
24 No tengas nada que ver con gente violenta,
ni te hagas amigo de gente agresiva,
25 para que no imites su conducta
y tú mismo te tiendas una trampa.

26 No te comprometas por otros,
ni salgas fiador de nadie.
27 ¿Por qué han de quitarte hasta la cama
si resulta que no tienes con qué pagar?

28 No traspases los linderos de antaño
que tus antepasados establecieron.

29 Cuando veas alguien que hace bien su trabajo,
no lo verás entre gente de baja condición
sino que estará en presencia de reyes.
1 Tásek kataqmelek
chá'a nenxénamaxche',
kaxnók anxámasagkok
ma'a aqsok egagkok,
tásek antemhek
ekha sẽláyo,
kaxnók kaxek
ekxámokma m'a
sawo ekyátekto
ekmomnáwa,
tén han ma'a sawo
ekmope ekmomnáwa.

2 Hawók mók
ektémakxa m'a
ekxákma nak
aqsok apagkok
tén han meyke nak
aqsok apagkok:
Wesse' egegkok
axta apkelane xa
apqánet nak.

3 Étak chá'a aqsok
ekmaso m'a énxet
ekha nak chá'a
élchetámeykha apwáxok,
keñe étnakhaksek chá'a;
keñe m'a meyke nak chá'a
élchetámeykha apwáxok,
exog aqsa,
keñe eñegkohok
chá'a ektemégweykmoho
exma ekmaso.

4 Hegwetaksohok
ekxákma aqsok
egagkok ma'a
nenteme nak chá'a
megkeymáxkoho egwáxok,
tén han ma'a nenteme nak
negáyo Wesse' egegkok,
ekha sẽláyo han antéhek,
hegwetaksek han ekwenaqte
negweynchámeykha.

5 Xámok kelhanma
ámay apagkok ma'a énxet
ekmaso nak aptémakxa';
tén han am'ák,
étnakhaksek eyke chá'a
m'a apmeyámakpoho
apagko' nak chá'a.

6 Elxekmós aptémakxa
ektaqmela sakcha'a
aptáhakxa nak
makham ketchetse',
keñe sa' ma'a aptáha
enxoho apwányamo,
megkalwánaqmék chá'a.

7 Ekxákma apkelnaqta
aqsa etnehek wesse' m'a
nepyeseksa nak énxet'ák
meyke aqsok apagkok;
keñe m'a apmassáseykha
nak chá'a selyaqye
apagkok pók,
etnehek apkemha
apmonye' apagkok
ma'a ektáha nak
chá'a apmassáseykha
selyaqye apagkok.

8 Énxet aptekkesso
nak aqsok ekmaso,
kápekxak sa' aqsok
ekmaso aptekkesso;
¡Emasséssók sa'
Wesse' egegkok
yetlo aplómo apagko'!

9 Dios sa'
epasmok ma'a
énxet ektaqmeleykha
nak chá'a apwáxok
elanok apnámakkok,
eñama apkelmésso
chá'a aptéyak ma'a
énxet'ák meyke nak
aqsok apagkok.

10 Kéltekkessek
agkok ma'a énxet
megkeyxnegwayam
nak chá'a appeywa,
kamaskok ma'a
nélenmexamaxche',
nélyamatchásamáxche',
nénlókáseyak egmók.

11 Yásekhohok
wesse' apwányam ma'a
énxet megkeyxamaxkoho
nak chá'a apwáxok elána',
apxegexma chá'a
etnehek ma'a
appaqmeyesma
nak chá'a yetlo
ektaqmeleykha
appeywa elána'.

12 Elanha chá'a
Wesse' egegkok
ma'a énxet
apya'áseykegkoho
nak aqsok,
metnéssesek eyke
chá'a naqso'
aptáhakxa enxoho
m'a énxet apmopwána
nak chá'a amya'a.

13 Etnehek chá'a
epaqmétek énxet
apháxamákpoho nak
chá'a etneykha s'e:
“Yámakméwa
yagqak ámay,
heyaqhek katnehek.”

14 Máxa máxek
ekmattawóneg agko'
ekpeywa m'a kelán'a
apha atáwa' élánegwayam
nak chá'a pók énxet,
apteyeykemxa nak
chá'a m'a énxet
apkeltaqnagko nak
Wesse' egegkok.

15 Aptémakxa apagko'
chá'a apketkók ma'a
élyeyháxma nak,
kamaskok eyke chá'a
kélnókásencha'a enxoho
yetlo kélyekpexcheteykha.

16 Énxet
apnaqtawáseykegkoho
nak meyke aqsok apagkok
yaqwayam exámasagkok
aqsok apagkok,
essenhan han ma'a
apkelmésso nak chá'a
aqsok apagkok ma'a
ekxákma nak aqsok apagkok,
meyke aqsok apagkok
sa' katnehek.
Treinta aqsok apkelxeyenma nak ma'a apkelya'áseykegkoho nak aqsok
17 Etaqmelchesho
apháxenmo ekyókxoho
aqsok apkelxeyenma
nak ma'a
apkelya'áseykegkoho
nak aqsok;
epekken apwáxok
ma'a ektáhakxa
enxoho sélxekmósso.
18 Kalkohok sa'
apwáxok appekkena
enxoho apwáxok,
apwanchek sa'
chá'a exénekxoho'.
19 Sakhem agko' xép
sekya'assásegwokmo
xa aqsok nak,
yaqwayam enxoho
etnehek apcháyo
m'a Wesse' egegkok.

20 Ektáxéssessek
xeyep treinta
ektémakxa amya'a,
ekhágko nak ma'a
sẽlpaqhetchesso nak,
tén han ma'a
negya'áseykegkoho
nak aqsok,
21 yaqwayam enxoho
kalxekmósek ektémakxa
nak negyekpelchémo
ekmámnaqso',
yaqwayam enxoho
kapéwhok apkeltennasso
m'a apkelmaxneyeykha
nak chá'a exchep.
- 1 -
22 Ná etwasagkoho
chá'a m'a meyke
nak aqsok apagkok,
eñama apteme
meyke aqsok apagkok,
ná eyaqhap eltamhok
esexnenak nápaqta'awók
segyekpelchémo m'a
meyke nak ekmasma,
23 hakte Wesse' egegkok
sa' epasmok ma'a,
keñe sa' eñássesagkohok
ma'a ektáha nak chá'a
apnaqtawáseykegkoho.
- 2 -
24 Ná etne
apkelásekhayókxa
tén han apkelxegexma'a
m'a énxet'ák
apkelyennaqteyáseykha
nak chá'a apyempe'ék,
tén han apkelnatheyáseykha
nak chá'a,
25 kaltamék katnehek
xép xa apkeltémakxa
élmasagcha'a nak ma'a,
apsexnánémap
apagko' etnehek.
- 3 -
26 Ná exén chá'a
xama enxoho
eyánmagkassesek
apméyak aqsok
ma'a pók énxet,
27 hakte méko
agkok xép
apyánmagkasso,
kawomhok sa'
kélyementama
m'a aptaháno
apyetnamakxa
nak néten.
- 4 -
28 Nágkólxegkásekxoho
chá'a xapop kélagkok
ma'a néxa appekkenmakxa
axta m'a kélyapmeyk
nanók axta kéxegke.
- 5 -
29 Énxet aptaqmelchessamo nak
chá'a apkelane aptamheykha,
etnehek sa' aptamheykha m'a
apheykegkaxa nak
apkelwesse'e apkelwányam,
metnehek sa' wesse' apagkok
ma'a meyke nak kéláyo.