El rey de Arad ataca a Israel
1 El rey cananeo de Arad habitaba en el Néguev, y cuando oyó que Israel venía por el camino de Atarín, salió a pelear contra ellos, y a algunos los hizo prisioneros.
2 Entonces Israel hizo un voto al Señor, y dijo:
«Si tú pones este pueblo en mis manos, yo destruiré sus ciudades.»
3 El Señor escuchó la petición de Israel, y le entregó a los cananeos. Israel destruyó entonces a los cananeos y a sus ciudades, y a ese lugar lo llamó Jormá.
La serpiente de bronce
4 Después los israelitas partieron del monte Hor, en dirección al Mar Rojo, para rodear la tierra de Edom, y en el camino el pueblo se desanimó
5 y murmuró contra Dios y contra Moisés:
«¿Para qué nos hiciste salir de Egipto? ¿Para hacernos morir en este desierto? ¡No hay pan ni agua, y ya estamos hartos de este pan tan liviano!»
6 Entonces el Señor mandó serpientes venenosas entre el pueblo, para que los mordieran, y muchos del pueblo de Israel murieron.
7 El pueblo fue a ver a Moisés, y le dijo:
«Hemos pecado al murmurar contra el Señor y contra ti. ¡Ruégale al Señor que nos quite estas serpientes!»
Y Moisés oró por el pueblo,
8 y el Señor le dijo a Moisés:
«Haz una serpiente como estas, y ponla en un asta. Todo el que sea mordido y la mire, vivirá.»
9 Moisés hizo una serpiente de bronce, y la puso sobre un asta; y cuando alguna serpiente mordía a alguien, si miraba a la serpiente de bronce, seguía con vida.
Los israelitas rodean la tierra de Moab
10 Los hijos de Israel partieron de allí y acamparon en Obot.
11 Al partir de Obot, acamparon en Iyé Abarín, en el desierto que está enfrente de Moab, por donde sale el sol.
12 Al partir de allí, acamparon en el valle de Zered.
13 Al partir de allí, acamparon al otro lado del río Arnón, que está en el desierto y que va más allá del territorio del amorreo. Este río Arnón es el límite entre los moabitas y los amorreos.
14 Por eso en el libro de las batallas del Señor puede leerse:

«… lo que hizo en el Mar Rojo
y en los arroyos de Arnón,
15 y en la corriente de los arroyos
que va a parar en Ar
y se detiene en los límites de Moab.»

16 De allí siguieron hasta Ber, es decir, el pozo donde el Señor le dijo a Moisés: «Reúne al pueblo, que voy a darles agua.»
17 Israel entonó allí este cántico:

«¡Canta, pozo! ¡Deja fluir el agua!
18 Los grandes señores cavaron este pozo;
¡con sus cetros lo cavaron
los nobles y los príncipes del pueblo!»

Del desierto se dirigieron a Matana,
19 de Matana a Najaliel, de Najaliel a Bamot,
20 y de Bamot al valle que está en los campos de Moab, y a la cumbre del Pisga, que mira hacia el desierto.
Israel derrota a Sijón
(Dt 2.26-37)
21 Israel envió embajadores a Sijón, el rey de los amorreos, para decirle:
22 «Voy a pasar por tu tierra. No iremos por los sembrados ni por las viñas, ni beberemos agua de tus pozos. Iremos por el camino principal, hasta salir de tu territorio.»
23 Pero Sijón no permitió que Israel pasara por su territorio, sino que juntó a todo su ejército y salió al desierto para pelear contra Israel. Al llegar a Yahás,
24 Israel hirió a Sijón a filo de espada y se posesionó de su tierra, desde Arnón hasta Jaboc y hasta los hijos de Amón, porque la frontera de los hijos de Amón era fuerte.
25 Israel se apoderó de todas estas ciudades, y habitó en todas las ciudades de los amorreos, y en Jesbón y todas sus aldeas.
26 Jesbón era la ciudad de Sijón, el rey de los amorreos que antes había tenido guerra con el rey de Moab, y se había apoderado de toda su tierra, hasta Arnón.
27 Por eso dicen los proverbistas:

«¡Vengan todos a Jesbón!
¡Que vuelva a levantarse la ciudad de Sijón!
28 Porque de Jesbón salió fuego;
de la ciudad de Sijón salieron llamas
que consumieron las ciudades de Moab
y las señoriales alturas de Arnón.

29 »¡Ay de ti, Moab!
¡Quedaste destruido, pueblo de Quemos!
Tus hijos fueron puestos en fuga,
y tus hijas fueron hechas cautivas
del rey Sijón de los amorreos.

30 »¡Pero nosotros devastamos su reino!
Jesbón quedó en ruinas hasta Dibón,
pues la destruimos hasta Nofa y Medeba.»
Israel derrota a Og de Basán
(Dt 3.1-11)
31 Fue así como Israel llegó a habitar la tierra de los amorreos.
32 Además, Moisés mandó exploradores a Jazer, y se apoderaron de sus aldeas y desalojaron a los amorreos.
33 Cuando volvieron, lo hicieron por el camino de Basán; pero Og, el rey de Basán, salió con todo su ejército a combatirlos, y pelearon en Edrey.
34 Entonces el Señor le dijo a Moisés:
«No le tengas miedo, porque a él y a todo su pueblo yo los pondré en tus manos, lo mismo que a su tierra, y harás con él lo mismo que hiciste con Sijón, el rey amorreo que habitaba en Jesbón.»
35 Y los israelitas hirieron de muerte a Sijón y a sus hijos, y a todo su ejército. No dejaron con vida a nadie. Así se apoderaron de su tierra.
Israelitas apma yókxexma Hormá
1 Xama axta apleg'a amya'a wesse' apwányam cananeo cham'a tegma apwányam nak Arad, aphama axta m'a yókxexma Négueb, apkelxegakmo israelitas ma'a ámay nak Atarim, apkelanyexágkek axta apkelnápeykpo, apkelmeyk axta han nápakha. 2 Tén axta israelitas apteméssesa naqsók apkelpeywa apmésa Wesse' egegkok aptáha s'e: Empasmeyk sa' agkok yaqwayam agmok negko'o m'a apchókxa nak, agmasséssók sa' negko'o m'a apyókxoho tegma apkelyawe apagkok nak. 3 Apméssek axta nahan Wesse' egegkok israelitas ma'a aqsok apkelmaxnagko, appasmeyk axta apmenxena m'a cananeos, apmasséssekmek axta israelitas ma'a apyókxoho cananeos, yetlo m'a tegma apkelyawe apagkok nak, apteméssessama nak ekwesey Hormá xa yókxexma nak.
Yéwa kéleykmássesso sawo' ekyexwase
4 Apkelxegákxeyk axta makham israelitas apkeleñama m'a egkexe Hor, axta apkelpéwók ma'a ekpayho nak Wátsam Ekwányam Ekyexwase, aphaxnenchámeykxeyk axta m'a yókxexma Edom, yaqwayam enxoho melpéwók ma'a neyseksa nak. Apkelyampágwokmek axta nahan náxet ámay ma'a énxet'ák, 5 yetlókok axta nahan apkelpaqméteykha apkenmexeyncha'a m'a Dios, tén han ma'a Moisés. Aptáhak axta apkeláneya s'e:
—¿Yaqsa ektéma sẽlántekkessama nak negko'o kéxegke m'a Egipto? ¿Yaqwayam hẽlnáhapwak yókxexma meykexa énxet enxeykel'a? Méko yegmen negyenéyak enxoho, tén han nento. ¡Ẽlleklámegkek negko'o s'e nentéyak élmasagcha'a nak!
6 Apcha'ak axta Wesse' egegkok yéwa ekmáske nak am'ák, keltakxégkek axta, apxámok axta israelitas apkeletsapma. 7 Tén axta apkelya'aweykxo m'a Moisés. Aptáhak axta apcháneya s'e:
—¡Nenlánegkek negko'o mólya'assáxma nélpaqméteyncha'a nénmexeyncha'a m'a Wesse' egegkok, tén han xép! ¡Hẽlmaxnésses negko'o Wesse' egegkok, hegmasséssesek se'e yéwa nak!
Apkelmaxnakkek axta Moisés Wesse' egegkok apkeltamho meyaqmagkásekxeyk melya'assáxma m'a israelitas, 8 aptáhak axta apcháneya Wesse' egegkok se'e:
—Elána sa' xama yéwa kéleykmássesso ektéma nak xa, ekxen sa' naw'a xama yámet. Takxeyk sa' agkok chá'a xama énxet yéwa, elanok sa' chá'a m'a yéwa kéleykmássesso kélchexanma nak naw'a yámet, tén sa' ewagkasakpok chá'a teyp.
9 Apkelanak axta Moisés xama yéwa kéleykmássesso sawo' ekyexwase, tén axta apkexna néten naw'a yámet, tén axta m'a énxet ektáha axta chá'a ektakxo yéwa, apkelano chá'a m'a yéwa kéleykmássesso kéllane nak sawo ekyexwase, apwagkásekpo chá'a teyp.
Israelitas aphaxnenchámeykekxa yókxexma Moab
10 Apkelxegákxeyk axta makham ma'a israelitas, apkelpakxenwokmek axta m'a yókxexma Obot. 11 Apkelxegákxeyk axta makham apkeleñama m'a Obot, apkelpakxenwokmek axta m'a yókxexma lié-abarim, meykexa nak énxet, ekpayho nak ekteyapmakxa ekhem ma'a yókxexma Moab. 12 Cha'a apkelxegákxexa axta makham apkeleñama xa yókxexma nak, apkelpakxenwokmek axta m'a ényahamakxa nak yegmen Zéred. 13 Tén axta apkelxegákxo makham, apkelpakxenwokmek axta m'a neyp wátsam nak Arnón. Cháxa wátsam nak, yetnók ma'a yókxexma meykexa nak énxet, eyeynamo nak naw'a m'a yókxexma apagkok nak amorreos, ekyetnama nak neyseksa eyaqhémo néxa xapop ma'a yókxexma Moab, tén han ma'a amorreos apchókxa. 14 Cháxa keñamak ektéma nak ekxénamaxko m'a weykcha'áhak ekwesey nak Wesse' egegkok kempakhakma apagkok:

“Nélyeykhayak negko'o m'a Vaheb,
yókxexma nak Sufá,
tén han ma'a
ényahamakxa nak yegmen,
tén han ma'a wátsam Arnón,
15 tén han ma'a neyáwa nak
yegmen ényé
ekweykmoho nak ma'a
yókxexma Ar
tén han ekweykmoho nak ma'a
néxa xapop nak Moab.”

16 Apkelxegákxeyk axta makham apkeleñama m'a wátsam Arnón ekweykmoho m'a Beer. Cha'a ekyetnamakxa axta yámelchet ma'a, aptémakxa axta apkenagkama Wesse' egegkok Moisés se'e: “Yánchásekxa sa' énxet'ák, alagkok sa' ko'o yegmen.” 17 Tén axta israelitas aptéma apkelmeneykmassama s'e:

“¡Katyep yegmen yámelchet!
¡Kólmeneykmásses yámelchet!
18 ¡Apkelmetméyak axta aptemék yámet
apkelmeykha nak chá'a m'a
apkelámha apmonye'e.
Apkelmeta axta chá'a aptemék
yámet apkeltasqapeykha m'a
kelwesse'e!”

Apkelxegákxeyk axta makham israelitas apkeleñama yókxexma meykexa énxet, ekweykmoho m'a Mataná; 19 apkelxegákxeyk axta makham apkeleñama Mataná, ekweykmoho m'a Nahaliel, apkelxegákxeyk axta makham apkeleñama Nahaliel, ekweykmoho m'a Bamot, 20 tén axta apkelxegákxo makham apkeleñama m'a Bemot ekweykmoho m'a xapop ekyapwate, ekyetnama nak ma'a yókxexma Moab, ekpayho nak néten egkexe Pisgá, negwetayo nak ma'a yókxexma meykexa nak énxet.
Israelitas apyaqmasso wesse' apwányam Sihón
(Dt 2.26-37)
21 Apkeláphássek axta israelitas nápakha apseykha amya'a aphakxa Sihón, wesse' apwányam apagkok axta m'a amorreos, apkeltamho etnehek yának se'e: 22 “Negmakók eykhe negko'o ólyeykhak yókxexma apagkok. Mólántexek sa' eyke m'a namyep apagkok apkeneykekxexa nak aqsok, tén han ma'a élámhakxa nak anmen yámet, magyenagkek sa' nahan yegmen ma'a yámelchet apagkok nak, ólpéwhok sa' aqsa ólyeykhekxak xapop apagkok ma'a wesse' apwányam ámay apagkok nak.”
23 Axta eyke ya'awok elyeykhekxak israelitas Sihón ma'a yókxexma apagkok nak, apchánchesákxeyk axta aqsa apyókxoho énxet'ák apagkok, tén axta apkelanyexakmo m'a yókxexma meykexa nak énxet, xama axta apkelwokmo m'a yókxexma Jahas, apketámegkek axta. 24 Axta eyke elhákpohok ma'a israelitas, apmenxenchek axta, tén axta apma m'a xapop apagkok eyeynamo m'a wátsam Arnón, ekweykekxoho m'a wátsam Jaboc, cham'a néxa xapop apagkok nak ma'a amonitas, kélhaxtamomakxa axta ekyennaqte. 25 Apmomchek axta israelitas ma'a apyókxoho tegma apkelyawe apagkok nak amorreos, cham'a Hesbón, yetlo m'a tegma aphéyak axta m'a nepyáwa', apkelheykmek axta nahan ma'a. 26 Tegma apwányam Hesbón axta aphamakxa m'a Sihón, wesse' apwányam apagkok axta m'a amorreos. Apkempakhayak axta Sihón ma'a apmonye' axta wesse' apwányam ma'a Moab, apyementamomchek axta ekyókxoho xa xapop nak ekweykekxoho m'a wátsam Arnón. 27 Cháxa keñamak aptéma nak chá'a apkelpeywa m'a apnaqtáxéseykegkoho nak chá'a amya'a ekmátsa:

“¡Kólmeyenta Hesbón,
tegma apwányam apagkok nak ma'a
wesse' apwányam Sihón!
¡Kólxátekhásekxa makham,
kólyennaqteyásekxa makham
kélhaxtegkesso m'a nepyáwa'!
28 Hesbón keñamak
ekteyapma táxa eyáléwe,
Sihón tegma apwányam
apagkok nak,
ekmassessekmo nak ma'a Ar,
yókxexma nak Moab,
tén han ma'a apheykha nak egkexe
Arnón.
29 ¡Kéxegkel'aye
kélheykha nak Moab!
¡Kélmassegwokmek kéxegke
dios Quemós énxet'ák apagkok!
Apcha'awók elántépok
elxeganmok énxet'ák kélagkok ma'a.
Keñe kelán'ák kélagkok
apkelmésa yaqwayam
elmok ma'a wesse' apwányam Sihón.
30 Kélmasséssekmek ma'a
tegma apwányam Hesbón
ekweykekxoho m'a Dibón,
apmopso aptáhak ma'a Nófat,
wokmók táxa m'a Medebá.”
Énxet'ák Israel apchaqhe Og wesse' apwányam nak Basán
(Dt 3.1-11)
31 Apmeyk axta énxet'ák Israel ma'a amorreos xapop apagkok. 32 Apkeláphássek axta han Moisés nápakha énxet'ák elanok ma'a tegma apwányam Jazer, apkelmeyk axta nahan israelitas ma'a tegma apkelyawe apheykegko nak neyáwa apheykegkaxa, apkelántekkessek axta amorreos apheykencha'a axta m'a. 33 Tén axta apkelchexyekmo makham apkelpéwo m'a ámay ekmahéyak nak Basán, apkelanyexchek axta eyke m'a Og, wesse' apwányam nak Basán, yetlo apyókxoho sẽlpextétamo apagkok, peya yempakhak ma'a yókxexma nak Edrei. 34 Tén axta Wesse' egegkok aptáha apcháneya Moisés se'e: “Nágye aqsa, agkések sa' ko'o exchep yaqwayam elmok, yetlo m'a apyókxoho sẽlpextétamo apagkok, tén han ma'a apchókxa nak, sa' etnéssesek ma'a apteméssessamakxa axta Sihón, wesse' apwányam apagkok axta m'a amorreos, aphama axta m'a tegma apwányam Hesbón.”
35 Apchaqhak axta israelitas ma'a Og, tén han ma'a apketchek nak, tén han ma'a apyókxoho nak sẽlpextétamo apagkok. Apsawhawók axta apkelnapa, tén axta aptáha apagkok ma'a xapop apagkok nak.