Eliminación de la usura
1 »Pero los hombres del pueblo y sus esposas protestaron contra sus compatriotas judíos,
2 pues decían: “Si contamos a nuestros hijos y nuestras hijas, en nuestra familia somos muchos, y tenemos que pedir prestado el grano para poder comer y vivir.”
3 Otros decían: “Es tanta el hambre que padecemos, que ya hemos hipotecado nuestras tierras, nuestras viñas y nuestras casas, a cambio de alimentos.”
4 Otros se quejaban: “Hemos tenido que hipotecar nuestras tierras y nuestras viñas para pagar el tributo al rey.
5 Aunque nuestro cuerpo es semejante al de nuestros hermanos, y nuestros hijos son como sus hijos, nosotros hemos tenido que hacer de nuestros hijos y nuestras hijas esclavos al servicio de otros; algunas ya lo son, y no podemos rescatarlas porque nuestras tierras y nuestras viñas pertenecen a otros.”
6 »Cuando escuché sus quejas, me enojé mucho.
7 Pero reflexioné acerca de lo que iba a decir; luego convoqué a los hombres importantes y a los oficiales del templo, y les dije: “¿Son capaces de exigir altos intereses de sus hermanos?”
8 Y también les dije: “De acuerdo con nuestras posibilidades, nosotros rescatamos a nuestros hermanos judíos que habían sido vendidos como esclavos a otros pueblos; ¿y ustedes se atreven a vender a sus propios hermanos entre nosotros mismos?” Y como no supieron qué responder, prefirieron callar.
9 Pero añadí: “Esto que están haciendo no está bien. ¡Demuestren temor por nuestro Dios! Así no tendremos que avergonzarnos delante de nuestros enemigos de otros pueblos.
10 Mis hermanos y yo también les hemos prestado dinero y grano, para que ellos puedan sobrevivir. ¡Dejemos de cobrarles intereses!
11 Yo les ruego que hoy mismo les devuelvan sus tierras, sus viñas, sus olivares y sus casas, más la centésima parte del dinero, del grano, del vino y del aceite que les cobraron como intereses.”
12 Y ellos dijeron: “Así lo haremos. Vamos a devolverles lo que les habíamos cobrado. No tendrán que pagarnos nada.” Entonces reuní a los sacerdotes y los comprometí a cumplir lo que se había acordado;
13 luego sacudí mis vestiduras y les dije: “Así como yo he sacudido mis vestidos, que Dios sacuda de su casa a quien no cumpla con este acuerdo. ¡Que lo eche fuera!” Y el pueblo dijo: “¡Amén!”, y alabó al Señor y empezó a poner en práctica todo lo que habíamos acordado.
14 »Durante doce años, desde el día en que el rey Artajerjes me nombró gobernador de la tierra de Judá, es decir, desde el año veinte de su reinado hasta el año treinta y dos, ni mis hermanos ni yo nos alimentamos con las contribuciones que yo recibía como gobernador.
15 En cambio, los gobernadores anteriores a mí abrumaban al pueblo y les cobraban cuarenta monedas de plata por el pan y el vino que les vendían; aun sus mismos criados se creían superiores y se aprovechaban del pueblo. Pero yo no me porté así, por mi temor a Dios.
16 »Como parte del pueblo, a mí y a mis criados nos tocó restaurar un tramo de la muralla, aun cuando yo no había comprado tierras.
17 A mi mesa se sentaban ciento cincuenta judíos y oficiales, más otros que venían de las naciones vecinas.
18 Cada día se mataban un buey y seis ovejas engordadas; a mí me preparaban aves para comer, y cada diez días se servía vino en abundancia. Sin embargo, nunca exigí que eso se pagara con las contribuciones a que tenía derecho como gobernador, porque la pobreza del pueblo era extrema.
19 »Dios mío, ¡te ruego que no te olvides de mí, ni de todo lo que he hecho por este pueblo!
Énxet'ák apkelenmexamap
1 Wenaqtémók axta han natámen xa, apkelpaqmeteykha axta énxet'ák tén han apnaqteyegka'a, apkelxéneykencha'a m'a apchókxa xamo', aptémo xamo' nak judíos, 2 hakte nápakha axta chá'a apkelxéneykha apxámokma apketchek apkelennay'a tén han kelwán'ák, apkelxeyenma apmopmenyého hótáhap apaktek, yaqwayam enxoho memassehek meyk élnapma; 3 nápakha axta han chá'a apkelxeyenmak emássesha sekxók xapop eñama meyke aptéyak, tén han ma'a apkeneykekxexa nak anmen yámet, tén han apxanák, 4 keñe axta han nápakha apkelxeyenma apkeltémo kólmássesha selyaqye apkelméssama sekxók ma'a xapop apagkok, tén han apkeneykekxexa nak anmen yámet, yaqwayam eyánmagkasek selyaqye élmomaxche kélmésso m'a wesse' apwányam. Axta aptáhak han apkelpaqmeta s'e: 5 “Nempeywomo xamo' egmók negko'o, nélókxa xamo' han, hawók han mók egketchek. Kélásenneykha naqsa eyke chá'a negko'o agának kólteméssesek ma'a egketchek apkelennay'a tén han kelwán'ák nak. Tamheykegkek eyke chá'a kélásenneykha naqsa nekha m'a egketchek, mogwanchek agmágwakxa', hakte pók énxet kaxwók aptamheykegkok apagkok ma'a anmen yámet negkeneykekxexa', tén han ma'a xapop egagkok nak.”
6 Eklókek axta ko'o sekleg'a apkelpaqméteykha apkelxéneykha ektémakxa. 7 Keñe axta natámen sektaqmelchessamo élchetámeykha ewáxok, sélpaqhetchesa ekyennaqte m'a apkelwesse'e tén han ma'a apkelámha apmonye'e nak, eñama apyentaxnéssesso apheykha m'a apchókxa xamo'. Éláneyáha axta ko'o apxámokma apagko' énxet, yaqwayam anxének ma'a ektémakxa nak apheykha. 8 Axta ektáhak séláneya s'e: “Nélmeykekxeyk negko'o negókxa xamo' judíos negkegwagkexa enxoho chá'a, kélchexakha axta kélméssama m'a pók énxet'ák melya'áseyak nak Dios; keñe kéxegke kélchexeykekxo makham yaqwayam enxoho ólmekxak negko'o makham.”
Apkelwanmeyágkek axta eyke aqsa, hakte axta elya'ásegkok yaqwánxa etnehek heyátegmowagkok. 9 Axta ektáhak han séláneya s'e: “Asagkek xa kéltáhakxa nak. Kéméxcheyk kóláwhok Dios egagkok, keñe sa' mehegya'ássemek chá'a énxet'ák melya'áseyak nak Dios, cham'a sẽlenmexma nak. 10 Negmassáseykha negko'óxa selyaqye egagkok xa énxet'ák nak, tén han hótáhap apaktek, ko'o tén han ma'a énámakkok, tén han ma'a sepasmeykha nak chá'a sektamheykha. ¡Magánhek sa' eyke eyaqmagkásekxak mók! 11 Éltamhók han ko'o kólmeyásekxak xapop apagkok se'e kaxwo' nak, tén han ma'a apkeneykekxexa nak anmen yámet, tén han apkeneykekxexa nak olivo, tén han ma'a apxanák nak, kólmassés sa' ma'a apkelméyak aqsok ekyetna nak kéxegke, cham'a selyaqye, hótáhap apaktek, vino, tén han pexmok égmenek.” 12 Aptáhak axta seyátegmowágko s'e: “Ólmeyásekxak sa' ekyókxoho xa aqsok nak, mólmaxneyha sa' xama aqsok enxoho. Anlának sa' xa aptáhakxa nak sẽláneya.”
Keñe axta sélwóneyncha'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok, nápaqta'awók axta han éltamhók etnéssesek ekmámnaqsoho agko' ma'a apmáheyo elanagkok. 13 Ekpaxnexcháha axta han sektaxno keñe sektáha s'e: “Sa' etnéssesek elyawhesha Dios elántekkesek apxanák tén han elyementók xapop apyókxoho melane nak xa apxeyenma nak naqsók elanagkok, sa' etnehek esawhaksohok ekyókxoho aqsok kélagkok ekyetna nak se'e kaxwo' nak.” Aptáhak axta apkelátegmowágko apxámokma apagko' énxet se'e: “Katnehek sa'”, keñe axta apkelteméssesa apcheymákpoho Wesse' egegkok.
Nehemías memasma aqsok apagkok
Apkeláneykegkek axta énxet'ák ma'a apxeyenma axta elanagkok, 14 axta ko'o apaknegweykmohok ma'a aqsok sepayhémo axta eykhe yaqwayam amha sekteme séláneykha apchókxa, tén han ma'a sélxegexma'a nak, ekweykmoho doce apyeyam, eyeynmo m'a ekhem veinte setnéssessama axta séláneykha apchókxa Judá m'a wesse' apwányam Artajerjes, ekweykmoho treinta y dos apyeyam apteme wesse' apwányam. 15 Axta etnaheykegkok ma'a apkeltaqmelchesso apkelókxa apmonye'e axta aptamhéyak, matnamakxa axta ko'o, apyentaxnéssessegkek axta apheykha énxet'ák, hakte yókxoho ekhem axta apkelméyak chá'a cuarenta sawo selyaqye élmope, yaqwayam etegyagkok aptéyak, tén han vino. Apnaqtawáseykegkók axta han énxet'ák ma'a apkeláneykha nak, makke ko'o atneyk xa ektáha nak, eñama seyáyo m'a Dios. 16 Éláneyak han ma'a seyánémaxche nak alána', sekxátekháseykekxo m'a kélhaxtegkesso nak nepyáwa tegma apwányam, keñe malmoma m'a xapop, apkeltamheykha axta han apyókxoho m'a séláneykha nak. 17 Exmakha chá'a ciento cincuenta énxet sektawakxa sekto, cham'a judíos nak, tén han ma'a wesse' apwányam apkeláneykha, meyke kélyetsáteykekxa m'a senteme nak meyk'a, apkeleñama nak neyáwa' negheykegkaxa. 18 Ko'o ahagko' han chá'a sélnapma m'a weyke, seis nepkések apnaqmele, tén han tat'a, cham'a ekhánamáxche nak chá'a yókxoho ekhem; diez ekhem han chá'a kawaták ekyawe agko' ma'a vino. Makke ko'o altémók chá'a axkak ma'a sepayhémo nak sekteme séláneykha apchókxa, hakte awanhek chá'a katnehek ekyentaxnéssesso apheykha énxet'ák. 19 ¡Dios ahagkok, kaxénwakxoho sa' apwáxok ektaqmalma sekteméssessamakxa s'e énxet'ák nak!