La entrada triunfal en Jerusalén
(Mc 11.1-11Lc 19.28-40Jn 12.12-19)
1 Cuando se acercaban a Jerusalén, y llegaron a Betfagué, al monte de los Olivos, Jesús envió a dos de sus discípulos,
2 y les dijo: «Vayan a la aldea que tienen ante ustedes. Allí encontrarán una burra atada, junto con un burrito; desátenla y tráiganmelos.
3 Si alguien les dice algo, respóndanle: “El Señor los necesita. Luego los devolverá.”»
4 Esto sucedió para que se cumpliera lo dicho por el profeta:
5 «Digan a la hija de Sión:
Tu Rey viene a ti,
manso, y sentado sobre una burra,
sobre un burrito, hijo de animal de carga.»
6 Los discípulos fueron, e hicieron tal y como Jesús les mandó:
7 trajeron la burra y el burrito, pusieron sobre ellos sus mantos, y él se sentó encima.
8 La multitud, que era muy numerosa, tendía sus mantos en el camino, y otros cortaban ramas de los árboles y las tendían en el camino.
9 Tanto los que iban delante como los que iban detrás lo aclamaban y decían: «¡Hosanna al Hijo de David! ¡Bendito el que viene en el nombre del Señor! ¡Hosanna en las alturas!»
10 Cuando Jesús entró en Jerusalén, todos en la ciudad se conmocionaron, y decían: «¿Quién es este?»
11 La multitud decía: «Este es Jesús, el profeta de Nazaret de Galilea.»
Purificación del templo
(Mc 11.15-19Lc 19.45-48Jn 2.13-22)
12 Al entrar Jesús en el templo de Dios, expulsó de allí a todos los que vendían y compraban en el templo, y volcó las mesas de los cambistas y las sillas de los que vendían palomas;
13 y les dijo: «Está escrito: “Mi casa será llamada casa de oración”, pero ustedes han hecho de ella una cueva de ladrones.»
14 Mientras Jesús estaba en el templo, algunos ciegos y cojos se acercaron, y él los sanó.
15 Pero al ver las cosas maravillosas que hacía, y que los muchachos lo aclamaban en el templo y decían: «¡Hosanna al Hijo de David!», los principales sacerdotes y los escribas se indignaron
16 y le dijeron: «¿Oyes lo que estos dicen?» Y Jesús les dijo: «Lo oigo. ¿Acaso ustedes nunca leyeron:
“De la boca de los niños y de los que maman
perfeccionaste la alabanza”?»
17 Y dejándolos, se fue de la ciudad a Betania, donde pasó la noche.
La higuera estéril
(Mc 11.12-14Mc 20-26)
18 Cuando Jesús volvió a la ciudad por la mañana, tuvo hambre.
19 En eso, vio una higuera cerca del camino y se acercó a ella; pero al no hallar en ella nada más que hojas, le dijo: «¡Nunca más vuelvas a dar fruto!» Y al instante, la higuera se secó.
20 Cuando los discípulos vieron ésto, decían asombrados: «¿Cómo es que la higuera se secó tan pronto?»
21 Jesús les respondió: «De cierto les digo, que si ustedes tuvieran fe y no dudaran, no solo harían esto a la higuera, sino que a este monte le dirían: “¡Quítate de ahí y échate en el mar!”, y así se haría.
22 Si ustedes creen, todo lo que pidan en oración lo recibirán.»
La autoridad de Jesús
(Mc 11.27-33Lc 20.1-8)
23 Cuando Jesús llegó al templo, los principales sacerdotes y los ancianos del pueblo se acercaron a él mientras enseñaba, y le preguntaron: «¿Con qué autoridad haces esto? ¿Quién te dio esta autoridad?»
24 Jesús les respondió: «Yo también les haré una pregunta. Si me la contestan, también yo les diré con qué autoridad hago esto.
25 El bautismo de Juan, ¿de dónde era? ¿Del cielo, o de los hombres?» Ellos discutían entre sí, y decían: «Si decimos que era del cielo, él nos dirá: “Entonces, ¿por qué no le creyeron?”
26 Y si decimos que era de los hombres, tenemos miedo de la gente, porque todos consideran que Juan era un profeta.»
27 Por lo tanto, respondieron a Jesús: «No lo sabemos.» Y él también les dijo: «Pues yo tampoco voy a decirles con qué autoridad hago todo esto.»
Parábola de los dos hijos
28 Jesús les preguntó: «¿Qué les parece? Un hombre tenía dos hijos, y se acercó al primero y le pidió: “Hijo, ve hoy a trabajar en mi viña.”
29 El primero le respondió: “No quiero”; pero después se arrepintió y fue.
30 Luego, se acercó al otro hijo, y le pidió lo mismo. Este le respondió: “Sí, señor, ya voy”; pero no fue.
31 ¿Cuál de los dos hijos hizo la voluntad de su padre?» Ellos respondieron: «El primero». Entonces Jesús les dijo: «De cierto les digo, que los cobradores de impuestos y las rameras les llevan la delantera hacia el reino de Dios.
32 Porque Juan se acercó a ustedes para encaminarlos en la justicia, y no le creyeron; mientras que los cobradores de impuestos y las rameras sí le creyeron. Pero ustedes, aunque vieron esto, no se arrepintieron ni le creyeron.»
Los labradores malvados
(Mc 12.1-12Lc 20.9-19)
33 Escuchen esta otra parábola: «El dueño de una finca plantó una viña; le puso una cerca, cavó en ella un lagar, levantó una torre, y la arrendó a unos labradores. Luego se fue lejos.
34 Cuando llegó el tiempo de la vendimia, envió a sus siervos para que les entregaran la cosecha.
35 Pero los labradores agarraron a los siervos y a uno lo golpearon, a otro lo mataron, y a otro más lo apedrearon.
36 El dueño envió de nuevo a otros siervos, más que los primeros, y los labradores hicieron lo mismo con ellos.
37 Finalmente, les envió a su hijo, pues decía: “A mi hijo lo respetarán.”
38 Pero cuando los labradores vieron al hijo, dijeron entre sí: “Este es el heredero. Vamos a matarlo, y así nos quedaremos con su herencia.”
39 Entonces, lo sacaron de la viña y lo mataron.
40 Así que, cuando el señor de la viña venga, ¿qué hará con esos labradores?»
41 Le respondieron: «Destruirá sin misericordia a esos malvados, y arrendará su viña a otros labradores que le entreguen el fruto a su tiempo.»
42 Jesús les dijo: «¿Nunca leyeron en las Escrituras:
“La piedra que desecharon los constructores,
ha venido a ser la piedra angular.
Esto lo ha hecho el Señor,
y a nuestros ojos es una maravilla”?
43 Por tanto les digo, que el reino de Dios les será quitado a ustedes, para dárselo a gente que produzca los frutos que debe dar.
44 El que caiga sobre esta piedra será quebrantado, y aquel sobre quien ella caiga quedará desmenuzado.»
45 Cuando los principales sacerdotes y los fariseos oyeron sus parábolas, entendieron que hablaba de ellos.
46 Entonces quisieron aprehender a Jesús, pero tuvieron miedo, porque la gente lo consideraba un profeta.
Jesús aptaxnegwayam Jerusalén
(Mc 11.1-11Lc 19.28-40Jn 12.12-19)
1 Xama axta apkelágketchesseykmo m'a Jerusalén, apkelweykmek axta m'a Betfagé, Egkexe élámhakxa nak Olivos, apkeláphássegkek axta Jesús apqánet apkeltáméséyak. 2 Axta aptemék apkelanagkama s'e:
—Kólmohok hana nátegma egmonye' nak. Sa' kólwetágwók xama yámelyéheykok kelwána kéltete m'a yetlo étkok. Kóllekes sa' táma', keñe sa' hélnaqlókásenták ko'o. 3 Appaqhetchessek sa' agkok nahan xama énxet, kóltennés sa' apkepmenyého m'a Wesse' egegkok, kaxwo' hek xeyk nahan eláphásekxak makham.’
4 Temegkek axta xa, yaqwayam enxoho katnehek ma'a aptémakxa axta apkeltenneykha Dios appeywa aplegasso, aptéma axta aptáxésso s'e:
5 “Kólteme sa' kólának énxet'ák
apheykha nak tegma apwányam Sión se'e:
‘Kóllano, apya'awak kéxegke m'a
Wesse' apwányam kélagkok,
meyke apcheymákpoho,
yámelyéheykok apchánte,
yámelyéheykok étkok,
étkok nak ma'a aqsok kéltósso
kélpátegkessamól'a aqsok.’”
6 Apkelxegamchek axta m'a Jesús apkeltáméséyak, aptamheykegkek axta m'a apkeltémókxa axta etnahagkok ma'a Jesús. 7 Apyentameykekxeyk axta m'a yámelyéheykok yetlo étkok, apkelaqlamap axta nahan apkeltahanchessók, tén axta apchántama m'a Jesús. 8 Apxámok axta nahan énxet ma'a. Nápakha énxet axta nahan chá'a apkelpeykáseykegkok apkelaqlamap ámay awáxok, nápakha axta nahan chá'a apnegkeneykegkok yámet aktegák apkelyaqtennéyak axta. 9 Axta aptemék chá'a apkelyennaqtéssamo apkelpeywa apkelxega axta apmonye' tén han apkelxega axta neptámen se'e:
—¡Hosana wesse' apwányam David Apketche! ¡Tásek sa' katnehek apxénamap ma'a apwa'a nak Wesse' egegkok apcháphasso! ¡Hosana Dios apha nak néten!
10 Xama axta aptaxnama Jesús ma'a Jerusalén, sawheykekxók axta ekyennamáxma kañe' tegma apwányam, apxámok axta nahan énxet apteme chá'a aptegyeykha amya'a s'e:
—¿Yaqsa énxet xa?
11 Keñe axta énxet'ák aptéma chá'a apkelátegmoweykegko s'e:
—Jesús xa, Dios appeywa aplegasso, apkeñama nak Nazaret yókxexma Galilea.
Jesús apcháxñesso kañe' tegma appagkanamap
(Mc 11.15-19Lc 19.45-48Jn 2.13-22)
12 Aptaxnegweykmek axta Jesús kañe' tegma appagkanamap, apkelántekkesseykmek axta apyókxoho énxet apkelyánmagkásamap axta m'a tén han apkelma axta chá'a aqsok. Apkelyaqnegkessáseykegkek axta mésa apagkok ma'a énxet'ák apyaqmagkáseykekxexa axta chá'a mók selyaqye apagkok énxet'ák, tén han ma'a kélchexeykekxexa axta chá'a wáx'ay; 13 tén axta aptéma apkelanagkama s'e:
—Temék eknaqtáxésamaxche weykcha'áhak se'e: ‘Ektamhomaxchexa nempeywa nélmaxnagko sa' eltamhakpok ko'o exagkok’, apkelyexánegweykenxa apkelmenyexma eyke kéxegke kélteméssessók.
14 Apkelya'áyak axta nahan Jesús neyseksa apkenmeykha kañe' tegma appagkanamap ma'a énxet meyke apaqta'ák tén han élmasagcha'a apyay'ák, apkeltaqmelchesseykmek axta nahan. 15 Xama axta apkelweteya aqsok sempelakkasso agwetak apkelane Jesús ma'a apkelámha apmonye'e nak apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok, tén han ma'a apkelxekmósso nak ektémakxa segánamakxa, tén han apkellegaya ektéma élyennaqtéssamo élpeywa sakcha'a létkók kañe' tegma appagkanamap se'e: “¡Hosana wesse' apwányam David Apketche!”, apkellamchek axta, 16 tén axta aptéma apkenagkama Jesús se'e:
—¿Apleg'aya ektáhakxa nak sakcha'a létkók?
Axta aptemék apchátegmoweykegko Jesús s'e:
—Éhay, ekleg'e'. ¿Yagkólyetseteyk kéxegke eknaqtáxésamaxche weykcha'áhak ekxeyenma nak xa? ektéma nak se'e:
Sakcha'a keyetsék
élmeneykmasso
ekteykegkoho nak
makham neme,
apkeltáméseykegkok xép
yaqwayam kalteméssesek
apcheymákpoho.’
17 Tén axta apkexaya aqsa Jesús ma'a, apmeyeykekxeyk axta Betania apkeñama m'a tegma apwányam. Cha'a apheykekxexa axta nahan axta'a m'a.
Jesús appaqhetchesso ekmaso higo yámet meyke ekyexna
(Mc 11.12-14Mc 20-26)
18 Keñe axta axto'o, aptaqhémo axta makham Jesús ma'a tegma apwányam, meyk axta chaqheyk. 19 Apweteyak axta xama higo yámet nekha ámay, apya'áyekmek axta énmakxa, áwa' axta eyke aqsa apweteyk. Tén axta aptéma apkenagkama higo yámet se'e:
—¡Megkeyxnekxók sa' chá'a exche'!
Yetlómók axta anhan ekyamaye m'a higo yámet nak. 20 Xama axta apkelweteya ektémakxa m'a apkeltáméséyak, kelpekakkassegkek axta, tén axta aptéma apkelmaxneyeykencha'a Jesús se'e:
—¿Yaqsa ektáha ényahamo nak ekyamaka m'a higo yámet?
21 Axta aptemék apchátegmoweykegko Jesús se'e:
—Naqsók ko'o sektáha séláneya kéxegke, yetneyk agkok megkólya'ásseyam, megkólya'ássekmo enxoho, háwe ekwánxa agkok kélwanchek kóllának xa sekteméssesakxa nak ko'o higo yámet, kélwanchek nahan kóltéhek kólának egkexe s'e: ‘Káwho xa, kanextegwom wátsam ekwányam’, katnehek nahan xa. 22 Ekyókxoho aqsok kélmaxneyakxa enxoho chá'a kéxegke yetlo megkólya'ásseyam, cham'a kéltáha enxoho chá'a nempeywa nélmaxnagko, kólxawak sa' chá'a.
Jesús apxawe apmopwána elának aqsok
(Mc 11.27-33Lc 20.1-8)
23 Keñe axta aptaxnama tegma appagkanamap Jesús natámen xa. Neyseksa apkelxekmósso énxet'ák axta nahan ma'a, apya'áya apkelámha apmonye'e nak apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok, tén han ma'a judíos apkelámha apmonye'e apagkok nak. Axta aptemék apkelmaxneyeykencha'a s'e:
—¿Yaqsa ekmésso exchep yaqwayam elának xa aqsok nak? ¿Yaqsa ekmésso xa apmopwána nak?
24-25 Axta aptemék apchátegmoweykegko Jesús se'e:
—Almaxneyha sa' ko'óxa kéxegke: ¿Yaqsa axta eyáphasso Juan yaqwayam eyaqpássesagkok yegmen énxet? ¿Diosya axta, énxet'ák enxoho axta eykel'a? Élátegmowágkek sa' agkok ko'o kéxegke, altennaksek sa' yaqsa segkésso ko'o sekmowána alának se'e.
Yetlómók axta nahan apkelpaqhetchásamákpoho, axta aptemék chá'a apkenagkama pók se'e: “Nentemék sa' agkok agátegmowagkok Dios apcháphasso, sa' etnehek hegának se'e: ‘¿yaqsa axta eyke ektéma kélya'ásseykmo nak?’ 26 Mogwanchek nahan anxének ektáha énxet apcháphasso, hakte ageyk negko'o m'a énxet'ák, hakte apyókxoho melya'ásseykmok Juan apteme Dios appeywa aplegasso m'a.” 27 Tén axta aptéma apkelátegmoweykegkokxa Jesús se'e:
—Magya'ásegkok.
Tén axta aptéma anhan apchátegmoweykegkokxo Jesús se'e:
—Maltennaksek nahan ko'óxa segkésso sekmowána alának se'e.
Jesús apyetcháseykekxoho apqánet kélketchek
28 Axta aptemék apkelmaxneyeykencha'a Jesús se'e:
—¿Háxko katnehek kéxegke élchetamso kélwáxok se'e peya nak altennaksek? Yetneyk axta apqánet apketchek xama énxet, axta aptemék apkenagkama xama s'e: ‘Hatte, emyekxa sa' sakhem etneykha m'a séneykekxexa nak anmen yámet.’ 29 Keñe axta aptéma apchátegmoweykegkokxo apketche s'e: ‘¡Mamakók axog!’ Tén axta apyaqmagkasseykmo mók élchetamso apwáxok, apxegamchek axta anhan. 30 Tén axta apyáp apya'eykekxo makham ma'a pók apketche, hawók axta anhan aptémakxa apkenagkama m'a pók nak. Axta aptemék apchátegmoweykegko s'e: ‘Hoy, axog sa', keñe axta mexñama. 31 ¿Yaqsa axta apkelyaheykekxoho aptémakxa appeywa apyáp xa apqánet nak?
—Cham'a apmonye' exchek —axta aptemék apkelátegmoweykegko xa énxet'ák nak.
Naqsók ko'o sektáha séláneya kéxegke cham'a apkelmomo nak chá'a selyaqye ekmahéyak Roma, tén han ma'a kelán'ák ekyaqmagkáséyak nak chá'a pók énxet ekpathetéyak ekma chá'a ekyánmaga, amonye'e sa' kalántexek ma'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios, keñe sa' kéxegke axayo'. 32 Hakte apwayak axta Juan el Bautista apkelxekmóssama m'a eyéméxchexa nak chá'a kóltéhek kélweynchámeykha, keñe kéxegke kélya'ásseykmo; keñe axta melya'ásseykmo m'a apkelmomo nak chá'a selyaqye ekmahéyak Roma, tén han ma'a kelán'ák ekyaqmagkáseyak nak pók énxet ekpathetéyak ekma chá'a ekyánmaga. Keñe kéxegke, kélweteyak axta eykhe ekyókxoho xa, axta kólyaqmagkasseykmok ektémakxa élchetamso kélwáxok yaqwayam enxoho megkólya'ásseme'.
Jesús apyetcháseykekxoho énxet'ák apkeltamheykha ekmasagcha'a apkeltémakxa
(Mc 12.1-12Lc 20.9-19)
33 “Kóleyxho sa' makham mók aqsok sekyetcháseykekxoho ektéma nak se'e: Apkeneykekxeyk axta xama wesse' anmen yámet namyep apagkok, aphaxtegkessegkek axta anhan neyáwa'; apkeláneyak axta anhan apkeláneykxa vino, apkeláneyak axta anhan xama tegma netno' yaqwayam enxoho elanha. Keñe axta apmássáseykencha'a xapop apagkok ma'a énxet'ák ekha nak apkeltamheykha, tén axta apxegama apmaheykegko mók nekha. 34 Xama axta ekweykmo ekhem eknakxamáxchexal'a ekyexna aqsok, apkeláphássegkek axta nápakha apkeláneykha yaqwayam elmaxnegwakxak ektáha axta apkeltamheykha namyep ma'a ekyexna ekpayhémo axta yaqwayam emekxak ma'a wesse'. 35 Apkelmomchek axta eyke énxet'ák apkeltamheykha m'a wesse' apkeláneykha nak; apchaqheykha axta xama, keñe axta pók apchaqhama, keñe axta anhan ma'a pók nak apkelyetnaya meteymog. 36 Keñe axta wesse' apkelápháseykekxo makham apkeláneykha, apxámassamók axta kaxwo', axta exnawok ma'a sekxók axta; hawók axta eyke anhan apteméssessamakxa énxet'ák apkeltamheykha apyókxoho m'a apteméssessamakxa axta m'a nápakha axta.
37 “Tén axta apcháphassama m'a apketche apagko' nak. Hakte axta entemék élchetamso apwáxok se'e: ‘Megkatnehek sa' megyeymap ko'o hatte.’ 38 Xama axta apkelweteya apweykmo wesse' apketche xa énxet'ák apkeltamheykha nak, axta aptemék chá'a apkelpaqhetchásamákpoho s'e: ‘Cháxa ekmáheyo nak exkekxak xapop xa; agaqhek, keñe sa' agmekxak ma'a xapop apagkok nak.’ 39 Appathetmeyk axta, apya'assegkek axta teyp kélcheneykekxexa anmen yámet, keñe apchaqhama.
40 “Apwa'akteyk sa' agkok ma'a ektáha nak apagkok ma'a anmen yámet ¿Háxko sa' etnéssesek xa énxet'ák apkeltamheykha nak?”
41 Axta aptemék apkelátegmoweykegkokxo s'e:
—Elnápok sa' meyke apkelmopyóseka elanok xa énxet'ák élmasagcha'a nak apkeltémakxa, keñe sa' emássesha makham kélcheneykekxexa anmen yámet ma'a pók apkeltamheykha, peya sa' egkések aqsok ekyexna apnakxéyak ekpayhawo nak yaqwayam emekxak ma'a wesse', cham'a ekwokmo enxoho ekhem eknakxamáxchexa'.
42 Keñe axta Jesús aptéma apkelanagkama s'e:
—¿Yagkólyetseteyk makham kéxegke xama enxoho m'a ektémakxa nak eknaqtáxésamaxche? Ektéma nak se'e:
“Tamhákxeyk kaxwók
meteymog kélmámenyého
kólmaha m'a meteymog
apyamasma axta énxet'ák
apkeláneyak nak tegma.
Cháxa apkeláneya axta
Wesse' egegkok xa,
tásek axta nahan nenlányo
negweteya negko'o.”
43 Cháxa keñamak séltennasa nak ko'o kéxegke peya kólyementemekxak ma'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios, sa' kólmeyásekxak ma'a énxet'ák aptekkessamo nak ekyexna aqsok apkeneykekxa. 44 Keñe sa' ma'a meteymog nak, ekyókxoho ektáhakxa enxoho ektégweykta, nekha'a étkók sa' katnekxa'; tégwa'akteyk sa' agkok xama énxet ma'a meteymog, kakpelkohok sa'.
45 Xama axta apkellegaya apkelámha apmonye'e apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok tén han fariseos apkeltenneykha ektémakxa aqsok apyetcháseykekxoho m'a Jesús, apkelyekpelchágweykmek axta apkelxeyenma Jesús xa énxet'ák nak. 46 Tén axta apmáheyo eykhe emok, apkeláyak axta eyke nahan, hakte axta elya'ásseykmok énxet'ák apteme Dios appeywa aplegasso m'a Jesús.