Los discípulos recogen espigas en el día de reposo
(Mc 2.23-28Lc 6.1-5)
1 En aquel tiempo, al pasar Jesús por los sembrados en un día de reposo, sus discípulos tuvieron hambre y comenzaron a arrancar espigas y a comerlas.
2 Cuando los fariseos vieron esto, le dijeron: «¡Fíjate! Tus discípulos hacen lo que no está permitido hacer en el día de reposo.»
3 Pero él les dijo: «¿No han leído ustedes lo que hizo David, cuando él y sus acompañantes tuvieron hambre?
4 ¡Pues entró en la casa de Dios y comió los panes de la proposición! Panes que ni a él ni a sus acompañantes les estaba permitido comer, sino solamente a los sacerdotes.
5 ¿O no han leído ustedes en la ley que, en el día de reposo, los sacerdotes que están en el templo profanan el día de reposo, y no se les culpa de nada?
6 Pues yo les digo que aquí está uno mayor que el templo.
7 Si ustedes supieran lo que significa: “Misericordia quiero, y no sacrificio”, no condenarían a los inocentes;
8 porque el Hijo del Hombre es Señor del día de reposo.»
El hombre de la mano atrofiada
(Mc 3.1-6Lc 6.6-11)
9 Al salir de allí, Jesús fue a la sinagoga del lugar.
10 Allí había un hombre que tenía atrofiada una mano. Para poder acusar a Jesús, algunos le preguntaron: «¿Está permitido sanar en el día de reposo?»
11 Él les respondió: «¿Quién de ustedes, si tiene una oveja, y esta se cae en un hoyo en día de reposo, no va y la saca?
12 ¡Y un hombre vale mucho más que una oveja! Por consiguiente, está permitido hacer el bien en los días de reposo.»
13 Entonces le dijo a aquel hombre: «Extiende tu mano.» El hombre la extendió, y su mano le quedó tan sana como la otra.
14 Pero los fariseos, en cuanto se fueron, conspiraron para matar a Jesús.
El siervo escogido
15 Cuando Jesús supo esto, se alejó de allí. Pero mucha gente lo siguió, y él los sanó a todos,
16 aunque les encargaba con firmeza que no lo descubrieran,
17 para que se cumpliera lo dicho por el profeta Isaías:
18 «Este es mi siervo, a quien he escogido;
mi Amado, en quien se complace mi alma.
Pondré mi Espíritu sobre él,
y a las naciones anunciará juicio.
19 No disputará, ni gritará,
ni nadie oirá su voz en las calles.
20 No quebrará la caña cascada,
ni apagará la mecha humeante,
hasta que haga triunfar la justicia.
21 En su nombre esperarán las naciones.»
La blasfemia contra el Espíritu Santo
(Mc 3.20-30Lc 11.14-23)
22 Un día le llevaron un endemoniado ciego y mudo, y él lo sanó, así que el ciego y mudo podía ver y hablar.
23 Toda la gente estaba atónita, y decía: «¿Será este el Hijo de David?»
24 Los fariseos, al oírlo, decían: «Este expulsa los demonios por el poder de Beelzebú, príncipe de los demonios.»
25 Pero Jesús, que sabía lo que ellos pensaban, les dijo: «Todo reino dividido internamente acaba en la ruina. No hay casa o ciudad que permanezca, si internamente está dividida.
26 Así que, si Satanás expulsa a Satanás, se estará dividiendo a sí mismo; y así, ¿cómo podrá permanecer su reino?
27 Si yo expulso a los demonios por el poder de Beelzebú, ¿por el poder de quién los expulsan los hijos de ustedes? Por lo tanto, ellos serán los jueces de ustedes.
28 Pero si yo expulso a los demonios por el poder del Espíritu de Dios, eso significa que el reino de Dios ha llegado a ustedes.
29 Porque ¿cómo va a entrar alguien en la casa de un hombre fuerte, y cómo va a saquear sus bienes, si antes no lo ata? Solo así podrá saquear su casa.
30 El que no está conmigo, está contra mí; y el que no recoge conmigo, desparrama.
31 Por tanto, les digo: A ustedes se les perdonará todo pecado y blasfemia, excepto la blasfemia contra el Espíritu.
32 Cualquiera que hable mal del Hijo del Hombre, será perdonado; pero el que hable contra el Espíritu Santo no será perdonado, ni en este tiempo ni en el venidero.
33 Si el árbol es bueno, también su fruto es bueno; pero si el árbol es malo, también su fruto es malo. Al árbol se le conoce por sus frutos.
34 ¡Generación de víboras! ¿Cómo pueden decir cosas buenas, si son malos? Porque de la abundancia del corazón habla la boca.
35 El hombre bueno saca cosas buenas del buen tesoro de su corazón; el hombre malo saca cosas malas de su mal tesoro.
36 Pero yo les digo que, en el día del juicio, cada uno de ustedes dará cuenta de cada palabra ociosa que haya pronunciado.
37 Porque por tus palabras serás reivindicado, y por tus palabras serás condenado.»
La generación perversa demanda señal
(Lc 11.29-32)
38 Entonces algunos de los escribas y de los fariseos le dijeron: «Maestro, deseamos ver una señal tuya.»
39 Pero él les dijo: «La generación mala y adúltera demanda una señal, pero no tendrán más señal que la del profeta Jonás.
40 Porque así como Jonás estuvo tres días y tres noches en el vientre del gran pez, así también el Hijo del Hombre estará tres días y tres noches en el corazón de la tierra.
41 En el juicio, los habitantes de Nínive se levantarán contra esta generación y la condenarán, porque ellos se arrepintieron por la predicación de Jonás, y aquí hay alguien que es más grande que Jonás.
42 En el juicio, la reina del Sur se levantará contra esta generación y la condenará, porque ella vino desde los confines de la tierra para escuchar la sabiduría de Salomón, y aquí hay alguien que es más grande que Salomón.
El espíritu inmundo que vuelve
(Lc 11.24-26)
43 »Cuando el espíritu impuro sale del hombre, anda por lugares áridos en busca de reposo, y no lo halla.
44 Entonces dice: “Volveré a mi casa, de donde salí.” Y cuando llega, la halla desocupada, barrida y adornada.
45 Entonces va y trae otros siete espíritus peores que él, y entran y allí se quedan a vivir. ¡Y el estado final de aquel hombre resulta ser peor que el primero! Así también le pasará a esta generación malvada.»
La madre y los hermanos de Jesús
(Mc 3.31-35Lc 8.19-21)
46 Mientras Jesús hablaba con la gente, su madre y sus hermanos estaban afuera, y querían hablar con él.
47 Alguien le dijo: «Tu madre y tus hermanos están afuera, y te quieren hablar.»
48 Él respondió al que le dijo esto: «¿Quién es mi madre, y quiénes son mis hermanos?»
49 Y extendiendo la mano hacia sus discípulos, dijo: «Mi madre y mis hermanos están aquí.
50 Porque todos los que hacen la voluntad de mi Padre que está en los cielos son mis hermanos, mis hermanas, y mi madre.»
Jesús apkeltáméséyak apnakxéyak hótáhap apyexna ekhem sábado
(Mc 2.23-28Lc 6.1-5)
1 Apxegamchek axta Jesús appéwomo neyseksa aqsok kélcheneykekxa ekhem sábado. Meyk axta nahan kelnapmak apkeltámeséyak, tén axta apnakxeykegko hótáhap apyexna, apteykegko m'a apaktek. 2 Apkelweteyak axta m'a fariseos, keñe aptéma apkenagkama Jesús se'e:
—Elano, apkelánegkek apkeltámeséyak ma'a megkólhayo nak anlának ekhem sábado.
3 Axta aptemék apchátegmoweykegko Jesús se'e:
—¿Yagkólyetseteyk kéxegke weykcha'áhak aptémakxa axta David, cham'a eyaqhama axta meyk yetlo apkelxegexma'a? 4 Aptaxnegweykmek axta Dios apxagkok, aptamchek axta yetlo apkelxegexma'a m'a pan kélpagkanchesso axta Dios, megkólhayo axta etwok ma'a David tén han ma'a apkelxegexma'a, wánxa axta aqsa apwanchek etawagkok ma'a apkelmaxnéssesso nak Dios énxet'ák apagkok. 5 ¿Yagkólyetseteyk nahan Moisés segánamakxa apagkok ekxeyenma nak meláneykegko melya'assáxma apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok, mellókassama eykhe chá'a apkelyampe m'a ekhem sábado? 6 Éltennássek ko'o kéxegke ekyetna xama aqsok ekyawe agko' se'e, mexnawo nak ma'a tegma appagkanamap. 7 Megkólya'áseykegkok kéxegke ektémakxa nak ekxeyenma s'e amya'a ektéma nak se'e: ‘Wánxa aqsa ko'o seyámenyého kóltéhek apmopyósa kóllanok kélmók, keñe mehélmések ma'a aqsok ektekyawa nak.’ Kaxtemék axta kélya'áseyak xa, megkólsexnenayhek axta xama enxoho m'a meláneykegko nak aqsok ekmaso. 8 Hakte ewanchek ko'o wának kalanaxchek aqsok ekhem sábado, ko'o sekteme nak Apketche énxet, ewanchek nahan wának megkalanaxche'.
Jesús aptaqmelchesseyam apháxamap ekhem sábado
(Mc 3.1-6Lc 6.6-11)
9 Apxegeykekxeyk axta Jesús apkeñama m'a, aptaxnegweykmek axta apchaqneykekxexa judíos. 10 Aphegkek axta nahan xama énxet ekyame apmek ma'a; axta kéltemék kélmaxneyeykencha'a Jesús kéltémo kaxek yaqweykenxa kólteméssesek kólsexnenak se'e:
—¿Megkamyawaxcheya kóltaqmelchessók xama énxet apháxamap ekhem sábado?
11 Axta aptemék apchátegmoweykegko Jesús se'e:
—¿Yaqsa kélxama kéxegke apyetna enxoho kéltósso nepkések, apteyekmo enxoho kañe' máxek ekhem sábado megkólya'ammek yaqwayam kóllekwók? 12 ¡Ennókók apagko' énxet mexnawok nepkések! Cháxa keñamak megkamyámaxko nak anlának aqsok ektaqmela ekhem sábado.
13 Tén axta aptéma apkenagkama Jesús ma'a énxet nak:
—Epékes apaktog.
Appékessegkek axta apaktog xa énxet nak, taqmelweykmok agko' axta anhan, hágweykekxók axta m'a mók nak. 14 Xama axta apkelánteyapma m'a fariseos, apkeláneykekxeyk axta apkelpaqmeyesma apmáheyo yaqhek ma'a Jesús.
Ekteme ektémakxa axta apxénamap Jesús eknaqtáxésamaxche'
15 Xama axta aplegaya Jesús xa amya'a, apxegeykekxeyk axta apkeñama m'a, apxámok axta nahan énxet apkelyetlo. Apkeltaqmelchesseykmek axta Jesús apyókxoho apkelháxamap, 16 apkeltémók axta anhan megkóltekkessesha apwesey Jesús nepyeseksa énxet'ák. 17 Temegkek axta xa, yaqwayam enxoho katnehek ma'a apxeyenma axta Dios appeywa aplegasso Isaías, aptéma axta apkeltenneykencha'a s'e:
18 “Keso séláneykha ko'o s'e,
sélyéseykha axta ko'o,
seyásekhayo,
ekleklamo nak ewáxok
aptémakxa.
Apekkenek sa' nahan ko'o
Espíritu ahagkok takhapxet,
ellegaksek sa' nahan apyókxoho
énxet'ák ma'a
ekmámenyého nak ko'o ewáxok
kalanaxche' aqsok ekpéwomo.
19 Mepaqmésmakha sa',
melpáxamha sa' nahan,
méko sa' kañak appeywa m'a
ámay nak.
20 Megyentaksek sa' ma'a
yámámok ektaqhe nak,
mespanchesek sa' nahan ma'a
cháléwasso yátépépe agkok
ketse' ekpánma nak,
ekwokmoho apyephagkassa'a
m'a nentémakxa ekpéwomo.
21 Melya'ásseyam sa' nahan
etnahagkok ma'a
apyókxoho énxet'ák.”
Jesús apxénamap eñama ekmésso apmopwána kelyekhama'
(Mc 3.20-30Lc 11.14-23Lc 12.10)
22 Kélyentegkessegkek axta Jesús xama énxet meyke apaqta'ák tén han meyke appeywa, kelyekhama' axta ektawáseykha, apwetáseykekxeyk axta exma m'a Jesús, aptekkessáseykekxeyk axta nahan appeywa. 23 Axta aptemék apkelmaxneyeyncha'a chá'a pók apyókxoho énxet'ák élpelakkassama apkelwete s'e: “¿David Apketche enxeykel'a xa?”
24 Xama axta apkellegaya fariseos xa, axta aptemék apkelpaqmeyesma s'e: “Kelyekhama' wesse' agkok ekmésso apmopwána yaqwayam elántekkesek kelyekhama' xa, cham'a Beelzebú.”
25 Apya'áseykegkók axta Jesús ektémakxa élchetamso apkelwáxok xa énxet'ák nak. Axta aptemék apkelánagkama s'e: “Apkexpáncháseykpek agkok énxet xama apkelókxa, apkelenmexákpek agkok nahan, apnaqtawásamap apancha'awók etnahagkok. Apkexpáncháseykpek agkok nahan énxet apheykha xama tegma apwányam, essenhan ma'a apheykha nak xama tegma, megkawegqók apheykha. 26 Hawók nahan ektémakxa m'a Satanás ektekkesa enxoho m'a Satanás xamo' nak, éxpanchásamáxche agko' katnehek; kamassegwók nahan ekteme ekha ekmowána. 27 Kélxeyenmeyk kéxegke sélántekkessama ko'o kelyekhama' eñama ekmowána m'a Beelzebú, temegkek agkok xa, ¿yaqsa ekmésso apmopwancha'a elántekkesek kelyekhama' m'a apkelyetleykekxa nak kéxegke? Cháxa keñamak ekwetamaxko nak ekyetnama megkólaqhémo kéxegke eñama xa énxet'ák nak. 28 Hakte Dios Espíritu apagkok ko'o keñamak sélántekkessama m'a kelyekhama', cháxa magkenatchesso ekwaya kélnepyeseksa kéxegke m'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios.
29 “¿Háxko katnehek etaxnegwók énxet kañe' apxagkok énxet apyennaqte, tén han elmenyexchesek aqsok apagkok ma'a melpexteta enxoho sekxo'? Wánxa aqsa apwanchek elmenyexchesek aqsok apagkok ma'a apkelpexteta enxoho sekxo'.
30 “Énxet mehepasmo nak ko'o, sénmexma etnehek; énxet mehewháneyo nak ko'o seyáncháseykekxa, yexpánchesek.
31 “Cháxa keñamak séltennasa nak kéxegke peya meyaqmagkásekxeyk Dios ekyókxoho ektémakxa melya'assáxma m'a énxet'ák, tén han ekyókxoho apkelpaqméteykha ekmaso nak, eyaqmagkásekxak sa' eyke apkeltémakxa Dios ma'a élenmexeykha nak chá'a apkelpeywa m'a Espíritu Santo. 32 Kawomhok sa' nahan meyaqmagkáseykekxa Dios aptémakxa m'a énxet apxéneykha nak chá'a ekmaso m'a apteme nak Apketche énxet; keñe sa' ma'a énmexeykha nak chá'a appeywa m'a Espíritu Santo, metnehek sa' chá'a meyaqmagkáseykekxa aptémakxa neyseksók apha keso náxop, essenhan ma'a egmonye' sa'.
Ekyexna keñamak kélyekpelchémo yámet
(Lc 6.43-45)
33 “Tásek agkok yámet, tásek nahan katnehek ma'a ekyexna; asagkók agkok yámet, asagkek nahan katnehek ma'a ekyexna; hakte ekyexna chá'a kañék kélyekpelchémo m'a yámet. 34 ¡Kéxegke kélhémo nak yéwa! ¿Háxko katnehek kéxegke kólxének aqsok ektaqmela? Asagkók kéxegke kéltémakxa. Egátog chá'a katyapwaták ma'a ekláneyo nak kañe' egwáxok. 35 Aqsok ektaqmela chá'a exének ma'a énxet ektaqmela nak aptémakxa, hakte keytek aqsok ektaqmela m'a apwáxok, keñe m'a énxet ekmaso nak aptémakxa exének chá'a aqsok ekmaso, hakte keytek aqsok ekmaso m'a apwáxok. 36 Éltennássek eyke ko'o kéxegke, cham'a ekhem yaqwánxa sa' elyekpelchekpohok énxet'ák, apyókxoho sa' elxénekxohok ma'a ektémakxa nak apkelpaqméteykha naqsa apkelxeyenma axta chá'a. 37 Hakte kélpeywa kélagko' sa' kañék kélyekpelchamáxkoho kéxegke, kólxénaxchek meyke kéltémakxa, essenhan kélsexnánémaxche'.”
Élmasagcha'a apkeltémakxa apkeltémo étak aqsok sempelakkasso nak agweta'
(Mc 8.12Lc 11.29-32)
38 Nápakha fariseos tén han apkelxekmósso nak ektémakxa segánamakxa axta aptemék apkenagkama Jesús se'e:
—Sẽlxekmósso, egmenyeyk negko'o agwetak elának xép ma'a aqsok sempelakkasso nak agweta'.
39 Axta aptemék apchátegmoweykegko Jesús se'e:
—Apkeltamhók elwetak aqsok sempelakkasso agweta' se'e énxet'ák élmasagcha'a nak apkeltémakxa tén han apyenseyam nak apkelyetlo Dios; wánxa sa' eyke aqsa kólxekmósek ma'a aqsok sempelakkasso agweta' ektémakxa axta m'a Jonás apteme axta Dios appeywa aplegasso. 40 Hakte cham'a ektémakxa axta Jonás apyetnama ántánxo ekhem tén han ántánxo axta'a kañe' kelasma ekyawe awáxok, sa' nahan katnehek apteme nak Apketche énxet étek ántánxo ekhem tén han ántánxo axta'a m'a kañe' xapop. 41 Enaqxétekhágwók sa énxet'ák Nínive m'a ekhem nélyekpelchamáxchexa sa', cham'a apkelyekpelchákpoho sa' ma'a énxet'ák apheykencha'a nak se'e kaxwo' nak, elxének sa' nahan ekmaso, hakte apkelya'eykekxeyk axta Dios énxet'ák Nínive m'a apkellegaya axta apkeltenneykha m'a Jonás; awanhók agko' eyke aqsok ekyetna nak se'e, mexnawok ma'a Jonás. 42 Keyphagwaták sa' nahan wesse' ekwányam eñama nak Nepyeyam ma'a ekhem yaqwánxa sa' elyekpelchekpohok ma'a énxet'ák, cham'a apkelyekpelchákpoho sa' ma'a énxet'ák apheykencha'a nak se'e kaxwo' nak, kalsexnenak sa' nahan; hakte tayépók agko' axta éñamakxa éltémo keyxhok ma'a ektémakxa axta apya'áseykegkoho Salomón, awanhók agko' eyke aqsok ekyetna nak se'e, mexnawok ma'a Salomón.
Espíritu ekmaso ektaqhémo
(Lc 11.24-26)
43 “Tekkek agkok xama espíritu ekmaso énxet apwáxok, kamhagkok ma'a yókxexma ekyamáyekxa nak exma kategyaha éllókassamakxa ekyampe; agkok kóteyágwokmok, keñe katnehek élchetamso awáxok se'e: 44 ‘Ataqhohok sa' makham ma'a exagkok, sekteyapmakxa axta.’ Wákxeyk agkok makham ma'a, kóteyágwakxak makham énxet apwáxok ektémól'a tegma meyke ekha kañe', kéláxñessamól'a, tén han kéltaqmelcháseykekxohol'a kélláneykekxa aqsok kañe'. 45 Keñe kaxog, kánchesekxak ma'a siete kelyekhama' élmasagcha'a agko' nak, megkaxnawo nak ma'a, kasawhaxkohok nahan kalántaxnegwók xa énxet apwáxok nak, keñe kayeykhágwomhok agko' ekmaso ektémakxa xa énxet nak, megkaxók ma'a ektémakxa axta sekxo'. Sa' nahan katnehek xa énxet'ák élmasagcha'a nak apkeltémakxa.”
Jesús egken tén han apkelyáxeg
(Mc 3.31-35Lc 8.19-21)
46 Axta epenchessamók makham apkeltennáseykha énxet'ák Jesús, ekya'áyekmo axta egken, tén han ma'a apkelyáxeg, cham'a ekmáheyo axta kalpaqhetchesaxkoho'. Yókxexma axta nahan chaqnágweykmok, 47 axta aptemék xama énxet apkeltennáseykekxo Jesús se'e:
—Kenegwa'ak egken á yókxexma yetlo apkelyáxeg, xép hek makók kapaqhetchesek.
48 Keñe axta aptéma apchátegmoweykegko Jesús ma'a ektáha axta apkeltennáseykekxa:
—¿Yaqsa ko'o méme, yaqsa nahan ma'a élyáxeg?
49 Tén axta appenteyheykegkoho Jesús ma'a apkeltámeséyak, axta aptemék se'e:
—Cháxa méme ko'o xa, tén han élyáxeg. 50 Hakte kélxama ektáhakxa enxoho kéllane m'a apmopmenyého nak Táta apha nak néten, cha'a eyáxeg ko'o m'a, tén han eyáxeg kelwána, tén han méme.