Jesús sana al siervo de un centurión
(Mt 8.5-13)
1 Jesús terminó de hablar con el pueblo y entró en Cafarnaún.
2 Allí había un centurión que tenía un siervo al que amaba mucho, el cual estaba a punto de morir.
3 Cuando el centurión oyó hablar de Jesús, envió a unos ancianos de los judíos para que le rogaran que fuera a sanar a su siervo.
4 Ellos fueron a hablar con Jesús, y con mucha insistencia le rogaron: «Este hombre merece que le concedas lo que pide,
5 pues ama a nuestra nación y nos ha construido una sinagoga.»
6 Jesús se fue con ellos, y ya estaban cerca de la casa cuando el centurión envió a unos amigos suyos, para que le dijeran: «Señor, no te molestes. Yo no soy digno de que entres en mi casa.
7 Ni siquiera me consideré digno de presentarme ante ti. Pero con una sola palabra tuya mi siervo sanará.
8 Yo mismo sé lo que es estar bajo autoridad, y lo que es tener soldados bajo mis órdenes. Si a uno le digo “Ve allá”, él va; y si a otro le digo “Ven acá”, él viene; y si a mi siervo le digo: “Haz esto”, lo hace.»
9 Cuando Jesús oyó esto, se quedó admirado del centurión. Se volvió entonces a la gente que lo seguía, y dijo: «Quiero decirles que ni siquiera en Israel he hallado tanta fe.»
10 Los que habían sido enviados regresaron entonces a la casa, y se encontraron con que el siervo ya estaba sano.
Jesús resucita al hijo de la viuda de Naín
11 Después Jesús se dirigió a una ciudad llamada Naín. Lo acompañaron muchos de sus discípulos, y una gran multitud.
12 Cuando se acercó a la puerta de la ciudad, vio que llevaban a enterrar al hijo único de una viuda. Mucha gente de la ciudad acompañaba a la madre.
13 Cuando el Señor la vio, se compadeció de ella y le dijo: «No llores.»
14 Luego se acercó al féretro y lo tocó, y los que lo llevaban se detuvieron. Entonces Jesús dijo: «Joven, a ti te digo, ¡levántate!»
15 En ese momento, el que estaba muerto se incorporó y comenzó a hablar, y Jesús se lo entregó a su madre.
16 El miedo se apoderó de todos, y unos alababan a Dios y decían: «Un gran profeta se ha levantado entre nosotros», y otros más decían «Dios ha venido a ayudar a su pueblo.»
17 Y la fama de Jesús se difundió por toda Judea y por toda la región vecina.
Los mensajeros de Juan el Bautista
(Mt 11.2-19)
18 Los discípulos de Juan fueron a contarle todas estas cosas. Entonces Juan llamó a dos de sus discípulos,
19 y los envió a Jesús para que le preguntaran: «¿Eres tú aquel que había de venir, o esperaremos a otro?»
20 Aquellos fueron a ver a Jesús, y le dijeron: «Juan el Bautista nos ha enviado para que te preguntemos si eres tú el que ha de venir, o debemos esperar a otro.»
21 En ese mismo momento, Jesús sanó a muchos que tenían enfermedades, plagas y espíritus malignos, y a muchos ciegos les dio la vista.
22 Entonces Jesús les respondió: «Vuelvan y cuéntenle a Juan lo que han visto y oído: Los ciegos ven, los cojos andan, los leprosos son limpiados, los sordos oyen, los muertos son resucitados, y a los pobres se les anuncian las buenas noticias.
23 ¡Bienaventurado el que no tropieza por causa de mí!»
24 Cuando los mensajeros de Juan se fueron, Jesús comenzó a decir a la gente acerca de Juan: «¿Qué fueron ustedes a ver al desierto? ¿Querían ver una caña sacudida por el viento?
25 ¿O qué fueron a ver? ¿A un hombre vestido con ropa elegante? Los que se visten con ropa elegante y disfrutan de grandes lujos, están en los palacios de los reyes.
26 Entonces, ¿qué es lo que ustedes fueron a ver? ¿A un profeta? Pues yo les digo que sí, ¡y a alguien mayor que un profeta!
27 Porque este es de quien está escrito:
»“Yo envío mi mensajero delante de ti,
para que te prepare el camino.”
28 Yo les digo que, entre los que nacen de mujer, no hay nadie mayor que Juan el Bautista. Aun así, el más pequeño en el reino de Dios es mayor que él.»
29 Al oír esto, todo el pueblo y los cobradores de impuestos reconocieron la justicia de Dios y se bautizaron con el bautismo de Juan.
30 Pero los fariseos y los intérpretes de la ley rechazaron el propósito de Dios respecto de sí mismos, y no fueron bautizados por Juan.
31 El Señor agregó: «¿Con qué compararé a la gente de esta generación? ¿A qué puedo compararlos?
32 Son como los niños que se sientan en la plaza y se gritan unos a otros: “Tocamos la flauta, y ustedes no bailaron; entonamos cantos fúnebres, y ustedes no lloraron.”
33 Porque vino Juan el Bautista, que no comía pan ni bebía vino, y ustedes decían: “Tiene un demonio.”
34 Luego vino el Hijo del Hombre, que come y bebe, y ustedes dicen: “Este hombre es un glotón y un borracho, amigo de cobradores de impuestos y de pecadores.”
35 Pero a la sabiduría la reivindican sus hijos.»
Jesús en la casa de Simón el fariseo
36 Uno de los fariseos invitó a Jesús a comer, así que Jesús fue a la casa del fariseo y se sentó a la mesa.
37 Cuando una mujer de la ciudad, que era pecadora, se enteró de que Jesús estaba a la mesa, en la casa del fariseo, llegó con un frasco de alabastro lleno de perfume.
38 Llorando, se arrojó a los pies de Jesús y comenzó a bañarlos con lágrimas y a secarlos con sus cabellos; también se los besaba, y los ungía con el perfume.
39 Cuando el fariseo que lo había convidado vio esto, pensó: «Si este fuera profeta, sabría que la mujer que lo está tocando es una pecadora.»
40 Entonces Jesús le dijo: «Simón, tengo que decirte algo.» Simón dijo: «Dime, Maestro.»
41 «Un acreedor tenía dos deudores: uno le debía quinientos días de sueldo, y el otro cincuenta.
42 Como ninguno de los dos podía pagarle, les perdonó la deuda a los dos. Ahora, dime: ¿cuál de ellos lo amará más?»
43 Simón le respondió: «Me parece que aquel a quien le perdonó más.» Y Jesús le dijo: «Tu juicio es correcto.»
44 Entonces se volvió a la mujer y le dijo a Simón: «Mira a esta mujer. Cuando llegué a tu casa, no me diste agua para lavarme los pies, pero esta los ha bañado con sus lágrimas y los ha secado con sus cabellos.
45 No me diste un beso, pero esta no ha dejado de besarme los pies desde que entré.
46 No ungiste mi cabeza con aceite, pero esta ha ungido mis pies con perfume.
47 Por eso te digo que sus muchos pecados le son perdonados, porque amó mucho. Pero a quien poco se le perdona, poco ama.»
48 Y a ella le dijo: «Tus pecados te son perdonados.»
49 Los que estaban sentados a la mesa con él, comenzaron a decir entre sí: «¿Quién es este, que también perdona pecados?»
50 Pero Jesús le dijo a la mujer: «Tu fe te ha salvado. Ve en paz.»
Jesús aptaqmelchesseyam xama sẽlpextétamo apkemha apmonye' romano apkeláneykha
(Mt 8.5-13Jn 4.43-54)
1 Xama axta appenchessama apkeltennáseykha Jesús ma'a énxet'ák, apmeyeykekxeyk axta Cafarnaúm. 2 Aphegkek axta nahan xama sẽlpextétamo apkemha apmonye' romano m'a, apyetnama axta xama apkeláneykha apchásekhayo apagko'. Apháxamákpek axta nahan ma'a, keto' axta apketsapmakxa. 3 Xama axta aplegaya amya'a apxénamakpo Jesús ma'a sẽlpextétamo apkemha apmonye' nak, apkeláphássegkek axta nápakha judíos apkelámha apmonye'e apagkok, apkeltémo yának ey'ammok etaqmelchessók ma'a apkeláneykha. 4 Apkelweykmek axta aphakxa Jesús xa énxet'ák nak. Axta aptemék apkenagkama apkeltémo epasmok se'e:
—Payhawók xép epasmok ma'a sẽlpextétamo apkemha apmonye' nak, 5 hakte apchásekhayók negókxa, axta anhan apkeltémo elanakpok ma'a tegma negaqneykekxexa nak chá'a.
6 Apkelyetleykekxeyk axta Jesús xa énxet'ák nak, xama axta apkelágketchesseykekxo tegma, apkeláphássegkek axta nápakha apkelxegexma'a sẽlpextétamo apkemha apmonye' apkeltémo etnehek yának Jesús se'e: “Wesse', nágkeytnakhoho aqsa apwáxok, hakte megkapayhawok ko'o wának xép etaxnegwók exagkok; 7 exchek keñamak mamako ko'o ay'ammohok ahagko' xép. Epaqhetches aqsa makhawo, yaqwayam sa' etaqmelwók ma'a séláneykha. 8 Hegkéshok nahan ko'óxa apkelpeywa m'a kelwesse'e nak, keñe nahan ko'óxa apyetna sẽlpextétamo ahagkok sekmowána agkések sekpeywa. Ektemék agkok sekpeywa seyáneya: ‘exeg’, ñohok nahan exog; ektemék agkok nahan seyáneya: ‘émpoho’, ñohok nahan exegma'; éltamhók agkok nahan elának aqsok ma'a séláneykha, ñohok nahan elána'.”
9 Pelakkassegkek axta nahan aplegaya Jesús xa, apkelányók axta m'a énxet'ák ektáha axta apkelyetleykha. Tén axta aptéma s'e:
—Naqsók ko'o sektáha séláneya kéxegke mateyk ko'o makham Israel xama enxoho ekyawe mey'ásseyam ekhawo nak xa énxet nak.
10 Xama axta apkelweykekxo apxanák, apkelwetágweykekxeyk axta aptaqmelweykmo sẽlpextétamo apkemha apmonye' apkeláneykha m'a énxet'ák kélápháseykha axta.
Jesús apxátekhásseyam tampe' étche
11 Apmeyeykekxeyk axta Jesús xama tegma apwányam ekwesey axta Naín natámen xa. Apxegamchek axta yetlo apkelxegexma'a apkeltáméséyak, tén han apxámokma énxet. 12 Xama axta apkelweykmo ketók nátegma, apweteyak axta kélsama ekmáheyo kólátawanyek kélhápak, xama apagko' étche axta m'a kelán'a tampe'. Apxámok axta anhan énxet apkelyetlo apheykha axta m'a tegma apwányam. 13 Xama axta apweteya, ayósek axta apkelányo m'a Wesse' egegkok. Tén axta aptéma apkenagkama s'e:
—Nágkalekxagwaha.
14 Yetlómók axta nahan apyepetchegweykmoho, appaknegweykmók axta m'a kéltahanchesso axta, tén axta apchaqnágweykmo m'a ektáha axta apso. Axta aptemék apkenagkama Jesús kélhápak se'e:
—Wokma'ák, ektáhak ko'o seyáneya exchep se'e. ¡Exnekxa néten!
15 Tén axta aphama m'a ektáha axta apketsapma, appaqméteykekxeyk axta nahan, tén axta Jesús apmeyáseykekxo m'a egken. 16 Xama axta ekwetamaxko xa, apyókxoho énxet axta nahan apkelayeyk, apcheynamók axta nahan apkelpeykessamo m'a Dios. Axta aptemék apkelpaqmeyesma s'e:
—Apwa'ak negyeseksa xama Dios appeywa aplegasso meyke ekhémo.
Axta aptemék nahan apkelpaqmeyesma s'e:
—Apwa'ak Dios yaqwayam epasmok énxet'ák apagkok.
17 Ekyókxoho yókxexma Judea axta nahan legamaxchek ektémakxa aqsok apkelane m'a Jesús, ekweykekxoho m'a neyáwa nak.
Juan el Bautista apkelápháseykha
(Mt 11.2-19)
18 Aplegágweykekxeyk axta amya'a Juan ekyókxoho xa aqsok, hakte apkeltáméséyak axta apkeltennáseykha. Apkelwóneykha axta apqánet xa apkeltáméséyak nak, 19 tén axta apkeláphássama aphakxa Wesse' egegkok, apkeltémo elmaxneyha kexaha naqsók apxénamakpo nak ewak ma'a essenhan elhaxnakpok makham pók. 20 Apkelweykmek axta aphakxa Jesús ma'a Juan apkelápháseykha. Axta aptemék apkenagkama s'e:
—Ẽláphássek xeyk negko'o Juan el Bautista apkeltamho ólmaxneyha xeyepya agkok ma'a apxénamakpo nak ewa' essenhan anleyxek makham pók.
21 Chaqhémok axta nahan apkeltaqmelchesseykemxa axta Jesús apxámokma énxet'ák ektémakxa axta chá'a apkelháxamap xa tén han apkellegeykegkoho, tén han ma'a eknaqtawáseykha axta chá'a espíritu élmasagcha'a, apkelwetáseykekxeyk axta anhan exma apxámokma m'a énxet'ák meyke apaqta'ák axta. 22 Tén axta aptéma apchátegmoweykegko s'e:
—Kóltaqhoho, kóltennássekxa sa' Juan ektáhakxa nak kélwete, tén han kéllege. Kóltennasha apkelwetákxo exma m'a énxet'ák meyke apaqta'ák nak, tén han apkelxegákxo m'a élmasagcha'a apyay'ák nak, tén han apkeltaqmelwokmo m'a énxet'ák ektamhéyak nak negmasse ektepelchamáxche egyempehek, tén han apkellegákxo exma m'a énxet'ák meyke apeyk'ák nak, tén han apnaqxétekhágwokmo m'a énxet'ák apkeletsapma axta, tén han kéllegasa amya'a ektaqmela m'a énxet'ák meyke aqsok nak. 23 ¡Kéleñémo kéxegke megkólyenseyam nak kélteme mehelya'ásseyam ko'o!
24 Xama axta apkeltaqhémo m'a Juan axta apkelápháseykha, apkeltennáseykha axta Jesús énxet'ák apxeyenma m'a Juan, axta aptemék se'e: “¿Yaqsa axta kéltémo kólwetak kéxegke m'a yókxexma meykexa nak énxet? ¿Tappo ekyawheyáseykha éxchahayamya axta kélteyánegweykmoho'? 25 Háwe axta agkok xa ¿Yaqsa axta kélteyánegweykmoho m'a? ¿Xama énxet apkeltaqmalma apkelnaqtáya axta kélteyánegweykmoho? Kélya'ásegkok kéxegke énxet apkeltaqmela nak apkelántaxno tén han ektaqmalma nak apheykha, exnakha chá'a m'a kelwesse'e apkelwányam apxanák nak. 26 ¿Yaqsa axta kélteyánegweykmoho? ¿Dios appeywa aplegassóya axta? Ehay, naqso', énxet apyeykhágweykmoho Dios appeywa apkellegasso axta m'a. 27 Juan axta m'a ektéma axta ekxeyenma eknaqtáxésamaxche s'e:
‘Eyáphássek ko'o
seykha amya'a ahagkok
apmonye' exchep,
yaqwayam enxoho
elanaksek ámay.’
28 Naqsók ko'o sektáha séláneya kéxegke méko xama énxet apyeykhágweykmoho Juan nepyeseksa m'a apyókxoho énxet'ák; keñe m'a énxet apteme nak kónegók ma'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios, mexnawok ma'a Juan.
29 “Apyókxoho énxet ektáha axta apháxenmo apkeltenneykha m'a Juan, ekweykekxoho m'a apkelma axta chá'a selyaqye yaqwayam kólsakxak ma'a Roma, apkeltémok axta eyaqpássesagkok yegmen ma'a Juan, hakte apkelyekpelchágweykmek axta ekteme ekpéwomo agko' ma'a apkeltémókxa nak antéhek Dios. 30 Keñe axta m'a fariseos, tén han ma'a apkelxekmósso nak apnámakkok ektémakxa segánamakxa, axta eltémók eyaqpássesagkok yegmen ma'a Juan, axta kaleklók apkelwáxok apmáheyókxa axta eykhe etnéssesek Dios xa énxet'ák nak.
31 “¿Yaqsa ko'o ewanchek axnéshok énxet'ák keso negwánxa nak? ¿Yaqsa aphawo? 32 Máxa m'a sakcha'a létkók ekheykhal'a ekyawakxal'a exma apheykegkaxa énxet'ák, ektémól'a kalyennaqtéshok élpeywa kának élxegexma'a s'e: ‘Nélpáwássek negko'o yámámok, keñe kéxegke megkólnéweyncha'a, nélmeneykmássek negko'o negmeneykmasso senlapwagkassamól'a, keñe kéxegke megkóllekxagweyncha'a.’ 33 Hakte apwayak axta Juan el Bautista, meto axta apto, tén han meya axta vino, keñe kéxegke kélxeyenma chá'a ekhama apwáxok kelyekhama'. 34 Keñe axta apwaya m'a aptáha nak Apketche énxet, aptómo nak apto, apyamo nak vino, keñe kéxegke kélxeyenma megyésso etwok apto, tén han megyésso ének vino, tén han kélxeyenma apkelásekhayo m'a énxet élmasagcha'a nak apkeltémakxa, tén han ma'a énxet'ák apkelmomo nak selyaqye yaqwayam egkések ma'a Roma. 35 Dios apya'áseyak akke chá'a kañék ekwetamaxche ektáha naqsók apkeláneyak énxet'ák xa.”
Jesús apwayam Simón apxagkok, apteme axta fariseo
36 Apcháneyeykha axta Jesús xama fariseo etáswók apto apxagkok, apmaheykegkek axta nahan Jesús ma'a apxagkok. Aphegkek axta nahan nekha mésa, 37 cham'a ekweykmo axta xama kelán'a ekmaso ektémakxa, ekha axta nahan xa tegma apwányam nak tén han eklegaya axta amya'a Jesús apmaheykegko aptásweykmo apto m'a fariseo apxagkok, yetlo ekseykha sokmátsa axagkok élánamáxche axta alabastro ekláneyo sokmátsa. 38 Kelekxagweykha axta, heykmek axta ekpayhókxa apmagkok ma'a Jesús, kelyássessegkek axta anhan aqtégmenek ma'a apmagkok, tén axta ektamheykekxo nahan áwa' élyamassáseykekxo. Kelpetsessessegkek axta apmagkok, tén axta élexpaqhássessama sokmátsa. 39 Xama axta apweteya m'a fariseo ektáha axta apcháneyeykha m'a Jesús, axta entemék élchetamsama apwáxok se'e: “Naqsók agkok apteme xama Dios appeywa aplegasso xa énxet nak, ékpelkohok xeyk ektémakxa xa kelán'a ekpaknegwa'awo nak: kelán'a ekmaso ektémakxa xa.” 40 Tén axta Jesús aptéma apkenagkama fariseo se'e:
—Simón, yetneyk ko'o xama aqsok yaqwayam altennaksek xép.
Axta aptemék apchátegmoweykegko fariseo se'e:
—Sẽlxekmósso, héltennés.
41 Axta aptemék makham Jesús se'e:
—Apqánet énxet axta yetnók apméyak ma'a xama énxet apmássáseykencha'awól'a pók selyaqye. Quinientos sawo selyaqye axta apméyak ma'a xama, keñe axta m'a pók nak cincuenta. 42 Apmasséssessegkek axta aqsa nahan apkelméyak apqánet ma'a énxet ektáha axta apmassáseykha selyaqye apagkok, hakte mopwancha'ak axta apmáheyo elyánmagkasek ma'a apkelméyak. Héltennés hana kaxwo', ¿yaqsa sa' kayáwhok agko' apchásekhayo xama xa apqánet?
43 Axta aptemék apchátegmoweykegko Simón se'e:
—Sa' Ko'óneyk ma'a énxet ekyawakxa nak apméyak.
Keñe axta Jesús aptéma apkenagkama s'e:
—Payhawók aptáhakxa.
44 Tén axta apkelányo Jesús ma'a kelán'a, axta aptemék apkenagkama Simón se'e:
—¿Apwet'aya s'e kelán'a nak? Ektaxnegwa'ak xeyk ko'o apxagkok xép, keñe mehegkésa yegmen yaqwayam alyenyeksek emagkok; keñe s'e kelán'a nak élyássesa aqtégmenek emagkok, keñe ektamhákxo nahan áwa' élyamáseykxo makham. 45 Exchek han xép hepetsesak hepeykesek, keñe exchek se'e kelán'a nak megkalwátessekmo élpetsesma emagkok, eyeynawo m'a sekxók xeyk sektaxnegwa'a kañe'.
46 Exchek han héltexnassásegkok épátek néltexnémáxche ekmátsa ekpaqneyam, keñe s'e kelán'a nak élexpaqha'a emagkok sokmátsa. 47 Exchek keñamak séltennasa exchep megkólyaqmagkáseykxo ekyókxoho m'a ektémakxa nak ekxámokma megkay'assáxma, hakte awanhek élásekhamaxkoho; kaxnók ma'a ekmasextoho nak megkólyaqmagkáseykekxa apkeltémakxa melya'assáxma, asextók exekmósek apkelásekhamakpoho.
48 Tén axta aptéma apkenagkama kelán'a s'e:
—Megkólyaqmagkáseykxak xeye' ektémakxa megkay'assáxma.
49 Keñe axta m'a nápakha ektáha axta nahan kéláneyeykha aptéma chá'a apkelmaxneyeykencha'a pók se'e:
—¿Yaqsa énxet xa ekweykmoho nak meyaqmagkáseykekxa nentémakxa mólya'assáxma?
50 Keñe axta Jesús aptéma makham appaqhetchessama kelán'a s'e:
—Megkay'ásseyam xeye' wagkásak teyp; kataqhekxa yetlo meyke ektáhakxa awáxok.