Jesús y Zaqueo
1 Jesús entró en Jericó, y comenzó a cruzar la ciudad.
2 Mientras caminaba, un hombre rico llamado Zaqueo, que era jefe de los cobradores de impuestos,
3 trataba de ver quién era Jesús, pero por causa de la multitud no podía hacerlo, pues era de baja estatura.
4 Pero rápidamente se adelantó y, para verlo, se trepó a un árbol, pues Jesús iba a pasar por allí.
5 Cuando Jesús llegó a ese lugar, levantó la vista y le dijo: «Zaqueo, apúrate y baja de allí, porque hoy tengo que pasar la noche en tu casa.»
6 Zaqueo bajó de prisa, y con mucho gusto recibió a Jesús.
7 Todos, al ver esto, murmuraban, pues decían que Jesús había entrado en la casa de un pecador.
8 Pero Zaqueo se puso de pie y le dijo al Señor: «Señor, voy a dar ahora mismo la mitad de mis bienes a los pobres. Y si en algo he defraudado a alguien, le devolveré cuatro veces más lo defraudado.»
9 Jesús le dijo: «Hoy ha llegado la salvación a esta casa, pues este hombre también es hijo de Abrahán.
10 Porque el Hijo del Hombre vino a buscar y a salvar lo que se había perdido.»
Parábola de los siervos
11 Al escuchar la gente estas cosas, Jesús les contó una parábola, pues ya estaba cerca de Jerusalén y la gente pensaba que el reino de Dios estaba por manifestarse.
12 Jesús les dijo: «Un hombre de alto rango se fue a un país lejano, para recibir un reino y luego volver.
13 Antes de partir, llamó a diez de sus siervos, les dio una buena cantidad de dinero, y les dijo: “Hagan negocio con este dinero, hasta que yo vuelva.”
14 Pero sus conciudadanos lo odiaban, y enviaron tras él unos representantes para que dijeran: “No queremos que este reine sobre nosotros.”
15 Cuando ese hombre volvió, después de recibir el reino, hizo comparecer ante él a los siervos a quienes había dado el dinero, para saber qué negocios había hecho cada uno.
16 Cuando llegó el primero, dijo: “Señor, tu dinero ha producido diez veces más”.
17 Aquel hombre dijo: “¡Bien hecho! Eres un buen siervo. Puesto que en lo poco has sido fiel, vas a gobernar diez ciudades.”
18 Otro más llegó y le dijo: “Señor, tu dinero ha producido cinco veces más.”
19 Y también a este le dijo: “Tú vas a gobernar cinco ciudades.”
20 Llegó otro más, y le dijo: “Señor, aquí tienes tu dinero. Lo he tenido envuelto en un pañuelo,
21 pues tuve miedo de ti, porque sé que eres un hombre duro, que tomas lo que no pusiste, y recoges lo que no sembraste.”
22 Entonces aquel hombre le dijo: “¡Mal siervo! Por tus propias palabras voy a juzgarte. Si sabías que soy un hombre duro, que tomo lo que no puse, y que recojo lo que no sembré,
23 ¿por qué no pusiste mi dinero en el banco? Así, ¡a mi regreso lo habría recibido con los intereses!”
24 Y dijo entonces a los que estaban presentes: “¡Quítenle el dinero, y dénselo al que ganó diez veces más!”
25 Pero ellos objetaron: “Señor, ese ya tiene mucho dinero.”
26 Y aquel hombre dijo: “Pues al que tiene, se le da más; pero al que no tiene, aun lo poco que tiene se le quita.
27 Y en cuanto a mis enemigos, los que no querían que yo fuera su rey, ¡tráiganlos y decapítenlos delante de mí!”»
La entrada triunfal en Jerusalén
(Mt 21.1-11Mc 11.1-11Jn 12.12-19)
28 Después de decir esto, Jesús siguió su camino en dirección a Jerusalén.
29 Cuando ya estaba cerca de Betfagué y de Betania, junto al monte que se llama de los Olivos, les dijo a dos de sus discípulos:
30 «Vayan a la aldea que está ante ustedes. Al entrar en ella, van a encontrar atado un burrito, sobre el cual nadie se ha montado. Desátenlo y tráiganlo aquí.
31 Si alguien les pregunta: “¿Por qué lo desatan?”, respondan: “Porque el Señor lo necesita.”»
32 Los discípulos se fueron y encontraron todo tal y como él les había dicho.
33 Mientras desataban el burrito, sus dueños les dijeron: «¿Por qué lo desatan?»
34 Y ellos contestaron: «Porque el Señor lo necesita.»
35 Luego se lo llevaron a Jesús, echaron sus mantos sobre el burrito, e hicieron montar a Jesús.
36 Conforme Jesús avanzaba, la multitud tendía sus mantos por el camino.
37 Cuando se acercó a la bajada del monte de los Olivos, todo el conjunto de sus discípulos comenzó a gritar de alegría y a alabar a Dios por todas las maravillas que habían visto;
38 y decían: «¡Bendito el rey que viene en el nombre del Señor! ¡Paz en el cielo, y gloria en las alturas!»
39 Algunos de los fariseos que iban entre la multitud le dijeron: «Maestro, ¡reprende a tus discípulos!»
40 Pero Jesús les dijo: «Si estos callaran, las piedras clamarían.»
41 Ya cerca de la ciudad, Jesús lloró al verla,
42 y dijo: «¡Ah, si por lo menos hoy pudieras saber lo que te puede traer paz! Pero eso ahora está oculto a tus ojos.
43 Porque van a venir sobre ti días, cuando tus enemigos levantarán un cerco a tu alrededor, y te sitiarán.
44 Y te destruirán por completo, a ti y a tus hijos dentro de ti, y no dejarán en ti piedra sobre piedra, por cuanto no te diste cuenta del momento en que Dios vino a visitarte.»
Purificación del templo
(Mt 21.12-17Mc 11.15-19Jn 2.13-22)
45 Después Jesús entró en el templo, y comenzó a echar de allí a todos los que vendían y compraban.
46 Les decía: «Escrito está: “Mi casa es casa de oración.” ¡Pero ustedes han hecho de ella una cueva de ladrones!»
47 Todos los días Jesús enseñaba en el templo, pero los principales sacerdotes, los escribas y los principales del pueblo procuraban matarlo.
48 Sin embargo, no hallaban la manera de hacerlo, pues todo el pueblo estaba pendiente de lo que él decía.
Jesús tén han Zaqueo
1 Aptaxnegweykmek axta Jesús ma'a Jericó, tén axta apyeykhaya aptaxnama nepyeseksa tegma apwányam. 2 Axta aphak nahan xama énxet ekxámokma axta aqsok apagkok ma'a apwesey axta Zaqueo, apteme axta apkemha apmonye' nepyeseksa m'a énxet'ák apkelmomo axta chá'a selyaqye yaqwayam kólsakxak Roma. 3 Apkeltémók axta eykhe nahan étak Jesús xa énxet nak, axta eyke eteyk, hakte apxámok axta énxet, apyaqwátawók axta nahan ma'a Zaqueo. 4 Axta keñamak apketcheykegko apmaheykegko apmonye', apkenátweykmek axta nahan xama yámet ma'a yaqweykenxa axta eyeykhágwók ma'a Jesús, yaqwayam enxoho éta'. 5 Xama axta apyeykhágweykmo Jesús ma'a, apsekheykekxók axta néten. Tén axta aptéma apkenagkama s'e:
—Zaqueo, etyep sa' heykxa xa, hakte sakhem sa' ko'o axnók ma'a apxagkok.
6 Appekheyáseykha axta nahan apteyapma m'a Zaqueo, apmomchek axta nahan takha' Jesús yetlo ekpayheykekxa apwáxok. 7 Xama axta apkelweteya énxet'ák xa, apyókxoho axta apkelxéneykha ekmaso m'a Jesús, apkelxeyenma apmaheykegko apmáheyo exnók apxagkok ma'a xama énxet mey'assáxma. 8 Tén axta apkempeykekxo néten ma'a Zaqueo. Axta aptemék apkenagkama Wesse' egegkok se'e:
—Wesse', elano, almésagkok sa' ko'o énxet meyke aqsok nekha ekyókxoho aqsok ahagkok ekyetnakxa nak; ekmenyexchessegkek axta agkok nahan ko'o xama aqsok apagkok xama énxet, cuatro sélmeyáseykekxoho aqsok sa' atnehek ayeykhássamho'.
9 Axta aptemék apkenagkama Jesús se'e:
—Sakhem ekwa'a nélwagkásamáxche teyp se'e tegma nak, hakte Abraham aptáwen neptámen nahan se'e énxet nak. 10 Hakte apwayak axta aptáha nak Apketche énxet yaqwayam elchetmok tén han elwagkasek teyp ma'a énxet'ák apkelxegányam nak.
Jesús apyetcháseykekxoho selyaqye
11 Apkellegayak axta énxet'ák apxeyenma axta Jesús xa aqsok nak, tén axta apkeltennáseykencha'a xama aqsok apyetcháseykekxoho, hakte ketók axta m'a Jerusalén, apkenagkamchek axta anhan kawak heykxa énxet'ák ma'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios.
12 Axta aptemék apkelanagkama s'e: “Aphegkek axta xama énxet wesse' apketche, apmaheykegko axta makhawo' mók apkelókxa, yaqwayam enxoho kólteméssesek wesse' apwányam, keñe éxyók makham ma'a apkeñémekxa. 13 Apkelwóneykha axta diez apkeláneykha amonye' apxega, apkelmeyáseykegkek axta chá'a xama xama selyaqye ekyawe agko'. Tén axta aptéma apkelanagkama s'e: ‘Kólteméssesha sa' se'e selyaqye nak ekwokmoho sekwa'akto sa' makham.’ 14 Aptaqnagkamchek axta eyke m'a énxet'ák apchókxa xamo' axta, apkeláphássegkek axta neptámen énxet kéltémo etnehek exének se'e: ‘Mogmenyeyk negko'o etnehek wesse' apwányam egagkok xa énxet nak.’
15 “Kélteméssessegkek axta eyke wesse' apwányam, tén axta aptaqhémo makham apchókxa. Xama axta apweykekxo, apkeltémók axta kólnaqlósawakxak ma'a apkeláneykha apkelmeyáseykegko axta selyaqye, yaqwayam enxoho ey'asagkohok háxko ekwánxa chá'a apyáncháseykekxa selyaqye xama. 16 Apweykekxeyk axta m'a apmonye' axta apye'eykekxa, axta aptemék apkenagkama s'e: ‘Wesse', diez egweykmok eyánte m'a selyaqye apagkok axta.’ 17 Axta aptemék apchátegmoweykegko wesse' apwányam se'e: ‘Táse', xép apteme kélásenneykha ektaqmalma aptémakxa; atnéssesek sa' ko'o exchep apkeláneykha diez tegma apkelyawe, hakte aptaqmelchessegkek ma'a aqsok étkok sekmésso axta.’ 18 Apweykekxeyk axta nahan ma'a pók. Axta aptemék apkenagkama s'e: ‘Wesse', cinco weykmok eyánte m'a selyaqye apagkok axta.’ 19 Axta aptemék nahan apchátegmoweykegko s'e: ‘Xép sa' etnehek apkeláneykha cinco tegma apkelyawe.’
20 “Keñe axta apweykekxo nahan ma'a pók, axta aptemék apkenagkama s'e: ‘Wesse', keso selyaqye apagkok axta s'e. Apáwa axta ekpextehetchessók sektaqmelchessessama; 21 hakte eyáyak axta ko'o exchep, hakte xép apteme énxet segyáteyeykegkoho, apkelmeykekxohol'a chá'a m'a melméssamakxa nak, apnakxamól'a nahan chá'a m'a megkatnahakxa nak apkeneykekxa.’ 22 Tén axta wesse' apwányam aptéma apkenagkama s'e: ‘Kélásenneykha ekmaso aptémakxa, appeywa apagko' xép keñamak sekyekpelchawo. Kaxtemék axta exchep apya'áseykegkoho sekteme ko'o sélyáteyeykegkoho énxet, tén han sélmeykekxoho chá'a aqsok ma'a malméssamakxa nak, tén han seknakxamo chá'a aqsok ekyexna m'a megkatnahakxa nak séneykekxa, 23 ¿yaqsa axta ektéma mesama selyaqye ahagkok ma'a kélnegkenweykekxexal'a chá'a selyaqye, yaqwayam enxoho hegkeyásekxak selyaqye ahagkok sekwa'akto enxoho exagkok yetlo sekxaweykekxoho néten ekyaqmageykekxa kélmeykha m'a selyaqye ahagkok?’ 24 Tén axta aptéma apkelanagkama énxet'ák apchaqneykha axta m'a: ‘Kólyementemekxa selyaqye, kólmeyásekxa sa' ma'a ekyetna nak apyáncháseykekxa diez selyaqye.’ 25 Axta eyke aptemék apkelátegmoweykegkokxo énxet'ák se'e: ‘Wesse', ¡yetneyk eyke kaxwók mók diez selyaqye m'a!’ 26 Axta aptemék apchátegmoweykegko wesse' apwányam se'e: ‘Éltennássek ko'o kéxegke ekyetnakxa enxoho aqsok, kólmeyásekxohok sa' makham mók; keñe sa' ma'a meyke nak aqsok, kóltápexchásseshok sa' kólyementemekxak ma'a ekyetnakxa enxoho ántawo'. 27 Keñe sa' ma'a sénmexeykha nak ko'o, memáheyo nak hetnehek ko'o wesse' apwányam apagkok, kólnaqlanta sa' se'e, kólnáhap sa' nahaqtók ko'o.’”
Jesús aptaxnegwayam Jerusalén
(Mt 21.1-11Mc 11.1-11Jn 12.12-19)
28 Apxegeykekxeyk axta makham Jesús apmeyeykekxo Jerusalén natámen apteme appeywa xa. 29 Xama axta apweykekxo m'a keto' nak Betfagé, tén han Betania, nekha axta m'a egkexe ekwesey nak élaqneykegkaxa Olivos, apkeláphássegkek axta apqánet apkeltáméséyak. 30 Axta aptemék apkelanagkama s'e:
—Kólmohok hana nátegma egmonye' nak, kélwokmek sa' agkok ma'a, kólwetágwók sa' xama yámelyéheykok kéltete m'a, megkántamaxche nak makham. Kóllekes sa' táma', keñe sa' hélyentegkásenták ko'o. 31 Apkelmaxneyáha sa' agkok nahan xama énxet yaqsa ektáha kéllekkesa nak táma', kóltennés sa' apkepmenyého m'a Wesse' egegkok.
32 Apkelxegamchek axta m'a Jesús apkeltáméséyak, apkelwetágweykmek axta nahan ma'a aptémakxa axta apkelanagkama m'a Jesús. 33 Xama axta aplekkessama táma' m'a yámelyéheykok, axta aptemék apkelmaxneyeyncha'a ektáha axta ótep se'e:
—¿Yaqsa ektáha kéllekkesa nak táma'?
34 Axta aptemék apkelátegmoweykegkokxo s'e:
—Wesse' egegkok apmenye'.
35 Apkeltahanchessegkek axta apkelaqlamap ma'a yámelyéheykok, tén axta apyentegkáseykekxo m'a Jesús, kéltémók axta nahan yántek. 36 Apkelpeykeseykegkek axta nahan chá'a apkelaqlamap ámay énxet'ák, apweykenxa axta chá'a Jesús apchaqneykegkaxa neyseksa apxega. 37 Xama axta apchágketchesseykekxo m'a ekweyweykentamxa axta xapop ma'a ámay nak Egkexe élaqneykegkaxa Olivos, apkelwónchessegkek axta élpayheykekxa apkelwáxok apyókxoho m'a ektáha axta apkelyetlo, apkelteméssessegkek axta apcheymákpoho Dios eñama m'a ekyókxoho aqsok sempelakkasso nak agweta', apkelweteya axta. 38 Axta aptemék se'e:
—¡Tásek sa' katnehek apxénamap Wesse' apwányam apwa'a nak Wesse' egegkok apcháphasso! ¡Keytek sa' meyke ektáhakxa egwáxok ma'a néten, kólteméssesek sa' apcheymákpoho Dios apha nak néten!
39 Keñe axta nápakha fariseos appaxqéyak axta nahan ma'a énxet'ák aptéma apkenagkama Jesús se'e:
—Sẽlxekmósso, elpaqhetches énxet'ák apkelyetláyam nak.
40 Axta eyke aptemék Jesús apchátegmoweykegkokxo s'e:
—Naqsók ko'o sektáha séláneya kéxegke, apkelwanmeyágkek agkok xa énxet'ák nak, kalpáxamha sa' ma'a meteymog.
41 Xama axta apweykekxo m'a ketók Jerusalén, apkelekxagweykha axta apkelányo apweteya m'a tegma apwányam. 42 Axta aptemék se'e: “¡Awanhek eykhe ko'o séltémo kólyekpelchágwók kéxegke aqsok ekmowána nak kagkések meyke ektáhakxa kélwáxok se'e kaxwo' nak! Chápomáxcheyk eyke kaxwók kéxegke xa, megkólwanchek nahan kólweta'. 43 Kammok sa' ekhem yaqwánxa kóllegássesagkohok kéxegke, cham'a yaqwánxa sa' yahaxtamok kélnepyáwa kéxegke m'a kélenmexma, ewakhak sa', máxa sa' nahan eleñék apketámeyam, 44 emasséssamhok apagko' sa' nahan. Elnápok sa' nahan énxet'ák apheykha nak xa, megyémek sa' nahan xama enxoho meteymog ektaháneykekxa mók, hakte megkólya'ásegweykekxohok kéxegke m'a apya'áya axta Dios yaqwayam elwagkasek teyp kéxegke.”
Jesús apcháxñesso kañe' tegma appagkanamap
(Mt 21.12-17Mc 11.15-19Jn 2.13-22)
45 Aptaxnegweykmek axta Jesús tegma appagkanamap natámen xa, yetlómók axta nahan apkelántekkesso m'a énxet'ák apkexeykekxa axta aqsok ma'a. 46 Axta aptemék apkelanagkama s'e:
—Temék eknaqtáxésamaxche weykcha'áhak se'e: ‘Ektamhomaxchexa nempeywa nélmaxnagko sa' katnehek exagkok’, apkelyexánegweykenxa apkelmenyexma eyke kélteméssessók kéxegke.
47 Yókxoho ekhem axta nahan chá'a apkelxekmósso Jesús énxet'ák ma'a kañe' tegma appagkanamap, keñe axta m'a apkelámha apmonye'e nak apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok tén han ma'a apkelxekmósso nak apnámakkok ektémakxa segánamakxa, tén han ma'a apkelámha apmonye'e axta m'a tegma apwányam apkelchetamsama yaqweykenxa etnehek yaqhek. 48 Axta eyke elweteykekxak yaqweykenxa etnahagkok, hakte apyókxoho énxet axta aptaqmelchessamók apháxenmo m'a ektémakxa axta apkeltenneykha m'a Jesús.