Arrepiéntanse o perecerán
1 En ese momento estaban allí algunos que le contaron a Jesús el caso de los galileos cuya sangre Pilato había mezclado con los sacrificios que ellos ofrecían.
2 Jesús les dijo: «¿Y creen ustedes que esos galileos eran más pecadores que el resto de los galileos, solo porque padecieron así?
3 ¡Pues yo les digo que no! Y si ustedes no se arrepienten, también morirán como ellos.
4 Y en el caso de los dieciocho, que murieron aplastados al derrumbarse la torre de Siloé, ¿creen ustedes que ellos eran más culpables que el resto de los habitantes de Jerusalén?
5 ¡Pues yo les digo que no! Y si ustedes no se arrepienten, también morirán como ellos.»
Parábola de la higuera estéril
6 También les dijo esta parábola: «Un hombre había plantado una higuera en su viña, y cuando fue a buscar higos en ella no encontró ninguno.
7 Entonces le dijo al viñador: “Hace tres años que vengo a buscar higos en esta higuera, y nunca encuentro uno solo. ¡Córtala, para que no se desaproveche también la tierra!”
8 Pero el viñador le dijo: “Señor, déjala todavía un año más, hasta que yo le afloje la tierra y la abone.
9 Si da fruto, qué bueno. Y si no, córtala entonces.”»
Jesús sana a una mujer en el día de reposo
10 Un día de reposo, Jesús estaba enseñando en una sinagoga,
11 y allí estaba una mujer que hacía ya dieciocho años sufría de un espíritu de enfermedad. Andaba encorvada, y de ninguna manera podía enderezarse.
12 Cuando Jesús la vio, la llamó y le dijo: «Mujer, quedas libre de tu enfermedad.»
13 Y en el mismo instante en que Jesús puso las manos sobre ella, la mujer se enderezó y comenzó a glorificar a Dios.
14 Pero el jefe de la sinagoga se enojó porque Jesús la había sanado en el día de reposo, así que le dijo a la gente: «Hay seis días en los que se puede trabajar. Para ser sanados, vengan en esos días; pero no en el día de reposo.»
15 Entonces el Señor le dijo: «Hipócrita, ¿acaso cualquiera de ustedes no desata su buey, o su asno, del pesebre y lo lleva a beber, aun cuando sea día de reposo?
16 Y a esta hija de Abrahán, que Satanás había tenido atada durante dieciocho años, ¿no se le habría de liberar, aunque hoy sea día de reposo?»
17 Ante estos razonamientos de Jesús, todos sus adversarios quedaron avergonzados, pero todo el pueblo se alegraba de las muchas maravillas que él realizaba.
Parábola de la semilla de mostaza
(Mt 13.31-32Mc 4.30-32)
18 Jesús dijo también: «¿Semejante a qué es el reino de Dios? ¿Con qué lo compararé?
19 Pues es semejante al grano de mostaza que alguien toma y siembra en su huerto, y ese grano crece hasta convertirse en un gran árbol, en cuyas ramas ponen su nido las aves del cielo.»
Parábola de la levadura
(Mt 13.33)
20 Y volvió a decir: «¿Con qué compararé el reino de Dios?
21 Pues es semejante a la levadura que una mujer toma y guarda en tres medidas de harina, hasta que toda la masa fermenta.»
La puerta estrecha
(Mt 7.13-14Mt 21-23)
22 En su camino a Jerusalén, Jesús iba enseñando por ciudades y aldeas.
23 Alguien le preguntó: «Señor, ¿son pocos los que se salvan?» Y él respondió:
24 «Hagan todo lo posible para entrar por la puerta angosta, porque yo les digo que muchos tratarán de entrar y no podrán hacerlo.
25 En cuanto el padre de familia se levante y cierre la puerta, y ustedes desde afuera comiencen a golpear la puerta y a gritar: “¡Señor, Señor; ábrenos!”, él les responderá: “No sé de dónde salieron ustedes.”
26 Entonces ustedes comenzarán a decir: “Hemos comido y bebido en tu compañía, y tú has enseñado en nuestras plazas.”
27 Pero él les responderá: “No sé de dónde salieron ustedes. ¡Apártense de mí todos ustedes, hacedores de injusticia!”
28 Allí habrá entonces llanto y rechinar de dientes, cuando vean a Abrahán, Isaac y Jacob, y a todos los profetas, en el reino de Dios, mientras que ustedes son expulsados.
29 Porque habrá quienes vengan del oriente y del occidente, del norte y del sur, para sentarse a la mesa en el reino de Dios.
30 Pero habrá algunos últimos que serán primeros, y algunos primeros que serán últimos.»
Lamento de Jesús sobre Jerusalén
(Mt 23.37-39)
31 En ese preciso momento llegaron algunos fariseos, y le dijeron: «Vete de aquí, porque Herodes te quiere matar.»
32 Jesús les dijo: «Vayan y díganle a ese zorro: “Mira, hoy y mañana voy a expulsar demonios y a sanar enfermos, y al tercer día terminaré mi obra.”
33 Pero es necesario que hoy, mañana, y pasado mañana, siga mi camino, porque no puede ser que un profeta muera fuera de Jerusalén.
34 ¡Jerusalén, Jerusalén, que matas a los profetas y apedreas a los que son enviados a ti! ¡Cuántas veces quise juntar a tus hijos, como junta la gallina a sus polluelos debajo de sus alas, y no quisiste!
35 Pues bien, la casa de ustedes va a quedar desolada; y les digo que ustedes no volverán a verme hasta el día en que digan: “¡Bendito el que viene en el nombre del Señor!”»
Ektaqmelakxoho agko' agyaqmagkasek egwáxok
1 Apkelye'eykekxeyk axta nahan nápakha énxet'ák Jesús ektéma axta xa, apkeltennáseykha axta anhan apkelnapma Pilato nápakha énxet'ák apkeleñama Galilea neyseksa apkelnapma m'a aqsok nawha'ák apmésso nak Dios.
2 Axta aptemék apkelanagkama Jesús se'e: “¿Kélaneykeya katneyk kéxegke énxet'ák Galilea eñama ekyawe agko' melya'assáxma xa ektáha nak, kaxnók ma'a nápakha apchókxa xamo' nak? 3 Éltennássek ko'o megkañama xa; agkok nahan kéxegkáxa kólya'aweykxak ma'a Dios, kóletsapok sa' nahan kéxegkáxa. 4 ¿Kélanagkamchek enxoho axta eykel'a nahan kéxegke eñama néten agko' melya'assáxma m'a apkeletsapma axta dieciocho énxet apcháhapweykto m'a tegma apwenaqte apyetnama axta m'a Siloé, mexnawok ma'a pók énxet'ák apheykha nak Jerusalén? 5 Éltennássek ko'o megkañama xa; agkok nahan kéxegkáxa kólya'aweykxak ma'a Dios, kóletsapok sa' nahan kéxegkáxa.”
Jesús apyetcháseykekxoho yámet higo meyke ekyexna
6 Apkeltennáseykha axta anhan Jesús se'e aqsok apyetcháseykekxoho nak, axta aptemék se'e: “Kenmomchek axta xama higo yámet kélcheneykekxa neyseksa apkeneykekxexa anmen yámet xama énxet, apteyánegweykmók axta yetneyk kexaha ekyexna, axta eyke eteyk ekyexna xama enxoho. 7 Tén axta aptéma apkenagkama m'a énxet ektáha axta aptaqmelchesso anmen yámet kélcheneykekxa s'e: ‘Elano, apqántánxo apyeyam ko'o entemék sekweykta émhakxa s'e higo yámet nak séltémo óteyágwaták ekyexna, akke óteyagweykták makham xama enxoho. Eyaqtén sa'; kaqhok katnamok namyep.’ 8 Axta eyke aptemék apchátegmoweykegko ektáha axta aptaqmelchesso namyep se'e: ‘Wesse', yoho aqsa sekxók makham katnamok se'e apyeyam nak; ko'o sa' ayélaqtéssesek xapop, aqsok áwa' apák sa' nahan anegkenek awhak. 9 Sa' kexaha keyxek sekteméssesa enxoho xa, sa' agkok keyxnak, eyaqtennek sa'.’”
Jesús aptaqmelchesseyam xama kelán'a ekháxamáxche ekhem sábado
10 Xama sábado axta apkelxekmóssók Jesús énxet'ák ma'a kañe' apchaqneykekxexa judíos; 11 hegkek axta nahan xama kelán'a m'a ekweykmo axta dieciocho apyeyam ekháxamáxche. Xama espíritu ekmaso axta teméssessók ékhe, yawanchek axta kapéwekxak katnamha xama enxoho. 12 Xama axta apweteya m'a Jesús, apwóneykha axta, axta aptemék apkenagkama s'e:
—Kelán'a, yenyókek kaxwók xeye' m'a ektémakxa axta ekháxamáxche.
13 Tén axta apnegkena apmék takháxet, yetlómók axta anhan ekpéweykekxa énmeykha m'a kelán'a, kelteméssessek axta anhan apcheymákpoho m'a Dios. 14 Tén axta aplama m'a apkemha apmonye' axta m'a apchaqneykekxexa judíos, hakte ekhem sábado axta aptaqmelchessekmok kelán'a m'a Jesús. Axta aptemék apkelanagkama énxet'ák se'e:
—Yetneyk seis ekhem yaqwayam antemeykha; kólchexyem chá'a yaqwayam kóltaqmelchessók ektémakxa kélháxamáxche xa ekhem nak, háwe ekhem sábado.
15 Axta aptemék apchátegmoweykegko Wesse' egegkok se'e:
—Kéxegke kélmeyókásamáxkoho nak kélagko' kéltémakxa, ¿megkóllekkeseya kéxegke táma' wey kéltósso essenhan yámelyeheykok ekhem sábado, yaqwayam enxoho kólágwakxak yegmen? 16 Hakte keso kelán'a nak, ekteme nak Abraham aptáwen neptámen, ektéma nak han dieciocho apyeyam ekteméssesso Satanás xa ektémakxa nak ekháxamáxche. ¿Enxeykel'a kapayhawok kólmasséssesek ektémakxa ekháxamáxche ekhem sábado?
17 Xama axta aptéma appeywa Jesús xa, apkelmegqágweykekxók axta m'a ektáha axta apkenmexeykha; kelpayheykekxeyk axta eyke apkelwáxok apyókxoho énxet apkelweteya aqsok ekyawe apkelane axta m'a Jesús.
Jesús apyetcháseykekxoho mostaza aktek
(Mt 13.31-32Mc 4.30-32)
18 Axta aptemék nahan Jesús se'e: “¿Yaqsa ekhawo m'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios? ¿Yaqsa ewanchek ko'o axnésho'? 19 Hawók ma'a mostaza aktek apkeneykekxal'a xama énxet ma'a apkelchekha, tén han ekwáneykmohol'a ekwokmoho ektáha m'a ektémól'a xama yámet ekyawe, ekwányam agko' nahan katnehek, kalanagkok nahan axanák náta m'a aktegák nak.”
Jesús apyetcháseykekxoho kempáseyak
(Mt 13.33)
20 Axta aptemék nahan Jesús se'e: “¿Yaqsa aqsok ko'o ewanchek axnéshok ma'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios? 21 Hawók ma'a kempáseyak énchahayól'a kelán'a hótáhap apxámokma, yaqwayam enxoho kampasagkok apyókxoho hótáhap ekyélaqtésso.”
Ektáhakxa nak ketsék átog
(Mt 7.13-14Mt 21-23)
22 Apkelxekmóssegkek axta chá'a Jesús énxet'ák nátegma apweykenxa axta chá'a, tén han ma'a apheykegkaxa nak énxet, cham'a apmeyeykekxo axta m'a Jerusalén. 23 Xama énxet axta aptemék apkelmaxneyeykencha'a s'e:
—Wesse', ¿apqántawoya sa' ma'a yaqwayam nak elwagkasakpok teyp?
Axta aptemék apchátegmoweykegko Jesús se'e:
24 —Kóllenxánem kólántexek ma'a átog ketse nak; hakte naqsók ko'o sektáha séláneya kéxegke apxáma eykhe apmáheyo elántexek ma'a, mopwanchek eyke elántexek. 25 Hakte apkempákxeyk sa' agkok néten ma'a ektáha nak apxagkok tegma, tén han apchápeykxo enxoho átog, keñe sa' kéxegke kélchaqneykha nak yókxexma, kólwónmakha sa', sa' kóltéhek kélpeywa s'e: ‘Wesse', hegmeykesses hana negko'o átog.’ Sa' eyke etnehek yátegmowagkok se'e: ‘May'ásegkok ko'o kéleñamakxa kéxegke.’ 26 Keñe sa' kóltéhek kólpaqmétek kéxegke s'e: ‘Nenteykegkek axta negko'o nentéyak xamo' xép, negyeneykegkek axta anhan xamo' ma'a negyenéyak, apkelxekmóssegkek axta anhan chá'a exchep énxet'ák ma'a ámay egagkok nak.’ 27 Sa' eyke etnehek yátegmowagkok se'e: ‘May'ásegkok ko'o kéleñamakxa kéxegke. ¡Kóláwho xa, kéxegke élmasagcha'a nak kéltémakxa!’ 28 Keñe sa' kóllekxagwaha, kóltakxek sa' nahan kélma'ák eñama kéllegeykegkoho ekmáske, cham'a kélwet'a sa' Abraham, Isaac, Jacob, tén han apyókxoho apkellegasso axta Dios appeywa exmakha m'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios, tén han kélántekkesa sa' yókxexma kéxegke. 29 Hakte elxegmak sa' énxet apkeleñama nexcheyha, nepyeyam, teyapmakxa ekhem, tén han ma'a taxnegwánxa ekhem, yaqwayam sa' exmakha etawagkok aptéyak ma'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios. 30 Keñe sa' nápakha aptamhéyak nak axayók agko' se'e kaxwo' nak, apmonye'e sa' kólteméssásekxa', keñe sa' nápakha aptamhéyak nak apmonye'e s'e kaxwo' nak, axayók agko' sa' kólteméssásekxa'.
Jesús apkelekxagweykha apkelányo Jerusalén
(Mt 23.37-39)
31 Apkelweykmek axta anhan nápakha fariseos. Axta aptemék apkenagkama Jesús se'e:
—Etyep sa' se'e, apmakók xép yaqhek ma'a Herodes.
32 Axta aptemék apchátegmoweykegko Jesús se'e:
—Kóltaqhoho, kólteme sa' kólának ma'a yammáleg nak: ‘Elano, sakhem ko'o sélántekkesa kelyekhama', saka sa' nahan, éltaqmelchessekmek nahan ma'a élháxamáxche, mók ekhem sa' nahan apenaksek.’ 33 Axñekxak sa' eyke ko'o makham sakhem, saka, tén han mók ekhem, hakte megkapayhawok yetsapok Dios appeywa aplegasso m'a megkatnahakxa nak Jerusalén.
34 “¡Jerusalén, Jerusalén! ¡Apkelnapma nak énxet'ák apagkok ma'a Dios appeywa apkellegasso, tén han apkelyetnaya axta meteymog ma'a seykha amya'a Dios axta apkeláphássesso! ¡Xámokmeyk axta ko'o sekmáheyo wánchásekxak énxet'ák apheykha nak xa Jerusalén, ektémól'a tat'a kánchásekxak étkók ma'a kóneg axempagkok, axta eyke kólmáheyók kéxegke! 35 Kóllano, etaqmopagkok sa' kéxegke m'a kélxanák nak; éltennássek ko'o kéxegke, peya mehélwetekxók chá'a, ekwokmoho kéltáha kélpeywa s'e: ‘¡Tásek sa' katnehek apxénamap ma'a apwa'a nak Wesse' egegkok apcháphasso!’”