Leyes de santidad y de justicia
1 El Señor habló con Moisés, y le dijo:
2 «Habla con toda la congregación de los hijos de Israel, y diles:
»Ustedes deben ser santos porque yo, el Señor su Dios, soy santo.
3 »Cada uno de ustedes debe respetar a su madre y a su padre, y respetar también mis días de reposo. Yo soy el Señor su Dios.
4 »No vayan en pos de los ídolos, ni hagan para ustedes dioses de fundición. Yo soy el Señor su Dios.
5 »Cuando ustedes me ofrezcan como sacrificio una ofrenda de paz, ofrézcanlo de tal manera que yo lo acepte.
6 Lo sacrificado deberán comerlo el día que lo ofrezcan, y el día siguiente; si algo queda para el tercer día, deberán quemarlo,
7 pues comerlo al día tercero es una abominación y no lo aceptaré.
8 Quien coma eso cargará con su maldad por haber profanado lo que se consagró al Señor, y será eliminado de su pueblo.
9 »Cuando coseches tu trigo, no siegues hasta el último rincón de tu campo, ni espigues la parte segada.
10 No rebusques tu viña, ni recojas las uvas que se te caigan; déjalas para los pobres y los extranjeros. Yo soy el Señor tu Dios.
11 »No hurtes.
»No engañes.
»No se mientan el uno al otro.
12 »No juren falsamente en mi nombre, ni profanen así mi nombre. Yo soy el Señor, su Dios.
13 »No oprimas a tu prójimo. No le robes.
»No retengas en tu casa, hasta el día siguiente, el salario del jornalero.
14 »No maldigas al sordo, ni pongas tropiezo delante del ciego. Más bien, debes tener temor de mí. Yo soy el Señor tu Dios.
15 »No seas injusto en el juicio.
»No favorezcas al pobre ni complazcas al poderoso.
»Trata a tu prójimo con justicia.
16 »No propagues chismes entre tu pueblo.
»No atentes contra la vida de tu prójimo. Yo soy el Señor.
17 »No abrigues en tu corazón odio contra tu hermano.
»Razona con tu prójimo, para que no te hagas cómplice de su pecado.
18 »No te vengues, ni guardes rencor contra los hijos de tu pueblo.
»Ama a tu prójimo como a ti mismo. Yo soy el Señor.
19 »Cumple con mis estatutos.
»No cruces tu ganado con animales de otra especie.
»No siembres en tu campo semillas mezcladas.
»No te pongas vestidos con hilos mezclados.
20 »Si alguien se acuesta con una esclava que ya esté desposada, pero que no haya sido rescatada ni haya recibido la libertad, ninguno de los dos morirá, porque ella no es libre, pero los dos serán azotados.
21 En expiación por su culpa, el hombre presentará un carnero al Señor, y lo llevará a la entrada del tabernáculo de reunión.
22 Con el carnero de la expiación el sacerdote lo reconciliará delante del Señor por el pecado cometido, y su pecado se le perdonará.
23 »Cuando ustedes entren en la tierra y planten toda clase de árboles frutales, considerarán impuros los frutos de los primeros tres años. No deben comer sus frutos.
24 Todos los frutos del cuarto año los consagrarán al Señor entre cantos de alabanza,
25 y al quinto año ya podrán comer de sus frutos, pues yo haré que estos aumenten. Yo soy el Señor su Dios.
26 »No coman nada con sangre.
»No se dediquen a hacer predicciones ni adivinaciones.
27 »No se hagan tonsuras en la cabeza, ni se corten la punta de la barba.
28 »No se hagan cortes ni marcas en el cuerpo por causa de un muerto. Yo soy el Señor.
29 »No ofendas a tu hija obligándola a prostituirse, para que la tierra no se prostituya y se llene de maldad.
30 »Respeten mis días de reposo, y tengan mi santuario en reverencia. Yo soy el Señor.
31 »No recurran a los encantadores ni a los adivinos. No los consulten ni se contaminen con ellos. Yo soy el Señor su Dios.
32 »Levántate delante de las canas. Muestra respeto ante los ancianos. Muestra temor ante tu Dios. Yo soy el Señor.
33 »No opriman a los extranjeros que habiten entre ustedes.
34 Trátenlos como si fueran sus compatriotas, y ámenlos como a ustedes mismos, porque también ustedes fueron extranjeros en Egipto. Yo soy el Señor su Dios.
35 »No sean injustos en el juicio, ni hagan trampa al medir terrenos, o al pesar o medir algo.
36 Usen balanzas, pesas y medidas justas. Yo soy el Señor su Dios, que los sacó de la tierra de Egipto.
37 »Cumplan con todos mis estatutos y con todas mis ordenanzas, y pónganlos en práctica. Yo soy el Señor.»
Nempagkanchásamáxche Dios
1 Aptáhak axta Wesse' egegkok apcháneya Moisés se'e:
2 “Etne sa' elának israelitas se'e:
“Kólteméssesaxche sa' kéxegke kélpagkanamaxche', hakte ko'o Dios Wesse' kélagkok, sekteme sekpagkanamaxche'.
3 “Kólyahakxoho chá'a kélyáp, tén han egken.
“Kólteme han chá'a kéláyo sábado ahagkok. Ko'o sekteme Dios Wesse' kélagkok.
4 “Nágkólyo'ókxa aqsa chá'a m'a aqsok kéleykmássesso, nágkóllána han aqsok kéláyókxa m'a sawo ekmope kélpeykáseykekxohol'a. Ko'o sekteme Dios Wesse' kélagkok.
5 “Kélsántegkessek sa' agkok chá'a Wesse' egegkok ma'a aqsok kélnapma segwetassamo nak sẽlásekheykekxoho, kóltaqmelchesho sa' chá'a kóllána', yaqwayam sa' chá'a emok takha' Dios. 6 Katawaxchek sa' chá'a kéltósso ápetek xa ekhem ekmatñakxa enxoho chá'a, kélwanchek sa' nahan kóltók ma'a mók ekhem, keñe sa' ma'a eyeymomáxche ekwokmo enxoho ántánxo ekhem, kólwatnekxak sa' chá'a. 7 Tókaxcheyk sa' agkok chá'a aqsok kélmésso naqsa ekwokmo enxoho ántánxo ekhem, kaxénaxchek sa' ektáha ekmanyása, memhehek sa' nahan takha' m'a Dios; 8 énxet ektáhakxa enxoho apto, kaphewakxak sa' mey'assáxma, kóltekkesek sa' nepyeseksa énxet'ák apagkok, eñama aptawáseykha m'a aqsok kélpagkanchesso nak Wesse' egegkok.
9 “Wokmek sa' agkok ekhem kélnakxamakxa aqsok ekyexna, nágkólsawhoho aqsa chá'a kólnakxek ekyexna aqsok namyep kélagkok, nágkólchetámekxoho han ma'a aqsok ekyexna éleymomáxche enxoho. 10 Nágkólchetámekxoho nahan ekyókxoho ekyexna anmen yámet kélcheneykekxexa, nágkólma han ma'a ekpalleyam nak náxop; kólho sa' aqsa chá'a elmok ma'a énxet meyke nak aqsok apagkok, tén han ma'a apkeleñama nak mók nekha. Ko'o sekteme Dios Wesse' kélagkok.
11 “Nágkólmenyex nahan chá'a. Nágkólteme chá'a kélmowána amya'a, nágkólyexanchesha han chá'a kélmók.
12 “Nágkólteme nahan chá'a kélmowána amya'a kólxének kóllának aqsok yetlo kélmeykha sekwesey, hakte kóltawasha katnehek apwesey Dios kélagkok. Ko'o sekteme Wesse' kélagkok.
13 “Nágkólnaqtawasagkoho chá'a kélnámakkok, nágkólyementem nahan chá'a aqsok apagkok.
“Nágkólleyx han chá'a mók ekhem kólyánmagkasek aptamheykha m'a énxet kéltemessáseykha nak kéxegke.
14 “Nágkóltamho katnégwomhok exma énxet meyke nak apeyk'ák.
“Nágkólpekkenches nahan chá'a xama aqsok ámay apagkok ma'a meyke nak apaqta'ák, yaqwayam katlápagkasek. Kólteme chá'a kéláyo m'a Dios. Ko'o sekteme Wesse' kélagkok.
15 “Kélxénchek sa' agkok chá'a yaqwánxa kólteméssesek xama énxet, nágkólteme chá'a megkapéwomo kéltémakxa': nágkólteme chá'a apyeykhamap pók kóllano', cham'a meyke nak aqsok apagkok, tén han ma'a ekxákma nak aqsok apagkok. Nágkólyetnakhássem chá'a nentémakxa ekpéwomo kélxéna enxoho chá'a yaqwánxa kólteméssesek ma'a énxet.
16 “Nágkóltemeykha kélmowána amya'a nepyeseksa énxet'ák kélagkok.
“Nágkólwéhenekxoho chá'a m'a kélmók apmáheyo yaqhek pók. Ko'o sekteme Wesse' kélagkok.
17 “Nágkalow chá'a kélwáxok kólwetak kélmók,
“Kólpaqhetches chá'a kélmók eyesagko enxoho chá'a aptáhakxa. Kaphewakxa katnehek kéxegkáxa megkólya'assáxma.
18 “Ná kólyaqmagkásekxa chá'a apteméssesakxa énxet'ák kélagkok, nágkóltaqnaweyha chá'a. Kólásekhoho chá'a kélmók, ekhawo ektémakxa nak kéxegke kélásekhamaxchekxoho kélagko'. Ko'o sekteme Wesse' kélagkok.
19 “Kóllána chá'a segánamakxa ahagkok.
“Nágkólyamhakkas chá'a kélnaqtósso m'a mók ektémakxa nak chá'a kélnaqtósso.
“Nágkólchenekxa chá'a namyep kélagkok mók ektémakxa nak aqsok aktek élpaxqamáxche'.
“Nágkólántaxnekxa chá'a xama enxoho apáwa kéllane nak chá'a élpaxqamáxche' aqsok.
20 “Yetneyk sa' agkok énxet appathetéyak xama kelán'a kélásenneykha naqsa kélpagkanchesso nak pók énxet yaqwayam emok, megkólyanmagkasso nak makham yaqwayam kamaxche', essenhan megkólyenyeykekxa nak makham, kóllekkesek sa' selyaqye apagkok; megkatekyewekxeyk sa' eyke, hakte megkólyenyeykekxak makham ma'a kelán'a nak. 21 Éntemekxések sa' Wesse' egegkok xama nepkések apkennawo' yaqwayam yaqhek ekyánmaga apsexnánémap xa énxet nak, éntemekxak sa' ma'a nentaxnamakxa nak kélpakxanma apchaqneykekxexa chá'a énxet'ák. 22 Cháxa nepkések apkennawo' apmatñà nak ekyánmaga nensexnánémaxche', elmaxnéssesek sa' apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok yaqwayam meyaqmagkásekxeyk Wesse' egegkok mey'assáxma xa énxet nak, keñe sa' megkólyaqmagkásekxeyk ma'a mey'assáxma apkelane.
23 “Kélántaxneyk sa' agkok kéxegke m'a apchókxa Canaán, tén han kélchenákxo enxoho yenta'a ekha nak ekyexna, nágkólyaqten aqsa, megkóltewek sa' nahan ekyexna ekweykmoho apqántánxo apyeyam. 24 Keñe sa' ekwokmo enxoho cuatro apyeyam, kólpagkanchesek sa' Wesse' egegkok ekyókxoho aqsok ekyexna, yetlo kélessawássessamo, 25 keñe sa' ekwokmo enxoho cinco apyeyam, kélwanchek kaxwók kóltók kéxegke m'a ekyexna. Kéltemék sa' agkok xa, kaxámagkok agko' sa' ekyexna m'a yámet nak. Ko'o sekteme Wesse' Dios kélagkok.
26 “Nágkóltaw aqsa xama enxoho ápetek yetlo éma.
“Nágkóltamhák nahan kélya'áseykegkoho aqsok ekpowásamaxche', nágkólámenyého han kóltéhek kélxeyenma yaqwánxa katnehek egmonye'.
27 “Nágkólyaqyés kélyese, nágkólyaqten han chá'a naw'ék áwa' kélátog.
28 “Nágkólpexyekhasha nahan chá'a kélyempe'ék eñama apketsapma xama énxet, nágkólqahasha han xama enxoho kélyempe'ék kóleykmássesha ektémakxa xama aqsok. Ko'o sekteme Wesse'.
29 “Ná etwasagkoho apketche kelwána, etnéssesek kelán'a ekyaqmagkáseyak pók énxet ekpathetéyak ekma chá'a ekyánmaga, nágkóltawasha apchókxa kólxámásekxak ma'a nentémakxa ekmanyása.
30 “Kólteme kéláyo ekhem ahagkok sábado. Kóltaqmelches chá'a m'a sélpeykessamókxa nak chá'a. Ko'o sekteme Wesse'.
31 “Nágkólyo'ókxa m'a apkelpaqhetchásamákpoho nak chá'a kélhagák, tén han ma'a apkelya'áseykegkoho nak chá'a aqsok ekpowásamaxche'. Nágkólteméssesaxche élmanyása kélyempe'ék eñama kélye'eykekxa m'a. Ko'o sekteme Dios Wesse' kélagkok.
32 “Kólxekmósho chá'a kéláyo m'a apkelwányam nak, kólchempekxa chá'a néten apmonye'. Kólteme chá'a kéláyo Dios kélagkok. Ko'o sekteme Wesse'.
33 “Nágkólyentaxnésses chá'a apheykha apkeleñama nak mók nekha, apheykha nak kélnepyeseksa kéxegke. 34 Kóltemésses chá'a m'a ektémól'a kéxegke kóllának kélmók, kólásekhoho chá'a, hakte kélhawók kéxegke m'a, kéxegke axta nahan kélteme kéleñama mók nekha kélheykencha'a axta m'a Egipto. Ko'o sekteme Dios Wesse' kélagkok.
35 “Kólhésho chá'a mók ekwánxa enxoho ekwenaqte kelyetsátéyak kélmeykha, tén han ekyentaxno, tén han ma'a ekwánxa enxoho ekxámokma. 36 Kólmaha chá'a kelyetsáteyak ekhémo nak chá'a élyetsátéyak ekwánxa ekyentaxno xama aqsok. Ko'o sekteme Dios Wesse' kélagkok, ektáha axta sélántekkesso m'a Egipto.
37 “Kóllána m'a segánamakxa ahagkok, tén han ma'a seyánamakxa nak chá'a kóltéhek, kólyahakxoho. Ko'o sekteme Wesse'.”