El altar junto al Jordán
1 Josué mandó llamar a los rubenitas y gaditas, y a la media tribu de Manasés,
2 y les dijo:
«Ustedes han cumplido con lo que les mandó Moisés, el siervo del Señor, y a mí me han obedecido en todo.
3 En todo este tiempo no han abandonado a sus hermanos, y se han esforzado por cumplir los mandamientos del Señor nuestro Dios.
4 Ahora que nuestro Señor y Dios ha dado reposo a sus hermanos, tal y como lo había prometido, ya pueden volver a sus campamentos, a la tierra que es de ustedes, y que Moisés, el siervo del Señor, les dio al otro lado del Jordán.
5 Solamente les pido que cumplan fielmente el mandamiento y la ley que Moisés, siervo del Señor, les dio: que amen al Señor nuestro Dios, y que se mantengan en todos sus caminos; que cumplan sus mandamientos y lo sigan solamente a él, y que le sirvan con todo su corazón y con toda su alma.»
6 Luego de bendecirlos, Josué los despidió, y ellos volvieron a sus campamentos.
7 Una media tribu de Manasés había recibido de Moisés un territorio en Basán; a la otra mitad Josué le dio tierras entre sus hermanos en la región occidental del río Jordán. También a ellos los bendijo y los envió a sus campamentos.
8 Les dijo:
«Vuelvan a sus tierras. Ya que llevan grandes riquezas y mucho ganado, y plata, oro, bronce y muchos vestidos, compartan con sus hermanos ese botín que le arrebataron a sus enemigos.»
9 Los hijos de Rubén y de Gad, y la media tribu de Manasés, se marcharon y se alejaron de los hijos de Israel. Salieron de Silo, que estaba en la tierra de Canaán, y se fueron a Galaad, donde en conformidad con lo que el Señor le mandó a Moisés tenían sus posesiones.
10 Cuando llegaron a los límites del Jordán, en la tierra de Canaán, los hijos de Rubén y de Gad y la media tribu de Manasés levantaron un altar muy grande e impresionante junto al río Jordán.
11 El pueblo de Israel se enteró de que sus hermanos habían edificado ese altar junto al Jordán, frente a la tierra de Canaán,
12 y en cuanto lo supieron, todos ellos se reunieron en Silo, dispuestos a ir y pelear contra ellos,
13 aunque antes enviaron a Finés, hijo del sacerdote Eleazar, para que hablara en Galaad con los hijos de Rubén y Gad, y con la media tribu de Manasés.
14 Finés fue acompañado de diez jefes que representaban a cada una de las familias de Israel.
15 Estos fueron a hablar con los hijos de Rubén y de Gad, y con la media tribu de Manasés, y les dijeron:
16 «Todo el pueblo del Señor pregunta: “¿Por qué faltan a su juramento y pecan contra el Dios de Israel? ¿Por qué se apartan de su camino levantando un altar y rebelándose contra él?
17 ¿No ha sido suficiente la maldad de Pegor, de la que todavía no estamos limpios, y por la cual hubo tantas muertes entre el pueblo del Señor,
18 para que ahora ustedes se aparten y ya no lo sigan?” Hoy ustedes se rebelan contra el Señor, ¡y mañana él se enojará contra todo el pueblo de Israel!
19 Si creen que la tierra que les ha tocado es impura, vengan a nuestra tierra, que es posesión del Señor, pues allí está su tabernáculo, y tomen las tierras que deseen; pero no se rebelen contra el Señor ni contra nosotros, pues así lo dan a entender al levantar otro altar, aparte del que ya tiene el Señor nuestro Dios.
20 ¿Acaso no fue un gran pecado el que cometió Acán hijo de Zeraj, al tomar lo que estaba bajo maldición, y por eso el Señor se enojó con toda la comunidad de Israel? ¡Y ese hombre no murió solo en su maldad!»
21 Los hijos de Rubén y de Gad, y la media tribu de Manasés, les respondieron a los jefes de las familias de Israel:
22 «El Señor, el Dios de dioses, sabe que no lo hicimos por rebelión o por pecar contra él. El Señor, el Dios de dioses, lo sabe, y que lo sepa también Israel: si mentimos, que nos haga morir hoy mismo.
23 Si levantamos el altar por no querer seguir al Señor, o para ofrecer a otros dioses sacrificios, holocaustos u ofrendas de paz, que el Señor mismo nos lo demande.
24 Nosotros levantamos este altar por temor de que el día de mañana los hijos de ustedes les pregunten a los nuestros: “Y ustedes, ¿qué relación tienen con el Señor, Dios de Israel?
25 El Señor ha puesto el Jordán por lindero entre ustedes y nosotros, así que ustedes, hijos de Rubén y de Gad, no tienen nada que ver con el Señor.” Entonces los hijos de ustedes harían que los nuestros dejaran de honrarlo.
26 Por eso decidimos levantar este altar. No para ofrecer holocaustos ni sacrificios,
27 sino como un testimonio entre ustedes y nosotros, y para los que nazcan después, para que sepan que nosotros podemos servir al Señor con nuestros holocaustos, sacrificios y ofrendas de paz. Así el día de mañana los hijos de ustedes no podrán decir a los nuestros que no tenemos nada que ver con el Señor.
28 Nosotros pensamos: “Si acaso llegaran a decirnos eso a nosotros, o a nuestras generaciones futuras, les diremos que se fijen en la semejanza de este altar, que hicieron nuestros padres, con el altar del Señor; pues no lo hicieron para ofrecer holocaustos o sacrificios, sino como un testimonio entre ustedes y nosotros.”
29 No permita el Señor que alguna vez nos rebelemos contra él, ni que nos apartemos o dejemos de seguirlo, porque no levantamos este altar para ofrecer holocaustos, ni ofrendas o sacrificios. Nosotros reconocemos que hay un solo altar del Señor nuestro Dios, y que este se halla delante de su tabernáculo.»
30 Cuando el sacerdote Finés y los jefes del pueblo y de las tribus de Israel oyeron las palabras de los hijos de Rubén y de Gad, y de los hijos de Manasés, les pareció bien lo que dijeron.
31 Entonces Finés, que era hijo del sacerdote Eleazar, les dijo:
«Hoy hemos comprendido que el Señor está entre nosotros, porque ustedes no han intentado traicionar al Señor. Han librado de su enojo a los hijos de Israel.»
32 Entonces Finés, hijo del sacerdote Eleazar, y los jefes, dejaron a los hijos de Rubén y de Gad, y regresaron a la tierra de Canaán para informar de lo sucedido a los hijos de Israel.
33 La respuesta les pareció bien, y bendijeron a Dios y no hablaron más de pelear ni de destruir la tierra que habitaban los hijos de Rubén y de Gad.
34 Estos, por su parte, llamaron al altar «Testimonio», pues dijeron: «Este altar es para nosotros un testimonio de que el Señor es Dios.»
Rubén, Gad tén han nápakha Manasés énxet'ák apagkok apkelweykekxa makham apkeleñamakxa'
1 Apkeláneyáha axta Josué m'a Rubén nak énxet'ák apagkok tén han ma'a Gad, keñe han ma'a nápakha nak Manasés énxet'ák apagkok. 2 Aptáhak axta apkeláneya: “Kélláneyak kéxegke ekyókxoho m'a apkeltémókxa axta kóllának ma'a Moisés, apteme axta Wesse' egegkok apchásenneykha, kélyaheykekxók han ekyókxoho m'a séltémókxa nak kóltéhek. 3 Megkólwátésseykmok makham kélpaxqeykha kélnámakkok, ekwokmoho makham se'e negwánxa nak, kélláneykegkek meyke kélyenseyam ma'a apkeltémókxa nak antéhek ma'a Dios Wesse' kélagkok nak kéxegke. 4 Apkelanak kaxwók ma'a apkeltennassama axta elána', aptaqmelchessáseykxeyk han apheykha m'a kélyáxeg'a, kólmeyekxa sa' kaxwók ma'a kéleñamakxa kélpakxeneykegkaxa axta, xapop apméssamakxa axta m'a Moisés, apteme axta Wesse' egegkok apchásenneykha, teyp nak ma'a wátsam Jordán, ekpayho nak ekteyapmakxa ekhem. 5 Wánxa eyke aqsa séltamho kóllanagkok meyke kélyenseyam ma'a apkeltémókxa nak antéhek Dios, tén han segánamakxa apmésso axta Moisés, apteme axta Wesse' egegkok apchásenneykha. Kólásekhoho Dios Wesse' kélagkok nak kéxegke, kólyetlow chá'a m'a ámay apagkok, kólyahakxoho han ma'a apchánamakxa nak antéhek, kólyetlow chá'a meyke kélyenseyam ekweykmoho kañók agko' kélwáxok, tén han ekweykmoho m'a élchetámeykegkaxa nak kélwáxok.”
6 Apkelmaxnessásegkek axta han Josué apkeltamho epasmok Dios natámen xa, tén axta apkeláphasa eltaqhohok makham, apkelmeyákxeyk axta m'a apheykegkaxa axta.
7 Apméssegkek axta Moisés xapop apagkok nápakha nak Manasés énxet'ák apagkok ma'a yókxexma Basán. Tén axta han ma'a pók nápakha nak Manasés énxet'ák apagkok apméssama Josué xapop apagkok ma'a nepyeseksa nak israelitas, halep nak Jordán, ekpayho nak ektaxnegwánxa ekhem, apkelmaxnéssessek axta apkeltamho epasmok Dios ma'a apmonye'e axta, keñe axta apkeltamho eltaqhohok makham. 8 Aptáhak axta apkeláneya s'e: “Kéltaqháwok kaxwók kéxegke yetlo ekxámokma aqsok kélagkok, tén han ekxámokma kélnaqtósso, yetlo sawo ekyátekto élmomnáwa, sawo élmope élmomnáwa, sawo élyexwase, tén han sawo élyentaxno, tén han apxámokma apagko' apáwa. Kólmesák sa' nekha kélnámakkok se'e aqsok kélyementaméyak nak kélenmexma.”
9 Cháxa ektáhakxa axta apkeltaqháwo Rubén énxet'ák apagkok, tén han ma'a Gad, keñe han ma'a nápakha nak Manasés énxet'ák apagkok, apkexeykxo m'a nápakha nak énxet'ák Israel, apheykha axta m'a Siló, cham'a yókxexma nak Canaán, apkeltaqháwok axta makham apkelmeyákxo m'a yókxexma Galaad, cham'a xapop apmomakxa axta, apkeltémókxa axta emok ma'a Wesse' egegkok, apchásenneykekxo axta m'a Moisés.
Aqsok ekwatnamáxchexa ekyetnama nak nekha Jordán
10 Xama axta apkelwákxo neyáwa wátsam Jordán ma'a Rubén nak énxet'ák apagkok tén han Gad, keñe han ma'a nápakha nak Manasés énxet'ák apagkok, axta eyke makham ma'a xapop apagkok nak cananeos, apkelánegkek axta ekwatnamáxchexa aqsok ekyawe agko' ma'a neyáwa nak wátsam Jordán. 11 Apkellegágweykxeyk axta amya'a m'a pók israelitas, apkelánegko ekwatnamáxchexa aqsok néxa xapop Canaán ma'a Rubén énxet'ák apagkok tén han Gad, keñe han ma'a nápakha nak Manasés énxet'ák apagkok, neyáwa nak Jordán, xapop apagkok axta m'a israelitas; 12 xama axta apkelleg'a m'a pók nak israelitas, apchaqnákxeyk axta m'a Siló, yaqwayam elmahagkok elnapakpok ma'a énxet'ák nak. 13 Apmonye' axta sekxók kélaphásak ma'a Finees, Eleazar axta apketche, apteme axta apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok, yaqwayam emhagkok ma'a Galaad, apkelhákxexa axta m'a Rubén énxet'ák apagkok, tén han Gad, keñe han ma'a nápakha nak Manasés énxet'ák apagkok. 14 Apkelyetlókek axta han diez apkelámha apmonye'e axta m'a israelitas, ektáha axta chá'a apkemha apmonye' nepyeseksa apnámakkok, tén han énxet'ák apagkok. 15 Apyókxoho axta apkelmahágkok Galaad xa, apkelhákxexa axta m'a Rubén énxet'ák apagkok tén han Gad, keñe han ma'a nápakha nak Manasés énxet'ák apagkok. Aptáhak axta apkeláneya s'e:
16 —Nenxénchek negko'o apkelpeywa m'a Wesse' egegkok énxet'ák apagkok. Apyókxoho énxet'ák apkeltamhók elya'asagkohok se'e aqsok kéllana nak kélenmexa m'a Dios nak Israel ¿Yaqsa ektáha kélyenyawa nak? ¿Yaqsa ektáha kéltáha nak kéllane kélagko' kéxegke m'a ekwatnamáxchexa aqsok énmexma nak ma'a Wesse' egegkok? 17 ¿Asextók enxeykel'a mólya'assáxma nenláneykegko axta m'a yókxexma Peor, mehegkexeykekxo nak makham senteme ekweykmo makham se'e kaxwo' nak, apkeletsapma axta apxámokma apagko' Wesse' egegkok énxet'ák apagkok? 18 ¿Péya kólwátesagkok kaxwók kéxegke kélyetleykha Wesse' egegkok? Kélenmexákxeyk sa' agkok kéxegke sakhem Wesse' egegkok, saka sa' eltaqnaweygkok apyókxoho israelitas. 19 Xénchek agkok kélwáxok kéxegke ekmaso s'e xapop magmowána ólpeykeshok Wesse' egegkok, ekpehewayam axta kélxawe, hẽlyetlakxa sa' ma'a Wesse' egegkok nak xapop apagkok, apyetnamakxa nak Wesse' egegkok tegma appagkanamap apagkok. Kólma sa' yókxexma negyeseksa nak negko'o, eyke nágkólenmexekxa Wesse' egegkok tén han negko'óxa kóllának mók ekwatnamáxchexa aqsok megkatnaha nak Dios Wesse' egegkok apagkok. 20 Kaxénwakxoho sa' kélwáxok ma'a Acán, Zérah axta apketche, apkelánéyak axta mey'assáxma apkelmoma m'a aqsok élxénamaxche axta kólmasséssók, axta keñamak apkelsexnáneyágko apyókxoho énxet'ák Israel apkeltaqnaweygko m'a Wesse' egegkok. ¡Háwe axta han Acán apxakkók apketsapma eñama mey'assáxma!
21 Apkelátegmowágkek axta apkelámha apmonye'e israelitas ma'a Rubén énxet'ák apagkok tén han Gad, keñe han ma'a nápakha nak Manasés énxet'ák apagkok:
22 —Apya'ásegkok negko'o Wesse' egegkok, apteme nak Dios ekyókxoho aqsok ekha élmowancha'a nak, manláneya negko'o ekwatnamáxchexa aqsok eñama nénmexeykekxa', essenhan negyamasma. Apya'ásegko', apkelya'assásegkok nahan kélyókxoho kéxegke; naqsók sa' agkok negko'o nénmexeykekxo m'a, ¡tásek hẽlnápekxa'! 23 Nenláneykegkek agkok negko'o s'e ekwatnamáxchexa nak aqsok yaqwayam agyenyók Wesse' egegkok, essenhan yaqwayam agwatnések aqsok kéltósso, tén han ma'a aqsok negmésso naqsa nak aqsok ekyexna kélcheneykekxa, essenhan ma'a aqsok nénnapma segwetassamo nak sẽlásekheykekxoho, Wesse' egegkok apagko' sa' hẽllegássesagkoho'. 24 Nenlánéyak negko'o m'a ekwatnamáxchexa nak aqsok, hakte tamheykha egwáxok xama ekhem etnehek yának egketchek nak negko'o m'a kélketchek nak kéxegke: ‘¡Háwe kéxegke Wesse' egegkok énxet'ák apagkok, cham'a Dios apagkok nak Israel! 25 Appekkenmeyk axta Wesse' egegkok wátsam Jordán yaqwayam hẽxpánchesek negko'o kéxegke, kéltáha nak Rubén énxet'ák apagkok, keñe han Gad énxet'ák apagkok. Megkapayhawok kéxegke kóllanha Wesse' egegkok.’ Keñe sa' kélketchek nak kéxegke yának elwátésagkok apteme apcháyo Wesse' egegkok ma'a egketchek nak negko'o. 26 Cháxa keñamak ekxeyenma nak egwáxok anlának xama ekwatnamáxchexa aqsok, háwe yaqwayam agmések aqsok negwatnésso m'a Wesse' egegkok, háwe han yaqwayam ansakxések mók aqsok nélnapma, 27 wánxa yaqwayam katnehek ekxeyenweykekxoho chá'a egwáxok negko'o tén han kéxegke, keñe han ma'a entawán'ák nentámen nak, negmowána chá'a negko'o magyensemek nélpeykessamo m'a Wesse' egegkok, keñe han ólwakxak ma'a aphakxa nak yetlo nenseykekxésso aqsok nélwatno, tén han ma'a aqsok nélnapma nak ekyaqmageykekxa mólya'assáxma, tén han segwetassamo nak sẽlásekheykekxoho. Tén sa' ma'a kéltawán'ák kélnentámen nak kéxegke, mopwanchek etnehek elának entawán'ák nentámen nak negko'o: ‘Háwe kéxegke Wesse' egegkok énxet'ák apagkok.’ 28 Xeyenmeyk negko'o egwáxok aptáha enxoho hegának xama énxet, essenhan aptáha enxoho yának ma'a entawán'ák nentámen nak, keñe egwanchek negko'o antéhek agátegmowagkok se'e: ‘¡Kóllano! Apkeláneykegkek negko'o ẽlyapmeyk nanók se'e ekwatnamáxchexa nak aqsok apagkok ma'a Wesse' egegkok, háwe yaqwayam kólwatnések ma'a aqsok kéltósso, háwe han yaqwayam kólnáhakkasek, wánxa aqsa yaqwayam katnehek chá'a ekxeyenweykekxoho egwáxok negko'o tén han kéxegke.’ 29 Mogwanchek negko'o ónmexekxak ma'a, mogwanchek han agyenyók, mogwanchek han anlának mók ekwatnamáxchexa aqsok yaqwayam agwatnek ma'a aqsok kéltósso, essenhan ansakxak ma'a aqsok negmésso naqsa kélcheneykekxa nak ekyexna, essenhan han ma'a mók aqsok nélnapma, megkatnaha enxoho m'a ekwatnamáxchexa nak aqsok apagkok ma'a Dios Wesse' egegkok, ekyetnama nak ma'a ekpayho nak tegma appagkanamap apagkok.
30 Xama axta apkelleg'a aptáhakxa apkelpeywa Rubén énxet'ák apagkok tén han Gad keñe han ma'a nápakha nak Manasés énxet'ák apagkok ma'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Finees, tén han ma'a apkelámha apmonye'e nak apheykegkaxa, keñe han ma'a apkelámha apmonye'e nak chá'a nepyeseksa apnámakkok ektáha axta apkelyetlo, leyawók axta apkelwáxok. 31 Tén axta Finees, apketche axta m'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Eleazar, aptáha apkeláneya s'e:
—Negya'ásegkók kaxwók apha negyeseksa Wesse' egegkok, hakte megkólmakók kéxegke kólenmexekxak ma'a, ẽlwagkassek negko'o teyp kéxegke, mehẽllegássesagkók sa' ma'a Wesse' egegkok.
32 Keñe axta natámen xa, cham'a Finees tén han ma'a ektáha axta apkelyetlo, apkeltaqháwok axta apkelmeyákxo makham ma'a Canaán, apkeleñama m'a Galaad, apheykegkaxa axta m'a israelitas. Xama axta apkeltennássekxo apheykha axta Canaán aptáhakxa apkelátegmowéyak ma'a pók énxet'ák nak Israel, 33 leyawók axta apkelwáxok, keñe apkelpeykásawo Dios. Massék axta apkelxéna kaxwók ektamagkok ma'a Rubén énxet'ák apagkok tén han Gad, massék axta apkelxéna emasséssók xapop apagkok. 34 Apteméssessek axta ekwesey Rubén énxet'ák apagkok tén han Gad ekwatnamáxchexa aqsok. “Ekxeyenweykekxoho egwáxok”, aptáha apkelpeywa s'e: “Keso ekwatnamáxchexa aqsok katnehek sa' ekxeyenweykekxoho kélwáxok negyeseksa negko'o Wesse' egegkok apteme Dios.”