1 y Jesús se fue al monte de los Olivos.
2 Por la mañana Jesús volvió al templo, y todo el pueblo se le acercó; y él se sentó y les enseñaba.
3 Entonces los escribas y los fariseos le llevaron a una mujer que había sido sorprendida cometiendo adulterio. La pusieron en medio,
4 y le dijeron: «Maestro, esta mujer ha sido sorprendida en el acto mismo de adulterio.
5 En la ley, Moisés nos ordenó apedrear a mujeres como esta. ¿Y tú, qué dices?»
6 Ellos decían esto para ponerle una trampa, y así poder acusarlo. Pero Jesús se inclinó y, con el dedo, escribía en el suelo.
7 Como ellos insistían en sus preguntas, él se enderezó y les dijo: «Aquel de ustedes que esté sin pecado, que le arroje la primera piedra.»
8 Y Jesús volvió a inclinarse, y siguió escribiendo en el suelo.
9 Ellos, al oír esto, se fueron retirando uno a uno, comenzando por los más viejos y siguiendo por los más jóvenes. Solo se quedó Jesús, y la mujer permanecía en medio.
10 Entonces Jesús se enderezó y le dijo: «Y, mujer, ¿dónde están todos? ¿Ya nadie te condena?»
11 Ella dijo: «Nadie, Señor.» Entonces Jesús le dijo: «Tampoco yo te condeno. Vete, y no peques más.»]
Jesús, la luz del mundo
12 En otra ocasión, Jesús dijo: «Yo soy la luz del mundo; el que me sigue, no andará en tinieblas, sino que tendrá la luz de la vida.»
13 Entonces los fariseos le dijeron: «Tú das testimonio acerca de ti mismo; tu testimonio no es verdadero.»
14 Jesús les respondió: «Aunque yo doy testimonio acerca de mí mismo, mi testimonio es verdadero, porque sé de dónde he venido y a dónde voy; pero ustedes no saben de dónde vengo ni a dónde voy.
15 Ustedes juzgan según criterios humanos; yo no juzgo a nadie.
16 Y si acaso juzgo, mi juicio es verdadero; porque no soy solo yo, sino el Padre, que me envió, y yo.
17 En la ley de ustedes está escrito que el testimonio de dos hombres es verdadero.
18 Yo soy quien da testimonio de mí mismo, y el Padre, que me envió, da testimonio de mí.»
19 Ellos le dijeron: «¿Y dónde está tu Padre?» Jesús respondió: «Ustedes no me conocen a mí, ni tampoco conocen a mi Padre. Si me conocieran a mí, también conocerían a mi Padre.»
20 Jesús pronunció estas palabras en el lugar de las ofrendas, cuando enseñaba en el templo; y nadie lo aprehendió, porque aún no había llegado su hora.
A donde yo voy, ustedes no pueden venir
21 Una vez más, Jesús les dijo: «Yo me voy, y ustedes me buscarán; pero en su pecado morirán. A donde yo voy, ustedes no pueden venir.»
22 Los judíos decían: «¿Acaso se matará a sí mismo? Pues dice: “A donde yo voy, ustedes no pueden venir.”»
23 Él les dijo: «Ustedes son de aquí abajo; yo soy de allá arriba. Ustedes son de este mundo; yo no soy de este mundo.
24 Por eso les dije que morirán en sus pecados; porque si ustedes no creen que yo soy, en sus pecados morirán.»
25 Ellos le dijeron: «¿Y quién eres tú?» Jesús les respondió: «Lo que desde el principio les he dicho.
26 Mucho es lo que tengo que decir y juzgar de ustedes. Pero el que me envió es verdadero; y yo le digo al mundo lo que de él sé.»
27 Pero ellos no entendieron que les hablaba del Padre.
28 Entonces Jesús les dijo: «Cuando ustedes hayan levantado al Hijo del Hombre, sabrán entonces que yo soy, y que nada hago por mí mismo, sino que hablo según lo que el Padre me enseñó.
29 Porque el que me envió está conmigo, y no me ha dejado solo, porque yo hago siempre lo que a él le agrada.»
30 Luego de que él dijo estas cosas, muchos creyeron en él.
La verdad los hará libres
31 Entonces Jesús dijo a los judíos que habían creído en él: «Si ustedes permanecen en mi palabra, serán verdaderamente mis discípulos;
32 y conocerán la verdad, y la verdad los hará libres.»
33 Le respondieron: «Nosotros somos descendientes de Abrahán, y jamás hemos sido esclavos de nadie. ¿Cómo puedes decir: “Ustedes serán libres”?»
34 Jesús les respondió: «De cierto, de cierto les digo, que todo aquel que comete pecado, esclavo es del pecado.
35 Y el esclavo no se queda en la casa para siempre; el hijo sí se queda para siempre.
36 Así que, si el Hijo los liberta, serán verdaderamente libres.
37 Yo sé que ustedes son descendientes de Abrahán; pero intentan matarme porque mi palabra no halla cabida en ustedes.
38 Yo hablo de lo que he visto con el Padre, pero ustedes hacen lo que han oído de parte de su padre.»
39 Ellos le respondieron: «Nuestro padre es Abrahán.» Jesús les dijo: «Si fueran hijos de Abrahán, harían las obras de Abrahán.
40 Pero ahora intentan matarme; a mí, que les he dicho la verdad, la cual he escuchado de Dios. Esto no lo hizo Abrahán.
41 Ustedes hacen las obras de su padre.» Entonces le dijeron: «Nosotros no hemos nacido de un acto de inmoralidad. Tenemos un padre, que es Dios.»
42 Y Jesús les dijo: «Si su padre fuera Dios, ciertamente me amarían; porque yo he salido y he venido de Dios. No he venido por mi propia cuenta, sino que él me envió.
43 ¿Por qué no entienden mi lenguaje? Pues porque no pueden escuchar mi palabra.
44 Ustedes son de su padre el diablo, y quieren cumplir con los deseos de su padre, quien desde el principio ha sido un homicida. No se mantiene en la verdad, porque no hay verdad en él. Cuando habla mentira, habla de lo que le es propio; porque es mentiroso y padre de la mentira.
45 Pero a mí, que digo la verdad, no me creen.
46 ¿Quién de ustedes puede acusarme de haber pecado? Y si digo la verdad, ¿por qué no me creen?
47 El que es de Dios, escucha las palabras de Dios; pero ustedes no las escuchan, porque no son de Dios.»
La preexistencia de Cristo
48 Los judíos le respondieron: «¿Acaso no tenemos razón al decir que tú eres samaritano, y que tienes un demonio?»
49 Respondió Jesús: «Demonio no tengo. Yo lo que hago es honrar a mi Padre, pero ustedes me deshonran.
50 Y yo no busco mi gloria. Pero hay uno que la busca, y que juzga.
51 De cierto, de cierto les digo que, el que obedece mi palabra, nunca verá la muerte.»
52 Entonces los judíos le dijeron: «Ahora estamos seguros de que tienes un demonio. Abrahán murió, lo mismo que los profetas; ¿y tú dices: “El que guarda mi palabra, nunca verá la muerte”?
53 ¿Acaso eres tú mayor que nuestro padre Abrahán, el cual murió? ¡Y también los profetas murieron! ¿Quién te crees tú?»
54 Jesús respondió: «Si yo me glorifico a mí mismo, mi gloria nada es; pero el que me glorifica es mi Padre, el que ustedes dicen que es su Dios.
55 Ustedes no lo conocen, pero yo sí lo conozco. Y si yo dijera que no lo conozco, sería un mentiroso como ustedes. Pero lo conozco, y obedezco su palabra.
56 Abrahán, el padre de ustedes, se alegró al saber que vería mi día. Y lo vio, y se alegró.»
57 Los judíos le dijeron: «Ni siquiera tienes cincuenta años, ¿y has visto a Abrahán?»
58 Jesús les dijo: «De cierto, de cierto les digo: Antes de que Abrahán fuera, yo soy.»
59 Entonces tomaron piedras para arrojárselas; pero Jesús se escondió y salió del templo.
Kelán'a élane megkatnaha atáwa'
1 Apmeyeykekxeyk axta Jesús ma'a Egkexe élaqneykegkaxa axta Olivos; 2 keñe axta mók ekhem, élsáya makham, apmeyeykekxo m'a tegma appagkanamap. Apya'eykekteyk axta nahan énxet'ák, keñe axta aphama Jesús, yetlómók axta nahan apkelxekmósso énxet'ák.
3 Apyentegkessegkek axta nahan xama kelán'a énxet'ák apkelxekmósso axta ektémakxa segánamakxa tén han ma'a fariseos, cham'a kelán'a kélweteykegkoho axta élane megkatnaha atáwa'. Apkenegkesseykmek axta nepyeseksa énxet'ák, 4 keñe aptéma apkenagkama Jesús se'e:
—Sẽlxekmósso, kélwetágkok xeyk élanakxa megkatnahakxa atáwa' s'e kelán'a nak. 5 Xeyenmeyk segánamakxa, apkeltémo chá'a kamatñekxak Moisés kólyetnak meteymog kelán'a ektéma nak xa. ¿Háxko sa' eyke etnehek xép appeywa?
6 Apmáheyók axta épkónek aptéma apkenagkama xa ektáha nak, keñe kaxek yaqwánxa etnehek esexnena'. Apháxaheykenteyk axta eyke Jesús, tén axta aptáxéssama apophék xapop. 7 Apkempeykekxeyk axta eyke néten Jesús, hakte apkelenxáneykmek axta apteme apkelmaxneyeykha s'e:
—Sa' eyke eyenhek apmonye' meteymog ma'a meykexa nak mey'assáxma kélnepyeseksa kéxegke.
8 Tén axta apháxaheykekxo makham, aptáxéseykekxeyk axta makham xapop. 9 Xama axta apkellegaya aptémakxa appeywa Jesús, aptéteykegkók axta pók apkeltaqhémo, apkelwányam axta apmonye'e apkeltaqhémo. Xama axta apkeymomákpo apxakko' Jesús, yetlo m'a kelán'a énmeykekxa axta axakkók ma'a. 10 Apkempeykekxeyk axta néten, keñe aptéma apkelmaxneyeykencha'a kelán'a s'e:
—¿Háxko apkelmahágkaxa énxet'ák? ¿Mékoya xama apxeyenma apkeltémo kamatñekxak xeye'?
11 Axta entemék eyátegmoweykegko s'e:
—Wesse', méko xama enxoho.
Tén axta Jesús aptéma apkenagkama s'e:
—Maxénak nahan ko'óxa yaqwayam wának kamatñekxa'; kataqhoho sa' kaxwo', nágkalánekxa kaxwók megkay'assáxma.
Jesús apteme élseyéxma keso náxop
12 Apkelpaqhetcháseykekxeyk axta makham Jesús énxet'ák. Axta aptemék apkelanagkama s'e:
—Ko'o sekteme élseyéxma keso náxop; énxet ektáhakxa enxoho sétleykha ko'o, keytek sa' ma'a élseyéxma ekyennaqtéssamo nak egnények, meweynchamha sa' chá'a neyseksa ekyaqtessóxma.
13 Axta aptemék fariseos apkenagkama Jesús se'e:
—Apxénákpekxók apagko' xép ektaqmela: mékoho xa aptáhakxa nak apxénamakpekxoho apagko'.
14 Tén axta Jesús aptéma apchátegmoweykegkokxo s'e:
—Naqsók agko' xa sektáhakxa nak sekxénamaxchekxoho ahagko', neyseksa eykhe sekxénamaxchekxoho ahagko' ektaqmela. Hakte ekya'ásegkók ko'o m'a séñamakxa axta, tén han ma'a yaqwánxa amhagkok. Keñe kéxegke megkólya'ásegkok. 15 Akke kéltemék chá'a kéxegke kélyekpelchémo kélmók ektémakxal'a apyekpelchémo pók énxet. Makke ko'o atneyk sekyekpelchémo xama énxet enxoho; 16 ektemék agkok chá'a ko'o sekyekpelchémo énxet, naqsók nahan chá'a katnehek ekpéwomo m'a sekyekpelchémo, hakte matnehek chá'a ko'o exakkók sekyekpelchémo énxet. Akke chá'a ko'o atnehek sekxegexma alyekpelkohok énxet ma'a Táta aptáha axta seyáphasso ko'o. 17 Xeyenmeyk segánamakxa kélagkok nak kéxegke ekhawo enxoho mók apkelpaqmeyesma apqánet ma'a ektáha nak apkelxeyenma, katnehek naqsók ma'a apkelxeyenma. 18 Ko'o eyke sekxénamaxchekxoho ahagko' chá'a ektaqmela, keñe nahan sexeyenma chá'a ko'o m'a Táta, aptáha axta seyáphasso ko'o.
19 Keñe axta aptéma apkelmaxneyeykencha'a s'e:
—¿Háxko aphakxa apyáp xép?
Axta aptemék apchátegmoweykegko Jesús se'e:
—Mehélya'ásegkok ko'o kéxegke, megkólya'ásegkok nahan ma'a Táta; kaxtemék sélya'áseykegkoho ko'o, kólya'asagkohok nahan ma'a Táta.
20 Apxeyenmeyk axta Jesús xa aqsok nak neyseksa apkelxekmósso axta énxet'ák ma'a kañe' tegma appagkanamap, cham'a ekheykegkaxa axta chá'a yántéseksek kélxátamo axta chá'a aqsok kélmésso Dios. Méko axta eyke ekmoma Jesús, hakte axta kaweykmok makham yaqweykenxa elyekpelchágwók énxet'ák.
Megkólwanchek kéxegke kólmahagkok ma'a yaqwánxa nak ko'o amhagkok
21 Axta aptemék apkeltennáseykekxoho makham Jesús se'e:
—Axog sa' ko'o, keñe sa' kéxegke hélchetmok, kóletsapok sa' eyke kéxegke yetlo megkólya'assáxma. Megkólwanchek sa' kéxegke kólmahagkok ma'a yaqwánxa nak ko'o amhagkok.
22 Keñe axta judíos aptéma apkenagkama s'e:
—¿Xénchek enxeykel'a apwáxok yaqhakpekxa'? La'a apxéna nak magkegwagko negko'o ólmahagkok ma'a yaqwánxa emhagkok.
23 Axta aptemék Jesús apkelanagkama s'e:
—Kéleñamakxa kélagko' kéxegke keso náxop, ko'o eyke sekteme séñamakxa ahagko' ma'a néten; kéxegke kélteme kéleñamakxa kélagko' keso nélwanmégkaxa, háwe eyke ko'o séñamakxa keso náxop. 24 Cháxa keñamak séltennasa exchek kéxegke peya kóletsapok yetlo megkólya'assáxma; hakte kélya'ásseykmek agkok kéxegke Sekteme Ko'o, kóletsapok sa' yetlo megkólya'assáxma.
25 Tén axta aptéma apkelmaxneyeykencha'a s'e:
—¿Yaqsa énxet xép?
Axta aptemék Jesús apchátegmoweykegkokxo s'e:
—Kaqhók alenxanmohok séltennasso kéxegke séltennassama axta m'a sekxók axta. 26 Xámók eykhe ko'o yaqwayam axének tén han altennásekxohok eyesagko kéltémakxa kéxegke. Ekmámnaqsoho eyke chá'a aqsok apxeyenma m'a aptáha axta seyáphasso ko'o, altennaksohok nahan chá'a ko'o énxet'ák apheykha nak náxop ma'a seklegaya nak chá'a aptémakxa appeywa m'a.
27 Axta eyke elya'áseykegkok apkeltennassama Jesús Apyáp ma'a énxet'ák nak. 28 Axta keñamak aptéma apkelanagkama Jesús se'e:
—Kélchexneyk sa' agkok kéxegke néten ma'a aptáha nak Apketche énxet, kólya'ásegwók sa' kéxegke Sektáha Ko'o, kólya'ásegwók sa' nahan maláneya chá'a ko'o aqsok sekmáheyo ahagko' nak alána'; wánxa aqsa chá'a ko'o axének ma'a ektémakxa nak chá'a sélxekmósso m'a Táta. 29 Hakte sekxegexma ko'o m'a aptáha axta seyáphasso; meheyenyewek chá'a ko'o exakkók ma'a Táta, hakte alának chá'a ko'o m'a ekleklamókxa nak apwáxok alána'.
30 Xama axta aptéma appeywa Jesús xa ektáha nak, apxámok axta énxet apteme melya'ásseyam.
Dios apketchek tén ma'a énxet élma nak mólya'assáxma
31 Axta aptemék Jesús apkelanagkama judíos apteme axta melya'ásseyam se'e:
—Agkok kólyensakmok chá'a kéxegke kélláneyak ma'a sektémakxa nak chá'a sekpeywa, naqsók sa' kóltéhek séltáméseyak; 32 kólya'ásegwók sa' ma'a amya'a ekmámnaqsoho eñama nak Dios, kalmallahanchesek sa' nahan kélmomaxche xa ekmámnaqsoho nak.
33 Axta aptemék apkelátegmoweykegkokxo s'e:
—Negko'o nenteme Abraham aptawán'ák neptámen, mantemék nahan negko'o xama enxoho apkelásenneykha naqsa xama énxet enxoho; ¿Yaqsa ektáha apxéna nak xép peya hẽlchexeykxak negko'o?
34 Tén axta Jesús aptéma apkelanagkama s'e:
—Naqsók ko'o sektáha séláneya kéxegke apyókxoho énxet apkelánéyak nak chá'a melya'assáxma, apteme élma melya'assáxma. 35 Xama énxet apmomap nak chá'a kélteméssesso kélásenneykha naqsa, megkawegqók apha neyseksa m'a ekheykha nak wesse' apagkok apxagkok; kaxnók ma'a ektáha nak wesse' apketche megkamassegwomek chá'a apha xamók ma'a ekheykha nak apxagkok. 36 Apkelmallahanchessek sa' agkok kélteme kélmomaxche m'a Dios Apketche, naqsók sa' kamaskok kéxegke kélteme kélmomaxche'. 37 Ekya'ásegkók ko'o kéxegke kélteme Abraham aptawán'ák neptámen; kélmáheyók eyke hélaqhek ko'o kéxegke, hakte megkólmák takha' m'a sekpeywa. 38 Axénhok chá'a ko'o m'a aqsok sexekmósso axta m'a Táta, kólteme nahan kéxegkáxa, kóllána chá'a m'a kéllegaya axta chá'a apkeltennasso m'a Kélyáp.
39 Axta aptemék apkenagkama Jesús se'e:
—¡Abraham neykhe negko'o egyáp!
Keñe axta Jesús aptéma apchátegmoweykegkokxo s'e:
—Kaxtemék kéxegke kélteme naqsók Abraham apketchek, kóllának chá'a m'a apkeláneya axta m'a. 40 Naqsók eykhe chá'a ko'o séltennassama aptáha sélxekmósso m'a Dios, kélmáheyók eyke aqsa hélaqhek ko'o kéxegke. ¡Axta eyke etneyk xama enxoho Abraham xa ektáha nak! 41 Kélláneykegkek chá'a kéxegke aptémakxa nak chá'a m'a kélyáp.
Tén axta aptéma apkenagkama Jesús se'e:
—¡Háwe negko'o kélketchek meyke apyapmeyk; yetneyk negko'o wánxa xama Egyáp, cham'a Dios!
42 Axta aptemék apchátegmoweykegko Jesús se'e:
—Kaxtemék kéxegke kélteme naqsók kélyáp ma'a Dios, hélásekhohok axta ko'o, hakte eñamak ko'o m'a Dios, keso sénmeyncha'a nak se'e. Háwe axta ko'o sekwe ahagko', Dios axta seyáphasso. 43 ¿Yaqsa ektéma megkólmowagko nak kéxegke kólya'asagkohok ma'a sektémakxa nak chá'a séltennáseykha? Megkólmenyeyk kóleyxhok sekpeywa. 44 Kelyekhama' kéxegke kélyáp, kéleñamak kéxegke m'a, kóllenxanmok nahan chá'a kóllának eyámenyéxa enxoho chá'a kóllának ma'a. Nanók axta ektémakxa ekyetno ekyógkexma kelyekhama' m'a sekxo' eyeynókxa axta. Megkeytlók ma'a amya'a ekmámnaqsoho nak, megkatnehek nahan chá'a xama enxoho ekmámnaqsoho ekpeywa. Temék agkok chá'a ekmowána amya'a, katnehek chá'a m'a ektémakxal'a chá'a; hakte ekmowána amya'a, ekteyapmakxa negmowána amya'a m'a kelyekhama'. 45 Naqsók eykhe chá'a ko'o m'a sektémakxa nak chá'a séltennasso, élya'ásseykmek eyke chá'a. 46 ¿Yaqsa kélxama kéxegke apwanchek exekmósek ekyetna ko'o may'assáxma? Naqsók agkok ma'a sektémakxa nak chá'a sélanagkama, ¿yaqsa ektéma sélya'ásseykmo nak chá'a? 47 Énxet ektáhakxa enxoho apagkok ma'a Dios, yeyxhok ma'a Dios appeywa; megkólmenyeyk eyke kéxegke kóleyxhok appeywa, hakte háwe kéxegke Dios énxet'ák apagkok.
Aphegkek axta Cristo meykexa axta Abraham
48 Keñe axta judíos aptéma apkenagkama Jesús se'e:
—Payhémo neyke agkok nentémakxa nak chá'a nélpeywa nenxeyenma exchep apteme samaritano, tén han ekha apwáxok kelyekhama'.
49 Axta aptemék apchátegmoweykegkokxo Jesús se'e:
—Méko ko'o xama enxoho kelyekhama' ewáxok, wánxa eyke aqsa ko'o seyáyo m'a Táta; keñe kéxegke mehéláyo ko'o. 50 Mategyeykha ko'o yaqwayam kataqmelek sexeyenma énxet'ák, yetneyk eyke xama aptegyeykha nak chá'a xa, cham'a aptémól'a chá'a apyekpelchémo énxet. 51 Naqsók ko'o sekxéna, énxet apkelyaheykekxoho enxoho sekpeywa, megyetsepek sa'.
52 Axta aptemék apkelátegmoweykegko judíos se'e:
—Naqsók negko'o nentemessásak kaxwók ekha apwáxok xép kelyekhama'. Apketsepmeyk axta m'a Abraham, tén han ma'a apyókxoho apkellegasso axta Dios appeywa, keñe exchep aptéma appeywa s'e: ‘Énxet apkelyaheykekxoho enxoho sekpeywa, megyetsepek sa'.’ 53 ¿Apyeykhágweykmók enxeykel'a exchep ma'a egyáp nanók Abraham? Apketsepmeyk axta m'a, apkeletsepmeyk axta nahan ma'a Dios appeywa apkellegasso axta. ¿Yaqsa apkenagkama exchep etneyk?
54 Axta aptemék apchátegmoweykegkokxo Jesús se'e:
—Taqmeláha agkok ko'o sekpeywa axénáxchekxohok ahagko', mékoho katnehek ma'a sekxénamaxchekxoho ahagko' ektaqmela nak. Akke setnéssesso chá'a ko'o ektaqmela sekxénamaxche m'a Táta, cham'a kélxeyenma nak chá'a kéxegkáxa apteme Dios kélagkok. 55 Akke kólya'áseykegkok kéxegke m'a. Ko'o eyke ekya'ásegko'; ekxénchek agkok ko'o may'ásegko m'a, sekmowána amya'a ahagko' atnehek, ekhawo kéltémakxa nak kéxegke. Naqsók eyke ko'o sekya'áseykegkoho m'a, élyaheykekxók nahan chá'a m'a appeywa. 56 Payheykekxeyk axta apwáxok Abraham, kélyáp nanók axta kéxegke, hakte apmáheyók axta etagkohok yaqweykenxa ko'o awak keso náxop; apweteyak axta nahan, payheykekxók agko' axta nahan apwáxok.
57 Axta aptemék judíos apkenagkama Jesús se'e:
—Mewokmok makham xép cincuenta apyeyam apagkok ¿háxko katnehek xép exének apwetaya m'a Abraham?
58 Keñe axta Jesús aptéma apchátegmoweykegkokxo s'e:
—Naqsók ko'o sektáha séláneya kéxegke, meykexa axta Abraham, ko'o sekteme.
59 Tén axta apkelmoma meteymog ma'a énxet'ák nak apmáheyo elyetnak ma'a Jesús; apxegáneykmek axta eyke aqsa Jesús nepyeseksa, apteyepmeyk axta kañe' tegma appagkanamap.