Incredulidad de los hermanos de Jesús
1 Después de estas cosas, Jesús andaba en Galilea; no quería andar en Judea porque los judíos procuraban matarlo.
2 Como ya estaba cerca la fiesta de los judíos, la de las enramadas,
3 sus hermanos le dijeron: «Sal de aquí y vete a Judea, para que también tus discípulos vean las obras que haces.
4 Porque ninguno que procura darse a conocer hace algo en secreto. Ya que haces estas cosas, manifiéstate al mundo.»
5 Y es que ni siquiera sus hermanos creían en él.
6 Entonces Jesús les dijo: «Para mí, el momento aún no ha llegado; para ustedes, cualquier momento es siempre bueno.
7 El mundo no puede odiarlos a ustedes; pero a mí me odia, porque yo hago constar que sus obras son malas.
8 Vayan ustedes a la fiesta; yo no iré todavía a esa fiesta, porque el momento para mí aún no ha llegado.»
9 Después de decirles esto, se quedó en Galilea.
Jesús en la fiesta de las enramadas
10 Pero después de que sus hermanos se fueron, también él fue a la fiesta, aunque no abiertamente, sino como en secreto.
11 Los judíos lo buscaban en la fiesta, y decían: «¿Y dónde está ese?»
12 También la multitud murmuraba mucho acerca de él. Algunos decían: «Él es una buena persona», pero otros decían: «No lo es, sino que engaña a la gente»,
13 aunque por miedo a los judíos ninguno hablaba abiertamente de él.
14 A la mitad de la fiesta, Jesús fue al templo y comenzó a enseñar.
15 Y los judíos se asombraban, y decían: «¿Cómo es que este sabe de letras, sin haber estudiado?»
16 Jesús les respondió: «Esta enseñanza no es mía, sino de aquel que me envió.
17 El que quiera hacer la voluntad de Dios, sabrá si la enseñanza es de Dios, o si yo hablo por mi propia cuenta.
18 El que habla por su propia cuenta, busca su propia gloria; pero el que busca la gloria del que lo envió, este es verdadero, y en él no hay injusticia.
19 ¿Acaso no les dio Moisés la ley, y ninguno de ustedes la cumple? ¿Por qué procuran matarme?»
20 La multitud le respondió: «Tienes un demonio. ¿Quién procura matarte?»
21 Jesús les respondió: «Hice una obra, ¡y todos se quedan asombrados!
22 Por cierto, Moisés les dio la circuncisión (no porque sea de Moisés, sino de los padres ), ¡y en el día de reposo ustedes circuncidan al hombre!
23 Si para no quebrantar la ley de Moisés, el hombre es circuncidado en el día de reposo, ¿por qué ustedes se enojan conmigo por sanar completamente a un hombre en el día de reposo?
24 Sean justos en sus juicios, y no juzguen según las apariencias.»
¿Es este el Cristo?
25 Algunos de Jerusalén decían: «¿Qué, no es este al que buscan para matarlo?
26 Pero véanlo hablar tranquilamente, y nadie le dice nada. ¿Será que en verdad las autoridades han reconocido que este es el Cristo?
27 Bien sabemos de dónde viene este, pero cuando venga el Cristo nadie sabrá de dónde viene.»
28 Mientras Jesús enseñaba en el templo, exclamó: «A mí me conocen, y saben de dónde soy, y que no he venido por mi cuenta; pero el que me envió, a quien ustedes no conocen, es verdadero.
29 Yo sí lo conozco, porque de él procedo, y él fue quien me envió.»
30 Y aunque procuraban aprehenderlo, ninguno le puso la mano encima, porque su hora aún no había llegado.
31 Pero muchos de la multitud creyeron en él, y decían: «El Cristo, cuando venga, ¿hará más señales que las que este hace?»
Los fariseos envían alguaciles para arrestar a Jesús
32 Los fariseos oyeron que la gente murmuraba estas cosas acerca de él; entonces los principales sacerdotes y los fariseos enviaron guardias para que lo arrestaran.
33 Pero Jesús dijo: «Voy a estar con ustedes un poco más de tiempo, y luego volveré al que me envió.
34 Ustedes me buscarán, pero no me hallarán; a donde yo voy a estar, ustedes no podrán venir.»
35 Los judíos dijeron entre sí: «¿Y a dónde se irá este, que no podremos hallarlo? ¿Acaso se irá a los que andan dispersos entre los griegos, para enseñar a los griegos?
36 ¿Qué significa esto de que: “Me buscarán, pero no me hallarán”; y de que: “A donde yo voy a estar, ustedes no podrán venir”?»
Ríos de agua viva
37 En el último y gran día de la fiesta, Jesús se puso en pie y en voz alta dijo: «Si alguno tiene sed, venga a mí y beba.
38 Del interior del que cree en mí, correrán ríos de agua viva, como dice la Escritura.»
39 Jesús se refería al Espíritu que recibirían los que creyeran en él. El Espíritu aún no había venido, porque Jesús aún no había sido glorificado.
División entre la gente
40 Algunos de la multitud, al oír estas palabras, decían: «En verdad, este es el profeta.»
41 Otros decían: «Este es el Cristo.» Pero algunos otros decían: «¿Y de Galilea habría de venir el Cristo?
42 ¿Acaso no dice la Escritura que el Cristo será descendiente de David, y que vendrá de la aldea de Belén, de donde era David?»
43 Y por causa de él hubo disensión entre la gente.
44 Algunos de ellos querían aprehenderlo; pero ninguno le puso la mano encima.
¡Nunca nadie ha hablado así!
45 Los guardias fueron adonde estaban los principales sacerdotes y los fariseos, y estos les dijeron: «¿Por qué no lo han traído?»
46 Los guardias respondieron: «¡Nunca antes alguien ha hablado como este hombre!»
47 Pero los fariseos les respondieron: «¿También ustedes han sido engañados?
48 ¿Acaso ha creído en él alguno de los gobernantes, o de los fariseos?
49 Pero esta gente, que no conoce la ley, está bajo maldición.»
50 Nicodemo, que había ido a hablar con Jesús de noche y era uno de ellos, les dijo:
51 «¿Acaso nuestra ley juzga a un hombre sin antes oírlo y sin saber lo que ha hecho?»
52 Los fariseos le respondieron: «¿Qué, también tú eres galileo? Escudriña y verás que de Galilea nunca ha surgido un profeta.»
La mujer adúltera
[
53 Cada uno se fue a su casa,
Apkelyáxeg apagko' apkelya'ásseyam Jesús
1 Apweynchámeykha axta Jesús yókxexma Galilea natámen xa. Axta emáheyók exek ma'a Judea, hakte apketamsegkek axta judíos apmáheyo yaqhek ma'a. 2 Chágketweykmek axta nahan ekhem apkelpakxeneykegkaxa axta chá'a judíos yámet aktegák étkók, apkelsawássessamókxa axta chá'a. 3 Axta aptemék apkenagkama apkelyáxeg Jesús se'e:
—Ná exa aqsa s'e. Emyekxa sa' makham Judea, yaqwayam sa' étak nahan aqsok apkelane exchep ma'a apkeltáméséyak apheykha nak ma'a. 4 Apmenyeyk agkok etnehek kélyekpelchémo xama énxet, méxakpók elának aqsok. Elána sa' nápaqta'awók apyókxoho énxet'ák xa aqsok nak, hakte apkeláneyak xép xa ektéma nak.
5 Weykmók axta anhan apkelyáxeg apya'ásseyam Jesús. 6 Axta aptemék apkelanagkama Jesús se'e:
—Megkawokmok ko'o makham ekhem yaqwánxa amyekxak ma'a, kaxnók kéxegke, kélwanchek kólmeyekxak ekhem kélmakókxa enxoho kólmeyekxa'. 7 Mopwanchek etaqnók kéxegke énxet'ák apkeleñamakxa apagko' nak keso náxop; hetaqnawhok eyke ko'o, hakte axénhok chá'a ekmaso m'a aqsok apkeláneykegkoho nak énxet keso náxop. 8 Kólmohok kéxegke m'a élánéxchexa nak kélessawássessamo, maxñehek sa' eyke ko'o, hakte megkawokmok makham ekhem yaqwánxa amyekxa'.
9 Apheykekxeyk axta Jesús ma'a Galilea natámen apteme appeywa xa.
Jesús apmahéyak ekhem melwagqayam apkelpakxeneykegkaxa axta yámet aktegák étkók judíos
10 Apxegamchek axta nahan Jesús apya'áyekmo kélessawássessamo, natámen apkelxega axta m'a apkelyáxeg, axta eyke eltémok etakpok, máxa apyexamakpoho axta aptemék. 11 Apketamsegkek axta eyke judíos Jesús ma'a neyseksa apkelsawássessamo énxet'ák. Axta aptemék apkelpaqmeyesma s'e:
—¿Háxko kexaha aphámxa m'a énxet nak?
12 Apxénamakpek axta nahan chá'a nepyeseksa énxet'ák ma'a. Nápakha énxet axta chá'a aptemék apxeyenma Jesús se'e: “Énxet ektaqmalma aptémakxa m'a”; keñe axta nahan nápakha aptéma chá'a apxeyenma s'e: “Sagkek aptémakxa m'a; elyexanchesha chá'a énxet'ák.”
13 Apkelyexákpók axta eyke chá'a apkelxeyenma Jesús ma'a énxet'ák, hakte judíos axta apkelayeyk.
14 Aptaxnegweykmek axta nahan Jesús tegma appagkanamap náxet apkelsawássessamo énxet'ák. Apkelxekmóssegkek axta énxet'ák. 15 Axta aptemék apkelpaqmeyesma judíos élpelakkassama apkellege ektémakxa apkelxekmósso Jesús se'e:
—¿Háxko ektáhakxa apya'ásegkoho nak ekxámokma agko' aqsok xa, meykexho kélxekmósso?
16 Keñe axta Jesús aptéma apchátegmoweykegko s'e:
—Háwe ahagkok ko'o s'e sélxekmósa nak, cha'a apagkok ma'a aptáha axta ko'o seyáphasso. 17 Apmakók agkok elának xama énxet apmopmenyého nak Dios, apwanchek ékpelkohok ektáha eñama Dios ma'a sélxekmósso, essenhan ékpelkohok eñama sekxénamaxchekxoho ahagko'. 18 Énxet apxénamakpekxoho enxoho apagko', aptegyeykha apagko' chá'a etnehek yaqwayam kataqmelek apxénamap; keñe m'a énxet apkeltémo nak kataqmelek apxénamap ma'a ektáha axta apcháphasso, ekmámnaqsoho chá'a katnehek apkeltenneykha, méko nahan katnehek xama aqsok megkapéwomo apkelane.
19 “¿Háweya axta Moisés ma'a apméssama axta kéxegke segánamakxa? Makke kólyaheykekxohok chá'a kéxegke kélxama enxoho. ¿Yaqsa ektéma kélmáheyo nak hélaqhek?”
20 Axta aptemék apkelátegmoweykegko énxet'ák se'e:
—¿Yaqsa ekmáheyo kaqhek xép? ¡Kelyekhama' taxnak apwáxok!
21 Tén axta Jesús aptéma apkelanagkama s'e:
—Xama agko' aqsok axta eyke kelpelakkassók kéxegke kélweteya séláneya axta ko'o m'a ekhem sábado. 22 Apkeltémok axta chá'a kóllanagkok kéxegke Moisés ma'a kélyenyekhamól'a nekha egyempehek, háwe eykhe eñama Moisés xa ektéma nak, axta eyke m'a apheykha apmonye'e axta, cham'a Abraham, Isaac tén han ma'a Jacob. Kólyenyekhásseshok chá'a kéxegke nekha apyempehek xama énxet, megkeyxek chá'a ekteme sábado. 23 Kólyenyekhásseshok chá'a kéxegke nekha apyempehek sakcha'a apkenna megkóleyxek ekteme sábado, yaqwayam enxoho kóllának ma'a éltémókxa nak antéhek Moisés segánamakxa apagkok. ¿Yaqsa ektéma séltaqnagkama nak ko'o kéxegke kélweteya sektaqmelchesseykmo ahagko' énxet apháxamap ekhem sábado? 24 Nágkólxén chá'a kéxegke aqsok kélwete kélanagkama nak chá'a katneyk ekmaso, kólpékesho chá'a kélxeyenma ektémakxa kélwete amonye' kélyekpelchémo.
Jesús apxeyenma apkeñamakxa
25 Nápakha énxet'ák apkeleñama Jerusalén axta nahan aptemék aptegyeykencha'a amya'a s'e:
—¿Háweya apketamsamákpo nak yaqwayam kólaqhek xa? 26 Cháxa, méxákpohok apkeltennáseyncha'a énxet'ák, méko nahan eyátegmowágko. ¿Naqsók enxeykel'a aptemessásak kelwesse'e egagkok apteme Mesías xa énxet nak? 27 Negya'ásegkók eyke negko'o apkeñamakxa xa énxet nak. Méko sa' eyke kay'asagkohok apkeñamakxa apwa'a sa' ma'a Mesías.
28 Xama axta aplegaya Jesús apkelxekmóssamakxa énxet'ák kañe' tegma appagkanamap xa, axta aptemék apyennaqtéssamo appeywa s'e:
—¡Élweteya neyke kéxegke, kélya'ásegkók nahan séñamakxa! Háwe axta eyke ko'o sekxegayam ahagko', axta seyáphasso ko'o m'a ekpayhawo nak kóltéhek kéláyo, megkólweteya nak kéxegke. 29 Ekweteyak eyke ko'o m'a, hakte eñamak ma'a, axta anhan seyáphasso m'a.
30 Tén axta peya eykhe emakpok, méko axta eyke ekma, hakte axta kaweykmok makham yaqweykenxa ékpelchekpoho'. 31 Apxámok axta nahan apteme mey'ásseyam ma'a, axta aptemék apkelpaqmeyesma s'e:
—¿Kayeykhágwomhoya sa' apkelane aqsok sempelakkasso nak agwetak apwa'a enxoho m'a Mesías, megkaxóya sa' aqsok apkelane xa énxet nak?
Fariseos apkelenxányam emok Jesús
32 Apkellegayak axta amya'a fariseos ektémakxa apkelpeywa énxet'ák apxeyenma m'a Jesús, tén axta apkeláphassama sẽlpextétamo apkeleñama axta tegma appagkanamap ma'a fariseos tén han ma'a apkelámha apmonye'e apkelmaxnéssesso énxet'ák, yaqwayam emok ma'a Jesús. 33 Tén axta Jesús aptéma appeywa s'e:
—Yaqwatakxoho sa' axek ko'o kélnepyeseksa kéxegke, keñe sa' ataqhohok makham ma'a aphakxa nak ektáha axta seyáphasso. 34 Hélchetmok sa' eyke kéxegke, mehelwetekxeyk sa' eyke, hakte megkólwanchek sa' kólmahagkok ma'a yaqwánxa sa' axek ko'o.
35 Keñe axta judíos aptéma apkelpaqhetchásamákpoho s'e:
—¿Háxko apmakókxa emhagkok xa, yaqwayam enxoho magwetekxeyk chá'a? ¿Enxeykel'a peyk emhagkok ma'a apheykegkaxa nak judíos apkekhegwayam nak mók nekha, yaqwayam enxoho elxekmósek énxet'ák melya'áseyak nak Dios? 36 ¿Yaqsa apxéna aptáha exchek segáneya s'e: ‘Hélchetmok sa' eykhe, mehelwetekxeyk sa' eyke, hakte megkólwanchek sa' kólmahagkok ma'a yaqwánxa sa' axek ko'o’?
Yegmen segméssamo nak ekyennaqte egnények
37-38 Axta ekyágwánxa kélteme kéláyo kélessawássessamo amonye' ektemegwánxa axta néxa élánamáxche'. Cháxa ekhem apkempeykekxexa axta nahan néten Jesús aptéma apyennaqtéssamo appeywa s'e:
—Hem sa' agkok chaqhak énxet, hey'óta sa' ko'o, énxet apteme enxoho mehey'ásseyam ko'o, eyen. Ekhawo ektémakxa nak eknaqtáxésamaxche, katyapok sa' yegmen ekyennaqtéssamo egnények apwáxok énxet apteme enxoho mehey'ásseyam ko'o.
39 Axta apxeyenmak Jesús ma'a énxet ektáhakxa enxoho apteme mey'ásseyam peya exkak Espíritu; axta eweyk makham Espíritu, hakte axta kólteméssessók makham apcheymákpoho m'a Jesús.
Apkexpánchásamap énxet'ák
40 Xama axta apkellegaya aptémakxa appeywa Jesús nápakha énxet'ák, axta aptemék apkelpaqmeyesma s'e:
—Cháxa énxet apteme nak Dios appeywa aplegasso xa.
41 Keñe axta nápakha énxet aptéma chá'a apkelpeywa s'e:
—Mesías xa.
Keñe axta nápakha aptéma nahan apkelpaqmeyesma s'e:
—Háwe, mopwanchek eyke yenyék Galilea m'a Mesías. 42 Xeyenmeyk eknaqtáxésamaxche Mesías ekmáheyo etnehek ma'a David aptáwen neptámen, tén han yenyék ma'a Belén, cham'a apkeñémekxa axta anhan ma'a David.
43 Keñe axta apkexpánchásamákpo énxet, eñama megkaxnémo mók apkelpaqmeyesma apkelxeyenma m'a Jesús. 44 Nápakha énxet axta nahan apmáheyók exnéssók sẽlpextétamakxa m'a Jesús, méko axta eyke ekhésseykmo.
Apkelámha apmonye'e apya'ásseyam Jesús
45 Apkelweykekxeyk axta makham sẽlpextétamo apkeleñama axta tegma appagkanamap apheykegkaxa m'a fariseos, tén han ma'a apkelámha apmonye'e nak apkelmaxnéssesso énxet'ák. Axta aptemék apkelmaxneyeykencha'a s'e:
—¿Yaqsa ektáha mekólyentamanto nak?
46 Axta aptemék apkelátegmoweykegko sẽlpextétamo s'e:
—Méko xama énxet apteme apkeltenneykha ektáhakxa nak apkeltenneykha m'a énxet nak.
47 Keñe axta fariseos aptéma apkelanagkama sẽlpextétamo s'e:
—¿Kél'awóya kéxegkáxa apkelyexancháseyncha'a m'a énxet nak? 48 ¿Yetneyk enxeykel'a anhan xama apkelámha apmonye' egagkok apteme mey'ásseyam ma'a, essenhan xama m'a fariseos? 49 Cháxa énxet'ák, melya'áseyak nak segánamakxa, apkelpagkanmeyk Dios yaqwayam emassessók.
50 Axta aptemék appaqmeyesma Nicodemo, cham'a fariseo apya'áyekmo axta Jesús aptéma apkelanagkama s'e:
51 —Xeyenmeyk negko'o segánamakxa egagkok, mogwanchek agának aqsa emakpok xama énxet manleg'akxoho enxoho makham sekxók appeywa, yaqwayam enxoho kólya'asagkohok ektémakxa aqsok apkelane.
52 Keñe axta aptéma apkelátegmoweykegkokxo s'e:
—¿Xépya nahan apkeñama Galilea? Eltámesáp ektémakxa nak eknaqtáxésamaxche', keñe sa' étak metyapma xama enxoho Dios appeywa aplegasso apkeñama m'a Galilea. 53 Keñe axta apkeltaqheykekxo chá'a apxanák xama xama.