El culto verdadero
1 La palabra del Señor vino a Jeremías, y le dijo:
2 «Ponte a la entrada de la casa del Señor, y proclama allí esta palabra. Di esto: “Ustedes, los de Judá, que entran por estas puertas para adorar al Señor, escuchen su palabra.”»
3 Así ha dicho el Señor de los ejércitos, el Dios de Israel:
«Mejoren sus caminos y sus obras, y yo los haré habitar en este lugar.
4 No se fíen de palabras mentirosas, que dicen: “Templo del Señor, templo del Señor. ¡Este es el templo del Señor!”
5 Al contrario, si ustedes mejoran su conducta y sus acciones, y si imparten verdadera justicia entre ustedes y sus semejantes,
6 y si no oprimen al extranjero, ni al huérfano ni a la viuda, ni derraman sangre inocente en este lugar, ni se van tras dioses ajenos, para su propio mal,
7 yo los haré habitar en este lugar, en la tierra que les di a sus padres para siempre.
8 »Lo que veo es que ustedes confían en palabras mentirosas, que para nada les sirven.
9 Hurtan, matan, adulteran, juran falsamente, le queman incienso a Baal, y siguen a dioses extraños que nunca antes conocieron.
10 ¿Acaso van a venir a pararse delante de mí en esta casa, donde se invoca mi nombre, para decir que están en libertad de seguir haciendo todas estas cosas repugnantes?
11 ¿Acaso esta casa, donde se invoca mi nombre, es para ustedes una cueva de ladrones? Tomen en cuenta que yo también veo esto.
—Palabra del Señor.
12 »Vayan a mi santuario en Silo, donde al principio establecí la residencia de mi nombre, y vean lo que hice con él por causa de la maldad de mi pueblo Israel.
13 Y ahora, como ustedes han cometido todas estas acciones, y como yo los llamé y ustedes no me respondieron, aun cuando una y otra vez les hablé
—Palabra del Señor—,
14 »haré con esta casa donde se invoca mi nombre, y en la que ustedes confían, y con este lugar que les di a ustedes y a sus padres, lo mismo que hice con Silo.
15 Voy a arrojarlos lejos de mi presencia, como antes arrojé a todos sus hermanos, a toda la generación de Efraín.
16 »Y tú, no ores por este pueblo. No eleves por ellos ningún clamor ni oración. No me ruegues por ellos, porque no voy a hacerte caso.
17 ¿Acaso no ves lo que estos hacen en las ciudades de Judá y en las calles de Jerusalén?
18 Los hijos recogen la leña, los padres encienden el fuego, y las mujeres hacen la masa, para ofrecerle tortas a la reina del cielo; para presentar ofrendas a dioses ajenos; ¡para provocar mi enojo!
19 ¿Pero en realidad provocarán mi enojo? ¿No es más bien para ellos mismos la vergüenza?»
—Palabra del Señor.
20 Por lo tanto, así ha dicho Dios, el Señor:
«Ahora voy a derramar mi enojo y mi furor sobre este lugar. Se encenderán sobre los hombres y los animales, sobre los árboles del campo y los frutos de la tierra, y no se apagarán.»
Castigo de la rebelión de Judá
21 Así ha dicho el Señor de los ejércitos, el Dios de Israel:
«Añadan sus holocaustos a sus sacrificios, y cómanse la carne.
22 Porque el día que los saqué de la tierra de Egipto, yo no hablé de esto con sus padres, ni les di ninguna orden en cuanto a holocaustos y sacrificios.
23 Al contrario, esto fue lo que les ordené: “Escuchen mi voz, y yo seré su Dios, y ustedes serán mi pueblo. Vayan siempre por el camino que yo les mande seguir, para que les vaya bien.”
24 »Pero ellos no me hicieron caso ni me prestaron atención, sino que por la terquedad de su malvado corazón siguieron sus propios consejos, y en vez de avanzar, retrocedieron.
25 Esto ha sido así desde que sus padres salieron de la tierra de Egipto hasta hoy. Yo, desde muy temprano y sin falta, les envié a todos mis siervos, los profetas,
26 pero ellos no me hicieron caso ni me prestaron atención, sino que se encapricharon y fueron peores que sus padres.
27 »Tú les dirás todas estas palabras, pero no te oirán; los llamarás, pero no te responderán.
28 Por lo tanto, les dirás: “Esta es la nación que no escuchó la voz del Señor su Dios, ni admitió corrección; por eso la verdad fue extirpada de la boca de ellos, y ya no existe.”»
29 ¡Córtate el cabello, y deshazte de él! ¡Da rienda suelta a tu llanto en la cima de los montes! ¡El Señor aborrece a la generación que ha provocado su enojo, y la ha abandonado!
30 «¡Ante mis propios ojos, los hijos de Judá han hecho lo malo! ¡Han profanado la casa misma donde se invoca mi nombre, al exponer allí sus actos repugnantes!
—Palabra del Señor.
31 »Han edificado altares en los montes de Tofet, en el valle de Ben Jinón, para lanzar al fuego a sus hijos y a sus hijas, que es algo que nunca les pedí que hicieran, y que ni siquiera pensé pedirles.
32 Por eso vienen días en que ese lugar ya no se llamará Tofet, ni valle de Ben Jinón, sino valle de la matanza. Y los muertos se enterrarán en Tofet, por no haber otro lugar.
—Palabra del Señor.
33 »Los cadáveres de esta gente serán la comida de las aves del cielo y de las bestias del campo, y no habrá quien las espante.
34 En las ciudades de Judá y en las calles de Jerusalén pondré fin a las voces de gozo y alegría, y a la voz del esposo y de la esposa, porque la tierra quedará en ruinas.
Jeremías apkeltenneykha tegma appagkanamap
1 Appaqhetchessek axta Wesse' egegkok ma'a Jeremías. Aptáhak axta apcháneya s'e: 2 “Etnegwakxa sa' ma'a átog nak tegma appagkanamap ahagkok, ko'o sektáha nak Wesse', exén sa' se'e amya'a nak. Sa' etnehek se'e: Kélyókxoho kélheykha nak Judá, kélántaxnegweyktámho nak chá'a kólpeykeshok Wesse' egegkok se'e átog nak, kóleyxho sa' se'e appeywa, 3 apcháphássesso nak Wesse' egegkok ekha apyennaqte, cham'a Israel Dios apagkok nak: Kóltaqmelchásekxa hana kéltémakxa, tén han aqsok kéllánéyak, keñe sa' ko'o wohok kóllenxanmagkohok kélheykha s'e xapop nak. 4 Nágkóleyxho m'a apkelyexancháseykencha'a nak chá'a, aptéma nak chá'a apkelanagkama s'e: ¡Keso apyetna Wesse' egegkok tegma appagkanamap apagkok se'e, keso apyetna Wesse' egegkok tegma appagkanamap apagkok se'e!
5 “Kéltaqmelchásekxeyk sa' agkok kéltémakxa tén han aqsok kéllánéyak, tén han ekpéwo enxoho chá'a kélteméssesakxa kélnámakkok; 6 megkólnaqtawásegkoho enxoho m'a apkeleñama nak mók nekha, tén han ma'a élyéheykha nak, tén han ma'a xentampe'e nak, tén han megkólnapa enxoho chá'a énxet'ák meyke nak apkeltémakxa s'e yókxexma nak, tén han megkólpeykásawo enxoho m'a mók aqsok kéláyókxa, yaqwayam enxoho kólsexnánéxkohok kélagko' kéxegke, 7 wohok sa' ko'o kóllenxanmagkohok kélheykha s'e xapop nak, sekmésso axta ko'o kélyapmeyk nano' megkatnégwayam néxa.
8 “Megkólya'ásseykmok chá'a kéxegke m'a amya'a ekmowána amya'a nak, megkamowána nak kapasmok. 9 Kélmenyexeykegkek chá'a, kélnapmeyk chá'a kélnámakkok, kélnaqtawáseykegkók chá'a kélnaqteyegka'a kéllánegweykmo chá'a mók kelán'a, kélméssegkek chá'a kélpeywa Wesse' egegkok kélmowána amya'a, kélméssegkek chá'a aqsok ánek ekmátsa nak ekpaqneyam ma'a Baal, kélpeykessamók chá'a aqsok kéláyókxa megkólya'ásegko nak kéxegke, 10 keñe chá'a kólmeyenták se'e tegma appagkanamap sélpeykessamókxa nak chá'a ko'o, kólchaqnágwaták nahaqto'. Kólának chá'a méko katnehek kélheykha s'e; kólának chá'a kélwanchek kóllenxanmagkohok kéllánéyak xa aqsok sektaqnagkamo nak ko'o. 11 ¿Kélanagkamcheya kéxegke katneyk apkelyexánegweyktamxa apkelmenyexma s'e tegma appagkanamap sélpeykessamókxa nak chá'a ko'o? Ekweteyak ko'o ekyókxoho xa. Ko'o sekxeyenma xa, sektáha nak Wesse'. 12 Kólmeyekxa m'a kélpakxanma appagkanamap ahagkok apyetna nak Siló, ektáha axta ko'o sélyéseykha amonye' yaqwayam chá'a axek, kóllano sa' sekteméssessamakxa axta ko'o m'a, eñama apkeltémakxa ekmaso m'a énxet'ák ahagkok Israel. 13 Hágkaxwe axta eykhe ko'o altennásekxohok kéltémakxa, axta eyke kólmáheyók kéxegke hélyahakxoho, axta nahan hélátegmoweykegkokxa'. Ko'o sekxeyenma xa, sektáha nak Wesse'. 14 Sa' atnéssesek han ko'o sekteméssessamakxa axta kélpakxanma appagkanamap apyetnama nak Siló s'e tegma appagkanamap sélpeykessamókxa nak chá'a ko'o, sekmésso axta ko'o kéxegke, tén han ma'a kélyapmeyk nano', tén han kélásenneykekxo nak chá'a kéxegke. 15 Alántekkesek sa' ko'o kéxegke s'e sekhakxa nak, sekteméssessama axta ko'o sélántekkessama m'a kélyáxeg'a axta, cham'a Efraín axta aptawán'ák neptámen.’
Énxet'ák Israel apkelya'ásseyam
16 “Jeremías, ná elmaxnésses aqsa s'e énxet'ák nak, náhelmaxna aqsa ko'o yának apasmok, náhewónmakha aqsa héltennaksek. Náhelenxánem aqsa, hakte magweyxók sa' ko'o exchep. 17 ¿Ya eteyk xép aqsok apkeláneyak ma'a tegma apkelyawe nak Judá, tén han ma'a ámay nak Jerusalén? 18 Yánchásekxak chá'a yántapák ma'a kélketchek, keñe apyapmeyk yáléwaksek chá'a táxa, tén kelán'ák kalyélaqtések chá'a hótáhap yaqwayam kalanagkok kelpasmaga pók aptémakxa, élmésso chá'a m'a aqsok kéláyókxa kelwána kéltéma nak ‘Wesse' Ekwányam eñama Néten’. Elókassegkek nahan chá'a ko'o apkelméssama vino m'a aqsok kéláyókxa éleñama nak mók nekha. 19 Háwe eyke ko'o setnéssesseykmohoxma ekmaso xa énxet'ák nak, apnaqtawásamakpekxoho apagko', yaqwayam enxoho elmegqasakpekxohok apagko'. Ko'o sekxeyenma xa, sektáha nak Wesse'. 20 Cháxa keñamak peya nak ko'o ayenyenták seklo neyseksa s'e yókxexma nak, ko'o sektáha nak Wesse' tén han nepyeseksa xa énxet'ák nak, ekweykekxoho m'a aqsok kélnaqtósso, tén han yenta'a élámha nak yókxexma, tén han aqsok kélcheneykekxa. Sa' katnehek ma'a ektémól'a táxa eyáléwe, megkólmowánal'a kólsapanchesek.”
21 Aptáhak apkeláneya énxet'ák apagkok Wesse' ekha nak apyennaqte, Dios apagkok nak Israel: “Kólmés sa' ekyókxoho aqsok yaqwayam kólwatnek, tén han kélnaqtósso ektekyawa kélmakókxa enxoho, kóltawák sa' nahan xa ápetek nak. 22 Axta eyke ko'o altennassók aqsok élwatnamáxche tén han ektémakxa aqsok ektekyawa kélyapmeyk nano' sélantekkessama axta m'a Egipto. 23 Wánxa axta aqsa chá'a ko'o séltémo hélyahakxoho'; keñe hetnehek ko'o Dios apagkok, keñe ko'o atnehek énxet'ák ahagkok ma'a. Éltémók axta nahan chá'a etnahagkok ma'a séltamhókxa enxoho chá'a etnahagkok, yaqwayam enxoho kataqmelek apheykha. 24 Axta eyke hélyeheykekxoho', axta nahan heháxenmók, apkelyennaqtéssegkek axta aqsa apkelwáxok apkelyetleykekxo m'a ektémakxa axta chá'a élchetámeykha apkelwáxok ekmaso. Axta hey'ékekták ko'o, eyheykekxeyk axta aqsa apkap'ák. 25 Aptéteykegkók ko'o pók séláphássesso kéxegke apyókxoho séláneykha apkellegasso nak sekpeywa, eyeynamo m'a sekxók axta apkelánteyapma kélyapmeyk nanók ma'a Egipto ekwokmoho makham se'e kaxwo' nak. 26 Makke kéxegke hélyeheykekxoho', mehélháxenmók nahan, kélyánchesseykmók aqsa élyennaqte kélwáxok, kélyeykhásseykmók ma'a kélyapmeyk nano' axta.
27 “Jeremías, eltennés sa' se'e ekyókxoho aqsok nak, megyeyxók sa' eykhe, énnaqtés sa' appeywa, megyátegmowagkek sa' eykhe. 28 Etne sa' elának se'e: Keso énxet'ák melyaheykekxa nak Dios Wesse' apagkok se'e, megkalmopmenyého nak kóllánekxések apkeltémakxa. Massegweykmók agko' apkelxeyenma m'a amya'a ekmámnaqsoho.’”
Jerusalén kélpeykessamo aqsok kéleykmássesso
29 ¡Énxet'ák Jerusalén,
kólyaqtén kélwa',
keñe sa' kólchexa'!
¡Kólmeneykmés sa' negmeneykmasso
senlapwayam ma'a
néten nak xóp eyáxñeyo
meykexa nak xama aqsok!
Hakte apkeltaqnaweygkek
Wesse' egegkok ma'a
énxet'ák kélagkok nak,
apkexakke',
apkelyetnakhássek nahan.

30 Aptáhak Wesse' egegkok se'e: “Apkeláneykegkek aqsok megkaleklamakxa nak ko'o ewáxok ma'a énxet'ák Judá: apnegkenweykmek aqsok kéleykmássesso apagkok élmasagcha'a nak ma'a kañe' tegma appagkanamap sélpeykessamókxa nak chá'a ko'o, keñe aptawáseykencha'a. 31 Apkelánegweykmek ekwatnamáxchexa aqsok Tófet ma'a ekyapwátegweykenxa nak xapop Ben-hinom, yaqwayam elwatnek ma'a apketchek apkelennay'a tén han kelwán'ák; aqsok maltémo axta chá'a ko'o elanagkok, tén han megkaxeyenma axta ko'o ewáxok katnehek. 32 Cháxa keñamak sekxéna nak ko'o, sektáha nak Wesse' peya kammok ekhem yaqwánxa megkóltemhek kaxwók ekwesey Tófet, tén han ekyapwátegweykenxa xapop Ben-hinom xa yókxexma nak. Ekyapwátegweykenxa Xapop Nentekyómakxa sa' katnekxak ekwesey. Keñe sa' Tófet kólátawanyek ma'a énxet'ák apkeletsapma nak, eñama meyke kaxwók yókxexma. 33 Máma sa' etnehek aptéyak aphopák xa énxet'ák nak, tén han ma'a aqsok nawha'ák éllo, méko sa' kamenxenchesek. 34 Amasséssók sa' ko'o kélmeneykmasso nak kélessawássessamo tén han ekpayheykekxa egwáxok ma'a tegma apkelyawe nak Judá, tén han ma'a ámay nak Jerusalén, tén han ma'a negmeneykmasso nak chá'a sẽlyamhopma; meyke xama aqsok sa' katnekxak ekyókxoho xa apchókxa nak.”