El Señor y la apostasía de Israel
1 La palabra del Señor vino a mí, y me dijo:
2 «Ve y proclama a oídos de Jerusalén lo siguiente: “Así dice el Señor: ‘Me acuerdo de ti y de tu fidelidad, cuando eras joven; de tu amor de novia, cuando me seguías por el desierto, en terrenos no sembrados.’”»
3 Israel estaba consagrada al Señor. Era como los primeros frutos de su cosecha. Todos los que la devoraban tenían que cargar con su culpa; el mal les sobrevenía.
—Palabra del Señor.
4 Tú, casa de Jacob, y ustedes todas, familias de la casa de Israel: ¡escuchen la palabra del Señor!
5 Así dice el Señor:
«¿Qué de malo hallaron en mí los padres de ustedes, que se alejaron de mí y se fueron en pos de la vanidad, con lo que se hicieron vanos?
6 Jamás dijeron: “¿Dónde está el Señor, que nos sacó de la tierra de Egipto y nos condujo por el desierto, por tierra desierta y despoblada, por tierra seca y terriblemente sombría, por tierra que nadie transitó ni jamás habitó?”
7 »Yo los introduje en una tierra de abundancia, para que disfrutaran de su fruto y sus bondades; pero ustedes entraron y contaminaron mi tierra; ¡convirtieron mi heredad en algo repugnante!
8 Jamás dijeron los sacerdotes: “¿Dónde está el Señor?”, ni tampoco los que detentaban la ley me conocieron; los guías del pueblo se rebelaron contra mí; ¡los profetas hablaron en nombre de Baal, y se fueron en pos de dioses inútiles!
9 »Por eso, voy a entablar un juicio contra ustedes, contra sus hijos y contra sus nietos.
—Palabra del Señor.
10 »Pasen ahora a las costas de Quitín, y fíjense; envíen observadores a Cedar, y pónganse a pensar seriamente; vean si se ha incurrido en algo semejante a esto.
11 Ninguna de esas naciones ha cambiado a sus dioses. ¡Y eso que no son dioses! Pero mi pueblo ha cambiado a su Dios glorioso por lo que no les sirve para nada.
12 Ustedes los cielos, ¡espántense al ver esto! ¡Horrorícense! ¡Llénense de angustia!
—Palabra del Señor.
13 »Son dos los males en que ha incurrido mi pueblo: Me han dejado a mí, que soy fuente de agua viva, y han cavado sus propias cisternas, ¡tan agrietadas que no retienen el agua!
14 »¿Acaso eres siervo, Israel? ¿O esclavo? ¿Por qué, entonces, te tratan como a botín de guerra?
15 Los cachorros de león rugen contra ti; gruñen con fuerza y devastan tu tierra; ¡queman tus ciudades y las dejan sin habitantes!
16 ¡Hasta la gente de Menfis y de Tafnes te ha roto la coronilla!
17 Y esto te sucedió por haber dejado al Señor tu Dios, cuando él te conducía por el camino.
18 Dime, pues, ¿qué esperas hallar en el camino de Egipto, que sacias tu sed en el Nilo? ¿Qué esperas hallar en el camino de Asiria, que sacias tu sed en el Éufrates?
19 Tu maldad te castigará, y tus rebeldías te condenarán. ¡Date cuenta! Ve cuán malo y amargo ha sido el que hayas dejado al Señor tu Dios, y el no tener temor de mí.
—Palabra del Señor, el Dios de los ejércitos.
20 »Tú, desde hace mucho tiempo rompiste el yugo y te quitaste las ataduras. Tú dijiste: “No quiero servir.” Tú, en la cima de cualquier monte elevado, o a la sombra de cualquier árbol frondoso, te entregaste como una cualquiera.
21 Yo te planté de una vid escogida, de simiente de pura cepa. ¿Cómo es que me resultaste un sarmiento de vid extraña?
22 Aunque te laves con lejía, y te enjabones demasiado, no se borra de mi vista la mancha de tu pecado.
—Palabra de Dios el Señor.
23 »¿Cómo te atreves a decir: “No soy inmunda. Nunca me fui en pos de los baales”? ¡Mira cómo te has conducido en el valle! ¡Reconoce lo que has hecho, dromedaria fácil que te apartas del camino;
24 asna montés habituada al desierto! Cuando buscas al macho, olfateas el viento, ¡y nadie puede controlar tu lujuria! Cuando buscas al macho, ¡a este no le cuesta ningún trabajo encontrarte!
25 Pues ten cuidado. No andes descalza. No dejes que la sed te reseque la garganta. Pero tú respondes: “No hay caso; ¡ya no tengo remedio! He tenido amoríos con extraños, y tras ellos me iré.”
26 »Pero la casa de Israel tendrá que avergonzarse, junto con sus reyes, sus príncipes, sus sacerdotes y sus profetas, como se avergüenza el ladrón cuando es descubierto.
27 Porque a un pedazo de madera le dicen: “Tú eres mi padre”, y a una piedra: “Tú me has engendrado”. Porque me han dado la espalda, y no la cara. Pero cuando están en problemas, me dicen: “¡Levántate, y sálvanos!”
28 Dime, Judá: ¿dónde están esos dioses que te fabricaste? ¡Tienes tantos dioses como ciudades! ¡Pues que se levanten ellos, a ver si cuando estés en problemas te pueden salvar!
29 »¿Por qué entablan pleito conmigo? ¡Si todos ustedes han pecado contra mí!
—Palabra del Señor.
30 »En vano he azotado a los hijos de ustedes, pues no han asimilado el castigo. Y la espada de ustedes, como si fuera un león feroz, se devoró a los profetas.
31 Ustedes, pueblo de Israel, ¡presten atención a mi palabra! ¿Acaso yo he sido para ustedes un desierto, o un país de oscuridad? ¿Por qué dicen ustedes: “Somos libres. Nunca más volveremos a ti”?
32 ¿Acaso la doncella se olvida de sus galas? ¿Acaso la novia se olvida de su vestido de bodas? Sin embargo, ¡mi pueblo se ha olvidado de mí infinidad de veces!
33 »¿Por qué te adornas cuando sales en busca de amoríos? ¡Hasta a las rameras les has enseñado tus malas artes!
34 ¡Hasta en tu ropa puede verse la sangre de gente pobre e inocente! Y aunque nunca los viste cometer ningún delito, con todo declaras
35 que eres inocente, y que mi ira se ha apartado de ti. Pues precisamente por declarar que no has pecado, voy a llevarte a juicio.
36 ¿A qué vienen tantos cambios, tanta frivolidad? ¡Tanta vergüenza te hará pasar Egipto, como te la hizo pasar Asiria!
37 También de Egipto saldrás con las manos sobre la cabeza, porque el Señor ha rechazado a aquellos en los que confiabas. Con ellos no tendrás ningún éxito.
Israel apyamasma Dios
1 Epaqhetchessek axta ko'o Wesse' egegkok. Aptáhak axta seyáneya s'e:
2 “Exeg sa' elpaqhetchessók ma'a
énxet'ák Jerusalén;
énnaqtés sa' appeywa,
yaqwayam sa'
kataqmelek apkelháxenmo:
‘¡Keso aptáhakxa nak appeywa
Wesse' egegkok se'e!
Xénwákxók ko'o ewáxok
ektémakxa axta étkok,
meheyenyaweykencha'a axta chá'a,
cham'a sektémakxa axta etáwa',
seyásekhayo axta chá'a,
sétleykencha'a axta chá'a m'a
yókxexma meykexa nak énxet,
xapop megkólcheneykekxexa nak
aqsok aktek.’
3 Élpagkanchessegkek axta
ko'o m'a énxet'ák Israel,
axta aptamhéyak aqsok
séneykekxa éltaqmalma m'a.
Asagkek axta agkok chá'a
apteméssesakxa xama énxet,
añássesagkohok axta chá'a ko'o
wahak apkellegeykegkoho ekmaso.
Ko'o sekxeyenma xa,
sektáha nak Wesse' kélagkok.”

4 Kóleyxho Wesse' egegkok appeywa, Jacob aptawán'ák neptámen, tén han kélyókxoho Israel aphawóxama. 5 Aptáhak apkeláneya kéxegke Wesse' egegkok se'e:

“¿Yaqsa axta aqsok ekmaso
apkelweteya séláneya ko'o
kélyapmeyk nano' seyamasma?
Apkelyetleykekxeyk axta m'a
aqsok kéláyókxa ekteme nak mékoho,
mékoho apagko' axta han
apkelteméssásamákpekxak ma'a.
6 Axta kalyetnakhayók apkelwáxok
hektamok ko'o,
ektáha axta sélántekkesso m'a Egipto,
ektáha axta seknaqleykha m'a
yókxexma meykexa nak énxet,
ekyamáyekxa nak xapop,
ekxámokmakxa nak
maxcha'a élmattawóneg,
yókxexma meykexa nak yegmen,
ekxámokmakxa nak aqsok eyeymáxche',
yókxexma meykexa nak ekha,
meyke nak ekyeykhágwayam ma'a.
7 Eknaqleykenteyk axta ko'o s'e
ektaqmelakxa nak xapop,
yaqwayam enxoho kóltawagkok
aqsok ekyexna eñama nak xa xapop nak,
tén han ma'a aqsok éltaqmalma
éleñama nak xa.
Kélxegeykmek axta kéxegke,
keñe kéletsagkassa'a xapop ahagkok,
éltaqnawassáseykekxeyk axta s'e
apchókxa nak,
ektáha nak ko'o ahagkok ahagko'.
8 Mehektamsók ko'o m'a
apkelmaxnéssesso
énxet'ák ahagkok,
mehey'ásegkok ko'o m'a
énxet'ák apkelxekmósso nak
segánamakxa énxet'ák ahagkok,
élmexeykekxeyk ko'o m'a
apkelámha apmonye'e nak,
keñe m'a apkellegasso
nak sekpeywa,
apkelxeyenma chá'a m'a
Baal ekwesey,
apkelyetleykekxeyk ma'a
aqsok kéleykmássesso
ekteme nak mékoho.
Énxet'ák Israel apkelyekpelchamákpoho
9 “Cháxa keñamak sektáha nak ko'o
sekpeywa s'e, sektáha nak Wesse':
Alxénchásekxohok sa' ko'o kéltémakxa,
kéxegke yetlo kéltawán'ák.
10 Kólmeyekxa sa' ma'a
neyáwa wátsam ekwányam nak Chipre
ekpayho nak taxnegwánxa ekhem,
kóllano sa';
kóláphés sa' nápakha
kélápháseykha m'a Quedar,
yaqwayam sa' etaqmelcheshok apkelányo,
temegkek kexaha nahan
ekhawo nak xa aqsok nak.
11 ¿Yetneya xama apheykegkaxa
énxet melya'áseyak nak Dios
apyaqmagkasso mók ma'a
aqsok apkeláyókxa?
¡Ekteme nak eykhe aqsok kéláyókxa
élmowancha'a amya'a!
Keñe ko'o seyamasma m'a
énxet'ák ahagkok,
sekteme nak seyeymáxkoho,
apkelyetleykekxo m'a
aqsok kéleykmássesso
ekteme nak mékoho.
12 ¡Néten, keygwe
naqtók xa aqsok nak!
¡Kalpexyennem eyeye!
Ko'o sekxeyenma xa,
sektáha nak Wesse'.

13 “Apkeláneykegkek ánet
melya'assáxma m'a énxet'ák ahagkok:
eyamasmeyk ko'o,
sektáha nak ekteyapmakxa
yegmen ekyennaqtéssamo
nak egnények,
apkelánéyak apagko'
aptamheykegkok ma'a
apkelyátamakxa nak yegmen,
yámelchet élyagqaxe
megkeytno nak yegmen ma'a kañe'.
Ekyaqmageykekxa apkeltémakxa Israel eñama apkelyamasma apkelyetleykha Dios
14 “Háwe kélásenneykha
naqsa m'a énxet'ák Israel;
axta epalleykmok yaqwayam
etnahagkok kélásenneykha naqsa.
¿Yaqsa eyke ektéma
kélyementamoma nak
aqsok apagkok?
15 ¿Yaqsa eyke ektéma
kélchetámeykmo nak
ektémól'a yámakméwa,
yetlo kélpáxegkáseykha ekyennaqte?
Ekmaso kéltemessásekxak
ma'a apchókxa;
kélwatneyáseykekxók
nahan ma'a tegma
apkelyawe apagkok,
méko nahan xama énxet
enxoho apheykekxa m'a.
16 Apkelmópessessamók
apkelyaqténchesso áwa'
kélyetseksa'ák ma'a énxet'ák Menfis,
tén han ma'a énxet'ák Tafnes.
17 Temegkek kéxegke xa ektáha nak
eñama sélyamasma ko'o,
sektáha nak Dios Wesse' kélagkok,
sekpékessáseyak nak chá'a
ámay kélagkok.
18 ¿Yaqsa kagkések kéxegke
kólmeyekxak Egipto
kólyahagwakxak yegmen
ma'a wátsam Nilo?
¿Yaqsa kagkések kéxegke
kólmeyekxak Asiria
kólyahagwakxak yegmen ma'a
wátsam Éufrates?
19 Kéltémakxa ekmaso kélagko' sa'
kéxegke kallegassásegkokxa',
kélyamasma kélyetleykha
Dios sa' kalsexnena'.
Kalchetam sa' kélwáxok
keñe sa' kólya'ásegwók
asagkek ko'o hélyenyók,
tén han askehe',
tén han mehélakawo enxoho,
ko'o sektáha nak
Dios Wesse' kélagkok.
Ko'o sekxeyenma xa,
sektáha nak Wesse'
ekha sekyennaqte.
Israel apkenmexeykekxa Dios
20 “Nanók agko' ko'o
kéxegke sélenmexeykekxa',
megkalyaqwámeykegkok hélyahakxoho.’
Axta kéltemék chá'a
kélpaqméteykencha'a s'e:
‘Mogmenyeyk negko'o
exchep agyetlawha.’
Kélláneykegkek axta kéxegke
kéltémakxa megkólmasexta'a m'a
néten egkexe nak
tén han ma'a kóneg nak
yenta'a élyentaxno pessesse agkok.
21 Máxa anmen yámet
éltaqmalma axta ko'o
ekteméssessók
kéxegke séneykekxo,
ektémól'a m'a anmen yámet
aktek éltaqmalmal'a.
¡Kélesógweykmók kélagko'
axta eyke kéxegke,
massegkek axta ko'o sélyekpelche!
22 Kólchektek eykhe han
kélyempe'ék kólyaqpasagkok yegmen,
kólmaha chá'a ekyókxoho keltexnéyak
ekwánxa enxoho kélmako kólmaha,
keytek eyke aqsa chá'a ekpésyam
megkólya'assáxma nahaqtók ko'o.
Ko'o sekxeyenma xa,
sektáha nak Wesse'.
23 Megkólwanchek kéxegke kóltéhek
kélpeywa s'e:
‘Mólpeysegkesamaxchek negko'o,
mólpeykessamók han ma'a
aqsok kéláyókxa
élmowancha'a amya'a nak.’
Kóllano kéltémakxa
axta m'a yókxexma
ekyapwátegweykenxa nak xapop,
kóllano ekyókxoho aqsok
kélláneyak axta,
kéxegke kélhémo nak
yányátnáxeg apkelwána
apyennaqtél'a apxega,
apweynchámeykhal'a
ekyókxoho yókxexma;
24 yámelyeheykok
kelwána ekmeymente,
kélyenyeykekxal'a néten egkexe,
ekseykhal'a awéhek
kategyaha kennawo'.
Kelanak agkok kennawo',
méko kawának kamagkok.
Ketamchek agkok han
chá'a m'a kennawo nak,
megkayampeyk chá'a:
kóteyekxak chá'a m'a
ekwákxo enxoho ekhem
éláneykxa kelwána.

25 “¡Énxet'ák Israel,
nágkólnaqtawasha kélmagkok
kólnaqtémha meyke
kélatchesso kélmagkok,
nágkólho kalyameyk kélyespa'ák!
Keñe axta kéltéma makham se'e:
‘Ma', mogwanche';
nélásekhayók negko'o m'a
apkeleñama nak mók nekha,
ólyetlakxak sa' negko'o m'a.’
Payhawók kóllegássesagkohok Israel
26 “Sa' etnahagkok elmegqeyk
énxet'ák Israel, tén han énxet'ák,
tén han kelwesse'e apkelwányam,
tén han apkelámha apmonye'e,
tén han apkelmaxnéssesso
Dios énxet'ák apagkok
tén han apkellegasso nak
Dios appeywa m'a
aptémól'a énxet apmenyexma
emegqeyk kólwetagkohok
apmenyexakxa;
27 hakte axta aptemék chá'a
apkenagkama yámet se'e:
‘Xeye' ekteme táta ahagkok’,
tén axta meteymog aptéma
chá'a apkelanagkama s'e:
‘Xeye' ekteme méme ahagkok.’
Keñe axta ko'o seyheykekxo apkap'ák,
axta hélányo'.
Tén axta apkelwet'a enxoho chá'a
ekmaso apheykha,
etnehek chá'a heyának se'e:
‘¡Hẽlwagkasseta negko'o teyp!’
28 Énxet'ák Judá,
¿háxko ekheykegkaxa m'a
aqsok kéláyókxa kélláneyak axta?
¡Xámok agko' kéxegke
aqsok kéláyókxa,
hawók ma'a tegma
apkelyawe kélagkok nak!
¡Tásek sa' kalxegmak ma'a,
awanchek sa' kexaha kalwagkasek teyp
eyáhapwa'a sa' ekmaso kélheykha!
29 ¿Yaqsa ektéma
sélxéneykencha'a nak chá'a ko'o?
Kélyókxoho élenmexeykekxak
ko'o kéxegke.
Ko'o sekxeyenma xa,
sektáha nak Wesse'.
30 Chaqhémok ko'o
séllegassáseykegkoho m'a
kélketchek nak kéxegke,
mopmenyék elya'ásegwók ma'a
séltémókxa nak etnahagkok.
Kélhawók kéxegke m'a,
yámakméwa éllo,
kélnápeykekxeyk ma'a
énxet'ák kélagkok
apkellegasso nak sekpeywa.
31 (Kéxegke nahan, kaxwe
nak kélektegeykekxa makham,
kóltaqmelchesho kélháxenmo
Wesse' egegkok appeywa.)
Israel,
¿yókxexma meykexa énxet
kélagkok ya axta ko'o kéxegke?,
¿xapop ekyaqtéssamakxa
exma ya axta ko'o?
Énxet'ák ahagkok,
¿yaqsa ektéma kéltéma nak
chá'a kélpeywa s'e?
‘Nenteme egagko' negko'o
kaxwók nentamheykegkok;
wánxa kaxwók negye'eykekxa exchep’.
32 ¿Kalwánaqmohoya chá'a
xama kelán'a aqsok étkók
agkok élmomnáwa,
tén han élmeykha axta chá'a
élnáxameykha m'a élyamhopma?
Keñe énxet'ák ahagkok,
nanók ekmasse
élxéneykha apkelwáxok ko'o.

33 “¡Kélya'ásegkok kélagko'
nak la'a kéxegke ámay
yaqwayam kóltegyaha kélásekhayókxa!
¡Kélxekmósso aqsok ekmaso
kélnámakkok kéxegke!
34 Apkeltexneymákpek
kélnaqta éma apagkok ma'a
énxet'ák meyke nak aqsok apagkok,
tén han ma'a meyke nak
apkeltémakxa,
énxet'ák megkólweteya axta
chá'a kéxegke elanagkok
xama enxoho m'a
aqsok ekmaso agko'.
35 Naqsók eykhe chá'a
kéltéma kélpeywa kélyókxoho s'e:
‘Méko negko'o néltémakxa.
Massék negko'o
sẽltaqnaweygko m'a Dios.’
Alyekpelkohok sa'
ko'o kaxwók kéxegke,
hakte kélxeyenmeyk chá'a
megkóllánéyak megkólya'assáxma.
36 ¿Yaqsa ektáha kélpekhésa nak
kólyaqmagkasek pók kélxegexma'a?
Elyexanchesha sa' eyke nahan
kéxegke m'a énxet'ák Egipto,
ektéma axta m'a
énxet'ák Asiria.
37 Kóltaqhohok sa' makham kéxegke
kéleñama Egipto,
yetlo ekyawe agko' kélmegqakto,
hakte élyetnakhássek ko'o m'a
kélásenneykekxo nak chá'a kéxegke,
méko sa' kataksek kéxegke
kélteme kélxegexma'a m'a.”