Gedeón derrota a los madianitas
1 Gedeón, también llamado Yerubaal, se levantó muy de mañana y, junto con toda su gente, acampó cerca del manantial de Jarod. El campamento de los madianitas estaba al norte, en el valle, más allá del collado de More.
2 El Señor le dijo a Gedeón:
«Es mucha la gente que viene contigo. No quiero que vayan a sentirse orgullosos cuando derroten a los madianitas, y que se pongan en mi contra y digan que se salvaron por su propia fuerza.
3 Así que habla fuerte para que el pueblo escuche, y diles que quien tenga miedo, que se levante y regrese a su casa.»
Y desde el monte de Galaad se regresaron veintidós mil hombres, y solo se quedaron diez mil.
4 Pero el Señor volvió a decir:
«Todavía es mucha gente. Llévalos al río, para que allí los ponga a prueba. Si yo te digo: “Este puede acompañarte”, irá contigo; pero si te digo: “Este no te acompañará”, entonces no irá contigo.»
5 Gedeón llevó entonces a su gente al río, y allí el Señor le dijo:
«Pon aparte a todo aquel que beba agua como los perros, es decir, lamiéndola, y aparta también a todo el que se arrodille para beber.»
6 Los que se llevaron el agua a la boca con la mano y la lamieron fueron trescientos hombres; el resto de la gente se arrodilló para beber.
7 Entonces el Señor le dijo a Gedeón:
«Con estos trescientos hombres que lamieron el agua los voy a salvar. Entregaré a los madianitas en tus manos. El resto de la gente puede volverse a casa.»
8 Se prepararon provisiones y trompetas para la gente, y a los demás Gedeón los envió de regreso a su casa; solo retuvo a los trescientos hombres. El campamento de Madián estaba en el valle.
9 Y aquella noche el Señor le dijo a Gedeón:
«Levántate y ataca el campamento madianita, porque yo los he entregado en tus manos.
10 Si tienes miedo de ir, que te acompañe Fura, tu criado.
11 En cuanto oigas lo que dicen los madianitas, ármate de valor y atácalos.»
Acompañado de Fura, su criado, Gedeón llegó hasta los puestos avanzados de la gente armada que estaba en el campamento.
12 Los madianitas, los amalecitas y los hijos del oriente se habían extendido por el valle como una plaga de langostas. Sus camellos eran tantos como la arena del mar.
13 Cuando Gedeón llegó al campamento, un hombre le contaba a su compañero lo que había soñado. Le decía: «Tuve un sueño, en el que veía que un pan de cebada venía rodando hasta el campamento de Madián, y cuando llegó, golpeó tan fuerte la tienda de campaña, que la derribó.»
14 Y su compañero le respondió: «Esto no es sino la espada de Gedeón hijo de Joás, el israelita. ¡Dios ha puesto en sus manos a los madianitas y a todo su campamento!»
15 Al oír Gedeón el sueño y su interpretación, adoró al Señor; luego regresó a su campamento, y dijo:
«¡Arriba todo el mundo! ¡El Señor ha puesto a los madianitas en nuestras manos!»
16 Dividió entonces los trescientos hombres en tres grupos, y a cada uno le dio una trompeta y un cántaro vacío, y una tea encendida para ponerla dentro del cántaro.
17 Y les dijo:
«Mírenme, y hagan lo que voy a hacer cuando llegue al extremo del campamento.
18 Cuando yo toque la trompeta, junto con los que me acompañan, también ustedes tocarán las suyas alrededor del campamento, y gritarán: “¡Por el Señor y por Gedeón!”»
19 Gedeón y los cien hombres que iban con él llegaron al extremo del campamento, en el momento en que ocurría el cambio de centinelas de la primera guardia de la medianoche, y en ese momento tocaron las trompetas y quebraron los cántaros.
20 Los tres grupos hicieron lo mismo: tocaron sus trompetas y quebraron los cántaros; con la mano izquierda tomaron las teas y con la derecha las trompetas, mientras gritaban: «¡Por la espada del Señor y de Gedeón!»
21 Y cada uno permaneció firme en su puesto, rodeando el campamento. Entonces el ejército enemigo se espantó y, dando gritos, se echó a correr.
22 Mientras los trescientos hombres tocaban las trompetas, fue tal la confusión que el Señor provocó en el campamento de los madianitas, que se mataban entre sí con sus espadas. El ejército huyó hasta Bet Sitá, y luego hacia Sererá, que es la frontera de Abel Meholá en Tabat.
23 Entonces todos los israelitas de las tribus de Neftalí, Aser y Manasés se juntaron y fueron en persecución de los madianitas.
24 Gedeón envió también mensajeros por todo el monte de Efraín, para que les dijeran: «Bajen y enfréntense a los madianitas. Tomen los vados de Bet Bará y del Jordán antes de que ellos lleguen.» Entonces los efrainitas se reunieron y tomaron los vados de Bet Bará y del Jordán,
25 y capturaron a Oreb y Zeeb, que eran los dos príncipes de los madianitas; a Oreb lo mataron en la peña de Oreb, y a Zeeb en el lagar de Zeeb, y después de perseguir a los madianitas llevaron las cabezas de Oreb y de Zeeb a Gedeón, que estaba al otro lado del Jordán.
Gedeón apmenxenma énxet'ák Madián
1 Amonye' élseye axta apxatakha'a Gedeón, cham'a kéltéma nak han kaxwók Jerubaal, tén han ma'a apyókxoho ektáha axta apkelxegexma'a, apkelmahágkek axta apkelpakxenwokmo m'a ekpayho axta ekteyapmakxa yegmen ma'a Harod. Nexcheyha axta han pehewákxak apkelpakxeneykegkaxa m'a madianitas, xóp ekyapwate ekpayhókxa axta émhakxa m'a egkexe Moré.
2 Aptáhak axta Wesse' egegkok apcháneya Gedeón: “Apxámok apagko' apnaqláyam énxet, éltamhók sa' ko'o emenxenek ma'a madianitas, elxénmakha sa' nahaqtók ko'o apkenagko apkelwagkásamap apagko' teyp. 3 Eltennés sa' kaxwók énxet'ák ektáha enxoho apkeye apwanchek emyekxak makham ma'a apxagkok.”
Aptemék axta Gedeón xa ektáha nak apkeltamho elyepkeynek, apkeltaqháwok axta veintidós mil énxet'ák, keñe axta apkeleymékpo diez mil énxet'ák. 4 Aptáhak axta makham Wesse' egegkok apcháneya m'a Gedeón: “Apxámok makham. Enaqlakxa sekxók yaqwayam énagkok yegmen, sa' ko'o alyepkeynek ma'a, altennaksek sa' ko'o exchep yaqwayam elyetlók, tén han yaqwayam melyetlewe'.”
5 Apnaqlákxeyk axta Gedeón énxet'ák yaqwayam énagkok yegmen, keñe Wesse' egegkok aptáha apcháneya s'e: “Elyetnakhés sa' ma'a aptamhéyak nak apyenéyak yegmen ma'a ektémól'a semheg keynek yegmen, apkeltekxeyéyak nak aptapnák apyenéyak yegmen.”
6 Trescientos axta apyókxoho m'a aptamhéyak nak apyenéyak yegmen ma'a ektémól'a semheg keynek yegmen. Keñe axta m'a nápakha nak apkeltekxeyágko chá'a aptapnák apyenágko yegmen. 7 Tén axta aptáha apcháneya Wesse' egegkok ma'a Gedeón: “Alwagkasek sa' ko'o teyp kéxegke alásenneykxak xa trescientos énxet nak, amenxenek sa' ma'a madianitas. Keñe sa' ma'a nápakha nak, eltaqhekxak sa'.”
8 Apkeláphássek axta eltaqhohok Gedeón apkelpakxeneykegkaxa m'a nápakha nak; apkelmákxeyk axta eyke amonye' apkeltaqhémo m'a yátegwáxwa apagkok, tén han nepkések apkennawo' apkepet'ák. Wánxa axta aqsa apkelhákxo m'a trescientos énxet kélyéseykha axta, apkelpakxenágkek axta m'a néten nak, kóneg axta pehewákxak ma'a apkelpakxeneykegkaxa axta m'a madianitas, ekyapwátegweykenxa nak xapop.
9 Cháxa axta'a nak, aptáhakxa axta Wesse' egegkok apcháneya m'a Gedeón: “Exnekxa néten, keñe sa' exog ektámenták ma'a madianitas, hakte almések sa' ko'o exchep ma'a. 10 Apchekak sa' agkok ektamagkok ma'a, emhók sa' sekxók ma'a apkelpakxeneykegkaxa nak yetlo m'a Purá, apchásenneykha nak xép, 11 yeyxho sa' ma'a aptáhakxa enxoho apkelpeywa. Tén sa' natámen emáwhok apagko' yaqwayam ektamagkok.”
Keñe axta apxega Gedeón yetlo apchásenneykha Purá, ekwokmoho apchágketchessekmo m'a apkelpakxeneykegkaxa nak apkelenmexma. 12 Appayhekxeyk axta madianitas, amalecitas tén han apkeleñama nak teyepmakxa ekhem ma'a ekyókxoho nak ekyapwátegweykenxa. Máxa sawa' apxámokma axta aptamhágkok. Apxámók apagko' axta han ma'a yányátnáxeg, máxa m'a xapop ánek ekhéyak nak neyáwa wátsam ekwányam. 13 Xama axta apwokmo Gedeón ketók ma'a apkelpakxeneykegkaxa nak apkelenmexma, apleg'ak axta apkeltennáseyncha'a pók xama sẽlpextétamo ektáhakxa apwanmagko. Aptáhak axta s'e:
—Ewanméssek xeyk ko'o xama pán apyettelegwokmo apmeyókmo nélpakxeneykegkaxa, xama axta aptégwokmo xama kélpakxanma, apyaqnegkessek axta.
14 Aptáhak axta apchátegmowágko pók se'e:
—Gedeón sókwenaqte apagkok xa, Joás nak apketche, apteme nak israelita. Dios sa' yának elmok Gedeón ma'a madianitas, keñe han ma'a ekyókxoho nélpakxenéyak nak.
15 Xama axta apleg'a ektáhakxa apkeltenneykha tén han appékessáseykekxa pók ektáhakxa apwanmagko, apkelpeykásawók axta Gedeón ma'a Wesse' egegkok. Keñe axta aptaqháwo makham ma'a apkelpakxeneykegkaxa axta israelitas, aptáhak axta apkeláneya s'e:
—¡Kólnaqxétekhák, Wesse' egegkok sa' hegmések negko'o m'a apkelpakxeneykegkaxa nak madianitas!
16 Yetlókok axta han apkexpánchesso ántánxo apkelyaqyeyáseyak ma'a trescientos énxet'ák, apkelmeyásegkek axta han nepkések apkennawók apkepet'ák ma'a apyókxoho, tén han yátegwáxwa meyke aqsok kélyeta kañe' apwáxok, kélatchesso axta kañe' m'a yántápak eyáléweykha naw'a. 17 Aptáhak axta apkeláneya s'e:
—Ekwokmek sa' agkok ko'o m'a teyp nak apkelpakxeneykegkaxa nélenmexma, kólenmexho sa' sénmágkaxa, kólhéshok sa' chá'a m'a sektáhakxa enxoho chá'a. 18 Nélpáwássek sa' agkok negko'o nepkések apkepet'ák, kólpáwes sa' kéxegkáxa m'a neyáwa nak ekyókxoho apkelpakxeneykegkaxa, sa' kóltéhek kólyennaqtések kélpeywa s'e: ‘¡Wesse' egegkok keñamak tén han Gedeón!’
19 Apwokmek axta Gedeón yetlo cien apkelxegexma'a m'a teyp apkelpakxeneykegkaxa nak, chaqhawók axta apmakókxa axta eyaqmagkasek pók apkelhaxneykha m'a axta'a eysekso'. Tén axta apkelpáwasa m'a nepkések apkennawo' apkepet'ák, apkelpáxqatchek axta han ma'a yátegwáxwa apkelseykha axta, 20 apheyásawók axta han mók apkelpáwasso nepkések apkennawo' apkepet'ák ma'a ántánxo apkelyaqyeyáseyak nak, apkelpáxqatchek axta han yátegwáxwa. Nepsagqalwa axta han apkelsáwak ma'a yántápak táxa eyáléwe naw'ék, keñe axta nepkések apkennawo' apkepet'ák ma'a apkelya'assamakxa nak, keñe axta aptáha apkelyennaqtésa apkelpeywa s'e: “¡Kólhaxyawasák axanák sókwenaqte! ¡Eñama Wesse' egegkok tén han Gedeón!” 21 Apchaqnáha axta aqsa han israelitas ma'a neyáwa nak apkelpakxeneykegkaxa, cham'a apchaqnágkaxa axta chá'a, apkelpáxamáha axta apyókxoho sẽlpextétamo madianitas, apkelántekkek axta apkenyahágko. 22 Apkelpáwássek axta aqsa han nepkések apkennawo' apkepet'ák ma'a trescientos israelitas, apkeltamhók axta elnapakpekxak aqsa chá'a pók Wesse' egegkok ma'a madianitas, keñe han elántépok yenyahagkok ekweykekxoho m'a Bet-sitá, ámay nak Sererá, ekweykekxoho m'a néxa yókxexma nak Abel-meholá, ekpayho nak ma'a Tabat.
23 Keñe axta apkeláneyákpo emenxenek madianitas ma'a israelitas, Neftalí énxet'ák apagkok, Aser, keñe han ma'a apyókxoho Manasés énxet'ák apagkok. 24 Apkeláphássek axta han Gedeón apkelásenneykha m'a ekyókxoho egkexe nak Efraín, apkeltamho elnapakpok han ma'a madianitas, apkeltamhók axta yahaxtegkásekxak apmonye' m'a negmowagkexa nak agyeykhekxak ma'a wátsam ekpayho nak Bet-bará tén han ma'a Jordán, amonye' apkelwayam ma'a. Aptamhágkek axta han Efraín énxet'ák apagkok xa ektáha nak, 25 apkelmeyk axta han apqánet apkelámha apmonye'e madianitas, cham'a Oreb tén han Zeeb. Apmatñék axta han Oreb ma'a émhakxa nak meteymog ekyawe, éltamhomaxchexa nak kaxwók meteymog ekyawe Oreb. Tén axta Zeeb apmatñà m'a yókxexma kélhéssamókxa axta han apwesey, cham'a élteyammomaxchexa axta chá'a anmen yámet, yaqwayam kalanaxchek vino. Kélsákxéssek axta han Gedeón ma'a Oreb apqátek tén han Zeeb, natámen apmenxenma axta m'a madianitas, cham'a aphakxa axta m'a neyp wátsam Jordán.