El Señor es el único Dios
1 »Escúchame ahora, Jacob; tú, Israel, eres mi siervo; yo te escogí.
2 Yo soy el Señor, tu Hacedor, el que te formó desde el vientre y el que siempre te ayudará. Y yo te digo que no temas. Tú eres mi siervo, Jacob; tú eres Jesurún, a quien yo escogí.
3 Y voy a derramar aguas sobre el desierto y ríos sobre la tierra seca, y también voy a derramar mi espíritu sobre tu generación, y mi bendición sobre tus renuevos.
4 Así ellos crecerán entre la hierba, como crecen los sauces a la orilla de los ríos.
5 Alguno dirá: “Yo soy del Señor”; otro más llevará el nombre de Jacob, y otro más escribirá con su mano “Dedicado al Señor”, y será conocido por el nombre de Israel.»
6 Así dice el Señor, el Rey y Redentor de Israel, el Señor de los ejércitos:
«Yo soy el primero; yo soy también el último. Fuera de mí no hay otro Dios.
7 ¿Quién puede proclamar lo que está por venir? ¿Quién puede declararlo y ponerlo en orden ante mí, como lo hago yo desde que establecí al pueblo antiguo? ¡Anuncien lo que viene, lo que está por venir!
8 No temas; no te intimides. ¿Acaso no te lo dije y te lo hice saber desde la antigüedad? Por lo tanto, ustedes son mis testigos. No hay más Dios que yo. No hay otro Fuerte; no conozco a ninguno.»
La insensatez de la idolatría
9 Todos los que se dedican a hacer imágenes talladas no valen nada. Aun lo más valioso de ellos no sirve para nada. Y para confusión suya, ellos mismos son testigos de que esos ídolos no ven ni entienden.
10 ¿Quién dio forma a un dios? ¿O quién fundió una imagen que para nada sirve?
11 ¡Miren! Todos los compañeros de esos artífices serán avergonzados, porque ellos mismos son hombres. Todos ellos se reunirán, y juntos se presentarán, se asustarán, y quedarán avergonzados.
12 El herrero toma las tenazas y trabaja con las ascuas; a golpe de martillo, y con la fuerza de su brazo, le va dando forma; pero luego tiene hambre, y le faltan fuerzas; no bebe agua, y se desmaya.
13 El carpintero tiende la regla, hace trazos con lápiz rojo, pule la madera con la garlopa y hace dibujos con el compás y le da forma de hombre, de un hombre hermoso, para tenerlo en su casa.
14 Tala cedros y toma madera de ciprés y de encino, que son árboles que crecen en el bosque; y planta pinos, que la lluvia hace crecer.
15 De estos árboles se sirve el hombre para quemarlos y entrar en calor; con ellos enciende también el horno para cocer panes; además, con esa madera se hace un dios, y lo adora; ¡fabrica un ídolo, y se arrodilla ante él!
16 Parte de la leña la quema en el fuego; con parte de esa leña prepara un asado y come carne, y queda satisfecho; luego se calienta y dice: «¡Ah, al ver el fuego entré en calor!»
17 Con la madera sobrante se hace un dios, un ídolo propio, y se postra delante de él y lo adora, y entre ruegos le dice: «Ponme a salvo, porque tú eres mi dios.»
18 Esa gente no sabe ni entiende. ¡Tienen cerrados los ojos, para no ver! ¡Cierran su corazón, para no entender!
19 No se pone a pensar. No es capaz de razonar ni de entender, para decir: «Si parte de esta leña la quemé en el fuego, y sobre sus brasas cocí pan, asé carne, y me la comí, ¿con el resto de esa leña voy a hacer algo abominable? ¿Voy a arrodillarme delante de un tronco de árbol?»
20 Esa gente se alimenta con cenizas; su engañado corazón la lleva a extraviarse, a no poner a salvo su vida, ni a decir: «¿Acaso no es pura mentira lo que tengo en mi mano derecha?»
El Señor es el Redentor de Israel
21 «Jacob, acuérdate de estas cosas. Tú, Israel, eres mi siervo. No te olvides de mí, porque yo te formé y tú eres mi siervo.
22 Yo deshice tus rebeliones y pecados como si deshiciera una nube, como si disipara la niebla. Vuélvete a mí, porque yo te redimí.»

23 Ustedes, cielos, canten alabanzas,
porque el Señor ha actuado.
Ustedes, profundidades de la tierra,
griten de alegría.
Ustedes, los montes, canten alabanzas
con todo árbol que está en el bosque;
porque el Señor redimió a Jacob,
y en Israel será glorificado.
24 Así dice el Señor, tu Redentor, el que te formó desde el vientre:
«Yo soy el Señor, el que todo lo hace; el que extiende los cielos sin ayuda; el que extiende la tierra por sí mismo;
25 el que deshace las señales de los adivinos y vuelve locos a los agoreros; el que hace retroceder a los sabios y diluye su sabiduría.
26 Yo soy el que afirma la palabra de su siervo, y cumple el consejo de sus mensajeros. Yo soy el que dice a Jerusalén: “Volverás a ser habitada”, y a las ciudades de Judá: “Ustedes serán reconstruidas. Yo levantaré sus ruinas”.
27 Yo soy el que dice a las profundidades: “Secas quedarán, pues yo secaré sus ríos”.
28 Yo soy el que dice de Ciro: “Él es mi pastor, y llevará a cabo todo lo que yo quiero”. Yo soy el que dice a Jerusalén: “Serás edificada”, y al templo: “Serás cimentado”.
Wesse' egegkok mehegyenyaweykha, wánxa xama Dios
1 “Yeyxho sa' kaxwók sekpeywa, Israel,
séláneykha Jacob
ektáha axta sélyéseykha.
2 Ko'o sekteme Wesse' apagkok,
ektáha axta apkelane,
séláneya axta m'a sekxók
apyetnamakxa axta kañe'
egken awáxok,
tén han sekpasmoma nak chá'a.
Jesurún, séláneykha Jacob
apteme axta sélyéseykha,
nágye aqsa,
3 hakte wának sa' ko'o
kanyehek yegmen ma'a yókxexma
meykexa nak énxet,
keñe sa' yegmen ényé m'a
ekyamáyekxa nak xapop.
Agkések sa' ko'o
axnagkok apkelyennaqte m'a
aptawán'ák neptámen nak,
wáphássesek sa' ektaqmalma apheykha.
4 Exámagkok sa',
exhok sa' ma'a ektémól'a pa'at
ektaqmalmal'a ekpálweykta yegmen,
ektémól'a yámet álamos
élaqnéyak nak ma'a neyáwa wátsam.
5 Sa' etnehek chá'a epaqmétek xama s'e:
‘Ko'o sekteme
Wesse' egegkok énxet apagkok,
keñe sa' pók elteméssesakpok chá'a
Jacob aptáwen neptámen,
keñe sa' pók elqahaksek chá'a
awáxok apmek ektéma nak se'e:
‘Wesse' egegkok apagkok’,
keñe sa' naw'a apwesey
etnehek chá'a, Israel.”

6 Aptáhak Wesse' egegkok se'e,
Wesse' apwányam
apwagkasso nak teyp ma'a Israel,
Wesse' ekha nak Apyennaqte:
“Ko'o sekteme eyeynókxa
tén han ektemegwánxa néxa;
méko pók kéláyókxa,
ko'o sekwánxa ahagkok.
7 ¿Yaqsa sekhawo ko'o?
Tásek sa' exének
tén han héltennásekxohok ko'o.
¿Yaqsa axta eklegassama
sekxók eyeynókxa axta
yaqweykenxa katnehek egmonye'
tén han ekxeyenma peya katnehek?
8 ¡Kólwasqápekxoho, nágkóle'!
Axta ektemék ko'o sélanagkama
kéxegke xa ektáha nak,
eklegassegkek axta m'a
nanók agko' axta,
kéxegke kélteme kélya'áseykegkoho.
¿Yetneyk enxeykel'a pók dios
mók nekha?
Méko pók apkelmasma énxet;
mateyk xama enxoho.”
Kéleykmássesso apkelpeykessamo apkeltaqnómap
9 Mékoho apancha'awók ma'a apkelánéyak nak chá'a aqsok kéleykmássesso, momók ancha'awók nahan ma'a kéleykmássesso apkelánéyak nak chá'a, cham'a apkelmopmenyého apagko' nak chá'a. Meyke apaqta'ák nahan ma'a ektáha nak chá'a apkelpeykessamo, melya'ásegkok nahan aqsok, cháxa keñamak peya sa' elmegqágwakxohok ma'a. 10 Énxet apkelane nak chá'a kéleykmássesso yaqwayam elpeykesho', apteméssesso nak chá'a máxa dios, kaqhok chá'a elána'. 11 Elmegqágwakxohok sa' apyókxoho m'a ektáha nak chá'a apkelpeykessamo. Énxet ma'a apkelánéyak nak chá'a kéleykmássesso. Apkelmeyákxeyk agkok apyókxoho m'a sẽlyepelchémókxa nak, elmegqágwakxoho', elyegwáwhok apagkók nahan.
12 Emekxak chá'a apmeykencha'awól'a chá'a elának kéleykmássesso m'a apkelane nak chá'a sawo, keñe natámen apméxenchesso sawo m'a nátex nak, etekkesek chá'a apkeleykmassáseykha etekpagagkok ma'a sawo ekyentaxno. Etneykha nahan chá'a yetlo apwasqapma. Kamaskohok eyke chá'a apyennaqte metawa enxoho apto m'a apkelane nak chá'a sawo, agkok chá'a eynak ma'a yegmen, eyelqakpok.
13 Emekxak chá'a apkelyetsátéyak yetlo yámet apmeykha nak chá'a epékesek aptáxésso m'a apkelane nak chá'a yántéseksek, elqahaksek chá'a apkeleykmassáseykha m'a táxésso tén han ma'a mók ektémakxa táxésso negyaqyessól'a nentáxésso, keñe natámen emha chá'a etneykha m'a sawo ekpayhél'a naw'a ekmahamta; cháxa aptémakxa chá'a elának xama kéleykmássesso xa, yeykmásseshok ma'a ektémakxa nak chá'a ektaqmalma apyókxa énxet, keñe natámen elánéssekxak chá'a ekyetnamakxa m'a kañe' tegma.
14 Yetneyk nahan chá'a énxet apkeneykekxa nak chá'a yámet cedros kaktegkessesek chá'a m'a ekmámeye; keñe natámen kaxek chá'a apkelyaqténma m'a yámet cedros. Apmenyeyk agkok nahan ma'a yámet ciprés essenhan ma'a yámet roble, elanha chá'a m'a naxma nak ekwokmoho ektamhágko élwányam agko'. 15 Keñe natámen etnehek chá'a yántápak apagkok ma'a énxet; elsakxak chá'a nekha yaqwayam elextagkok; keñe nahan mók elsakxak chá'a yaqwayam emakhetchesek ma'a kelpasmaga; keñe han mók xama nekha elsakxak chá'a yaqwayam eleykmássesha m'a xama aqsok apcháyókxa, eltekxeyagkok chá'a aptapnák amonye' elpeykesho'.
16 Epekkenek nahan chá'a nátex ewatnek xama nekha m'a yántéseksek, eyaqxák ma'a ápetek, etwok ma'a ápetek kélyaqxaqxo, keñe eyaqkanmok chá'a. Yextek nahan chá'a, tén etnehek chá'a epaqmétek se'e: “¡Atse nak la'a anxek nekha táxa; mexnékxeyk kaxwók émpehek!” 17 Keñe m'a yántéseksek eyeymomáxche nak elának xama kéleykmássesso aqsok apcháyókxa, eltekxók nahan chá'a aptapnák amonye' elpeykesho', etnehek chá'a yának epaqhetchesek se'e: “¡Hewagkas teyp, xeye' ekteme dios ahagkok!”
18 Melya'ásegkok aqsok xa énxet'ák nak; méko agko' ma'a apaqta'ák, mopwanchek elwetaxma, méko agko' apkelya'áséyak, mopwanchek elyekpelkoho'. 19 Megkalchetamha nahan apkelwáxok, méko apkelya'áseyak yaqwayam enxoho elyekpelkoho' keñe etnehek apkelpeywa s'e: “Ekwatneyk xama nekha yántéseksek, keñe m'a átex nak sekmakhetchesa kelpasmaga, ekyaqxakkak ápetek tén sektawa; keñe eyeymomáxche sélana s'e aqsok ekmaso agko' nak, ¡yámet nekha m'a sélpeykessamo nak chá'a!” 20 Máxa apteykegko enxoho táhap xa. Apchahayók élyexancháseykencha'a m'a ektémakxa nak élchetámeykha apkelwáxok megkamámnaqsoho. Mopwanchek elwagkasakpok teyp xa énxet'ák nak. Mopwanchek elyekpelkohok apkelmeykencha'a m'a ektémakxa nak apkelmopwancha'a amya'a.
Wesse' egegkok apchásekheykekxoho Israel tén han apwagkasso teyp
21 “Israel, kaxén sa' apwáxok
xép apteme séláneykha.
Jacob xép apteme séláneykha,
hakte ko'o axta sélane exchep.
Israel, náhélwánaqmágwom aqsa ko'o.
22 Máxa yaphope
ekmassegwayam la'a aqsa ekteméssessók
ko'o sekmassesseykmo m'a
aqsok megyaqhémo nak
tén han ma'a mey'assáxma.
Hey'óta ko'o makham,
hakte ko'o axta sekwagkasso teyp xép.”

23 ¡Néten, kalpáxamha
kátsaha kalanok ma'a
apteméssesakxa nak Wesse' egegkok!
¡Kólwehesha, máxek élmattawóneg agko'
nak keso náxop!
¡Meteymog élekhahéyak,
kólpáxamha ekwányam agko'
kólátsaha,
tén han ma'a naxma
yetlo m'a ekyókxoho yenta'a
élyawe agkok nak,
hakte apxekmóssek apcheymákpoho
Wesse' egegkok
apwagkasa teyp ma'a Israel,
cham'a Jacob!

24 Keso aptáhakxa nak appeywa
Wesse' egegkok se'e,
apwagkasso nak teyp,
apkelane axta apyetnamakxa m'a
kañe' egken awáxok:
“Ko'o sekteme Wesse',
sélane ekyókxoho aqsok,
ko'o axta sekpeykesso m'a néten,
tén han sekpekkenma m'a xapop
meyke sepasmo.
25 Magwohok ko'o katyapok
aqsok apkelxeyenma m'a
apkellegasso nak chá'a amya'a
apkelmopwancha'a amya'a;
malya'ássesagkek chá'a ko'o aqsok ma'a
apkelya'áseykegkoho nak chá'a aqsok
ekpowasamáxche'.
Wánhok nahan chá'a ko'o
kólátegmowagkokxak ma'a
ekha nak chá'a apkelmopwancha'a,
mékoho agko' nahan
atnéssesek chá'a m'a
ektémakxa nak apkelya'áseyak aqsok.
26 Wánhok eyke chá'a ko'o
katyapok aptáhakxa enxoho
apkelpeywa m'a séláneykha nak,
wánhok nahan kataqmelek chá'a
ekteyapma aqsok
apmáheyo elanagkok ma'a
sélápháseykha nak chá'a.
Ekxénchek ko'o
peya exnekxak makham
énxet ma'a Jerusalén
tén han peya
kóllánekxak makham ma'a
tegma apkelyawe nak Judá.
Wának sa' ko'o
kólnaqxétekhasagkokxak makham ma'a
appalleyam nak.
27 Ewanchek ko'o wának keymék ma'a
wátsam ekwányam nak
tén han katnehek meyke yegmen ma'a
wátsam étkók agkok nak.
28 Ektáhak ko'o seyáneya Ciro s'e:
‘Xép apteme
keláneykha nepkések ahagkok,
xép sa' elának chá'a ekyókxoho m'a
sekmámenyého nak chá'a ko'o’;
ektáhak nahan seyáneya Jerusalén se'e:
‘Kóllánekxak sa' makham xép’;
keñe tegma appagkanamap
sektáha seyáneya s'e:
‘Kólnegkenchesek sa' kóneg xép
yaqwayam keynnaqtések.’”