La invasión de Senaquerib
(2 R 18.13-372 Cr 32.1-19)
1 En el año catorce del reinado de Ezequías, el rey Senaquerib, de Asiria, atacó y conquistó todas las ciudades fortificadas de Judá.
2 Desde Laquis, el rey de Asiria envió a su primer oficial al frente de un gran ejército, para que atacara a Jerusalén y al rey Ezequías; y el primer oficial acampó junto al acueducto del estanque superior, camino al Campo del Lavador.
3 Entonces fue a verlo el mayordomo Eliaquín hijo de Hilcías, junto con el escriba Sebna y el canciller Yoaj hijo de Asaf.
4 El primer oficial de Senaquerib les dijo:
«Digan a Ezequías que el gran rey de Asiria manda a decirle: “¿En qué te apoyas, que te sientes tan confiado?
5 Tú hablas de contar con una coalición y con poder para hacerme la guerra, pero yo digo que esas no son más que palabras huecas. Dime ahora: ¿en quién confías, que te rebelas contra mí?
6 Por lo visto, confías en ese bastón de caña quebradiza que es Egipto, ¡bastón que le atravesará y perforará la mano a quien se apoye en él! ¡Eso es el faraón, el rey de Egipto, para todos los que en él confíen!
7 Pero si me dices que ustedes confían en el Señor su Dios, ¿acaso no se trata de ese Dios cuyos lugares altos y altares tú, Ezequías, mandaste quitar, y luego dijiste a Judá y a Jerusalén: ‘Adoren ante este altar’?”
8 Yo te sugiero que hagas ahora este trato con mi señor, el rey de Asiria: Yo te daré dos mil caballos, si tú puedes hallar otros tantos jinetes para que cabalguen sobre ellos.
9 ¿Cómo vas a hacerle frente a un simple capitán, al menor de los siervos de mi señor, aun cuando estés confiado en Egipto y en sus carros y su caballería?
10 Si yo he venido a destruir esta tierra es porque antes el Señor me dijo: “¡Ve a esa tierra y destrúyela!”»
11 Entonces Eliaquín, Sebna y Yoaj le dijeron al primer oficial:
«Por favor, habla a estos siervos tuyos en arameo, que nosotros lo entendemos. No nos hables en la lengua de Judá, porque te oye toda la gente que está sobre la muralla.»
12 Pero el primer oficial dijo:
«¿Y acaso me envió mi señor a decirles esto solo a ti y a tu señor? ¡No! ¡Me envió también a la gente que está sobre la muralla, y que junto con ustedes pronto van a comerse su propio estiércol y a beberse su propia orina!»
13 Enseguida el primer oficial se puso en pie, y a voz en cuello gritó en la lengua de Judá:
«¡Escuchen las palabras del gran rey, el rey de Asiria!
14 Así dice el rey: “Que no los engañe Ezequías, porque no va a poder salvarlos.
15 Que no les haga Ezequías confiar en el Señor, al decir: ‘El Señor nos librará; esta ciudad no caerá en manos del rey de Asiria.’
16 No le hagan caso a Ezequías. El rey de Asiria les dice: ‘Hagan la paz conmigo. Entréguense a mí, y cada uno de ustedes podrá comer de su viña y de su higuera, y beberá también de las aguas de su pozo,
17 hasta que yo venga y los lleve a una tierra como la de ustedes, una tierra en la que abunda el trigo y el vino, el pan y las viñas.
18 Tengan cuidado. Que no los engañe Ezequías con eso de que el Señor los salvará. ¿Acaso los dioses de las otras naciones pudieron salvar a sus países de la mano del rey de Asiria?
19 ¿Dónde están los dioses de Jamat y de Arfad? ¿Dónde está el dios de Sefarvayin? ¿Acaso pudieron salvar a Samaria de mi mano?
20 ¿Qué dios entre los dioses de esos países pudo librar de mi mano a su país, como para que el Señor libre de mi mano a Jerusalén?’”»
21 Pero ellos se quedaron callados, y no le respondieron una sola palabra, porque el rey les había ordenado que no le respondieran.
22 Luego el mayordomo Eliaquín hijo de Hilcías, el escriba Sebna y el canciller Yoaj hijo de Asaf se presentaron ante Ezequías, y allí se rasgaron los vestidos y le contaron lo que había dicho el primer oficial.
Senaquerib apketáméyak Judá
(2 Re 18.13-372 Cr 32.1-19)
1 Apketámeykegkek axta Senaquerib wesse' apwányam axta m'a Asiria apyókxoho tegma apkelyawe apkelyennaqte axta m'a Judá, cham'a ekweykmo axta catorce apyeyam apteme wesse' apwányam ma'a Ezequías. Apkelmomchek axta nahan. 2 Laquis axta apkeñamak apcháphassama xama sẽlpextétamo apkemha apmonye' apagko', yetlo apxámokma m'a sẽlpextétamo, apkeltémo ey'ammok wesse' apwányam Ezequías ma'a Jerusalén, apchaqnágweykmek axta m'a nekha yegmen atamnek ekmahéyak axta m'a kélyátamakxa yegmen ekyetno nak néten, ámay ekmahéyak axta m'a yókxexma éltamhomaxchexa axta Kélyexwáséssamakxa Apáwa. 3 Apkelanyexeykmek axta nahan Eliaquim ma'a, Hilquías axta apketche, apteme axta apkemha apmonye' m'a kañe' tegma apyawe; yetlo m'a Sebná aptáxésso axta chá'a m'a weykcha'áhak; tén han ma'a Joah, Asaf axta apketche, apteme axta aptáxéséyak chá'a appeywa m'a wesse' apwányam. 4 Aptáhak axta apkemha apmonye' sẽlpextétamo Asiria s'e:
—Kóltennés sa' Ezequías se'e wesse' apwányam appeywa nak, wesse' apwányam nak Asiria: ‘¿Yaqsa apcháyo exchep megkatnaheykencha'a chá'a apwáxok? 5 ¿Xeyenmeyk enxeykel'a exchep apwáxok nempeywa ektaqmela ekhawo m'a ektémakxa nak ektaqmalma nenláneykekxa nentáhakxa tén han negyennaqte yaqwayam agmallánek ma'a kempakhakma? ¿Yaqsa apchásenneykekxo exchep apmáheyo nak hélmexek ko'o? 6 Ekweteyak ko'o exchep apchásenneykekxo m'a Egipto. Máxa eyke yámámok énté m'a Egipto, aptasqapáha agkok xama énxet, kalyetxa', kamallahanwomhok nahan apmek. Cháxa apteméssessamakxa apyókxoho ektáha nak chá'a apyepetchegwayam ma'a faraón, wesse' apwányam nak ma'a Egipto. 7 Aptemék sa' agkok heyának se'e: Akke negko'o negáyók ma'a Dios Wesse' egegkok, ¿háweya Ezequías apmassésseykmo nak ma'a kélpeykessamókxa nak chá'a Dios tén han ma'a kélwatnéssamakxa nak chá'a aqsok? ¿háweya apkeltémo elpeykeshok wánxa xama ekwatnamáxchexa aqsok ma'a énxet'ák Judá tén han ma'a Jerusalén? 8 Elpaqhetchesakpoho wesse' ahagkok, wesse' apwányam nak Asiria: almések sa' ko'o exchep dos mil yátnáxeg, apwet'a enxoho m'a yaqwayam elchántek. 9 Mopwanchek xép emenxenek sẽlpextétamo asirios mékcha'awo apagko' nak, ¿apkelhaxneyk enxeykel'a exchep elxawak yátnáxeg tén han yaqwayam nak elchántek apkeleñama m'a Egipto? 10 ¿Apkeneykeya nahan axñekmok ko'o meyke Wesse' egegkok yaqwayam aktámegma', tén han amasséssók se'e apchókxa nak? ¡Neykhe apkeltémo ko'o aktámegmak kéxegke m'a tén han amasséssók!’
11 Aptáhak axta Eliaquim, Sebná tén han Joah apchátegmowagkokxo sẽlpextétamo asirios se'e:
—Hẽlpaqhetches arameo appeywa, anleghok negko'o m'a. Náhẽlpaqhetches hebreo appeywa, hakte aphaxnawók apyókxoho énxet'ák apheykha nak ma'a néten meteymog kélhaxta nepyáwa tegma.
12 Tén axta sẽlpextétamo asirios aptáha s'e:
—Háwe wesse' apagkok, háwe nahan wánxa kéxegkáxa, apkeltémo altennaksek ko'o wesse' apwányam Asiria s'e aqsok nak. Apyókxoho énxet'ák apheykha nak ma'a néten meteymog kélhaxta nepyáwa tegma, hakte kélhawók kéxegke m'a, kóltewekxak sa' kélteyáseykha kélagko', kólyenagkokxak sa' nahan ma'a yegmen kélagkok.
13 Tén axta apkempákxo néten ma'a sẽlpextétamo apwesse', apyennaqtéssek axta appeywa appaqmeta hebreo appeywa, aptáhak axta s'e:
—Kóleyxho aptáhakxa exchek appeywa apcháphássesso m'a wesse' apwányam, wesse' apwányam nak Asiria: 14 ‘Nágkólho elyexanchesha m'a Ezequías; mopwanchek elwagkasek teyp ma'a.’ 15 Apkeltamhók sa' agkok kóltéhek kéláyo Wesse' egegkok ma'a Ezequías, aptáha enxoho elának se'e: ‘Naqsók sa' hẽlwagkasek teyp ma'a Wesse' egegkok; megkéshek sa' yaqwayam emok wesse' apwányam Asiria s'e tegma apwányam nak’, 16 nágkólyahakxa aqsa. Eyáphássek xeyk ko'o wesse' apwányam Asiria altennássak kéxegke yaqwayam enxoho kólyepetchekxa', tén han kólmésaxche aqsa, keñe sa' kélxama kélwanchek chá'a kóltawagkok ma'a anmen yámet ekyexna eñama nak neyseksa anmen yámet kélcheneykekxa tén han ma'a higo yámet, kólyenagkok sa' nahan yegmen ma'a yámelchet kélagkok kélagko' nak. 17 Keñe sa' enaqlakxak ma'a xama apchókxa ekhémo nak ma'a kélókxa nak kéxegke, xama apchókxa apkemhakxa nak ma'a hótáhap tén han ma'a anmen yámet, yaqwayam sa' kóllanagkok ma'a kelpasmaga tén han vino. 18 Apkeltennássek sa' agkok Ezequías peya elwagkasek teyp ma'a Wesse' egegkok, nágkólho aqsa elyexanchesha. ¿Yetnéya chá'a xama aqsok kéláyókxa mók apchókxa ekmowána kawagkasek teyp eyókxa neyseksa apma m'a wesse' apwányam Asiria? 19 ¿Háxko élmaheykegkaxa m'a aqsok kéláyókxa axta Hamat tén han ma'a Arpad? ¿Háxko élmaheykegkaxa m'a aqsok kéláyókxa axta Sefarvaim? ¿Awancha'aya kalwagkasek teyp énxet'ák Samaria neyseksa apkelma m'a wesse' apwányam Asiria? 20 ¿Yaqsa axta aqsok kéláyókxa ekmowána kawagkasek teyp eyókxa neyseksa apkelma m'a wesse' apwányam Asiria? ¿Yaqsa eyke ektéma ekxeyenma nak kélwáxok Wesse' egegkok apwanchek ewagkasek teyp ma'a Jerusalén?
21 Apkelwanmeyágkek axta eyke aqsa m'a, axta yátegmowágkok xama enxoho, hakte apkeltamhók axta megyátegmowagkek xama enxoho m'a wesse' apwányam. 22 Tén axta m'a Eliaquim, apkemha apmonye' axta m'a tegma apyawe; tén han ma'a Sebná aptáxésso axta chá'a weykcha'áhak tén han ma'a Joah appasmeykha axta cha'a aptamheykha m'a wesse' apwányam apkelyepta apkelnaqta apkellegágkoho ekyentaxno apkelwáxok, yetlókok axta nahan apkelmeyeykekxa aphakxa m'a Ezequías apkeltennassékxo aptáhakxa apcháneya m'a sẽlpextétamo apwesse' asirio.