La fe
1 Ahora bien, tener fe es estar seguro de lo que se espera; es estar convencido de lo que no se ve.
2 Gracias a ella, nuestros antepasados fueron reconocidos y aprobados.
3 Por la fe entendemos que Dios creó el universo por medio de su palabra, de modo que lo que ahora vemos fue hecho de lo que no se veía.
4 Por la fe, Abel ofreció a Dios un sacrificio más aceptable que el de Caín, y por eso fue reconocido como un hombre justo, y Dios aceptó con agrado sus ofrendas. Y aunque Abel está muerto, todavía habla por medio de su fe.
5 Por la fe, Enoc traspuso sin morir el umbral de la muerte, y nunca más se supo de él, porque Dios le hizo cruzar ese umbral; pero antes de cruzarlo, todos reconocieron que él era del agrado de Dios.
6 Sin fe es imposible agradar a Dios, porque es necesario que el que se acerca a Dios crea que él existe, y que sabe recompensar a quienes lo buscan.
7 Por la fe, con mucho temor Noé construyó el arca para salvar a su familia, cuando Dios le advirtió acerca de cosas que aún no se veían. Fue su fe la que condenó al mundo, y por ella fue hecho heredero de la justicia que viene por medio de la fe.
8 Por la fe, Abrahán obedeció cuando fue llamado, y salió sin saber a dónde iba, y se dirigió al lugar que iba a recibir como herencia.
9 Por la fe, habitó en la tierra prometida como un extraño en tierra extraña, y vivió en tiendas con Isaac y Jacob, quienes eran coherederos de la misma promesa;
10 porque esperaba llegar a la ciudad que tiene fundamentos, cuyo arquitecto y constructor es Dios.
11 Por la fe, Sara misma recibió fuerzas para concebir, aunque era estéril, y dio a luz, aun cuando por su edad se le había pasado el tiempo, porque creyó que era fiel quien le había hecho la promesa.
12 Por eso también, de un solo hombre, que ya estaba casi muerto, llegó a tener una multitud de descendientes, tan numerosos como las estrellas del cielo y tan incontables como la arena que está a la orilla del mar.
13 Por la fe, todos ellos murieron sin haber recibido lo que se les había prometido, y solo llegaron a ver esto a lo lejos; pero lo creyeron y lo saludaron, pues reconocieron que eran extranjeros y peregrinos en esta tierra.
14 Porque los que dicen esto, claramente dan a entender que buscan una patria;
15 pues si hubieran estado pensando en la patria de donde salieron, tiempo tenían para volver.
16 Pero ellos anhelaban una patria mejor, es decir, la patria celestial. Por eso Dios no se avergüenza de llamarse su Dios; al contrario, les ha preparado una ciudad.
17 Por la fe, cuando Abrahán fue puesto a prueba, ofreció a Isaac; y el que había recibido las promesas ofrecía a su único hijo,
18 a pesar de que Dios le había dicho: «Por medio de Isaac te vendrá descendencia».
19 Y es que Abrahán sabía que Dios tiene poder incluso para levantar a los muertos; y en sentido figurado, de entre los muertos lo volvió a recibir.
20 Por la fe, Isaac bendijo a Jacob y a Esaú acerca de las cosas venideras.
21 Por la fe, cuando Jacob murió, bendijo a cada uno de los hijos de José, y adoró apoyado en la punta de su bastón.
22 Por la fe, cuando José murió, anunció la salida de los hijos de Israel y dio instrucciones en cuanto a qué hacer con sus restos mortales.
23 Por la fe, cuando Moisés nació, sus padres lo escondieron durante tres meses, pues al ver que era un niño muy hermoso no tuvieron miedo del decreto del rey.
24 Por la fe, cuando Moisés ya era adulto, rehusó llamarse hijo de la hija del faraón,
25 y prefirió ser maltratado junto con el pueblo de Dios, antes que gozar de los deleites temporales del pecado,
26 pues consideró que sufrir el oprobio de Cristo era una riqueza mayor que los tesoros de los egipcios. Y es que su mirada estaba fija en la recompensa.
27 Por la fe salió de Egipto, sin temor a la ira del rey, y se mantuvo firme, como si estuviera viendo al Invisible.
28 Por la fe, celebró la pascua y el rociamiento de la sangre, para que el que destruía a los primogénitos no llegara a tocarlos.
29 Por la fe, pasaron por el Mar Rojo como si pisaran tierra seca; y cuando los egipcios intentaron hacer lo mismo, murieron ahogados.
30 Por la fe, cayeron las murallas de Jericó después de rodearlas siete días.
31 Por la fe, la ramera Rajab no murió junto con los desobedientes, pues había recibido en paz a los espías.
32 ¿Y qué más puedo decir? Tiempo me faltaría para hablar de Gedeón, de Barac, de Sansón, de Jefté, de David, así como de Samuel y de los profetas,
33 que por la fe conquistaron reinos, impartieron justicia, alcanzaron promesas, taparon bocas de leones,
34 apagaron fuegos impetuosos, escaparon del filo de la espada, sacaron fuerzas de flaqueza, llegaron a ser poderosos en batallas y pusieron en fuga a ejércitos extranjeros.
35 Hubo mujeres que por medio de la resurrección recuperaron a sus muertos. Pero otros fueron atormentados, y no aceptaron ser liberados porque esperaban obtener una mejor resurrección.
36 Otros sufrieron burlas y azotes, y hasta cadenas y cárceles.
37 Fueron apedreados, aserrados, puestos a prueba, muertos a filo de espada; anduvieron de un lado a otro cubiertos de pieles de oveja y de cabra, pobres, angustiados y maltratados.
38 Estos hombres, de los que el mundo no era digno, anduvieron errantes por los desiertos, por los montes, por las cuevas y por las cavernas de la tierra.
39 Y aunque por medio de la fe todos ellos fueron reconocidos y aprobados, no recibieron lo prometido.
40 Todo esto sucedió para que ellos no fueran perfeccionados aparte de nosotros, pues Dios había preparado algo mejor para nosotros.
Magya'ásseyam
1 Ekha magya'ásseyam ma'a negya'áseykegkoho nak ekmáheyo anxawak ma'a aqsok nélháxanma nak; tén han nenteméssesso nak naqsók ma'a aqsok magwetayo nak. 2 Apkelmomchek axta takha' Dios ma'a ẽlyapmeyk nanók axta, hakte aptamheykegkek axta melya'ásseyam.
3 Magya'ásseyam negko'o keñamak negya'ásegkoho apkeláneya Dios ekyókxoho aqsok ekheykegko nak eñama m'a appeywa. Kelánamáxcheyk axta aqsok magmowána nak agweta', keso negwet'awo nak kaxwo'.
4 Mey'ásseyam axta keñamak Abel apméssama Dios ektaqmela aqsok apwatno, axta kaxnawok aqsok apwatno m'a Caín, axta keñamak apxeyenma Dios apteme appéwomo m'a Abel, tén han apmoma takha' m'a aqsok apmésso naqsa. Apketsepmeyk eykhe m'a Abel, makke kamassegweykmok sẽlpaqhetchesso eñama m'a mey'ásseyam.
5 Mey'ásseyam axta keñamak Henoc kélya'áseykekxo apyókxoho apagko' néten neyseksa megyetsapma, yaqwayam enxoho megyetsepe', axta nahan éteyamakpekxa', hakte Dios axta apyentameykekxa'. Xeyenmeyk nahan eknaqtáxésamaxche, cham'a amonye' axta kélyentameykekxa Henoc, appeykessáseykekxo chá'a apwáxok Dios. 6 Mogwanchek negko'o ampeykessásekxak apwáxok Dios méko enxoho magya'ásseyam, hakte negmakók agkok negko'o agyepetchegwakxohok ma'a Dios kéméxcheyk magya'assók sekxo' apha, tén han apméssamo chá'a aqsok ekyaqmageykekxa apmésso naqsa m'a ektáha nak chá'a apkelchetamso.
7 Mey'ásseyam axta keñamak Noé apkelyaheykekxoho m'a aptémakxa axta appeywa apmésso Dios, apkeltennassama axta ekmáheyo katnehek ma'a aqsok megkóteyamaxko axta makham, apkeláneyak axta yántakpayhe yaqwayam elwagkasek teyp ma'a ekheykha apxagkok. Axta keñamak nahan Noé apxekmóssama ekmaso apkeltémakxa énxet'ák xa mey'ásseyam nak, apxeyenmeyk axta nahan Dios apteme ekpéwomo aptémakxa eñama m'a ektémakxa nak mey'ásseyam.
8 Mey'ásseyam axta keñamak Abraham apkelyaheykekxoho m'a apwóneykencha'a axta Dios, apteyepmeyk axta apmáheyo emhagkok ma'a yókxexma apkeltennassamakxa axta Dios egkések. Apteyepmeyk axta apchókxa neyseksa mey'áseyak apmaheykegkaxa, 9 mey'ásseyam axta keñamak aptéma máxa apkeñama mók nekha apheykmo m'a yókxexma apkeltennassamakxa axta m'a Dios. Appakxenweykmek axta nahan ma'a, yetlo Isaac tén han ma'a Jacob, appekkencháseykekxo axta nahan appeywa m'a Dios. 10 Hakte axta apkelhaxanmak Abraham ma'a tegma apwányam memassegwayam nak, apkelane axta yaqweykenxa etnehek apkelánamap ma'a Dios, tén han apkelane.
11 Mey'ásseyam axta nahan keñamak Abraham, neyseksa eykhe megkamowána kótak étchek ma'a Sara, apwányamók apagko' axta nahan ma'a Abraham, apxawáyak axta eyke yaqwayam étak apketche, hakte axta ey'ásseykmok Dios megkatnehek melane m'a ektémakxa axta appekkencháseykekxa appeywa. 12 Axta keñamak, ketók axta eykhe yaqweykenxa kamassegwók apweynchámeykha m'a Abraham, apweteya apxámokma apagko' aptawán'ák neptámen, cham'a apweykenxal'a yaw'a apxámokma m'a néten, tén han xóp ánek ma'a neyáwa wátsam ekwányam magmowánal'a ólyetsetek.
13 Apsawhomakpók axta apkeletsapma neyseksa melxawéyak aqsok apkeltennassama axta egkések Dios xa énxet'ák nak; makhawók axta eyke aqsa apkelweteyk, hakte melya'ásseyam axta eghak, kelpayheykekxeyk axta nahan apkelwáxok apkelxeyenma aptamheykegko máxa apkelwe yaqwatakxoho keso náxop. 14 Énxet apteme nak chá'a apkelpeywa xa ektáha nak, henxekmósek chá'a aptegyeykegko makham ma'a apchókxa apagkok apagko' nak. 15 Kaxtemeyk axta élxénwayam apkelwáxok ma'a xapop apkeleñémekxa axta apkelánteyapma, apwanchek axta elmeyekxak makham ma'a; 16 akke apmenyeyk elwetak ma'a apkelókxa ektaqmela agko' nak, cham'a negókxa ekyetnama nak néten. Cháxa keñamak memegqaktama nak Dios apxénamakpo apteme Dios apagkok xa énxet'ák nak, hakte yetneyk apkelánésso xama tegma apwányam ma'a.
17 Mey'ásseyam axta keñamak Abraham apmoma axta Isaac apmáheyo yaqhek, cham'a apyepkónma axta Dios. Appenchessegkek axta nahan yaqwayam egkések Dios ma'a apketche xama apagko', neyseksa axta eykhe apteme appekkencháseykekxa appeywa Dios se'e: 18 “Isaac sa' kañék apwete exchep aptawán'ák neptámen.” 19 Hakte apya'áseykegkók axta Abraham ekyetnama apmopwána Dios enaqxétekhássók ma'a apkeletsapma axta; axta keñamak ektéma máxa apxátekhágwayam apketche m'a Abraham apxaweykekxo makham.
20 Mey'ásseyam axta keñamak Isaac, apkeltennassama apketchek, cham'a Jacob tén han Esaú apmáheyo epasmok Dios ma'a egmonye' sa'.
21 Mey'ásseyam axta keñamak Jacob, apkelmaxnéssessama axta chá'a xama xama m'a José apketchek apkeltémo kataqmelek apheykha, cham'a amonye' axta apketsapma, apmeykegkek axta apkenmeykencha'a naw'a aptasqapeykha apkelpeykessamo Dios.
22 Mey'ásseyam axta keñamak José apxeyenma axta elántépok israelitas yókxexma Egipto, appekkencháseykekxo axta nahan appeywa apkeltémókxa kólteméssesek ma'a apexchakkok.
23 Megkalya'ásseyam axta keñamak Moisés chána ekpóssama m'a sekxók axta apteyékmo ekweykmoho apqántánxo pelten; hakte wetayak axta apteme sakcha'a aptaqmalma, axta nahan kalayeyk ma'a apkeltémo axta chá'a wesse' apwányam kólnápok ma'a sakcha'a apkelennay'a.
24 Mey'ásseyam axta keñamak Moisés meltémo kóltéhek faraón apketche étche, cham'a aptéma axta apwányam; 25 apmenyeyk axta aqsa eñegkohok xamók ma'a Dios énxet'ák apagkok, mopmenyeyk axta nahan kamok apwáxok ma'a ektémakxa nak negyespagko mólya'assáxma, ekmanyehe nak chá'a kamassegwók. 26 Apmenyeyk axta aqsa kawakxohok ma'a ektémakxa nak kélwanyémo Mesías, mopmenyeyk axta kapeykessásekxak apwáxok ma'a aqsok éltaqmela ekhéyak axta m'a Egipto; hakte wánxa axta apkenmexmo m'a aqsok apxeyenma axta egkések Dios ekyaqmageykekxa.
27 Mey'ásseyam axta keñamak Moisés apteyapma yókxexma Egipto meyke apkeye m'a wesse' apwányam aplo; axta eyenseykmok ma'a ektémakxa axta ekxeyenma apwáxok yaqweykenxa etnehek, máxa axta entemék apwetaya enxoho m'a Dios méteymap nak. 28 Mey'ásseyam axta keñamak Moisés apcheynamo apkelane ekhem melwagqayam Pascua, tén apkeltémo kóltexnágkok chá'a éma m'a ekyókxoho tegma apatña'ák, yaqwayam enxoho megyaqhek chá'a Dios apchásenneykha tekyawa yáp xama enxoho m'a apketchek átnaha apketkók nak ma'a israelitas.
29 Melya'ásseyam axta keñamak israelitas apkelyeykheykekxo m'a Wátsam Ekwányam Ekyexwase, ektémól'a ekyamáyóxma xapop; keñe axta apmáheyo eykhe nahan etnahagkok ma'a egipcios, apkelwéweykegkek axta.
30 Melya'ásseyam axta nahan keñamak élyaqneneykegko aqsa meteymog kélhaxtegkesso axta nepyáwa m'a tegma apwányam Jericó, cham'a ekweykmo axta siete ekhem aphaxnencheyam israelitas ma'a nepyáwa'. 31 Megkay'ásseyam axta keñamak Rahab, megkatsapmo xamo' ma'a énxet'ák meyke axta apkelyaheykekxoho Dios, cham'a Rahab ekteme axta ekyaqmagkáseyak pók énxet ekpathetéyak ekma chá'a ekyánmaga, hakte kelmomchek axta takha' élápeykencha'a m'a énxet'ák Israel apteyánegweykmoho axta yókxexma.
32 ¿Yaqsa eyéméxko ko'o axének? Méko ko'o ekhem ahagkok yaqwayam axének ma'a Gedeón, Barac, Sansón, Jefté, David, Samuel tén han ma'a apkellegasso nak Dios appeywa. 33 Melya'ásseyam axta keñamak apkelmoma apkelókxa, apkelánegkek axta apkeltémakxa ekpéwomo, apkelxaweykegkek axta m'a apkeltennassama axta elmésagkok ma'a Dios, apkeláhakkáseykekxeyk axta atña'ák ma'a yámakméwa, 34 apsapanchessegkek axta m'a táxa eyáléwe ekyawe axta, apkelegketamakpek axta ketók kélyetxeykegkaxa sókwenaqte, apkelyenneykekxók axta, massegkek axta apkelyelqamap, apkelyennaqte kempakhakma axta aptamheykegkok, apmenxanmeyk axta m'a sẽlpextétamo apkelenmexma axta. 35 Yetneyk axta anhan kelán'ák élxaweykekxa chá'a ekhawóxama kélnaqxétekhásseyam axta chá'a apkeletsapma.
Nápakha axta nahan chá'a apkeletsapmak kélnaqtawáseykegkoho, megkalmopmenyého axta kólchexeykxa', yaqwayam enxoho elwetak ektaqmelwayam apheykha natámen apnaqxétekhágwayam. 36 Nápakha axta nahan chá'a apkelesmésamakpok, tén han kélnápeykha, weykmók axta anhan chá'a kélpextete cadenas tén han kélxatméyak kañe' sẽlpextétamakxa. 37 Nápakha axta anhan chá'a apkeletsapmak kélyetne meteymog, tén han kélpáxqatma chá'a nepyeseksa m'a yaqtónma sawo', keñe anhan nápakha apkeletsapma eñama kélyetxéyak sókwenaqte; apkelweynchámeykha axta aqsa wánxa apkelántaxno m'a nepkések apyempehek tén han ma'a yát'ay apyempehek; apyósekak axta, kellegeykegkok axta apkelwáxok, kélnaqtawáseykegkók axta anhan. 38 Axta kapayhémok epaxqaha énxet'ák apheykha nak náxop xa énxet'ák ektaqmalma nak apkeltémakxa, apkelweynchámeykha axta aqsa m'a yókxexma meykexa énxet nak, tén han ma'a neyseksa xóp élekhahéyak élyawe nak, tén han ma'a neyseksa meteymog áxwa'a nak, tén han ma'a máxek élmattawóneg nak.
39 Axta eyke exkeyk xama enxoho m'a aqsok apkeltennassama axta elmésagkok ma'a Dios, leklamók axta eyke apwáxok Dios eñama m'a ektémakxa axta melya'ásseyam; 40 entaqmelchessessegkek axta eyke negko'o aqsok ektaqmalma agko' ma'a Dios, eñama ekxeyenma apwáxok negko'o, yaqwayam enxoho wánxa m'a segyepetchákxo enxoho negko'o kólteméssesek ma'a ekpayhawo nak etnahagkok.