1 Entonces José se echó sobre el rostro de su padre, y lloró sobre su cuerpo y lo besó.
2 Luego mandó a sus siervos los médicos que embalsamaran a su padre, y ellos embalsamaron a Israel.
3 Y le guardaron luto cuarenta días, porque ese era el término de luto para los embalsamados, pero los egipcios lo lloraron setenta días.
4 Al término de los días de su luto, José habló con los de la casa del faraón, y les dijo:
«Si soy digno de pedirles un favor, les ruego que hablen con el faraón en mi favor. Díganle de mi parte:
5 “Mi padre me hizo hacerle este juramento: ‘Como ves, ya estoy por morirme. Quiero que me sepultes en el sepulcro que cavé para mí en la tierra de Canaán.’ Así que, permíteme ir a sepultar a mi padre. Luego volveré.”»
6 Y el faraón dijo:
«Ve y sepulta a tu padre, conforme al juramento que le hiciste.»
7 José fue a sepultar a su padre, y lo acompañaron todos los siervos del faraón y los ancianos de su casa, todos los ancianos de la tierra de Egipto,
8 toda la casa de José, y sus hermanos, y la casa de su padre. En la tierra de Gosén se quedaron solamente sus niños, y sus ovejas y sus vacas.
9 También lo acompañaron carros y gente de caballería. La comitiva era muy grande.
10 Cuando llegaron al campo de Atad, que está al otro lado del Jordán, sus lamentos y expresiones de tristeza fueron muy grandes. José, por su parte, hizo duelo por su padre durante siete días.
11 Al ver los cananeos, que habitaban esa región, el llanto que había en el campo de Atad, dijeron: «Grande es el llanto de los egipcios.» Por eso aquel lugar recibió el nombre de «Abel Mizrayin». Este lugar está al otro lado del Jordán.
12 Los hijos de Israel hicieron con él todo lo que él les había ordenado:
13 lo llevaron a la tierra de Canaán y lo sepultaron en la cueva del campo de Macpela, al oriente de Mamre, la cual Abrahán le compró a Efrón el hitita, junto con el campo mismo, para que fuera sepultura hereditaria.
14 Después de sepultar a su padre, José volvió a Egipto, junto con sus hermanos y con todos los que lo acompañaron.
Muerte de José
15 Al ver los hermanos de José que su padre había muerto, dijeron: «Tal vez José nos odia, y ahora se vengará de todo el mal que le hicimos.»
16 Entonces mandaron a decirle:
«José, antes de que tu padre muriera, nos pidió
17 que te dijéramos de su parte: “Te ruego que perdones la maldad y el pecado de tus hermanos, pues te trataron muy mal.” Por lo tanto, te rogamos que perdones ahora la maldad de estos siervos del Dios de tu padre.»
Y mientras ellos hablaban, José comenzó a llorar.
18 Además, sus hermanos fueron y se arrodillaron delante de él, y le dijeron:
«Aquí nos tienes. Somos tus siervos.»
19 Pero José les respondió:
«No tengan miedo. ¿Acaso estoy en lugar de Dios?
20 Ustedes pensaron hacerme mal, pero Dios cambió todo para bien, para hacer lo que hoy vemos, que es darle vida a mucha gente.
21 Así que no tengan miedo. Yo les daré de comer a ustedes y a sus hijos.»
Y los consoló, pues les habló con mucho cariño.
22 Y José vivió en Egipto, junto con la familia de su padre, y llegó a la edad de ciento diez años.
23 Llegó a ver a los hijos de Efraín hasta la tercera generación. También los hijos de Maquir, hijo de Manasés, fueron criados sobre las rodillas de José.
24 Un día, José les dijo a sus hermanos:
«Ya estoy por morir. Pero Dios vendrá a visitarlos, y los sacará de esta tierra para llevarlos a la tierra que prometió dar a Abrahán, Isaac y Jacob.»
25 Y José hizo que los hijos de Israel le juraran, al decirles: «Dios vendrá a visitarlos. Cuando eso sea, ustedes se llevarán de aquí mis huesos.»
26 José murió a la edad de ciento diez años, y fue embalsamado y puesto en un ataúd en Egipto.
1 Appathetchek axta José apyáp aphápak, keñe apwana, appetsessek axta nahan. 2 Tén axta apkeltamho eltexnássesagkok apyempehek pánaqte apyáp Israel aphápak ma'a pánaqte yáp ektáha axta chá'a apkeláneykha, yetlókok axta han apkeltexnassáséyak apyempehek. 3 Cuarenta ekhem axta han weykmok kéltexnassáseyak apyempehek pánaqte, hakte cháxa ekweykenxa chá'a kéltexnéyak xa.
Weykmek axta setenta ekhem éllapwámeyak énxet'ák Egipto, eñama apketsapma Israel. 4 Xama axta ekyeykhaya xa ekhem nak éllapwámeyak, apkelpaqhetchessek axta José m'a apheykha axta faraón apxagkok, aptáha axta apkeláneykha, aptáhak axta apkeláneya s'e:
—Naqsók sa' agkok ektaqmeleykencha'a kélwáxok séllányo ko'o kéxegke, kólteme sa' kólának faraón se'e: 5 xama axta apmáheyo yetsapok táta apkeltémok axta atnéssesek naqsók wátawanyegwakxak ma'a takhaxpop, appenchessamo axta apma, ekyetnama nak ma'a Canaán. Éltamhók ko'o heyhok amyekxak wátawanyegwakxak táta m'a; ekpenchessek sa' agkok seyátawanye, eyxyamok sa' makham.
6 Keñe axta faraón aptáha apchátegmowágko s'e:
—Exeg, yátawanyegwakxa apyáp ma'a, apkeltémókxa axta etnéssesek.
7 Apxegkek axta José apchátawanyegwákxo m'a apyáp, apkelyetlókók axta han apyókxoho apkeláneykha, ekha axta chá'a kéláyo m'a faraón apxagkok nak, tén han ma'a Egipto, 8 tén han ma'a apnámakkok apancha'awo nak ma'a Jacob, tén han ma'a José, keñe han ma'a apkelpepma. Sakcha'a axta aqsa kélnegkenákxak ma'a yókxexma Gosen, tén han ma'a aqsok kélnaqtósso. 9 Apkelyetlókek axta han José m'a énxet'ák apkelchánte axta yátnáxeg apkelyenyawasso, tén han apkelchánte yátnáxeg, apxámok apagko' axta énxet. 10 Xama axta apkelwokmo m'a Goren-ha-atad, ekpayho nak ketók ma'a wátsam Jordán, apkellekxagweyha axta makham élxéna apkelwáxok ma'a Jacob. Siete ekhem axta weykmok élapwayam José, eñama apketsapma apyáp xa yókxexma nak.
11 Xama axta apkelwet'a cananeos apheykha axta m'a yókxexma nak éllapwomámaxche', aptáhak axta s'e: “Awanhók agko' éllapwámeyak énxet'ák Egipto.” Axta keñamak kélteméssesa ekwesey Abel-misraim xa yókxexma nak, keto' nak wátsam Jordán.
12 Apteméssessek axta apketchek Jacob ma'a ekyókxoho apkeltémókxa axta etnéssesek, 13 apsákxeyk axta m'a Canaán, apchátawanyegwákxeyk axta m'a meteymog áxwa ekyetnama nak ma'a Macpelá, apmeykekxa axta m'a Abraham, apagkok ma'a Efrón, apteme axta énxet hitita, yaqwayam enxoho katnehek takhaxpop apagkok ma'a apnámakkok. Cháxa xapop nak, tén han xa meteymog áxwa nak, yetnegkek ma'a ekpayho nak ekteyapmakxa ekhem teyp Mamré. 14 Aptaqháwok axta makham José Egipto natámen apchátawanye apyáp, yetlo m'a apkelpepma, tén han ma'a apyókxoho ektáha axta apkelyetlo.
Néxa apxénamap José
15 Xama axta apketsapma Jacob, tén axta José apkelpepma ektáha élchetamso apkelwáxok se'e: “Ẽltaqnaweygkek kexa José, eyaqmagkásekxak sa' ma'a ekyókxoho nenteméssessamakxa axta ekmaso.” 16 Keñe axta apkeltamho kóltéhek kóltennássekxak se'e: “Amonye' apketsapma axta m'a apyáp axta, 17 apkeltémok axta antéhek agának se'e: ‘Ná eyaqmagkásekxa aqsa aqsok ekmaso apkeláneyak apkelpepma, tén han melya'assáxma, asagkók agko' axta apteméssessamakxa'.’ Cháxa keñamak néltamho nak meyaqmagkásekxeyk aqsok ekmaso nenlánéyak, hakte negko'o nenteme apkeláneykha m'a apyáp nak Dios apagkok.”
Apkelekxagweyha axta han José apleg'a apkeltennáseykha m'a ektáha axta apseykekxa amya'a aphakxa. 18 Keñe axta apkelya'aweyktámho apagko' ma'a apkelpepma nak, apkelháxahanteyk axta apmonye' ekwokmoho apkeltekxeya élpayhakxa nápaqta'a xapop, aptáhak axta apcháneya s'e:
—Keso negko'o s'e. Negko'o nenteme apkelásenneykha naqsa.
19 Apchátegmowágkek axta eyke m'a José:
—Nágkatneykha aqsa kélwáxok. Mowanchek ko'o axnésaxkohok Dios. 20 Xeyenmeyk axta kéxegke kélwáxok hélteméssessamhok exma ekmaso, keñe Dios aptemessásekxo ektaqmela m'a aqsok ekmaso nak, yaqwayam enxoho alának se'e kélwet'a nak kaxwo': yaqwayam alwagkasek teyp apxámokma apagko' énxet'ák. 21 Nágkatneykha kélwáxok, almésagkok sa' ko'o kéltéyak kéxegke, tén han ma'a kélketchek nak.
Cháxa ektáhakxa axta José apmasséssesa éltamheykha apkelwáxok ma'a apkelpepma nak, hakte apkelpaqhetchessek axta ekyetlómo ektaqmeleykha apwáxok.
José apketsapma
22 Aphegkek axta makham José m'a Egipto, yetlo m'a apyáp axta apnámakkok. Ciento diez apyeyam axta weykmok apha José, 23 apkelwetayók axta m'a Efraín aptawán'ák. Apkelwetayók axta han ma'a Maquir axta apketchek, aptawán'ák axta m'a Manasés, hakte apkelqéneykha axta chá'a m'a José.
24 Tén axta José aptáha apkeláneya apkelpepma s'e: “Ketók ko'o kaxwók sétsapmakxa', Dios sa' eyke epasmok kéxegke, elántekkesek sa' se'e apchókxa nak, yaqwayam enaqlakxak ma'a xapop apkeltennassamakxa axta Abraham, Isaac, tén han Jacob.” 25 Apkeltamhók axta etnéssesek naqsók Israel apketchek apkeltamhókxa etnahágkok, aptáhak axta apkeláneya s'e: “Naqsók sa' ey'óták epasmok kéxegke m'a Dios. Temék sa' agkok xa, kólsók sa' kéxegke exchakkok.”
26 Ciento diez apyeyam apagkok axta aptemék José apketsapma m'a Egipto, kéltexneykegkek axta apyempehek pánaqte, keñe kélaqxegkessama yántéseksek.