Jacob bendice a Efraín y a Manasés
1 Después de estos acontecimientos, se dio aviso a José de que su padre estaba enfermo. Entonces él tomó consigo a sus dos hijos, Manasés y Efraín.
2 Y cuando se le hizo saber a Jacob que su hijo José venía a visitarlo, Israel hizo un esfuerzo y se sentó sobre la cama.
3 Y le dijo a José:
«El Dios omnipotente se me apareció en Luz, en la tierra de Canaán, y me bendijo
4 con estas palabras: “Yo haré que te reproduzcas y te multipliques. Yo haré de ti un conjunto de naciones, y esta tierra se la daré como su herencia perpetua a tu futura descendencia.”
5 En cuanto a tus dos hijos, Efraín y Manasés, que te nacieron en la tierra de Egipto antes de que yo viniera a ti a la tierra de Egipto, son míos; son como mis hijos Rubén y Simeón.
6 Los que engendres después de ellos serán tuyos, pero se les conocerá en sus herencias por el nombre de sus hermanos.
7 Cuando yo venía de Padán, en el camino se me murió Raquel en la tierra de Canaán, como a media legua de distancia en dirección a Efrata; y allí, en el camino de Efrata, que es Belén, la sepulté.»
8 En ese momento vio Israel a los hijos de José, y dijo:
«Y estos, ¿quiénes son?»
9 Y José le respondió a su padre:
«Son los hijos que Dios me ha dado aquí.»
Entonces Israel le dijo:
«Por favor, acércalos a mí, para que los bendiga.»
10 Tan pesados tenía Israel los ojos por la vejez, que ya no podía ver. Así que Israel los hizo acercarse a él, y entonces los besó y los abrazó.
11 Y le dijo a José:
«Ya no esperaba volver a verte, y sin embargo Dios me ha permitido ver también a tu descendencia.»
12 José sacó a sus hijos de entre sus rodillas, y se inclinó hasta el suelo;
13 luego tomó a los dos y los acercó a su padre. Puso a Efraín a su derecha, que era la izquierda de Israel, y a Manasés a su izquierda, que era la derecha de Israel.
14 Entonces Israel extendió su mano derecha y, aunque Manasés era el primogénito, la puso adrede sobre la cabeza de Efraín, que era el menor, y su mano izquierda sobre la cabeza de Manasés.
15 Bendijo entonces a José con estas palabras:
«Que el Dios en cuya presencia anduvieron mis padres Abrahán e Isaac, el Dios que me ha guiado toda mi vida y hasta el día de hoy,
16 el Ángel que me libra de todo mal, bendiga a estos jóvenes. Que mi nombre sea recordado por medio de ellos, junto con el nombre de mis padres Abrahán e Isaac. Y que se multipliquen grandemente en medio de la tierra.»
17 Al ver José que su padre ponía la mano derecha sobre la cabeza de Efraín, se disgustó y bruscamente tomó la mano de su padre para cambiarla de la cabeza de Efraín a la cabeza de Manasés,
18 mientras le decía a su padre:
«¡Así no, padre mío! ¡Este es el primogénito! ¡Pon tu mano derecha sobre su cabeza!»
19 Pero su padre no quiso hacerlo así, sino que dijo:
«Ya lo sé, hijo mío; ya lo sé. También él llegará a ser un pueblo, y también será engrandecido. Sin embargo, su hermano menor será más grande que él, y su descendencia formará una multitud de naciones.»
20 Ese día Israel los bendijo con estas palabras:
«Cuando Israel bendiga, dirá en tu nombre: “Que Dios haga contigo como hizo con Efraín y Manasés.”»
Y puso a Efraín antes de Manasés.
21 Luego, Israel le dijo a José:
«Como puedes ver, me estoy muriendo. Pero Dios estará con ustedes, y los hará volver a la tierra de sus antepasados.
22 A ti te he dado una porción mayor que a tus hermanos, porción que con mi espada y con mi arco les arrebaté a los amorreos.»
Jacob apkelmaxnéssesso aqsok éltaqmela Efraín tén han Manasés
1 Kéltennássekxeyk axta José apháxekpo apyáp natámen xa. Apteyánegwákxók axta han, apnaqlákxók axta han apqánet apketchek, cham'a Manasés tén han Efraín. 2 Xama axta kéltennasa Jacob apwákxo m'a apketche José apteyánegwákxoho, apwasqápeykxók axta aphákxo néten ma'a apyetnamakxa néten nak. 3 Aptáhak axta apcháneya José s'e:
—Exekmowásamákpók axta ko'o Dios ekha nak apyennaqte m'a tegma apwányam Luz, yókxexma nak Canaán, aptáhak axta seyáneya apkeltamho kataqmelhok sekha s'e 4 segkésa appeywa: ‘Elano, axámassásekxak sa' ko'o exchep apketchek, énxet apxámokma sa' atnessásekxak ma'a aptawán'ák neptámen pók aptémakxa nak chá'a énxet'ák. Agkések sa' han ko'o aptawán'ák neptámen se'e xapop nak. Apagkok sa' chá'a etnehek ma'a meyke néxa.’ 5 Ahagkok ko'o kaxwók ektáhak ma'a apketchek nak, cham'a Efraín, tén han Manasés, appalleyam axta s'e Egipto, amonye' axta ko'o sekwe sekyepetchegweykta s'e apchókxa nak, ahagkok ko'o kaxwók ektáhak ma'a, ektéma nak ma'a Rubén, tén han Simeón. 6 Keñe sa' ma'a apketchek apweteykekxa enxoho makham xép etnehek apagkok, hakte apepma sa' etnehek ma'a Efraín, tén han Manasés, kaxek sa' han apkelxawéyak ma'a xapop apagkok. 7 Xama axta séxyeykmo ko'o séñama m'a Padán-aram, ketsapwa'akteyk axta egken Raquel ma'a Canaán, keto' negweyktamxa nak Efrata; eyátawanyegwa'akteyk axta m'a ámay nak Efrata, ektéma nak kaxwók Belén.
8 Apkelanawók axta Israel ma'a José apketchek, aptáhak axta apkelmaxneyáncha'a s'e:
—¿Yaqsa eyke xa wokma'ák apketkók nak?
9 —Ko'o étchek, Dios axta sélmésso s'e Egipto —axta aptáhak apchátegmowágko José.
Aptáhak axta apcháneya apyáp se'e:
—Hélyepetchessoho hana, yaqwayam sa' ko'o almaxnéssesek aqsok éltaqmela.
10 Apwányamók apagko' axta aptemék Israel, massegkek axta apyekpelche exma. Massegkek axta ektaqmalma apkelyeheykha, apkelyepetchessekmók axta apketchek José m'a apyáp; apkelpetseságkek axta keñe apkelpatheta. 11 Keñe axta aptáha apcháneya José s'e:
—Énagkamchek axta mótekxeyk, Dios han apkeltamhók alwetak se'e apketchek nak.
12 Apkelmákxeyk axta apketchek José apkelyementamákxo m'a apyáp, apháxahánteyk axta ekwokmoho aptekxeya ekpayhakxa nápat xapop. 13 Tén axta apkelma apmék ma'a apqánet nak, Efraín axta m'a apkelya'assamakxa nak, keñe axta Manasés ma'a nepsagqalwa, apkelyepetchessekmek axta m'a apyáp. Nepsagqalwa Israel axta apkenmáha m'a Efraín, keñe axta Manasés ma'a apkelya'assamakxa. 14 Xama axta apmako enegkenek apmek apqatkok ma'a Israel, apyaqmagkásekxeyk axta mók apmék, appekkenchek axta apmek apkelya'assamakxa apqátek ma'a Efraín, apteme axta apsexyo, keñe axta apmek nepsagqalwa appekkena apqátek ma'a Manasés, apteme axta eykhe átnaha apketkok. 15 Tén axta aptáha apkelmaxnéssesa aqsok éltaqmela José s'e:

“Dios apkelyeheykekxoho axta
chá'a m'a Abraham tén han Isaac,
cham'a élyapmeyk nano' axta,
Dios setaqmelchessama,
axta sekxók sekteyeykmo,
16 tén han ma'a Dios
apchásenneykha
semallahanchessama axta
ekyókxoho aqsok ekmaso,
sa' elmésagkok aqsok
éltaqmela s'e wokma'ák nak.
Sa' kañék ekxénweykekxoho
chá'a kélwáxok sekwesey,
tén han apkelwesey m'a élyapmeyk
Abraham tén han Isaac.
Exámak sa' apketchek,
exámekxohok apagko'
sa' ekyókxoho keso
nélwanmeygkaxa.”

17 Axta eyke kalchak apwáxok José appekkena apqátek apmek apkelya'assamakxa m'a Efraín, keñe apmásseságko apmek ma'a apyáp, yaqwayam eyenyekxések apmek apqátek ma'a Efraín, apya'assásekxo apqátek ma'a Manasés, 18 aptáhak axta apcháneya s'e:
—¡Táta, háwe xa! Keso átnaha apketkok se'e. Epekken apmek apkelya'assamakxa apqátek.
19 Axta eyke emakók etnehek apyáp xa ektáha nak, aptáhak axta apchátegmowágko s'e:
—¡Ekya'ásegko', hatte, ekya'ásegko'! Exámekxak sa' eyke han pók aptémakxa énxet'ák apagkok xa Manasés. Sa' eyke ekyágwánxa agkok etnehek néten ekyawe kéláyo m'a apyáxeg nak, exámekxohok apagko' sa' pók aptémakxa aptawán'ák neptámen.
20 Cháxa ekhem apkelmaxnéssesakxa axta Jacob aqsok éltaqmela, aptáha appeywa s'e:
—Elmaha sa' chá'a kélwesey kéxegke énxet'ák Israel apkelmaxnéssesa enxoho chá'a pók aqsok éltaqmela, sa' etnehek chá'a s'e: Sa' etnéssesek xép Dios apteméssessamakxa axta m'a Efraín, tén han Manasés.’
Cháxa apteméssesa axta apmonye' Israel ma'a Efraín, keñe axayók ma'a Manasés. 21 Keñe axta aptáha apcháneya José s'e:
—Elano, watsapok sa' ko'o; Dios sa' eyke exek kélnepyeseksa kéxegke, enaqlakxak sa' makham ma'a xapop apagkok axta m'a kélyapmeyk nano'. 22 Ekyánchessásawók xép sekmésso xapop, megkaxnawok ma'a apkelpepma nak: ekméssek xép Siquem, sekyementamoma axta sémpakhaya m'a amorreos.