Jacob se prepara para el encuentro con Esaú
1 Al seguir Jacob su camino, le salieron al encuentro ángeles de Dios.
2 Cuando Jacob los vio, dijo: «Este es un campamento de Dios.» Así que a aquel lugar lo llamó Majanayin.
3 Jacob envió delante de sí mensajeros a Esaú, su hermano, que estaba en la tierra de Seír, en el campo de Edom,
4 y les dio las siguientes instrucciones:
«Díganle a mi señor Esaú de parte de su siervo Jacob: “Hasta ahora he estado viviendo con Labán.
5 Tengo vacas, asnos y ovejas, y también siervos y siervas. Envío a decir esto a mi señor, para pedirle que me trate con bondad.”»
6 Los mensajeros volvieron a Jacob, y le dijeron:
«Fuimos a ver a tu hermano Esaú, y también él viene a recibirte. Con él vienen cuatrocientos hombres.»
7 Jacob sintió mucho miedo. En su angustia, dividió en dos campamentos a la gente que venía con él, lo mismo que a las ovejas, las vacas y los camellos;
8 y dijo: «Si Esaú viene contra un campamento, y lo ataca, el otro campamento podrá escapar.»
9 También dijo Jacob: «Señor, Dios de mi padre Abrahán y Dios de mi padre Isaac, tú me dijiste: “Vuelve a tu tierra, con tus parientes, y yo te trataré bien.”
10 Yo soy menor que todas las misericordias y que toda la verdad con que has tratado a este siervo tuyo, pues crucé este Jordán solamente con mi cayado, y ahora he llegado a poseer dos campamentos.
11 ¡Por favor, líbrame de la mano de mi hermano Esaú, porque le temo! ¡No sea que venga y hiera a la madre junto con los hijos!
12 Tú has dicho: “Yo te trataré bien, y tu descendencia será como la arena del mar, tan numerosa que no se puede contar.”»
13 Esa noche Jacob durmió allí, y de lo que le vino a la mano tomó un presente para su hermano Esaú:
14 doscientas cabras, veinte machos cabríos, doscientas ovejas, veinte carneros,
15 treinta camellas recién paridas con sus crías, cuarenta vacas y diez novillos, y veinte asnas y diez borricos.
16 A cada uno de sus siervos le entregó una manada, y les dijo: «Adelántense a mí, y dejen un espacio entre una y otra manada.»
17 Al primero le ordenó: «Si mi hermano Esaú te encuentra y te pregunta “¿Quién es tu amo? ¿A dónde vas? ¿Para quién es esto que vas arreando?”
18 Respóndele: “Es un presente que tu siervo Jacob te envía a ti, mi señor Esaú. Mira, él mismo viene atrás de nosotros.”»
19 Al segundo también le dio órdenes, lo mismo que al tercero y a todos los que iban tras aquellas manadas. Les dijo: «Esto es lo que le dirán a Esaú, cuando lo encuentren.
20 Y le dirán también: “Tu siervo Jacob viene atrás de nosotros.”» Y es que pensó: «Voy a calmar su enojo con el presente que va delante de mí. Después de eso lo veré cara a cara. Tal vez me perdone.»
21 Y así, el presente avanzó delante de él, y esa noche se quedó a dormir en el campamento.
Jacob lucha con el ángel en Peniel
22 Pero esa misma noche se levantó, tomó a sus dos mujeres, sus dos siervas y sus once hijos, y cruzó el vado de Jaboc.
23 Los tomó, y los hizo cruzar el arroyo, con todas sus posesiones.
24 De modo que Jacob se quedó solo, y un hombre luchó con él hasta la salida del sol.
25 Pero cuando ese hombre vio que no podía vencerlo, lo golpeó en la coyuntura de su muslo, y en la lucha el muslo de Jacob se descoyuntó.
26 El hombre dijo:
«Déjame ir, porque ya está saliendo el sol.»
Pero Jacob le respondió:
«No te dejaré ir, si no me bendices.»
27 Aquel hombre le dijo:
«¿Cuál es tu nombre?»
Y él respondió: «Jacob».
28 Y el hombre dijo:
«Tu nombre ya no será Jacob, sino Israel; porque has luchado con Dios y con los hombres, y has vencido.»
29 Entonces Jacob le preguntó:
«Ahora hazme saber tu nombre.»
Y aquel hombre respondió:
«¿Para qué quieres saber mi nombre?»
Y lo bendijo allí.
30 A ese lugar Jacob le puso por nombre «Peniel», porque dijo: «He visto a Dios cara a cara, y sigo con vida.»
31 El sol salía cuando Jacob, que iba cojeando de la cadera, cruzó Peniel.
32 Por eso hasta el día de hoy los israelitas no comen del tendón que se contrajo, y que está en la coyuntura del muslo; porque aquel hombre golpeó a Jacob en esta parte de su muslo, en el tendón que se contrajo.
Jacob tén han Esaú apweteykekxa pók
1 Apxegákxeyk axta makham Jacob, apkelántekkek axta han apmonye' Dios apkelásenneykha. 2 Xama axta apkelwet'a Jacob xa énxet'ák nak, aptáhak axta s'e: “Dios sẽlpextétamo apagkok xa.” Apteméssessek axta han ekwesey Mahanaim xa yókxexma nak.
3 Apkelaphássek axta Jacob apseykekxa amya'a m'a Seír, cham'a yókxexma Edom, yaqwayam eltennássekxak Esaú peya ewaták aphakxa m'a apyáxeg. 4 Axta aptáhak apkeláneya s'e: “Kólteme sa' kólának eyapma Esaú s'e: ‘Apkeltamhók xeyk kóltennaksek Jacob aphama Labán apxagkok, ekwokmoho makham se'e kaxwo' nak, apxénchek han elyahakxoho', hakte apchásenneykha m'a, 5 apxénchek han ekha m'a weyke, yámelyeheykok, nepkések, tén han ma'a apkelásenneykha apkelennay'a, tén han kelwán'ák. Eyáphássessek ko'o Esaú xa amya'a nak, hakte émeñeyk kataqmalmakha apwáxok hélano'.”
6 Apkelwákxeyk axta makham ma'a apseykha nak amya'a, aptáhak axta apcháneya Jacob se'e:
—Nélwákxeyk xeyk negko'o aphakxa m'a apepma Esaú, apxegakmek han yaqwayam emok takha' exchep, yetlo cuatrocientos énxet'ák apkelxegexma.
7 Apkekawók apagko' axta Jacob apleg'a, yetnakha'awók axta apwáxok. Yetlókok axta han apkexpánchesso apqánet apkelyaqyeyáseyak énxet ektáha axta apkelxegexma'a, tén han ma'a nepkések, weyke, yányátnáxeg, 8 hakte axta entáhak élchetamso apwáxok se'e: “Apketamokmek sa' agkok Esaú xama apyaqyesso nak énxet'ák ahagkok, keñe sa' ma'a mók apyaqyesso nak, yenyahagkok elxeganmok.” 9 Keñe axta aptáha apkelmaxneya s'e: “Wesse' ahagkok, Dios apagkok nak ma'a áta' Abraham tén han ma'a táta Isaac, apkeltémo axta amyekxak makham ma'a seyókxa, apheykegkaxa nak énámakkok, apkeltémo axta kataqmelek sekweynchámeykha. 10 Megkapayhawok ko'o kataqmalmakha apwáxok hélano', megkapayhawok hépetchaha chá'a. Ekyeykheykekxeyk axta ko'o wátsam Jordán meyke sekseykha xama aqsok, wánxa aqsa sektasqapeykha, keñe kaxwók sekteméssesa ánet apkelyaqyeyáseyak énxet'ák ahagkok. 11 ¡Nágyoho yaqwánxa hetnéssesek ma'a eyapma Esaú! Tamháha ko'o ewáxok hektámegmak keñe elnápok ma'a kelán'ák, tén han sakcha'áletkók nak. 12 Apxeyenmeyk axta exchep hetaqmelchessesek sekweynchámeykha, tén han exámekxak ma'a étawán'ák netámen, ekweykenxal'a ekxámokma xapop ánek ma'a neyáwa wátsam ekwányam, magmowána nak ólyetsetek.”
13 Aptenchek axta han Jacob axta'a m'a, apkelyésáha axta han apnaqtósso yaqwayam elmések aqsa m'a apepma Esaú, 14 doscientos yát'ay apkelwán'ák, veinte axta m'a yát'ay apkelennay'awo, doscientos nepkések apkelwán'ák, tén han veinte m'a apkelennay'awo, 15 treinta yányátnáxeg yetlo m'a apketkók nak, cuarenta weyke, keñe diez weyke yágkelwán'ák, veinte yámelyeheykok kelwán'ák nak, tén han diez ma'a kelennay'awo nak. 16 Keñe axta apkelmésa chá'a apkeláneykha élánamáxkoho chá'a apnaqtósso apkexpánchesso, aptáhak axta apkeláneya s'e:
—Kólxeg sa' kélmonye'e, makhawók kélmók sa' eyke kóltéhek kélpakhéyak kélnaqtósso.
17 Tén axta aptáha apcháneya apmonye' apxega axta s'e:
—Aptahanya'ak sa' agkok ma'a eyapma Esaú, apkelmaxneyáha sa' agkok yaqsa wesse' apagkok, háxko apmahágkaxa, yaqsa eknaqtósso xa kélpakhégko nak, 18 etne sa' yátegmowágkok se'e: Xeyep apkelxawe naqsa s'e wesse' ahagkok Esaú, Jacob apkelaphássesso, aptáha nak xép apchásenneykha, apxegakmo nak nentámen.
19 Aptáhak axta han apkeláneya m'a axayók axta apkeláphasso, cham'a apyókxoho appakhéyak axta kélnaqtósso:
—Kélwet'ak sa' agkok Esaú, sa' kóltéhek han kólának ma'a, 20 kólteme sa' han kólának se'e: Apxegakmek nentámen negko'o m'a Jacob, aptáha nak xép apchásenneykha.
—Hakte axta entáhak élchetamso apwáxok Jacob se'e: “Amasséssesek sa' ko'o aplo séláphássesa m'a sélmésso naqsa nak, keñe sa' óthok ahagko'. Keñe sa' tásek katnehek sema takha'.” 21 Amonye' axta kelxegak ma'a aqsok apkeláphasso apkelmésso naqsa, aptenchek axta eyke axta'a m'a appakxanma nak.
Jacob apkelnápomap Dios apchásenneykha
22 Apxatakha'ak axta Jacob xa axta'a nak, apnaqlókek axta m'a ánet apnaqteyegka'a nak tén han ma'a ánet apkelásenneykha kelwán'ák nak, yetlo m'a once apketchek, apkelyeykhásekxeyk axta m'a wátsam Jaboc, éttakhexa nak, 23 yetlo m'a ekyókxoho aqsok ekyetnakxa nak. 24 Apxakko' axta aphákxak Jacob ma'a, apwa'ak axta han aphakxa xama énxet, apkelnápeykpek axta ekwokmoho élsaka, 25 xama axta mexnawo Jacob ma'a énxet nak, aptekpagkassek axta awhak apyók, leyáxkok axta han awhak apyók ma'a Jacob neyseksa apkelnápomap. 26 Keñe axta énxet aptáha s'e:
—Heyenyekxa', kelsake'.
—Mayenyekxék eyke m'a mexéna enxoho hepasmok, —axta aptáhak Jacob apchátegmowágko.
27 —¿Háxko apwesey exchep? —axta aptáhak ma'a énxet nak.
—Jacob ko'o sekwesey —axta aptáhak apchátegmowágko m'a.
28 Keñe axta énxet aptáha apcháneya s'e:
—Kamaskok sa' kaxwók xép apteme apwesey Jacob. Israel sa' kaxwók xép etnehek apwesey, hakte apkelnápeykpek Dios, tén han ma'a énxet'ák, apyeykhássekmók han apyennaqte.
29 —Héltennés kaxwók xép apwesey —axta aptáhak apkelmaxneyáncha'a Jacob.
Aptáhak axta énxet apchátegmowágkokxo s'e:
—¿Yaqsa ektáha sélmaxneyáncha'a nak sekwesey?
Yetlókok axta han apxeyenma kataqmelek apha m'a. 30 Penuel axta aptemessásak ekwesey Jacob xa yókxexma nak, hakte axta aptáhak se'e: “Ekwet'ak ko'o Dios ahaqta'ák ahagko', makke watsapak.”
31 Tekkek axta ekhem apxega Jacob apkeñama m'a Penuel; apyaqteyágkek axta eyke apxega eñama ekleyamaxche awhak apyók. 32 Cháxa keñamak meteykegko nak énxet'ák Israel aqsok áhak eywok, ekwokmoho makham se'e kaxwo' nak, hakte kéltekpagkassegkek axta Jacob xa ekpayhókxa nak.