Jetro visita a Moisés
1 Jetro, que era sacerdote de Madián y suegro de Moisés, se enteró de todo lo que Dios había hecho con Moisés y con su pueblo Israel, y que el Señor había sacado de Egipto a Israel.
2 Como Moisés había enviado a Séfora, su mujer, a la casa de Jetro, su suegro, este la tomó
3 junto con sus dos hijos. Uno de ellos se llamaba Guersón, porque Moisés dijo: «Soy un extraño en una tierra extraña»;
4 el otro se llamaba Eliezer, porque dijo: «El Dios de mi padre me ayudó y me libró de la espada del faraón.»
5 Acompañado de los hijos y la mujer de Moisés, el suegro de Moisés se fue al monte de Dios, en el desierto, que era donde Moisés estaba acampando.
6 Allí le dijo a Moisés:
«Yo soy Jetro, tu suegro, y vengo a verte con tu mujer. Sus dos hijos vienen con ella.»
7 Entonces Moisés salió a recibir a su suegro, y se inclinó y lo besó, y luego de preguntarse el uno al otro cómo estaban, entraron en la tienda.
8 Allí Moisés le contó a su suegro todo lo que el Señor había hecho por Israel y en contra del faraón y de los egipcios, así como todos los trabajos que habían pasado en el camino, y cómo el Señor los había librado.
9 Jetro se alegró de lo bien que el Señor había tratado a Israel, al librarlo de manos de los egipcios,
10 y dijo:
«Bendito sea el Señor, que los libró a ustedes de manos de los egipcios, y de manos del faraón. ¡El Señor libró al pueblo de manos de los egipcios!
11 Ahora sé que el Señor es más grande que todos los dioses, porque en este caso él los venció.»
12 Luego Jetro, el suegro de Moisés, ofreció holocaustos y sacrificios para Dios, y Aarón llegó con todos los ancianos de Israel para comer con el suegro de Moisés delante de Dios.
Nombramiento de jueces
(Dt 1.9-18)
13 Al día siguiente, sucedió que Moisés se sentó a juzgar al pueblo, y el pueblo estuvo delante de Moisés desde la mañana hasta la tarde.
14 Al ver el suegro de Moisés todo lo que este hacía con el pueblo, dijo:
«¿Qué es lo que estás haciendo con el pueblo? ¿Por qué te sientas tú solo, mientras todo el pueblo se queda delante de ti desde la mañana hasta la tarde?»
15 Moisés le respondió a su suegro:
«Es que el pueblo viene a mí para consultar a Dios.
16 Cuando tienen problemas, vienen a mí; entonces yo juzgo entre el uno y el otro, y les doy a conocer las ordenanzas y leyes de Dios.»
17 Pero el suegro de Moisés le dijo:
«Esto que haces no está bien,
18 pues te cansarás tú, y también se cansará este pueblo. Este trabajo es demasiado pesado para ti, y no vas a poder hacerlo tú solo.
19 Préstame atención, que voy a darte un consejo, y que Dios te acompañe. Preséntate ante Dios en lugar del pueblo, y somete a su juicio todos los problemas.
20 Enséñales a ellos las ordenanzas y las leyes, e indícales cómo deben conducirse, y qué deben hacer.
21 Además, escoge de entre el pueblo algunos hombres respetables y temerosos de Dios, confiables y nada ambiciosos, y ponlos al frente de grupos de mil, cien, cincuenta y diez personas.
22 Que se ocupen ellos de juzgar al pueblo en todo momento, que dicten sentencia en cuestiones menores, y que a ti te remitan todo asunto de gravedad. Así aligerarás tu carga, pues ellos la llevarán contigo.
23 Si haces esto, y Dios así te lo ordena, podrás resistir; además, todo el pueblo volverá tranquilo a su casa.»
24 Moisés atendió a la voz de su suegro, e hizo todo lo que le dijo,
25 pues de entre todo Israel escogió hombres respetables y los puso a cargo del pueblo como jefes de grupos de mil, cien, cincuenta y diez personas.
26 Ellos juzgaban al pueblo en todo momento y dictaban sentencia en todo asunto menor, y remitían a Moisés las cuestiones difíciles de resolver.
27 Después Moisés despidió a su suegro, y este volvió a su tierra.
Jetró apteme meyk'a Moisés
1 Apleg'ak axta ekyókxoho apteméssessamakxa Dios Moisés ma'a apepyáta' Jetró, cham'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok axta m'a yókxexma Madián, tén han ma'a énxet'ák apagkok nak Israel, apleg'ak axta nahan ektémakxa apkelántekkessama Wesse' egegkok ma'a Egipto. 2 Apcháphassegkek axta sekxók kay'ókxak Moisés yáp ma'a aptáwa' Séfora, tén axta Jetró apmeykekxo m'a apketche, 3 tén han ma'a apqánet étchek nak. Xama axta nahan apwesey Guersón, hakte aptemegkek axta chá'a appeywa Moisés se'e: “Ko'o sekteme xama énxet séñama mók apkelókxa, cham'a xapop megkatnahakxa nak seyókxa”, 4 tén axta m'a pók apwesey Eliézer, hakte aptemegkek axta nahan chá'a appeywa s'e: “Ey'eykekteyk axta ko'o sepásegweykto m'a táta axta Dios apagkok, ewagkassegkek axta teyp neyseksók apmáheyo heyaqhek ma'a faraón.”
5 Appakxenweykmek axta nahan Moisés ma'a yókxexma meykexa nak énxet, eyágketexa axta m'a Dios egkexe apagkok nak, cham'a apmahágkaxa axta nahan Jetró m'a, yetlo apxegexma m'a Moisés aptáwa' tén han ma'a apketchek. 6 Tén axta aptáha apcháneya Moisés se'e:
—Ko'o Jetró, xép apepyáta', ekxegakmek sekteyánegwa'awo exchep, yetlo m'a aptáwa' nak xép tén han ma'a apqánet apketchek.
7 Aptekkek axta Moisés apma takha' m'a apepyáta'. Apháxahánteyk axta nahan apmonye' tén axta appeykesa; keñe axta natámen apkelpeykesamap, apkelántaxna m'a kañe' kélpakxanma nak. 8 Apkeltennáseyha axta nahan apepyáta' Moisés ekyókxoho apteméssessamakxa axta Wesse' egegkok faraón tén han egipcios apkelmasma m'a israelitas, tén han ma'a ekyókxoho ektémakxa axta chá'a apkelwete ekyentaxno neyseksók apkelxega m'a ámay, tén han ma'a ektémakxa axta apkelwagkassama teyp ma'a Wesse' egegkok.
9 Payhekxeyk axta apwáxok Jetró apleg'a apxekmóssama chá'a apkelásekhayo ekwányam agko' Dios ma'a israelitas apkelwagkassama teyp neyseksa apkelma m'a egipcios. 10 Keñe axta aptáha s'e:
—Kólteméssesek sa' apcheymákpoho Wesse' egegkok, ektáha nak apkelmallahanchesso kéxegke israelitas, neyseksók apkelma m'a faraón tén han ma'a egipcios; tén han ektáha axta apkelmallahanchesso neyseksók apnaqtawáseykegkoho, 11 tén han neyseksók apkelwanyeykha axta. Ekya'ásegwokmek kaxwók ko'o Wesse' egegkok aptáha apwányam apagko' neyseksa m'a ekyókxoho aqsok kéláyókxa nak chá'a.
12 Tén axta Jetró apyentamánto xama aqsok kéltósso yaqwayam ewatnések ma'a Dios, tén han ma'a mók aqsok apkelmésso naqsa nak chá'a Dios. Keñe axta m'a Aarón tén han ma'a apyókxoho apkelámha apmonye'e axta m'a Israel apkelmahágko apmako etawagkohok xamo' aptéyak Moisés apepyáta' m'a nápaqtók Dios.
Moisés aptegyeykekxa pók apkelámha apmonye'e
(Dt 1.9-18)
13 Mók ekhem axta entáhak apha sekxók Moisés apmako elánekxések amya'a m'a ektáha axta chá'a apkelátegmomap pók israelitas, cham'a apkelwa'a axta nahan apya'awa m'a axto'o ekweykmoho ektaxnakmo. 14 Xama axta nahan apwet'a Jetró ektémakxa chá'a aptamheykha m'a Moisés, aptáhak axta apcháneya s'e:
—¿Yaqsa ektéma apmoma exchep ekyókxoho s'e nentamheykha nak? Apkelya'eykekteyk chá'a exchep énxet'ák eyeynamo axto'o ekweykmoho ektaxnakmo. ¿Yaqsa ektéma apkeltémo chá'a exchep elánekxések ektáhakxa apxakko' ma'a énxet'ák nak?
15 Aptáhak axta apchátegmowágkokxo Moisés se'e:
—Hákho eyke chá'a ko'o hey'ótak ma'a énxet'ák, yaqwayam elya'asagkohok chá'a aptáhakxa m'a Dios. 16 Yetneyk agkok chá'a ekteyapma apkelátegmomap nepyeseksa, elchexyamok chá'a hey'ótak yaqwayam enxoho chá'a ko'o altennásekxohok yaqsa énxet ektaqmela aptáhakxa; keñe ko'o ay'ássesagkohok chá'a m'a ektémakxa nak segánamakxa tén han ma'a ektémakxa nak nélxekmowásamáxche eñama m'a Dios.
17 Keñe axta aptáha apcháneya apepyáta' Jetró s'e:
—Asagkek xa aptémakxa nak, 18 hakte eyampak xeyep, elyampak nahan ma'a énxet'ák apheykha nak xamo'. Yentexók agko' xa aqsok apkeláneya nak xép, mopwanchek elának apxakko'. 19 Etaqmelchesho sa' apháxenmo sekpeywa sekmako nak agkések, Dios sa' eyke epasmok. Kéméxcheyk xeyep etnegwók apmonye' m'a Dios, exének ma'a apkelpaqmeyesma nak énxet'ák, tén sa' eltennaksek ma'a megkaxnémo nak chá'a mók apkelpaqmeyesma. 20 Eltennasák sa' ma'a ektémakxa nak segánamakxa, tén han ma'a nélxekmowásamáxche', elya'assásegwók sa' ma'a yaqwánxa etnahagkok apkelweynchámeykha, tén han eyéméxchexa chá'a elanagkok. 21 Elyésha sa' xép nepyeseksa énxet'ák ma'a énxet apmopwána nak aptamheykha, ekha nak apcháyo m'a Dios, tén han meyke nak apteme apmopwána amya'a, énxet megkóllekweykmoho nak chá'a exkágwók ma'a selyaqye ekmaso nak ektegyamaxche, tén sa' nahan egkések chá'a xama aptaqmelchesso apnámakkok ma'a mil énxet, tén sa' nahan pók apkeltaqmelchesso m'a cien, tén sa' nahan pók apkeltaqmelchesso m'a cincuenta, tén sa' nahan pók apkeltaqmelchesso m'a diez énxet. 22 Sa' nahan chá'a elánekxések apkelpaqmeyesma nepyeseksa énxet'ák yókxoho ekhem xa; tén sa' ma'a amya'a ekyentaxno agko' nak kólsantagkasek chá'a exchep, tén sa' ma'a amya'a éxyawe nak, elanagkokxohok chá'a apagko' ma'a énxet'ák nak. Cháxa yaqwayam sa' kaxyawássesek xeyep apkelane aptamheykha eñama xa kélpasmomáxkoho nak. 23 Apkelanak sa' agkok xeyep se'e, apkeltamho enxoho chá'a etnehek ma'a Dios, elenmaxakpohok sa'; tén sa' ma'a énxet'ák nak, eltaqhekxak aqsa chá'a ekyetlómo élpayheykekxa apkelwáxok ma'a apxanák.
24 Apkelyahákxók axta nahan aptáhakxa apcháneya apepyáta' m'a Moisés. Apkelanak axta ekyókxoho m'a aptáhakxa axta apcháneya: 25 Apkelyésáha axta chá'a énxet apmopwána enxoho aptamheykha nepyeseksa m'a énxet'ák Israel, tén axta apmésa nahan yaqwayam eltaqmelchesek chá'a m'a mil énxet, tén han pók ma'a cien, tén han cincuenta m'a pók, tén han pók ma'a diez énxet. 26 Apkelánekxéssegkek axta nahan chá'a apkelpaqmeyesma nepyeseksa énxet'ák yókxoho ekhem ma'a; keñe axta m'a amya'a ekyentaxno magmowána nak anlánekxa', ey'ókxések axta chá'a m'a Moisés. Keñe axta m'a ekyókxoho amya'a éxyawe, megkatnaha nak amya'a ekmaso, elanagkokxohok axta chá'a apagko'. 27 Keñe axta m'a Moisés, tén han apepyáta' apkelpeykásekpekxoho amonye' apyenyeykekxa m'a pók, tén axta aptaqháwo makham m'a apepyáta' apmeyákxo m'a apchókxa.