La pascua
1 El Señor habló con Moisés y Aarón en la tierra de Egipto, y les dijo:
2 «Este mes marcará el principio de los meses. Será para ustedes el primer mes del año.
3 Hablen con toda la congregación de Israel, y díganle: “El día diez de este mes, cada uno de ustedes debe tomar un cordero por familia, según las familias de los padres.”
4 Si la familia es tan pequeña como para no comerse todo el cordero, entonces esa familia y sus vecinos más cercanos tomarán un cordero, según el número de personas. Calcularán el cordero según lo que cada persona pueda comer.
5 El animal debe ser macho, de un año y sin ningún defecto, y lo tomarán de las ovejas o de las cabras.
6 Lo apartarán hasta el día catorce de este mes, y toda la congregación de Israel lo sacrificará entre la tarde y la noche.
7 Tomarán un poco de sangre y la pondrán en los dos postes y en el dintel de las casas donde lo vayan a comer.
8 Lo comerán esa noche, asando la carne al fuego y acompañando la carne con panes sin levadura y hierbas amargas.
9 La carne no debe estar cruda ni ser cocida en agua, sino asada al fuego, junto con la cabeza, las patas y las entrañas.
10 No dejarán nada del cordero para el día siguiente; si algo queda hasta el día siguiente lo quemarán por completo.
11 Deben comer el cordero vestidos y calzados, y con el bordón en la mano, y comerlo de prisa; se trata de la pascua del Señor.
12 Esa noche yo, el Señor, pasaré por la tierra de Egipto y heriré de muerte a todo primogénito egipcio, tanto de sus hombres como de sus animales, y también dictaré sentencia contra todos los dioses de Egipto.
13 Y cuando hiera yo la tierra de Egipto, la sangre en las casas donde ustedes se encuentren les servirá de señal, pues yo veré la sangre y seguiré adelante, y no habrá entre ustedes ninguna plaga de mortandad.
14 »Este día deberán recordarlo y celebrarlo generación tras generación, como fiesta solemne en honor del Señor. Es un estatuto perpetuo que deben celebrar.
15 Durante siete días comerán panes sin levadura, y desde el primer día no deberán tener levadura en sus casas, porque todo el que coma pan leudado desde el primer día hasta el séptimo, será expulsado de Israel.
16 El primer día habrá una convocación solemne, lo mismo que el día séptimo. No se hará en ellos ningún trabajo, a no ser lo que cada uno deba preparar para comer.
17 Deberán celebrar esta fiesta de los panes sin levadura, porque fue en este día cuando los saqué a todos ustedes de Egipto. Por lo tanto, sus generaciones futuras deberán cumplir con este mandamiento como costumbre perpetua.
18 Desde el día catorce del mes primero por la tarde, y hasta el día veintiuno por la tarde de ese mismo mes primero, comerán panes sin levadura.
19 Durante siete días no deben tener levadura en sus casas. Cualquiera que coma pan leudado, sea extranjero o nacido en el país, será expulsado de la congregación de Israel.
20 No deben comer nada que tenga levadura. Dondequiera que ustedes vivan, deberán comer panes sin levadura.»
21 Entonces Moisés llamó a todos los ancianos de Israel y les dijo:
«Vayan y tomen un cordero por cada familia, y sacrifíquenlo para la pascua.
22 Tomen un manojo de hisopo y mójenlo en la sangre que deberán haber recogido en un recipiente, y unten el dintel y los dos postes con esa sangre. Ninguno de ustedes debe salir de su casa hasta el día siguiente,
23 porque el Señor pasará y herirá de muerte a los egipcios; pero, cuando él pase y vea la sangre en el dintel y en los dos postes, pasará por alto aquella puerta y no dejará que el ángel exterminador entre en las casas de ustedes y los hiera.
24 »Este será un estatuto perpetuo, que ustedes y sus hijos deberán cumplir siempre.
25 Cuando ustedes entren en la tierra que el Señor les ha prometido, deberán seguir cumpliéndolo.
26 Y cuando sus hijos les pregunten: “¿Qué sentido tiene para ustedes este estatuto?”,
27 ustedes les responderán: “Se trata del sacrificio que se ofrece al Señor como recuerdo de la pascua, es decir, cuando en Egipto el Señor pasó por alto las casas israelitas y nos salvó la vida, pero hirió de muerte a los egipcios.”»
Entonces los israelitas se inclinaron y adoraron,
28 y luego fueron y cumplieron con todo lo que el Señor les había ordenado a Moisés y a Aarón.
Muerte de los primogénitos
29 A la medianoche, el Señor hirió de muerte a todos los primogénitos en la tierra de Egipto, lo mismo al primogénito del faraón que ocupaba el trono que al primogénito del que estaba cautivo en la cárcel, y a todas las primeras crías de los animales.
30 Y esa misma noche el faraón se levantó, lo mismo que todos sus siervos y todos los egipcios, y en todo Egipto hubo un gran clamor, porque no había una casa donde no hubiera un muerto.
31 Esa misma noche el faraón mandó llamar a Moisés y a Aarón, y les dijo:
«Apártense de mi pueblo, ustedes y los hijos de Israel, y vayan a servir al Señor, tal y como lo han pedido.
32 Llévense también sus ovejas y sus vacas, como lo han pedido, y váyanse. ¡Y bendíganme también a mí!»
33 Los egipcios ya se daban por muertos, así que apremiaban a los israelitas para que se dieran prisa y abandonaran el país.
34 Los israelitas, por su parte, envolvieron su masa en sábanas y se la echaron al hombro, para llevársela antes de que fermentara.
35 Además, hicieron lo que Moisés les había ordenado y pidieron a los egipcios que les dieran alhajas de oro y plata, y vestidos,
36 y el Señor hizo que los egipcios vieran a los israelitas con buenos ojos, y les daban todo lo que les pedían. Así fue como ellos despojaron a los egipcios.
Los israelitas salen de Egipto
37 Los israelitas partieron de Ramesés a Sucot. Eran unos seiscientos mil hombres de a pie, sin contar a los niños.
38 Con ellos se fue toda clase de gente, y ovejas, y muchísimo ganado.
39 Como no habían tenido tiempo ni para prepararse comida cuando los egipcios los echaron fuera de Egipto, con la masa que habían sacado, la cual aún no había fermentado, cocieron tortas sin levadura.
40 Los israelitas vivieron en Egipto cuatrocientos treinta años,
41 y el mismo día en que se cumplieron esos cuatrocientos treinta años todo el pueblo del Señor salió de ese país.
42 Esa noche el Señor sacó de Egipto a los hijos de Israel. Por lo tanto, todos ellos y sus generaciones futuras deben recordarla.
43 El Señor dijo a Moisés y a Aarón:
«Este es el estatuto de la pascua. Ningún extranjero podrá comer de ella.
44 Solo comerán de ella los siervos que hayan sido comprados por dinero, pero solo después de haber sido circuncidados.
45 Pero ni los extranjeros ni los jornaleros podrán comer de ella.
46 Debe comerse en una casa, y no se podrá sacar de allí nada de aquella carne, ni se le quebrará un solo hueso.
47 Así debe hacerlo toda la comunidad de Israel.
48 Pero si algún extranjero vive contigo y quiere celebrar la pascua en honor del Señor, todos sus hombres deberán ser circuncidados primero, y entonces podrá celebrarla, pues será como un israelita más. Pero ningún incircunciso podrá comer de ella.
49 Esta misma ley se aplicará a los israelitas por nacimiento y a los extranjeros que vivan entre ustedes.»
50 Todos los hijos de Israel cumplieron con lo que el Señor les ordenó a Moisés y Aarón.
51 Y ese mismo día el Señor sacó de Egipto a todos los hijos de Israel.
Ekhem Pascua
1 Apkelpaqhetchessek axta Wesse' egegkok Moisés tén han Aarón ma'a Egipto. Aptáhak axta apkeláneya s'e:
2 “Keso pelten nak, katnehek sa' ekhem kélagkok kéxegke, pelten apkemha apmonye' apyeyam nak. 3 Kólteme sa' kólának apyókxoho israelitas se'e: ‘Keso ekhem diez sa', keso pelten nak se'e, kélxama sa' chá'a kólmok kéxegke xama nepkések apketkok essenhan xama yát'ay apketkok ektáhakxa nak chá'a kélhawóxama xamo' kélxagkok, xama sa' chá'a m'a xama tegma. 4 Ántawók sa' agkok chá'a ekheykha xama tegma yaqwayam katawagkok ekyókxoho m'a aqsok kéltósso ápetek, tén sa' ma'a ektáha nak apxagkok ma'a tegma, epasmekxak sa' etwok xamo' ma'a ektáhakxa nak chá'a ketók apxagkok, emlaskok sa' ma'a apwánxa enxoho apxámokma énxet apheykha, tén han ma'a ekwánxa enxoho chá'a néxa apto m'a xama. 5 Xama apyeyam agkok sa' nahan chá'a katnehek ma'a kéltósso nak, tén han kennawo', meyke enxoho ekmaso m'a ekyókxa, xama nepkések essenhan yát'ay apketkok. 6 Kóltaqmelchesek sa' ekweykmoho ekhem catorce keso pelten nak se'e, tén sa' xa ekhem nak, apyókxoho énxet'ák Israel sa' chá'a elnápok ma'a amonye' ektaxnól'a ekhem. 7 Kólmok sa' nahan éma agkok ma'a aqsok kéltósso nak, tén sa' kóltexneygkok ma'a ekyókxoho atña'ák kélagkok néten tén han ma'a nekhaw'ék nak, cham'a kéltókagkaxa enxoho m'a aqsok kéltósso ápetek. 8 Cháxa axta'a nak kóltawagkok sa' ápetek kélyaqxaqxo, ekyepetche m'a pánaqte áwa' ekmáske nak tén han ma'a kelpasmaga meyke nak kempáseyak. 9 Nágkóltow aqsa ketse enxoho m'a wetek nak tén han ma'a kélhanma nak aqsa kélyeta yegmen kélmakhetchesso. Kélyaqxaqxo eyke chá'a payhawok kóltók ma'a ekyókxoho nak aqsok kéltósso ápetek, cham'a akqátek nak, amagkok, tén han ma'a ekhéyak nak awáxok. 10 Megkeyméxchek nahan kóleymok yaqwayam enxoho kólmaha makham mók ekhem. Yetneyk sa' agkok eyeymomáxche ketse', kéméxcheyk kólwatnekxa'. 11 Kólántaxnekxa sa' kélántaxno, kólatchásekxa sa' kélatchesso kélmagkok, ekyetlómo kélméyak kélmék ma'a yámet kéltasqapeykha, kóltawák sa' ekpekhe m'a aqsok kéltósso ápetek, hakte cháxa mólwagqayam ektámaxche Wesse' egegkok ekhem apagkok Pascua xa. 12 Cháxa axta'a nak, aweynchamha sa' ko'o m'a ekyókxoho nak kañe' Egipto, alnápok sa' chá'a xama tegma étchek átnaha apketkók ma'a egipcia, tén han ma'a émha amonye' ekwete nak étkók ma'a apnaqtósso. Alyekpexchetagkok sa' nahan ko'o m'a ekyókxoho aqsok kéláyókxa nak chá'a m'a kañe' Egipto. Ko'o sekxeyenma xa, sektáha nak Wesse'.
13 “Éma sa' eyke kéxegke kólmaha kólqahasagkok ma'a tegma kélhágkaxa enxoho. Tén sa' sélnapa enxoho ko'o m'a egipcios, megkóletsephek sa' kélxama kéxegke, hakte ótak sa' chá'a m'a éma, tén sa' ayeykhak aqsa chá'a. 14 Cháxa ekhem nak, eyéméxko chá'a kéxegke kaxénwakxohok kélwáxok tén han kóllának chá'a xama kélessawássessamo ekwányam agko' eñama Wesse' egegkok. Kóllának sa' chá'a kéxegke meyke néxa xa yaqwayam sa' kawakxohok apkelánéyak ma'a kélketchek tén han ma'a aptawán'ák nak. 15 Kóltawagkok sa' kelpasmaga meyke kempáseyak ekweykmoho siete ekhem; tásek sa' megkólpekkenek kempáseyak kélxanák se'e émha amonye' ekhem nak. Énxet ektáhakxa enxoho apto kelpasmaga ekyetlómo kempáseyak neyseksa s'e siete ekhem nak, kóltekkesek sa' nepyeseksa m'a énxet'ák Israel. 16 Kéméxcheyk chá'a kóllának kélaqneykekxa ektaqmalma m'a émha amonye' ekhem nak, ekhawo nahan ma'a ekhem siete. Cháxa ekhem nak méko sa' xama enxoho nentamheykha, megkatnaha enxoho chá'a yaqwayam elának apto m'a xama énxet. 17 Kéméxcheyk chá'a kéxegke kólessawásseshok ma'a kelpasmaga meyke kempáseyak, hakte cháxa ekhem nak sélantekkesakxa axta ko'o kéxegke kélyókxoho m'a Egipto. Kóllának sa' chá'a kéxegke meyke néxa xa yaqwayam sa' kawakxohok apkelánéyak ma'a kélketchek tén han ma'a aptawán'ák nak. 18 Kóltawagkok sa' kelpasmaga meyke kempáseyak eyeynamo m'a ekhem catorce taxnám apkemha apmonye' pelten nak, ekweykmoho ekhem veintiuno taxnám ekhawo nahan se'e pelten nak. 19 Siete ekhem sa' kammohok meyke kempáseyak ma'a kélxanák nak, hakte énxet ektáhakxa enxoho apto kelpasmaga ekyetlómo kempáseyak, kóltekkesek sa' ma'a kañe' Israel, megkeyxek sa' ma'a énxet apkeñama nak mók apkelókxa tén han ma'a apkelókxa apagko' nak. 20 Nágkóltow chá'a xama enxoho m'a aqsok ekyetlómo nak kempáseyak, cham'a kélmakókxa enxoho chá'a kólhamok, kéméxcheyk kóltawagkok aqsa chá'a m'a kelpasmaga meyke nak kempáseyak.’”
21 Tén axta Moisés apkeltamho kólnaqlósawakxések ma'a apyókxoho apkelámha apmonye'e israelitas. Aptáhak axta apkeláneya s'e: “Kólxeg, kóltegyesha sa' chá'a xama nepkések apketkok essenhan xama yát'ay apketkok kélhawóxama, kólnáhap sa' nahan yaqwayam kóllának ektámaxche megkólwagqayam ekhem yaqwánxa sa' elyeykhagkok aqsa kélxanák ma'a Dios apkelásenneykha tekyawa yapmeyk, éltamhomaxchexa nak Pascua. 22 Sokpayhe ekwányam sa' eyke kólyetmok ma'a éma nak; tén sa' natámen kólmok yámet aktog hisopo kélexyesso naw'a kólatchesek ma'a éma nak, tén sa' kóltexneygkok chá'a m'a ekyókxoho atña'ák nekhaw'ék nak kélxanák. Méko sa' kélxama enxoho kéxegke kélwanchek kólántépok kélxagkok ma'a amonye' élseye sa'. 23 Apmahágkek sa' agkok Wesse' egegkok peya enxoho elnápok ma'a egipcios, étak sa' chá'a éma m'a ekyókxoho atña'ák nekhaw'ék nak, tén sa' eyeykha aqsa chá'a xa tegma nak. Megyohok sa' etxek Wesse' egegkok kañe' kélxagkok kéxegke m'a tekyawa yáp. 24 Kólyahakxohok sa' chá'a kéxegke s'e kélánémaxchexa nak chá'a kóltéhek tén han ma'a kéltawán'ák kélnentámen nak, katnehek sa' xama segánamakxa meyke néxa kélagkok. 25 Kélántaxneyk sa' agkok kéxegke m'a xapop apmáheyókxa nak egkések ma'a Wesse' egegkok, ekhawo nak ma'a apkeltennassama axta egkések, kéméxcheyk kólxegkesek aqsa kéllane s'e ektéma nak megkólwagqayam. 26 Aptemék sa' agkok nahan elmaxneyha kélketchek se'e: ‘¿Yaqsa nélteme xa ektéma nak kéllana?’ 27 Sa' kóltéhek kólátegmowagkokxak kéxegke s'e: ‘Keso aqsok kéltósso ekmatñà ekhem mólwagqayam Pascua, eñama m'a Wesse' egegkok. Hakte cham'a apkelnapa axta egipcios, apkelyeykhágkek axta aqsa chá'a apxanák ma'a israelitas apheykha axta m'a kañe' Egipto, keñe axta apkelweykmo negko'o teyp ma'a neghawóxama.’”
Tén axta apkelháxahánto m'a israelitas apkelpeykásawo. 28 Tén axta apkelxega, apkelánegko ekyókxoho m'a aptémakxa axta Wesse' egegkok apkeltémókxa etnahagkok ma'a Moisés tén han ma'a Aarón.
Kélketchek átnaha apketkók apkeletsapma
29 Axta'a eyseksók axta apkelnapa Wesse' egegkok kélketchek átnaha apketkók xama tegma chá'a m'a kañe' Egipto. Axta nahan cheynawok sekxók ma'a faraón apketche átnaha apketkok aphama axta chá'a m'a taháno ekyawe ektaqmalma, ekweykekxoho m'a apketchek átnaha apketkók nak ma'a énxet'ák apheykha axta kañe' negmomaxchexa, tén axta nahan ma'a émha amonye' ekwete étkók nak ma'a aqsok kélnaqtósso. 30 Apxatakha'ak axta faraón xa axta'a nak, tén han ma'a apkeláneykha, tén han ma'a apyókxoho egipcios, legáxcheyk axta éllekxagwomáxche ekyawe agko' ma'a ekyókxoho kañe' Egipto. Méko axta nahan xama tegma enxoho magwet'akxa megyetsapma. 31 Cháxa axta'a apkeltamhókxa axta kólnaqlósawakxések faraón ma'a Moisés tén han Aarón. Aptáhak axta apkeláneya s'e:
—Kólxeg, kólántép nepyeseksa énxet'ák ahagkok, kéxegke tén han ma'a israelitas. Kólxeg heykxe kólpeykeshok ma'a Wesse' kélagkok, ekhawo m'a kélxeyenma nak chá'a. 32 Kólnaqlow sa' nahan ma'a nepkések kélnaqtósso tén han ma'a weyke, kélmámenyého nak chá'a kólnaqlók, tén sa' kólxog. Eyke hélmaxnéssesek sa' ko'óxa m'a Dios.
33 Kelpekhéssek axta nahan elántépok heykxe apkelókxa egipcios ma'a israelitas, hakte xénchek axta apkelwáxok eletsapok katnehek ma'a apyókxoho nak. 34 Apkelhaxyawássekxeyk axta israelitas ma'a hótáhap kélyelaqtésso meyke axta kélenchehe makham ma'a kempáseyak, yetlo m'a kélxata nak. Apyókxoho axta nahan apkelyaqsásegkokxak ma'a apkelnaqta tén axta apkelpatmeykxo. 35 Aptamhágkek axta nahan ma'a apkeltémókxa axta etnahagkok ma'a Moisés, apkelmaxneyágkek axta egipcios ma'a aqsok étkók éltaqmalma sawo ekyátekto élmomnáwa nak, tén han ma'a sawo ekmope élmomnáwa nak, tén han ma'a apkelántaxno. 36 Apkelmeyásegkek axta nahan meyke apmeyágweykekxa ekyókxoho aqsok apagkok apkelmaxneyakxa enxoho chá'a israelitas ma'a egipcios, hakte Wesse' egegkok axta keñamak apteméssesso. Axta keñamak apsawhéssamo aqsok apagkok egipcios ma'a israelitas.
Israelitas apkelánteyapma Egipto
37 Apkelántekkek axta israelitas ma'a yókxexma Ramsés apkelmeyákxo m'a yókxexma Sucot. Meyke kélyetsáteykekxa axta nahan ekwánxa m'a kelán'ák tén han ma'a sakcha'álétkók, ketók seiscientos mil énxet axta apweykmok apyókxoho apkelxega náxap'ák, élyennaqte nak apyempe'ék. 38 Apxámok apagko' axta nahan apkelyetlawa m'a pók aptémakxa nak chá'a énxet, apxámok axta nahan ma'a nepkések tén han ma'a weyke. 39 Apkelánegkek axta aqsa nahan pók aptémakxa kelpasmaga meyke kempáseyak ma'a hótáhap kélyélaqtésso apkelhaxyawáséyak axta m'a Egipto, cham'a meyke axta makham kélénchehe m'a kempáseyak, hakte méko axta ekhem apagkok yaqwayam elanagkok aptéyak apkelántekkesa ekpekhe agko' apkelókxa m'a egipcios.
40 Cuatrocientos treinta apyeyam axta apweykmok apheykha israelitas ma'a Egipto. 41 Cháxa ekhem nak, apwokmo axta cuatrocientos treinta apyeyam, apkelántekkek axta apyókxoho Wesse' egegkok sẽlpextétamo apagkok ma'a apkelókxa nak. 42 Apheyk axta nahan apkeláneyncha'a apmako elántekkesek Wesse' egegkok Egipto xa axta'a nak. Cháxa eyéméxko nak han chá'a elanagkok apkelánteyápeykmoho israelitas ekweykekxoho aptawán'ák neptámen meyke néxa xa, hakte cháxa axta'a apagkok Wesse' egegkok xa.
Segánamakxa ekxeyenma nak apkelánteyapmakxa israelitas
43 Aptáhak axta apkeláneya Wesse' egegkok Moisés tén han Aarón se'e:
“Keso yaqwánxa katnehek segánamakxa agkok ekhem ektámáxchexa nak kéltósso ápetek ekhem Pascua s'e: Méko sa' xama énxet megkatnaha nak kélenyémeyo xamo' apwanchek etwok kéltósso ekmatñà ápetek, 44 sa' eyke m'a kélásenneykha naqsa apmomap nak kélyánmagkasso selyaqye, apwanchek etwok, ektáha enxoho sekxók kélyenyekhássesso m'a nekha apyempehek. 45 Méko sa' xama énxet enxoho megkatnaha nak kélpeywomo xamo', cham'a apwe nak yaqwatakxoho essenhan ma'a ekha nak apxawe kélyánmagkasso aptamheykha, apwanchek etwok kéltósso ápetek. 46 Xama tegma sa' aqsa wánxa katawaxche'. Megkóltekkesek sa' nahan kañe' kélxagkok ketse enxoho m'a kéltósso ápetek ekmatñà nak, megkólekkexchesek sa' nahan ma'a axchakkok nak. 47 Sa' etnahagkok apyókxoho israelitas xa. 48 Yetneyk agkok xama énxet megkatnaha nak kélpeywomo xamo' apha kélnepyeseksa kéxegke apmáheyo enxoho elának ma'a ektámaxche mólwagqayam nak Wesse' egegkok ekhem apagkok, cham'a Pascua, kéméxcheyk sekxo' kólának kólyenyekhássesagkok nekha apyempe'ék ma'a apyókxoho apnámakkok apkelennay'a nak, tén sa' natámen apwanchek elána', hakte máxa appalleykemxa apancha'awók sa' etnahagkok se'e apkelókxa nak. Mopwanchek eyke etwok kéltósso ápetek ma'a meyke enxoho kélyenyekhássesso nekha apyempehek. 49 Sa' etnehek nahan apkelyeheykekxoho appalleykemxa apagko' nak apkelókxa s'e segánamakxa nak, tén han ma'a megkatnaha nak kélpeywomo xamo' apheykha nak kélnepyeseksa kéxegke.”
50 Apkelánegkek axta nahan israelitas ma'a ekyókxoho apkeltémókxa axta etnahagkok Wesse' egegkok ma'a Moisés tén han Aarón. 51 Cháxa ekhem apkelántekkesakxa axta nahan Wesse' egegkok Egipto m'a énxet'ák apxámokma nak israelitas.