La reina Vasti desafía a Asuero
1 En los días de Asuero, es decir, el Asuero que reinó sobre ciento veintisiete provincias, desde la India hasta Etiopía, sucedió
2 que fue afirmado su trono, que estaba en Susa, capital del reino.
3 En el tercer año de su reinado, Asuero ofreció un banquete a todos sus príncipes y cortesanos, en el que estuvieron presentes los personajes más poderosos de Persia y de Media, y también gobernadores y príncipes de provincias.
4 Durante ciento ochenta días, ¡que fueron muchos días!, el rey Asuero les mostró las riquezas y esplendor de su reino, y el brillo y la magnificencia de su poder.
5 Cumplidos estos días, el rey ofreció en Susa, la capital del reino, otro banquete de siete días para todo su pueblo. Lo ofreció para todos, desde el mayor hasta el menor, en el patio del huerto del palacio real.
6 El pabellón era de blanco, verde y azul, tendido sobre cuerdas de lino y púrpura en anillos de plata y columnas de mármol; los reclinatorios eran de oro y plata, e iban sobre un enlosado de pórfido, mármol, alabastro y jacinto.
7 Se dio a beber mucho vino real en vasos de oro, diferentes unos de otros, de acuerdo con la generosidad del rey.
8 Y se bebía según esta ley: A nadie se le obligaba a beber; porque el rey así lo había mandado a todos los mayordomos de su casa. Cada quien bebía según su voluntad.
9 Y también la reina Vasti ofreció un banquete a las mujeres, en el palacio real del rey Asuero.
10 El séptimo día el rey, cuyo corazón estaba alegre por causa del vino, mandó a Meumán, Bizta, Jarboná, Bigta, Abagta, Zetar y Carcas, los siete eunucos que le servían,
11 que llevaran ante él a la reina Vasti, y que esta se presentara con la corona real, para mostrar su belleza a los pueblos y a los príncipes, pues era muy hermosa.
12 Pero la reina Vasti desobedeció la orden que le fue enviada por medio de los eunucos, y no quiso presentarse ante el rey. Entonces el rey se enojó mucho, y se encendió en ira.
13 El rey consultó a los sabios que conocían los tiempos (porque él acostumbraba tomar en cuenta a todos los que conocían la ley y el derecho;
14 entre ellos estaban Carsena, Setar, Admata, Tarsis, Meres, Marsena y Memucán, siete príncipes de Persia y de Media que podían presentarse ante el rey y sentarse entre los principales del reino).
15 Les preguntó qué se podía hacer con la reina Vasti según la ley, ya que no había acatado la orden que él le envió por medio de los eunucos.
16 Memucán dijo delante del rey y de los príncipes:
«La reina Vasti ha ofendido no solamente al rey Asuero, sino a todos los príncipes y pueblos y provincias del reino.
17 Lo que ha hecho la reina llegará a oídos de todas las mujeres, y ellas van a tener en poca estima a sus maridos, pues dirán: “El rey Asuero ordenó a la reina Vasti que se presentara ante él, y ella no fue.”
18 Y entonces las señoras de Persia y de Media que sepan lo que hizo la reina, lo dirán a todos los príncipes del rey; y habrá mucho menosprecio y enojo.
19 Si al rey le parece bien, que se dicte un decreto real de parte de Su Majestad, y que este se inscriba en las leyes de Persia y de Media, para que no sea quebrantado. Que Vasti no vuelva a presentarse ante el rey Asuero, y que el rey declare reina a otra que sea mejor que ella.
20 Que el decreto que dicte Su Majestad sea pregonado en todo su reino (aunque es grande), y que todas las mujeres honren a sus maridos, desde el mayor hasta el menor.»
21 Este consejo de Memucán agradó al rey y a los príncipes, y el rey actuó en consecuencia.
22 Envió cartas a todas las provincias del reino, en la escritura de cada provincia y en el idioma de cada pueblo, en las que se decía que todo hombre debía imponer su autoridad en su casa, y que esto debía publicarse en el idioma del pueblo.
Wesse' apwányam Asuero ektámáxche ekyawe apagkok
1 Temegkek axta aptéma axta wesse' apwányam Asuero neyseksa ciento veintisiete apkelókxa s'e aqsok nak, eksawheykekxoho axta eyeynamo apteme wesse' apwányam ma'a India apchókxa ekweykmoho m'a Etiopía; 2 appekkenma axta apkeláneykxa chá'a aptamheykha apteme wesse' m'a tegma apwányam apyennaqte nak Susa.
3 Wokmek axta apqántánxo apyeyam apteme wesse' apwányam ma'a Asuero, apkelanak axta xama apkelsawássessamo, yaqwayam egkések ma'a apyókxoho apkeláneykha, tén han ma'a apkelpasmomákpoho nak chá'a ektémakxa aptamheykha m'a wesse', tén han ma'a sẽlpextétamo apkelámha apmonye'e persa tén han ma'a medo, tén han ma'a apkeltaqmelchesso nak chá'a apkelókxa, tén han ma'a apkelámha apmonye'e nak chá'a apkelókxa, 4 yaqwayam enxoho exekmósek ektémakxa ekxámokma aqsok apagkok tén han ektémakxa ekyawe apteme wesse' tén han apteme apcheymákpoho ekha apyennaqte. Nepxet apyeyam axta nahan weykmohok xa kélessawássessamo nak. 5 Keñe axta eksawhéxko, apkelánekxo makham mók apkelsawássessamo m'a wesse' apwányam ekweykmoho siete ekhem, cham'a awáxok nak kélhaxtegkesso m'a nepyáwa tegma apyawe apagkok. Apkeláneyákpek axta nahan epásegwók apyókxoho m'a énxet'ák apheykha nak tegma apyennaqte Susa, cham'a énxet'ák ekyawe nak kéláyo tén han ma'a meyke nak kéláyo. 6 Kélchexnágkek axta nahan apáwa napwe'ék apkelexyawáyo apkelmope tén han apkelyápaqmate m'a neyáwa nak kélhaxta, kélnaqtete axta chá'a apxát'ák ma'a apáwa apkeláxñe hómáyok, kélatcheséyak axta m'a sawo élyaqye élmope éltaqmalma nak, kélnaqtete axta m'a meteymog élámha éltaqmalma élpaxqamáxche nak ektáxama élyápaqmate. Kélnegkenágkek axta nahan taháno élwenaqte sawo ekyátekto ekmomnáwa tén han ma'a sawo ekmope ekmomnáwa nak. Keñe m'a náxop nak kélnegkenágko meteymog élpayhe élexyawáyo, tén han ma'a ekhól'a yálqe' apwáxok élyenméyak, tén han ma'a meteymog élyennaqtél'a élyenma élmope tén han élpésyam. 7 Kélmáha axta nahan ekyenáxko vino m'a egheykok étkók sawo ekyátekto élmomnáwa, mók ektémakxa axta nahan chá'a mók ma'a egheykok nak. Awanhek axta nahan ma'a vino, eñama memasma aqsok apagkok ma'a xama wesse' apwányam. 8 Apméssek axta nahan appeywa wesse' apwányam ma'a apkelámha apmonye'e nak chá'a apmelásekte ekyamaxche m'a kañe' nak tegma apyawe, apkeltamho melenxánegkesek chá'a xama énxet yának ének, wánxa aqsa chá'a m'a apmakókxa enxoho chá'a ének, cham'a apyókxoho ektáha nak apkelánémap epásegwók. 9 Kelánéssek axta nahan ektámaxche ekyawe wesse' ekwányam Vasti m'a apnaqteyegka'a nak apkelánémap epásegwók ektámáxche m'a tegma apyawe apagkok nak wesse' apwányam Asuero.
10 Wokmek axta siete ekhem ma'a kélessawássessamo nak, payhékxók agko' axta apwáxok ma'a wesse' apwányam eñama m'a vino, tén axta apkeláphasa m'a énxet'ák kéltamhéyak axta yágkelwán'ák apkeltamheykha axta chá'a m'a aphakxa nak. Siete axta apyókxoho m'a, cham'a Mahumán, Biztá, Harboná, Bigtá, Abagtá, Zetar tén han ma'a Carcás, 11 apkeltamho éntegkásenták aphakxa m'a wesse' ekwányam Vasti yetlo étchesso akqátek ma'a élháxaqxo ektaqmalma, yaqwayam enxoho elwetak ektémakxa ektaqmalma wesse' ekwányam ma'a énxet'ák tén han ma'a kelwesse'e nak, hakte tásók agko' axta m'a. 12 Axta eyke kalyahákxak wesse' ekwányam Vasti, aptáhakxa appeywa m'a wesse' apwányam apkeltennasso m'a énxet'ák yágkelwán'ák apkelásenneykha axta chá'a. Tén axta aplawa apagko' ma'a wesse' apwányam. Aplókók apagko' axta 13 apkelmaxneyáncha'a m'a apkelya'áseyak nak ektémakxa m'a segánamakxa, hakte axta apkeltémakxa chá'a ekyetna enxoho ektemegweykmohóxma apagkok ma'a kelwesse'e apkelwányam nak, eláneyha axta chá'a m'a apkelya'áseykegkoho nak ektémakxa m'a segánamakxa tén han apkeltennasso nak chá'a ekpayhawo etnahagkok. 14 Axta apteme melyenyaweykha apagko' chá'a aphakxa wesse' apwányam ma'a Carsená, Setar, Admata, Tarsis, Meres, Marsená tén han Memucán, siete kelwesse'e apancha'awók axta m'a yókxexma Persia tén han ma'a Media, apheykencha'a axta chá'a m'a aphakxa nak wesse' apwányam, apkelmoma axta néten agko' ektémakxa apkeltamheykha m'a apchókxa. 15 Aptáhak axta apkelmaxneyáncha'a wesse' apwányam se'e:
—¿Háxko egwanchek anteméssesek wesse' ekwányam Vasti eñama megkalyeheykekxa sekpeywa, sekmésso ko'o m'a énxet'ák yágkelwán'ák sélásenneykha nak ko'o, ekhawo m'a ektémakxa nak ekxeyenma m'a segánamakxa? 16 Keñe axta Memucán aptáha apchátegmowágkokxo wesse' apwányam nápaqta'awók ma'a kelwesse'e ektáha axta chá'a apheykha xamók ma'a aphakxa nak:
—Wesse', háwe apxakkók xép ektaqnawaya m'a wesse' ekwányam Vasti, keltaqnaweygkek nahan ma'a apyókxoho kelwesse'e nak tén han ma'a ekyókxoho apheykegkaxa nak chá'a énxet ektáhakxa nak chá'a yókxexma apagkok xép wesse' apwányam Asuero. 17 Kallegak sa' ekyókxoho kelán'ák ektáhakxa m'a wesse' ekwányam Vasti. Sa' kañék kamaskok kalyahakxohok anaqteyegka'a m'a, hakte sa' katnehek chá'a kalpaqmétek se'e: ‘Apkeltamhók eykhe kólyentawakxak wesse' apwányam Asuero m'a wesse' ekwányam Vasti, keñe megkamako kaxog.’ 18 Kelleg'ak sa' agkok ektáhakxa wesse' ekwányam ma'a kelwesse'e apnaqteyegka'a nak ma'a Persia tén han Media, kalátegmoweyxchek sa' anaqteyegka'a s'e sakhem agko' nak. Sa' katekkesek negwanyeykha egmók xa tén han nenlo. 19 Wesse', leyawók sa' agkok apwáxok xép, elánekxak makham mók wesse' segánamakxa apagkok, keñe sa' keytek ektáxésamaxche neyseksa m'a segánamakxa apagkok nak énxet'ák Persia tén han ma'a Media, yaqwayam sa' megkamassésaxche', ekteme nak ekpeywa s'e: ‘Yawanchek sa' kawakxak chá'a aphakxa wesse' apwányam xama enxoho m'a wesse' ekwányam Vasti.’ Tén sa' ma'a ektémakxa nak ekteme wesse' ekwányam, kólmeyásekxak sa' mók kelán'a megkaxnawo nak ektémakxa. 20 Kóllegaksek sa' ekyókxoho apchókxa m'a wesse' segánamakxa apagkok nak, tén sa' ma'a ekyókxoho kelán'ák nak kaláwhok chá'a m'a anaqteyegka'a, megkeyxek sa' ma'a meyke nak aqsok apagkok tén han ma'a ekha nak aqsok apagkok.
21 Leyawók axta apwáxok wesse' apwányam ektáhakxa élchetamso apwáxok ma'a Memucán tén han ma'a apkeláneykha ektáha axta chá'a apheykha m'a aphakxa nak wesse', apkelanak axta nahan ma'a wesse' apwányam Asuero. 22 Apkeláphássek axta weykcha'áhak apnaqtáxésso m'a ekyókxoho kañe' apchókxa. Apkelpeywa apagko' axta nahan chá'a apnaqtáxessásegkok tén han ma'a ektémakxa axta chá'a eknaqtáxésamaxche apkelpeywa m'a xama apheykegkaxa tén han apchókxa aptémakxa nak chá'a wesse' apwányam, apkeltamho etnahagkok chá'a apkelámha apmonye'e apxanák ma'a apkelennay'a nak tén han kólyahakxohok chá'a m'a aptáhakxa enxoho chá'a apkelpeywa.